POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA w Kielcach

Wydział Zarządzania i Modelowania Komputerowego

Kierunek - Ekonomia

Ocena poziomu rozwoju społecznego województwa Dolnośląskiego

Wykonały: Kierownik projektu

Justyna Gorączka dr Dorota Miłek

Ewelina Kapinos

Sylwia Sałat

Karolina Szczykutowicz

Magdalena Wiatrowska

Gr. 303

Kielce, 2010

Spis Treści

Wstęp…………………………………………………………………………………………………………….…3

1. Teoretyczne podstawy rozwoju………………………………………………………………………..3

1. Rozwój społeczny i gospodarczy……………………………………………………………………..3

2. Rozwój regionalny i lokalny………………………………………………………………………….5

2. Diagnoza społeczno- gospodarcza regionu Dolnośląskiego………………………………..………...7

1. Ogólna informacja o województwie…………………………………………………………………7

2. Rozwój demograficzny………………………………………………………………………………9

1. Ludność- stan struktura……………………………………………………………………………...9

2. Rynek pracy………………………………………………………………………...………………10

3. Rozwój gospodarczy………………………………………………………………………………..10

1. Bogactwa naturalne i ich gospodarcze wykorzystanie………………………………...…………...10

2. Podmioty gospodarcze………………………………………………………………...…………....11

3. Przemysł………………………………………………………………………………..…………..12

4. Działalność turystyczna, wypoczynkowa i lecznictwo uzdrowiskowe……………………………13

5. Rolnictwo i leśnictwo………………………………………………………………………………14

4. Infrastruktura społeczna…………………………………………………………………………....15

1. Edukacja………………………………………………………………………………………..…..15

2. Ochrona zdrowia……………………………………………………………………………………16

3. Ocena poziomu konkurencyjności regionu Dolnośląskiego na tle pozostałych

(w świetle badań)………………………………………………………………………………………..16

Zakończenie……………………………………………………………………………………………………….30

Bibliografia………………………………………………………………………………………………………..31

Wykaz rysunków………………………………………………………………………………………………... 32

Wykaz tabel……………………………………………………………………………………………………….33

Wstęp

Celem projektu jest przedstawienie diagnozy rozwoju społecznego województwa Dolnośląskiego. Ogólnie mówiąc rozwój społeczny to ukierunkowany proces społeczny, w wyniku którego następuje wzrost pewnych istotnych dla pewnego społeczeństwa lub społeczności zmiennych.

Praca składa się z 3 rozdziałów. W pierwszym rozdziale omówiono istotę rozwoju. Wyjaśniono pojęcia rozwoju społecznego i gospodarczego, rozwoju regionalnego i lokalnego, przedstawiono również bariery rozwoju gospodarczego, regionalnego i lokalnego. W kolejnym rozdziale zaprezentowano diagnozę społeczno - gospodarczą województwa Dolnośląskiego, jego uwarunkowania społeczne. Natomiast rozdział trzeci to ocena poziomu rozwoju danego województwa na tle pozostałych. Przedstawiono metodę Perkala, wybrano wskaźniki do badań. W projekcie posłużono się literatura ekonomiczną: Zbigniewa Strzeleckiego „Gospodarka regionalna i lokalna”, Stefana Marciniaka „Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy”, Tadeusza Grabowskiego „Podstawy teorii ekonomii”, Szymla Zygmunt „Determinanty rozwoju regionalnego” oraz stroną internetową Głównego Urzędu Statystycznego.

1. Teoretyczne podstawy rozwoju

1. Rozwój społeczny i gospodarczy

W literaturze ekonomicznej często posługujemy się pojęciem „rozwój”. Termin ten definiowany jest jako wynik pozytywnych zmian wzrostu ilościowego i postępu jakościowego w gospodarce, społeczeństwie i przyrodzie.

Pojęcie rozwoju gospodarczego rozumiane jest wieloznacznie. Według Stefana Marciniaka „rozwój gospodarczy obejmuje tylko tę sferę działalności ludzkiej, która wiąże się z gospodarowaniem, a więc z produkcją i udziałem dóbr i usług. Oznacza zmiany zdolności wytwórczych, stosunków ekonomicznych, produkcji, struktury i mechanizmu funkcjonowania gospodarki, konsumpcji oraz środowiska naturalnego. Rezultatem rozwoju gospodarczego jest doskonalenie wszystkich jego czynników (składowych) oraz wzrost ilości i jakości dóbr i usług zaspakajających określone potrzeby. Najważniejszymi składowymi rozwoju gospodarczego są: majątek, struktura gospodarki narodowej, mechanizm jej funkcjonowania, ilości, jakości i dystrybucja dóbr i usług oraz stan środowiska naturalnego”.

