WOLNY ZAWÓD - odnosi się do adwokatów, radców prawnych, lekarze, dziennikarze. Ta nazwa wskazuje na niezależność osoby wykonującej dany zawód i wyjątkowość tego zawodu w literaturze stosuje się zawód wyzwolony.

Literatura socjologii wskazuje ma powiązanie wolnego zawodu, a światem kapitału. Parsons (socjolog) wskazywał, że wolne zawody rozwijały się w krajach, w których jest dobrze rozwinięta gospodarka.

Pojęcie „wolny zawód” nie ma definicji legalnej w polskim języku prawnym. W literaturze prawniczej przyjmuje się że wolny zawód to profesja, która posiada określone cechy:

• Służebność publiczna zawodu wyrażająca się misją ochrony, rozwijania i gwarantowania dóbr wyższego rzędu, np. życie, zdrowie, własność intelektualna

• Intelektualny charakter czynności zawodowych wymagający specjalnej edukacji oraz praktyki

• Intelektualna i ekonomiczna niezależność osoby wykonującej wolny zawód

• zawiązane kodeksem etyki zawodowej

• Przynależność do właściwej korporacji zawodowej

• Obowiązek przynależności do samorządu zawodowego

• Świadczenie usług na własną odpowiedzialność

ADWOKACI i radca prawny

Adwokat świadczy pomoc prawną osobom fizycznym, przedsiębiorcom wszelkiego rodzaju i jednostkom organizacyjnym. Zakres podmiotowy i przedmiotowy pomocy prawnej udzielanej przez adwokata nie jest ograniczony prawem, a w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych adwokat podlega konstytucji i ustawom. W czasie i związku z wykonywaniem zawodu adwokat korzysta z ochrony prawnej podobnie jak sędzia i prokurator; jego tytuł zawodowy podlega ochronie prawnej.

• adwokat wykonuje swoją działalność na podstawie ustawy o adwokaturze

• adwokatura określana jako palestra to ogół adwokatów i aplikantów adwokackich zorganizowany na zasadach samorządu zawodowego

• adwokaci posiadają Kodeks Etyki Zawodowej, ustala standardy postępowania w relacji do klienta i innych prawników, sądów. Kodeks etyki zawodowej zawiera środki dyscyplinarne. Wskazuje także na argumenty w sporze sądowym uznanym za niedopuszczalne.

Ustawa gwarantuje wolność słowa i pisma oraz ochronę tajemnicy adwokackiej. W kodeksie etyki zostały określone granice ochrony interesów klienta. Wyraźnie zabrania się adwokatowi świadomego podawaniu sądowi nieprawdziwych informacji oraz udzielania pomocy prawnej, która ułatwiałaby popełnienie przestępstwa lub wskazywała możliwości uniknięcia odpowiedzialności karnej za czyn, który ma być popełniony w przyszłości. Adwokat nie może podejmować zajęć, które uwłaczałyby godności zawodu lub ograniczałyby jego niezawisłość. Ponadto adwokata obowiązuje zachowanie tajemnicy o wszystkim, o czym się dowiedział w związku z udzielaniem pomocy prawnej. W obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej nie można ograniczyć w czasie, zwolnić adwokata z tej tajemnicy, co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub sprawy. Adwokat nie może przyjąć sprawy, jeżeli wcześniej udzielał pomocy prawnej przeciwnikowi albo, jeśli sprawę prowadzi bliska mu osoba.

SAMORZĄD ZAWODOWY ADWOKATÓW

Podstawowa jednostka samorządu to izba adwokacka. Izby tworzą aplikanci i adwokaci na określonym terenie.

Organy izby adwokackiej :

1. Zgromadzenie izby - składające się z izby adwokatów wykonujących zawód oraz delegatów pozostałych adwokatów.

2. Okręgowa Rada Adwokacka :

3. sąd dyscyplinarny

4. komisja rewizyjna

Zwyczajne zgromadzenie izby adwokackiej odbywa się raz w roku. Okręgowa Rada Adwokacka składa się z dziekana, 5-15 członków oraz od 2 do 4 zastępców. Prawo do uczestnictwa w posiedzeniach okręgowej rady przysługuje prezesowi sądu dyscyplinarnego i przewodniczącemu komisji rewizyjnej. Do zakresu działania okręgowej rady adwokackiej należą wszystkie sprawy adwokatury z wyjątkiem spraw, którch załatwienie ustawa przekazuje innym organom. Okręgową radę reprezentuje dziekan.