Tadeusz Grabowski „rozwój gospodarczy” rozumie jako „czynniki o charakterze jakościowym. Chodzi tu w szczególności o takie zjawiska jak postęp w dziedzinie sił wytwórczych społeczeństwa, a więc zwiększanie stopnia nowoczesności aparatu wytwórczego, wiedzy, kwalifikacji i umiejętności produkcyjnych ludzkiej siły roboczej, wydajność pracy, poprawy struktury produkcji w kierunku wzrostu udziału w produkcji globalnej dóbr bardziej nowoczesnych, poprawy jakości produktowych dóbr i usług. Rozwój gospodarczy to również korzystne zmiany w mechanizmie funkcjonowania gospodarki narodowej, a także zewnętrznym otoczeniu procesów produkcyjnych, czyli środowisku naturalnym człowieka”.

Rozwój gospodarczy według Tadeusza Markowskiego „jest długofalowym procesem przemian, które dokonują się w gospodarce. Obejmuje zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym. Do zmian jakościowych zaliczyć należy przede wszystkim postęp techniczny i technologiczny, doskonalenie systemu powiązań z gospodarką światową, wzrost poziomu kwalifikacji siły roboczej, zmiany struktury gospodarki zmierzające do jej unowocześnienia, wzrost poziomu efektywności w skali mikro- i makroekonomicznej, pojawienie się nowych produktów i doskonalenie jakości już produkowanych”.

Mówiąc o rozwoju gospodarczym należy zwrócić uwagę na czynniki i bariery rozwoju gospodarczego. Do czynników rozwoju zaliczamy:

• kapitał ludzki,

• ziemię i surowce,

• postęp techniczny,

• inwestycje - powiększanie kapitału rzeczowego, majątku.

Bariery rozwoju gospodarczego to przede wszystkim:

• brak konkurencyjności wobec produktów międzynarodowych i nowych rynków, który może wynikać z niewystarczających nakładów na badania naukowe, wdrożenia nowych technologii i kształcenie społeczeństwa; w takiej sytuacji produkty krajowe nie są konkurencyjne - przegrywają z lepszymi produktami zagranicznymi,

• zbyt niskie inwestycje w gospodarkę co ściśle powiązane jest ze zbyt małym kapitałem własnym oraz z brakiem pomysłu na zachęcenie obcego kapitału do inwestowania w gospodarkę krajową,

• spirala inflacyjna, występuje najczęściej w sytuacji, gdy w gospodarce rosnącemu popytowi towarzyszy zarówno wzrost produkcji, jak i wzrost cen; wzrost popytu globalnego prowadzi do inflacyjnego wzrostu cen bez wzrostu realnego dochodu narodowego, właśnie wtedy rozkręca się spirala inflacyjna, w której płace gonią ceny, a ceny rosną wskutek wzrostu płac i wzrostu kosztów wytwarzania.

Równie ważnym pojęciem jak rozwój gospodarczy jest rozwój społeczny. Według Marciniaka „oznacza on zmianę układu stosunków społecznych, struktury społeczeństwa, jego preferencji, społecznych kryteriów i zasad działalności, wzorców zachowań, postaw i świadomości służących doskonaleniu współżycia i współpracy ludzi i odpowiedniemu ich udziałowi w efektach rozwoju gospodarczego. Rezultatem rozwoju społecznego jest powiększanie dorobku naukowego i kulturowego, poprawa warunków bytu ludności, wzrost świadczeń społecznych, usprawnienie form współpracy i współistnienia społecznego. Najważniejsze elementy rozwoju społecznego to różnorodność dorobku naukowego, jego jakość i tempo pomnażania, dostępność efektów rozwoju gospodarczego, zmiany we wzorcach, postawach oraz świadomości jednostek i grup społecznych”.

Tadeusz Markowski rozwój społeczny ujmuje w dwóch znaczeniach. Pierwszy to proces przemian społecznych, który składa się z wielu etapów i faz, zmierza w określonym kierunku. Natomiast drugie znaczenie to proces przemian społecznych prowadzący do wzbogacania się danej społeczności. Jest to również zaspokajanie różnorodnych potrzeb w różnych okresach historycznych.

1. Rozwój regionalny i lokalny

Rozwój lokalny należy rozumieć jako proces zmian zachodzących w mieście i gminie. Rozwój lokalny jest pojęciem złożonym. Systematyczne działania społeczności i władzy lokalnej prowadzi do tworzenia nowych i poprawy istniejących walorów gminy, stwarzania pozytywnych warunków dla tej gospodarki. W efekcie rozwoju lokalnego tworzone są nowe wartości czyli nowe miejsca pracy, dobra i usługi zaspokajające potrzeby społeczności gminy.

Rozwój regionalny to pozytywne zmiany ilościowe, jakościowe i strukturalne w gospodarce danego regionu, odbywające się poprzez inspirację samorządu województwa oraz samorządów lokalnych w jego obrębie, przy udziale partnerów tegoż regionu; jest to również całokształt zmian jakie zachodzą na danym terenie: zmiana struktury gospodarczej, przeobrażenia jednostek gospodarczych, zmiana poziomu życia, powstawanie nowych wartości intelektualnych i rozwój duchowy. Przede wszystkim dotyczy:

• potencjału gospodarczego,

• struktury gospodarczej,

• środowiska przyrodniczego,

• zagospodarowania infrastrukturalnego,

• poziomu życia mieszkańców,

• zagospodarowania przestrzennego.

Do czynników rozwoju regionalnego zaliczyć można:

• inwestycje kapitałowe - akumulacja kapitału,

• handel,

• edukacja - efekt uczenia się przez działanie, promocja edukacji i umiejętności zawodowych,

• innowacje technologiczne,

• inwestycje publiczne, infrastruktura materialna i społeczna - promocja lokalnej infrastruktury, publiczne i prywatne inwestycje,

Rozwój regionalny i lokalny tak jak i rozwój gospodarczy posiada bariery. W tym przypadku wyróżniamy ich cztery rodzaje. Pierwszą barierą jest duża zmienność ekip rządzących. Czas jednej kadencji jest zbyt krótki co może uniemożliwić zakończenie podjętych działań. Występuje niska frekwencja wyborcza. Kolejną barierą lokalną w zarządzaniu gospodarką jest niski poziom profesjonalizmu władz. Niskie wykształcenie, brak wykwalifikowanej kadry pracowniczej czy brak odpowiednich specjalistów to powody występowania takiej bariery. Następną i dość znaczącą jest wzrastające zagrożenie patologiami życia publicznego. Można do tego zaliczyć: łapówki, korupcję, kumoterstwo, nepotyzm, a także klientyzm. Szczególnie przejawiają się w służbie zdrowia, edukacji, w gospodarce przestrzennej, czy zarządzaniu nieruchomościami. Potęgowanie przedstawionych zjawisk może doprowadzić do osłabienia struktur instytucjonalnych samorządu terytorialnego, a także zanikanie poczucia bezpieczeństwa w społeczeństwie. Ostatnią już barierą jest wielkość gmin i powiatów. Gminy są małe, a powiaty są skażone błędem strukturalnym przez co nie mają inwestorów. Małe jednostki samorządowe ogranicza pozyskiwanie funduszy z Unii Europejskiej, gdyż są wykluczane przez większe jednostki samorządu terytorialnego.

2. Diagnoza społeczno - gospodarcza województwa Dolnośląskiego

1. Ogólna informacja o województwie

Rysunek 1. Podział administracyjny Polski.

Rysunek 2. Podział administracyjny województwa Dolnośląskiego.

Województwo dolnośląskie położone jest w południowo -zachodniej części Polski. Od zachodu graniczy z Niemcami, od południa z Republiką Czeską, od wschodu z województwem opolskim, na północnym wschodzie sąsiaduje z województwem wielkopolskim, zaś od strony północno - zachodniej z lubuskim. Stolicą województwa jest Wrocław, który położony jest w niewielkiej odległości od stolic sąsiednich krajów europejskich. Województwo podzielono na 26 powiatów, 169 gmin, ponadto na terenie województwa znajdują się 93 miasta, w tym 4 miasta na prawach powiatu. Województwo dolnośląskie zajmuje obszar 19 947 km² ,co stanowi 6,4 % powierzchni całego kraju i 7. miejsce wśród 16. województw. Z ogólnej powierzchni regionu, 29,3 % przypada na lasy i grunty leśne, 52,6 % na użytki rolne, ponadto 3,6 % ogólnej powierzchni województwa zajmują tereny komunikacyjne, a 2,8 % - tereny osiedlowe. Na południu województwa znajdują się obszary górskie (Sudety), na północnym zachodzie rozciąga się równina biegnąca od województwa opolskiego aż do powiatu głogowskiego, nazywana Niziną Śląską, zaś wschodnie równinne obszary województwa noszą nazwę Niziny Śląsko - Łużyckiej. Przez województwo dolnośląskie w środkowo - wschodniej i w północnej części regionu przepływa rzeka Odra. Dolny Śląsk posiada cechy klimatu umiarkowanego. Na Nizinie Śląskiej zimy mają łagodny przebieg, natomiast górzyste, południowe obszary województwa należą do najzimniejszych w kraju i charakteryzują się obfitymi opadami atmosferycznymi.