ZADANIA SAMORZĄDU PAlESTrY

1. Tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury.

2. Reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw

3. Sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata.

4. Doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów

5. Dbałość o przestrzeganie zasad etyki zawodowej.

Krajowymi organami adwokatury są :

• Krajowy Zjazd Adwokatury

• Naczelna Rada Adwokacka

• Wyższy Sąd Dyscyplinarny

• Wyższa Komisja Rewizyjna

O wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka w formie uchwały. Wpis na listę to decyzja administracyjna w rozumieniu kpa.

6. adwokaci i aplikanci adwokatury podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, z zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych. Postępowanie dyscyplinarne toczy się przed sądem dyscyplinarnym. Sąd dyscyplinarny w zakresie orzekania jest niezawisły, rozstrzyga samodzielnie nasuwające się zagadnienia prawne i orzeka na mocy przekonania opartego na swobodnej ocenie całokształtu dowodów.

NADZÓR - sprawuje minister sprawiedliwości. Adwokat działa przed sądem i urzędami na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez klienta. Przy czym adwokat ma prawo się wyręczyć innym adwokatem wówczas udziela mu pełnomocnictwo substytucyjne . Adwokat może się wyręczyć radcą prawnym w zakresie spraw do których radca jest upoważniony

RADCA PRAWNY - świadczy pomoc prawną, która podlega w szczególności na poradach prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowaniu projektów aktów prawnych, oraz występowaniu przed sądami i urzędami w charakterze zastępstwa prawnego i procesowego. Celem pomocy prawnej jest ochrona prawna interesów podmiotów, na rzecz których jest wykonywana. Zasady i formy wykonywania tego zawodu określa ustawa o radcach prawnych z 1989r. Radcy prawni są zorganizowani na zasadach samorządu zawodowego. Tytuł zawodowy radców prawnych podlega ochronie prawnej. Radca prawny wykonuje zgodnie z prawem ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz etyki radcy prawnego. Radca wykonuje swój zawód jako wolny albo na podstawie stosunku pracy. Przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą. Podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych radca prawny korzysta z ochrony prawnej przysługującej sędziemu i prokuratorowi. Radca prawny może odmówić pomocy prawnej tylko z ważnych powodów. Zasady etyki radcowskiej wyraźnie zakazują radcy udzielania sądowi nieprawdziwych lub mylnych informacji. Minister Sprawiedliwości określa stawki minimalne za czynności radców prawnych. Aplikanci i radcowie prawni są zorganizowani w samorząd, przynależność do samorządu jest obowiązkowa. Podstawowym organem radców prawnych jest okręgowa izba radców prawnych w jej skład wchodzą radcy prawni i aplikanci zamieszkali na terenie danego okręgu. Organami okręgowej izby są :

• Zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych

• Rada okręgowej izby radców prawnych

• Okręgowa komisja rewizyjna

• okręgowy sąd dyscyplinarny.

Zgromadzenie okręgowej izby odbywa się raz w roku. Działalnością okręgowej izby prawnej kieruje rada okręgowej rady radców prawnych.

Organem wykonawczym rady jest prezydium. W skład prezydium wchodzą dziekan, wicedziekan, sekretarz, skarbnik i członkowie.

Główne zadania samorządu radców prawnych :

• udział w kształtowaniu warunków wykonywania zawodu radcy

• reprezentowanie i ochrona interesów zawodowych

• współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa

• nadzór nad należytym wykonywaniem i doskonaleniem zawodu,

O wpisie na listę radców decyduje okręgowa izba radców w formie uchwały na wniosek zainteresowanego, listę prowadzi rada okręgowej izby właściwej dla miejsca zamieszkania. Racy prawni i aplikanci podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.

NOTARIUSZ : Powoływany do dokonywania czynności, których podmioty są obowiązane albo pragną nadać formę notarialną. Notariusz to osoba zaufania publicznego. Korzysta z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Podlega nadzorowi Ministra Sprawiedliwości. Dokumenty wystawione przez notariusza mają charakter dokumentów urzędowych. Charakter czynności zawodowych notariusza oraz sposób ich wykonywania posiada cechy wolnego zawodu. Od 1981r notariusze tworzą prywatne kancelarie notarialne do 1991 r były państwowe biura notarialne. Akty i dokumenty sporządzone przez notariusza powinny być sporządzane w sposób zrozumiały i przejrzysty. Przy dokonywaniu czynności notarialny notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów strony oraz innych osób, dla których czynność ta powoduje skutki prawne. Notariusz jest obowiązany udzielić stronom niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanych czynności. Notariusz musi odmówić dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem. Osobę, której odmówiono dokonania czynności notarialnej, należy pouczyć o prawie i trybie zaskarżenia odmowy, a na jej pisemne żądanie doręczyć w terminie 7 dni uzasadnienie odmowy. Osoba taka może wnieść zażalenie do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii notarialnej. Przy dokonywaniu czynności notarialnej notariusz jest obowiązany stwierdzić tożsamości osób biorących w nim udział. Notariuszowi nie wolno dokonywać czynności, jeżeli ma poważne wątpliwości, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych. Notariusze posiadają Kodeks Etyki Zawodowej. Notariusz odpowiada za szkodę wyrządzoną przy czynnościach notarialnych na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, notariusze są ubezpieczeni od odpowiedzialności cywilnej. Za przewinienia odpowiadają dyscyplinarnie. Notariusze tworzą samorząd notarialny. Samorząd składa się z izb notarialnych i Krajowej Rady Notarialnej, które posiadają osobowość prawną. Izbę stanowią notariusze, prowadzący kancelarie w okręgach sądu apelacyjnego. Organami izby notarialnej są :

• walne zgromadzenie notariuszy izby

• rada izby notarialnej

• sąd dyscyplinarny

Radą izby notarialnej kieruje prezes. Nadzór nad notariuszami sprawuje Minister Sprawiedliwości oraz prezes rady izb notarialnych. Minister sprawiedliwości sprawuje nadzór nad organami samorządu notarialnego.

OOP- WYKŁAD 28.03.2006 R.

16.05 - PRZEDTERMIN PISEMNY

ORGANY OCHRONY PRAWNEJ

Początek teorii organów państwa dał Otto Gierke, a następnie teorię tą rozwijał Georg Jellinek. Gierke należał do szkoły tzw. Organicystów. Teoria organiczna polegała na antropomorfizacji - czyli uznaniu osoby prawnej za byt realny, ukształtowany na podobieństwo organizmu biologicznego, z własnymi organami i wolą, a w konsekwencji z pełną zdolnością do działań prawnych. Państwo w tej koncepcji jest osobą prawną, działającą przez swoje organy, które zdolne są do wyrażania woli zbiorowości.

Organ państwowy - to jednostka lub zespół ludzi, zorganizowany stosowanie do powierzonych mu kompetencji, powołany na podstawie prawa i wyposażony w uprawnienia władcze wynikające z charakteru władzy państwowej.

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI

Wymiar sprawiedliwości należy rozpatrywać na 3 płaszczyznach:

1. podmiotowej

2. przedmiotowej

3. mieszanej

AD. 1) Ujęcie podmiotowe polega na wskazaniu organu sprawującego wymiar sprawiedliwości, a więc takiego organu państwowego, który daje najlepsze gwarancje decyzji bezstronnych, niezawisłych, obiektywnych, pewnych, realizujących sprawiedliwość w ramach ustaw. Takim organem jest sąd.

Ad. 2) Wg definicji przedmiotowej, wymiar sprawiedliwości to działalność polegająca na rozstrzyganiu konfliktów ze stosunków prawnych. Elementem definicji przedmiotowej jest orzekanie.

Ad. 3) Wymiar sprawiedliwości, wg definicji mieszanej, to działalność sądów, która polega na rozstrzyganiu konfliktów ze stosunków prawnych.

ZASADY ORGANIZACJI I FUNKCJONOWANIA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI W RP

Zasady te obejmują:

1. status prawny i organizacyjny organów sadowych

2. postępowanie przed sadem

3. status prawny sędziego

Ad. 1) Konstytucja stanowi, że wymiar sprawiedliwości sprawowany przez sądy, powinien opierać się na następujących zasadach:

1. właściwości - co ozn., że sądy powinny być fachowe, zarówno jeśli chodzi o obsadę personalną jak i w odniesieniu do określenia ich kompetencji rzeczowej oraz sposobu organizacji pracy sędziów.