2. Rozwój demograficzny

1. Ludność- stan i struktura

Zaludnienie województwa dolnośląskiego z końcem 2008 r. wynosiło 2877059 osób, co stanowi 7,5% ogółu ludności kraju. Pod względem wielkości zaludnienia region dolnośląski zajmuje piąte miejsce w Polsce. Jak wynika z prognozy liczby urodzeń i zgonów na lata 2003-2020, zamieszczonej w Strategii Rozwoju Województwa w regionie wystąpi długookresowa tendencja spadkowa, przerwana niewielkim wzrostem w latach 2005-2015. Po roku 2015 liczba urodzeń będzie drastycznie maleć, natomiast zgonów utrzyma się na wysokim poziomie. Dlatego należy oczekiwać zwiększenia tempa spadku liczby ludności.

Województwo dolnośląskie wyróżnia się wysokim, choć malejącym poziomem urbanizacji demograficznej. W końcu 2008 r. w miastach regionu zamieszkiwało 70,5% ludności. Proces ten jest związany z migracją ludności z dużych ośrodków miejskich i osiedlaniu się jej w podmiejskich wsiach. Do największych miast pod względem liczby ludności należy: Wrocław-632162, Wałbrzych-121363, Legnica-104500 i Jelenia Góra-82139. Gęstość zaludnienia wynosi 144 osoby na km², a w kraju 122 osoby na km². Pod tym względem region dolnośląski zajmuje trzecie miejsce w kraju. Lekko ponad 52% ogółu ludności województwa stanowią kobiety. Na 100 mężczyzn przypada 109 kobiet. Analiza struktury ludności według wieku wskazuje, że społeczeństwo jest nieco starsze, aniżeli przeciętnie w kraju. Mediana wieku ludności wynosi 38,5 roku, podczas gdy przeciętnie w kraju wynosi 37,5.

W ostatnich latach notowany jest wyraźnie proces starzenia się ludności, który pod koniec 2008 r. kształtował się następująco

• wiek przedprodukcyjny-511017 (17,7%)

• wiek produkcyjny-1896611 (66%)

• wiek poprodukcyjny-469431 (16,3%)

Tendencje dynamiki procesów demograficznych są między innymi pochodną naturalnego przepływu ludności. Przyrost naturalny w województwie dolnośląskim wykazuje wartość ujemną:-0,2 na 1000 osób. W miastach -0,6 na 1000 osób, a na wsi przyrost naturalny jest dodatni i wynosi 0,7 na 1000 ludności. Dynamikę demograficzną regionu obrazuje także wskaźnik zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych i wynosi on 7,4, a ogólnie w Polsce 5,6. Wskaźnik ten dla dolnośląskiego jest najwyższy. Na ubytek ludności w analizowanym województwie miały wpływ migracje ludności. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały na 1000 ludności wynosi -0,4 i jest taki sam jak średnia krajowa (-0,4).

1. Rynek pracy

Liczba pracujących w województwie dolnośląskim wynosiła ogółem 1009990. Pod względem rozmiarów zatrudnienia region zajmuje piąte miejsce wśród województw kraju, po mazowieckim, śląskim, wielkopolskim i małopolskim. Najwięcej osób pracuje w przemyśle, bo aż 25,9% i w handlu i naprawach 17,4%. W województwie przypada 351 osób pracujących na 1000 ludności. Wskaźnik zatrudnienia wynosi 48%, 56,6% dla mężczyzn i 40,2% dla kobiet. Stopa bezrobocia rejestrowanego w dolnośląskim wynosi 10%, a w kraju 9,5%. Miejsce zamieszkania nie ma znaczącego wpływu na stopę bezrobocia, bo w miastach wynosi ona 9%, a na wsi 8,9%. Ogólna liczba bezrobotnych wynosi 113890. Najwięcej ludzi bez pracy jest w wieku 25-34 (30414) i 45-54 (31047). 7,4% ogółu bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem wyższym. Prawie 32% bezrobotnych ma tylko wykształcenie podstawowe.

1. Rozwój gospodarczy

1. Bogactwa naturalne i ich gospodarcze wykorzystanie.

Województwo dolnośląskie zajmuje czołową pozycję w kraju pod względem ilości i różnorodności zasobów surowców mineralnych. Stanowią one podstawę do rozwoju przemysłu wydobywczego oraz wielu innych gałęzi przemysłu bazujących na produktach górnictwa i kopalnictwa, jak m.in.: energetyka, hutnictwo miedzi i metali nieżelaznych, budownictwo i drogownictwo, przemysł ceramiki szlachetnej i budowlanej. Najważniejsza dla gospodarki regionu jest eksploatacja rud miedzi i srebra przez KGHM „Polska Miedź” S.A. w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym, węgla brunatnego, prowadzona przez KWB „Turów” w gminie Bogatynia, różnego rodzaju kamieni drogowych i budowlanych, glin ogniotrwałych ze złoża Rusko - Jaroszów oraz gazu ziemnego. Dolny Śląsk zajmuje trzecie miejsce w kraju pod względem wydobycia węgla brunatnego po województwach łódzkim i wielkopolskim. W roku 2004 wydobyto go ponad 10,8 mln ton, co stanowiło 17,7% wydobycia krajowego. Na terenie województwa dolnośląskiego znajduje się blisko 600 udokumentowanych złóż kopalin skalnych, w tym kamieni drogowych i budowlanych, kruszywa naturalnego oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Województwo dolnośląskie zajmuje również pierwsze miejsce w Polsce w wydobyciu różnego rodzaju kruszyw naturalnych. Żwiry, pospółki i piaski występują na całym obszarze, z przewagą północnej i środkowej jego części. Czołowe miejsce w kraju województwo zajmuje także pod względem wydobycia surowców ilastych ceramiki budowlanej. Dolny Śląsk (z 19% udziałem) zajmuje drugie miejsce w wydobyciu gipsów i anhydrytów (po świętokrzyskim).Na terenie województwa istnieją też bogate i różnorodne złoża wód mineralnych i leczniczych, w tym radoczynnych i termalnych. Wykorzystywane są w lecznictwie sanatoryjnym, rozlewnictwie i eksploatacji naturalnego CO2. Występują przede wszystkim w rejonie sudeckim - zachodnia i centralna część Kotliny Kłodzkiej, pas Wałbrzych - Bolków, Góry Izerskie. Poza Sudetami, źródła wód mineralnych znajdują się jedynie w Przerzeczynie Zdroju (wody siarczkowe) i w rejonie Trzebnicy (wody chlorkowe). Wody Lądka Zdroju (radoczynne wody termalne), Kudowy Zdroju (szczawy arsenowe) oraz Szczawna Zdroju (szczawy wodorowęglanowo-sodowe) są unikatowe w skali kraju.

2. Podmioty gospodarcze

Miernikiem ukazujące przedsiębiorczość lokalnych społeczności w okresie transformacji gospodarki jest zwykle liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, przypadająca na każdy tysiąc osób. Wskaźnik przedsiębiorczości w 2008 roku wynosił w województwie dolnośląskim 110, zaś w Polsce - 99. Pod tym względem sytuuje się ono na wysokiej trzeciej pozycji w Polsce (po zachodniopomorskim i mazowieckim). W systemie REGON zarejestrowano pod koniec grudnia 2008 316,7 tysięcy podmiotów gospodarczych.

W strukturze podmiotów gospodarczych widoczny jest wysoki udział firm funkcjonujących w następujących sekcjach: ogółem 316720 podmiotów gospodarczych

• sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny - naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego - 91 473 podmiotów w 2008 roku,

• sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej - 69 65 podmiotów,

• sekcja F - Budownictwo - 35 631 podmiotów,

• sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe - 26 323 podmioty,

• sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łączność - 21 439 podmiotów

Wśród podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przeważają małe firmy, zatrudniające do dziewięciu pracowników, co stanowi ok. 95% ogólnej ich liczby. Od początku procesu transformacji systemowej na terenie województwa dolnośląskiego obserwuje się napływ kapitału zagranicznego, co skutkuje wysokim i wciąż rosnącym wskaźnikiem powstawania spółek z tym kapitałem. Pod tym względem województwo zajmuje czwarte miejsce w kraju po mazowieckim, lubuskim i zachodniopomorskim.