2. Niezależności - (niezależni, autonomiczni)

3. Bezstronności - (neutralność względem jakichkolwiek interesów)

4. Niezawisłość - polega ona na podporządkowaniu sądów wyłącznie Konstytucji i ustawom.

Ad. 2) Do zasad postępowania przed sądem Konstytucja zalicza:

1. jawność postępowania sadowego

2. dwuinstancyjność postępowania

3. publiczne ogłaszanie wyroku (sentencja bez uzasadnienia);

Ad. 3) W zakresie statusu prawnego sędziego, Konstytucja gwarantuje:

1. niezawisłość sędziowską

2. szczególny status sędziów, który polega na tym, że:

• w szczególny sposób są oni powoływani na stanowisko przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sadownictwa (KRS) na czas nieoznaczony

• są oni nieusuwalni

• maja immunitet

• mają gwarancje odnoszące się do wysokości wynagrodzeń

• przeniesienie sędziego w stan spoczynku formalnie oznacza pozostanie sędziego nadal w stosunku służbowym

• dotyczy ich wymóg apolityczności.

ORGANY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Konstytucja zakłada dualizm władzy sadowniczej. W jej skład wchodzą sady i trybunały. Konstytucja do organów sądowych zalicza Sąd Najwyższy (SN), sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe. Natomiast wśród trybunałów wymienia Trybunał Konstytucyjny (TK) i Trybunał Stanu.

KRAJOWA RADA SĄDOWNCTA (KRS)

Odgrywa ona szczególna rolę w zakresie powoływania na stanowiska sędziowskie.

Procedura powoływania przez KRS kandydatów na stanowiska sędziowskie obejmuje kilka faz. Rozpoczyna się fazą samorządowo-korporacyjną, czyli przedstawieniem i zaopiniowaniem przez właściwy organ kandydatów na stanowiska sędziów. Wnioski o powołania na stanowiska sędziów organy sądów kierują do KRS za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości. Następnie na wniosek KRS Prezydent powołuje sędziów. Również na wniosek KRS następuje odwołanie sędziego ze stanowiska przez Prezydenta w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Prezes Sadu Najwyższego, Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA oraz przewodniczący Wyższego Sądu Dyscyplinarnego mają obowiązek składania radzie informacji o działalności sadów, których są zwierzchnikami.

KRS tworzą 24 osoby. Z urzędu w jej skład wchodzą:

1. Pierwszy Prezes SN

2. Kierujący pracami Izby Wojskowej

3. Prezes NSA

4. Minister Sprawiedliwości.

Z mianowania jest jej członkiem jedna osoba wskazana przez Prezydenta.

Z wyboru w jej skład wchodzą:

1. 4 posłowie wybrani przez Sejm

2. 2 senatorowie wybrani przez Senat

3. 2 sędziowie SN

4. 1 sędzia wybrany przez Zgromadzenie Ogólne NSA

5. 9 sędziów sądów powszechnych wybieranych przez Zebranie Przedstawicieli Zgromadzeń Ogólnych w sądach okręgowych

6. 1 sędzia wybrany przez Zgromadzenie Ogólne Sadów Wojskowych.

Kadencja KRS trwa 4 lata. KRS obraduje na posiedzeniach plenarnych. Dla ważności uchwał KRS wymagana jest obecność co najmniej połowy jej składu. Obsługę administracyjna Rady zapewnia Kancelaria Prezydenta RP.

Posiedzenia Rady zwołuje jej przewodniczący w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na
2 m-ce., albo na wniosek co najmniej 1/3 jej składu. Uchwały zapadają większością głosów, w głosowaniu jawnym, jednak na wniosek jednego członka Rady głosowanie może zostać utajnione.

MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI

W 1990 r. połączono funkcję Ministra Sprawiedliwości z funkcją Prokuratora Generalnego. Minister Sprawiedliwości z jednej strony pozostaje członkiem Rady Ministrów, z drugiej zaś kieruje specyficznym resortem sprawiedliwości. Jego uprawnienia do kierowania wymiarem sprawiedliwości zostają zawężone jeśli chodzi o organy sądowe do spraw związanych z administracja sadową. W żadnym razie nie dotyczą orzecznictwa. Jego specyfika wynika z faktu, że jest on zarazem Prokuratorem Generalnym. Jego uprawnienia sięgają poza resort, gdyż stosowne ustawy przyznają mu prawo nadzoru nad korporacjami ochrony prawa, tj., adwokaturą, notariatem, radcami prawnymi i komornikami.

Ważną jego kompetencją pozostaje tu m.in. odmowa wpisu na listę członków korporacji.