3. Przemysł

Województwo dolnośląskie należy do najbardziej uprzemysłowionych regionów kraju. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu na 1 pracującego ogółem w 2008 roku wyniosła 113 574 zł, co lokuje region na czwartym miejscu w Polsce po mazowieckim, wielkopolskim i pomorskim. Niemal 60 proc. dolnośląskiego PKB jest wytwarzane przez sektor usług, w tym 45,7 procent stanowią usługi rynkowe. 32 proc. PKB generuje przemysł, a jedynie 2,2 proc. rolnictwo. Najbardziej uprzemysłowionymi rejonami dolnośląskiego są okolice Wrocławia i Lubina, najsłabiej -Wałbrzycha. W 2008 roku dolnośląskie przedsiębiorstwa przemysłowe, zatrudniające powyżej 9 osób, osiągnęły przychody ze sprzedaży towarów i usług na poziomie 74,9 mld złotych i były wyższe o 14,2 proc. niż rok wcześniej. Aż 91,6 proc. tej kwoty (68,6 mld zł) pochodziło z sektora prywatnego. GUS odnotował wzrost sprzedaży w 16 z 28 działów przemysłu. Największy dotyczył działów: produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych (o 198,7 procent), produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nieklasyfikowana (o 32,9 procent), produkcja artykułów spożywczych i napojów (o 29,9 procent), produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych (o 19,8 procent) oraz produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (o 18,2 procent). Podmioty gospodarcze, prowadzące działalność przemysłową, wykazują istotne zróżnicowanie branżowe, z których w województwie dominującymi są producenci: artykułów spożywczych i napojów, chemikaliów i wyrobów chemicznych, maszyn i urządzeń oraz górnictwo węglowe, górnictwo i kopalnictwo miedzi, surowców skalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę, przemysł ceramiczny i szklarski oraz produkcja tkanin i odzieży. Zgodnie z danymi GUS w 2008 sektor prywatny zaangażował 89,7 procent ogółu przeciętnie zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw w województwie dolnośląskim. Zatrudnienie w sektorze prywatnym wzrosło o 7,4 procent w porównaniu do roku poprzedniego (wyniosło 375,6 tys. osób), w sektorze publicznym zatrudnienie zmniejszyło się o 1,4 proc. (wyniosło 43,2 tys. osób). Liczba przeciętnie zatrudnionych w porównaniu z ubiegłym rokiem zwiększyła się o 5 procent. W 2008 roku 53,8 proc. ogółu zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw, czyli 225,4 tys. osób pracowało w przemyśle.

4. Działalność turystyczna, wypoczynkowa i lecznictwo uzdrowiskowe.

Ukształtowanie geograficzne, warunki środowiska przyrodniczego oraz zasoby kulturowe i historia regionu powodują, że turystyka na Dolnym Śląsku jest jedną z podstawowych sfer działalności. Region jest dość dobrze zagospodarowany i wyposażony w infrastrukturę turystyczną w porównaniu z innymi obszarami Polski. W lipcu 2009 roku funkcjonowało łącznie 812 tysiąca obiektów dysponujących 53518 miejsc noclegowych. Z kolei w lipcu 2007 roku funkcjonowało łącznie 720 obiektów noclegowych turystyki zbiorowego zakwaterowania, dysponujących 46990 miejsc noclegowych. Widoczne jest zatem uszczuplenie sieci obiektów noclegowych turystyki w analizowanym okresie. Województwo dolnośląskie zajmuje czwarte miejsce w kraju pod względem liczby miejsc w bazie noclegowej. Ogólnie w 2007 roku skorzystało z niej 2022808 osób, w tym cudzoziemców 507871, czyli 25,1% ogółu. Spada zainteresowanie tym regionem wśród turystów zagranicznych (w 2004 roku dolnośląskie obiekty noclegowe odwiedziło 433311 osób, czyli 25,8% korzystających ogółem). 80% wszystkich turystów zagranicznych wybiera hotele jako miejsce noclegu. Istotnymi elementami wspomagającymi rozwój ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku są liczne przejścia graniczne z Republiką Czeską i Niemcami.

Potencjał lecznictwa uzdrowiskowego tworzą przede wszystkim specyficzne właściwości klimatu, zasoby surowców leczniczych oraz infrastruktura świadczenia usług. Na terenie Dolnego Śląska w 2007 roku funkcjonowało 13 uzdrowisk statutowych spośród 41. w całej Polsce. Województwo dolnośląskie posiada bogate i różnorodne, choć nierównomiernie rozmieszczone zasoby surowców leczniczych. Dysponuje także rozwiniętą siecią placówek świadczących usługi leczniczo-uzdrowiskowe. Piąta, bowiem część wszystkich placówek lecznictwa uzdrowiskowego funkcjonujących w Polsce była umiejscowiona na terenie Dolnego Śląska. Liczba korzystających w 2007 roku wyniosła 1541 osób .

5. Rolnictwo i leśnictwo

Województwo dolnośląskie jest znacznie zróżnicowane pod względem warunków do prowadzenia działalności rolniczej. Decydują o tym zarówno warunki naturalne (jakość gleb), klimatyczne, jak też struktura użytkowania gruntów. Użytki rolne w 2008 roku stanowiły 48,9% ogólnej jego powierzchni (w kraju przeciętnie -51,7%). W ich strukturze dominują grunty orne i zajmują 79,9% wobec 74,9%w kraju. 78,9% użytków rolnych zajmują gospodarstwa indywidualne natomiast w kraju jest to 89,4%.

Lasy w województwie dolnośląskim w 2008 roku zajmowały powierzchnię 603,4 tysiąca hektarów, co stanowi 29,5% ogólnego obszaru. Dla porównania, lesistość kraju wynosi 29%. Większość lasów stanowi własność publiczną (97,7% ogólnej powierzchni lasów), w tym znaczna część pozostaje w zarządzie Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu. Lasy prywatne zajmują natomiast ponad 13 tys. hektarów. Województwo dolnośląskie należy do obszarów o najwyższym poziomie uszkodzenia drzewostanów. Na obszarze regionu niemal 2/3 powierzchni lasów została zaliczona do lasów ochronnych, w kraju przeciętnie ok. 40%. Gospodarcze wykorzystanie lasów jest relatywnie bardziej intensywne, aniżeli w skali kraju. Na 100 hektarów powierzchni lasów w 2008 roku pozyskano 459 m3 drewna (grubizny), podczas, gdy w kraju -358 m3. Drewno pozyskuje się głównie z lasów będących własnością Skarbu Państwa, pozostających w zarządzie Lasów Państwowych.

2. Infrastruktura społeczna

1. Edukacja

System szkolnictwa na Dolnym Śląsku obejmuje 1984 szkół i placówek, do których uczęszcza ponad 540 tysięcy dzieci, młodzieży i dorosłych. W 738 szkołach podstawowych uczy się ponad 150 000 dzieci, w 380 gimnazjach ponad 93 000 młodzieży. Badane województwo liczy 502 szkoły ponadgimnazjalne, w których uczy się ponad 103 000 młodzieży i dorosłych. Do największych ośrodków szkolnictwa ponadgimnazjalnego należą: Wrocław, Jelenia Góra, Wałbrzych, Świdnica, Lubin, Bolesławiec, Kłodzko i Dzierżoniów.

Istotną rolę w dolnośląskim systemie edukacji odgrywają szkoły wyższe. Na Dolnym Śląsku funkcjonuje 36 uczelni wyższych, a wśród nich głównie: Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Wrocławska, Akademia Ekonomiczna, Akademia Rolnicza, Akademia medyczna, Akademia Wychowania fizycznego, Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna. W 2008 roku na uczelniach wyższych studiowało 173 014 osób. Pod względem liczby studiujących na wyższych uczelniach region dolnośląski plasuje się na czwartym miejscu w kraju.

Większość uczelni ma swoje siedziby we Wrocławiu. Placówki szkolnictwa wyższego funkcjonują także w innych miastach regionu, a mianowicie w: Legnicy, Wałbrzychu i Jeleniej Górze. Ponadto, w kilku innych ośrodkach działalność edukacyjna prowadzona jest przez filie i punkty konsultacyjne szkół wyższych.

2. Ochrona zdrowia

Podejście długoterminowe nastawione na skuteczność opieki zdrowotnej winno przyczyniać się do poprawy jakości życia osób starszych.

Opieka zdrowotna w województwie Dolnośląskim sprawowana jest przez sieć placówek stacjonarnej i ambulatoryjnej opieki medycznej. W 2008 roku sieć ambulatoryjną podstawowej opieki zdrowotnej tworzyły 263 przychodnie publiczne oraz 505 przychodni niepublicznych. Z końcem danego roku na terenie województwa funkcjonowało 57 szpitali ogólnych w tym 27 prywatnych. Na Dolnym Śląsku zlokalizowanych jest także wiele placówek ochrony zdrowia o znaczeniu krajowym, a m.in.: Oddział Hematologii Dziecięcej w Państwowym Klinicznym Szpitalu Dziecięcym we Wrocławiu, Szpital Chirurgii Plastycznej w Polanicy, Dolnośląskie Centrum Gruźlicy i Chorób Płuc (w szczególności Oddział Immunoterapii), Centrum Rehabilitacji Ortopedycznej Wojewódzkiego Szpitala dla Dzieci i Młodzieży w Trzebnicy.

Promocja zdrowia, która obejmuje profilaktykę, edukacje zdrowotną oraz ochronę zdrowia staje się ważnym elementem nowocześnie i perspektywicznie ujmowanej podstawowej opieki zdrowotnej. Celem promocji zdrowia jest motywowanie ludzi do większej troski o własne zdrowie poprzez propagowanie wiedzy na ten temat, a także podejmowanie działań na rzecz poprawy zdrowia społeczeństwa prowadzącej do lepszej jakości i długości życia. W województwie Dolnośląskim największą przyczyną zgonów stanowią choroby układu krążenia i nowotworowe, a według roczników statystycznych ostatnie lata wykazują również niepokojący wzrost zaburzeń psychicznych.