Do jego kompetencji szczegółowych należą:

1. wydawanie rozporządzeń, zarządzeń i innych aktów normatywnych

2. zawieranie umów międzynarodowych, międzyresortowych oraz umów i porozumień o współdziałaniu ministerstwa ze stowarzyszeniami i innymi organizacjami,

3. opiniowanie projektów ustaw kierowanych do sejmu przez inne podmioty niż rząd; opiniowanie uchwał sejmu i senatu oraz uchwał ich podkomisji i komisji zawierających sprawozdania o projektach ustaw;

4. współdziałanie z Sadem Najwyższym w sprawach dot. wykładni przepisów, których stosowanie wywołuje rozbieżności w orzecznictwie;

5. współpraca z pełnomocnikiem Ministra Spraw Zagranicznych ds. reprezentowania RP przed Komisją Europejską i Trybunałem Praw Człowieka w Strassburgu.

Minister Sprawiedliwości nadzoruje:

1. działalność administracyjną sądów w zakresie sprawności postępowania i organizacji pracy we wszystkich rodzajach spraw

2. wdrażanie nowych rozwiązań prawnych i technicznych w zakresie prowadzenie rejestrów sądowych i ksiąg wieczystych

3. działalność notariuszy i organów samorządu notarialnego

4. postępowanie dyscyplinarne w sprawach dot. radców prawnych i adwokatów oraz ich aplikantów;

5. pracę sądowych kuratorów rodzinnych oraz kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą

6. Centralny Zarząd Służby Więziennej

7. Fundacje poddane jego nadzorowi.

Ministerstwo Sprawiedliwości składa się z Gabinetu Politycznego Ministra, Biura Ministra, Departamentów oraz biur.

SĄD NAJWYŻSZY

SN sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania. Rozpoznaje sprawy w zakresie przekazanych szczególnymi przepisami a także zapewnia prawidłowość oraz jednolitość wykładni prawa i praktyki sądowej. Może również opiniować projekty przedkładanych mu ustaw. SN wydaje zbiór swoich orzeczeń zawierających rozstrzygnięcia ważniejszych zagadnień prawnych oraz uchwał wpisanych do Księgi Zasad Prawnych.

Do jego kompetencji należy rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych i kasacji, podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołałoby rozbieżność w orzecznictwie oraz podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie.

SN podejmuje uchwały w składzie:

1. 7 sędziów

2. całej izby

3. połączonych izb

4. pełnym

Uchwały pełnego składu SN, składu połączonych izb oraz całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych i wpisywane są do Księgi Zasad Prawa. Natomiast skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu jego uchwale mocy zasady prawnej.

W skład SN wchodzą: Pierwszy Prezes SN, Prezesi SN, Izby SN, organy kolegialne i sędziowie.

SN dzieli się na Izby:

1. administracyjną, pracy i ubezpieczeń społecznych

2. cywilną

3. karną

4. wojskową

W SN działają następujące organy kolegialne:

1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

2. Zgromadzenie Sędziów Izb SN

3. Kolegium Sądu Najwyższego

Sędzią SN może zostać ten, kto:

1. posiada obywatelstwo polskie i pełne prawa obywatelskie,

2. jest nieskazitelnego charakteru

3. ukończył wyższe studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa oraz wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, doświadczeniem zawodowym i odpowiednimi kwalifikacjami

4. wykazuje się ponadto 10-letnim okresem pracy lub służby na stanowisku sędziego, prokuratora, arbitra, radcy prawnego, adwokata lub pracy na samodzielnym stanowisku w organach administracji państwowej z którym związana była praktyka prawnicza, a zwłaszcza udział w orzekaniu. Wymogi te nie dotyczą profesorów i dr hab. nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w PAN oraz w innych placówkach naukowych i naukowo-badawczych.

Odwołanie/utrata stanowiska sędziego

Prezydent na wniosek KRS odwołuje sędziego SN jeżeli zrzekł się swojego stanowiska, z powodu choroby lub upadku sił stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków sędziego SN lub przekroczył 65 lat życia albo jeżeli z powodu choroby i płatnego urlopu dla poratowania zdrowia - nie pełnił służby nieprzerwanie przez okres dłuższy niż 1 rok.

Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby sędziowskiej oraz prawomocne orzeczenie sądu wskazujące na pozbawienia praw publicznych lub zakaz zajmowania stanowiska sędziego pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska.

Za przewinienia służbowe i uchybienia godności urzędu, sędzia SN odpowiada dyscyplinarnie. Po upływie 3 lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego.

W SN funkcjonują: Biuro Orzecznictwa, Biuro Prezydialne, Biuro Prasowe i Sekretariat Pierwszego Prezesa.