Programy zdrowotne winny prowadzić do:

• wczesnego wykrywania chorób,

• poprawy jakości życia osób dotkniętych choroba i ich rodzin,

• obniżenia śmiertelności, spowodowanej zbyt późnym rozpoznaniem choroby,

• ograniczenia kosztów związanych z leczeniem.

3. Ocena poziomu regionu Dolnośląskiego na tle pozostałych (w świetle badań)

Rozdział trzeci jest rozdziałem analitycznym. Ocenę poziomu rozwoju społecznego województw na podstawie metody Perkala, przeprowadzono w oparciu o następujący zestaw cech:

Tab.1. Cechy wybrane do badań.

x1	ludność na 1 km^2 powierzchni,
x2	przyrost naturalny na 1 tys. ludności,
x3	zgony niemowląt na 1 tys. urodzeń żywych,
x4	udział ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności [%],
x5	liczba mieszkań na 1 tys. ludności,
x6	udział pracujących w przemyśle i budownictwie w pracujących ogółem [%],
x7	przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania w m²,
x8	lekarze na10 tys. ludności,
x9	stopa bezrobocia rejestrowanego [%],
x10	łóżka w szpitalach na 10 tys. ludności.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W Tab.2. zestawiono następujące cechy dla województw Polski, które były niezbędne do wykonania obliczeń metodą Perkala.

Tab.2. Wartość cech wybranych do badań dla województw Polski w 2008 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Pierwszy etap prac obejmował czynności związane z normalizacją poszczególnych wskaźników. Czynności te polegały na odjęciu od zmiennych ich średnich arytmetycznych oraz podzieleniu otrzymanych różnic przez odchylenie standardowe. W wyniku tej procedury wszystkie z przyjętych można porównać. Następnie na podstawie otrzymanych danych wyznaczono syntetyczny wskaźnik rozwoju społecznego-Pi dla wszystkich województw. Wyniki wyliczeń wskaźnika Pi zestawiono w Tab.3.

Tab.3. Wartość wskaźnika Pi dla województw Polski w 2008 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wartość tych wskaźników pozwala na określenie poziomu rozwoju społecznego województw Polski. Obserwując wartości wskaźników Pi wyróżniono cztery grupy województw:

GRUPA I: należą do niej województwa o najniższym poziomie rozwoju społecznego, które charakteryzują się wskaźnikiem Pi < 0. Do tej grupy należą następujące województwa:

• podkarpackie (-0,49)

• warmińsko-mazurskie (-0,49)

• lubelskie (-0,44)

• świętokrzyskie (-0,38)

• lubuskie (-0,31)

• kujawsko-pomorskie (-0,23)

• opolskie (-0,23)

• małopolskie (-0,19)

GRUPA II-należą do niej województwa o średnim poziomie rozwoju społecznego, które charakteryzują się wskaźnikiem Pi zbliżonym do 0. Do tej grupy należą następujące województwa:

• zachodniopomorskie (-0,04)

• dolnośląskie (-0,02)

• podlaskie (0,03)

• wielkopolskie (0,09)

GRUPA III-należą do niej województwa o wyższym od średniego poziomie rozwoju społecznego, których wskaźnik Pi mieści się w przedziale od 0,14 do 0,44. Do tej grupy należą następujące województwa:

• mazowieckie (0,39)

• łódzkie (0,44)

Do GRUPY IV zaliczono tylko województwo śląskie, dla którego wskaźnik Pi przyjmuje najwyższą wartość:1,11.

Wartość tych wskaźników dla poszczególnych województw przedstawia Rys.1.

Rys.3. Wartość wskaźnika Pi dla województw Polski w 2008 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

S. Marciniak, Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 359

T. Grabowski, Podstawy teorii ekonomii, wyd. Adam Marszałek, 2000, s. 160

T. Markowski, Teoretyczne podstawy rozwoju lokalnego i regionalnego [w:] Z. Strzelecki, Gospodarka regionalna i lokalna, wyd. Naukowe PWN, 2008, s.13

S. Marciniak, Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 360

T. Markowski, Teoretyczne podstawy rozwoju lokalnego i regionalnego [w:] Z. Strzelecki, Gospodarka regionalna i lokalna, wyd. Naukowe PWN, 2008, s.13 - 14

T. Markowski, Teoretyczne podstawy rozwoju lokalnego i regionalnego [w:] Z. Strzelecki, Gospodarka regionalna i lokalna, wyd. Naukowe PWN, 2008, s.13 - 14

J. Osiński, Administracja publiczna a gospodarka regionalna i lokalna [w:] Z. Strzelecki, Gospodarka regionalna i lokalna, wyd. Naukowe PWN, 2008, s. 44 - 45

Szymla Zygmunt, .Determinanty rozwoju regionalnego, Ossolineum, Wrocław 2000, s.72-78

2

---