I. Sądy powszechne:

Sądami powszechnymi są: Sądy Apelacyjne, Okręgowe, Rejonowe. Rozstrzygają one sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz z prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem przekazanych ustawami innym sądom i wydają wyroki w imieniu RP. Sądy powszechne rozstrzygają sprawy kolegialnie w postępowaniu jawnym. Sądy składają się z wydziałów, którymi kierują przewodniczący.

W Sądzie Apelacyjnym występują następujące wydziały: cywilny, karny, pracy i ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy składa się z wydziałów: cywilnego, karnego, penitencjarnego i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych, pracy, ubezpieczeń społecznych, gospodarczego.

W skład Sądu Rejonowego wchodzą wydziały: cywilny, karny, rodzinny i nieletnich, pracy, gospodarczy, ksiąg wieczystych.

W skład Sądu Powszechnego wchodzą: Prezes, Wiceprezes lub wiceprezesi, przewodniczący wydziału, przewodniczący posiedzenia, organy kolegialne, sędziowie.

Sędziowie są w sprawowaniu swojego urzędu: niezawiśli i podlegają tylko ustawom; posiadają immunitet, są nieusuwalni ze swojego stanowiska, mogą się zrzec bez podania przyczyny. Sędzia jest obowiązany postępować zgodnie ze ślubowaniem sędziowskim oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe. Sędziowie sądów powszechnych są apolityczni i apartyjni. Sędzia ma obowiązek zachować w tajemnicy okoliczności sprawy o której się dowiedział poza sala sądową. Obowiązek ten trwa także po ustaniu stosunku służbowego. Ustaje gdy sędzia składa zeznania jako świadek przed sądem, w tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może go zwolnić Minister Sprawiedliwości. Sędzia Sądu Rejonowego i Okręgowego nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez zgody prezesa właściwego Sądu Okręgowego a prezes sądu okręgowego bez uzyskania zgody Ministra Sprawiedliwości. Wyjątek stanowi zatrudnienie na stanowisku naukowo- dydaktycznym, dydaktycznym lub naukowym. Zwierzchnicy decydują o tym, czy podjęcie dodatkowego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego.

Za przewinienia służbowe w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawnych i uchybienia godności urzędu sędzia odpowiada dyscyplinarnie. Po upływie 3 lat od chwili popełnienia czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego a w razie wszczęcia ulega ono umorzeniu. Jeżeli jednak czyn zawiera znamiona przestępstwa przedawnienie dyscyplinarne nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w przepisach kodeksu karnego.

Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowanego stanowiska funkcyjnego, przeniesienie na inne miejsce służbowe, wydalenia ze służby sędziowskiej.

Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów powołane są w pierwszej instancji- Sąd Dyscyplinarny, a w drugiej instancji- Wyższy Sąd Dyscyplinarny. Sąd Dyscyplinarny może zawiesić sędziego w czynnościach służbowych jeżeli wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne, dyscyplinarne lub ubezwłasnowolnienie. zawieszenie ustaje z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania dyscyplinarnego, chyba że Sąd Dyscyplinarny uchylił je wcześniej.

W sądach powszechnych oprócz sędziów funkcjonują: kuratorzy sądowi- zawodowi lub społeczni, referendarze sądowi, ławnicy.

TRYBUNAŁ STANU:

TS jest ściśle powiązany z Sejmem, zostaje on wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji i zachowuje swoje kompetencje do czasu wybrania nowego TS. Jest on sądem szczególnego rodzaju orzekającym o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Organ ten ma własną podmiotowość i własne kompetencje, a jego decyzje w pełni niezawisłe i samodzielne wiążą wszystkie organy państwowe. W jego skład wchodzi: przewodniczący, 2 jego zastępców oraz 21 członków i 5 zastępców członków. Wybór członków TS odbywa się łącznie a uchwała zapada bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

Osoby wybrane w skład TS składają ślubowanie sędziowskie. Przewodniczącym T jest prezes Sądu Najwyższego. Pozostałe osoby wybiera Sejm spoza swego grona. W skład T mogą wybrani obywatele polscy, korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie i niezatrudnieni w organach administracji państwowej. Co najmniej połowa członków T powinna posiadać kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

Sędziowie T sprawują swe funkcje nieodpłatnie, z tym że zachowują prawo do diet i zwrotu poniesionych kosztów podróży. Sędziowie T mogą zrzec się swej funkcji, ponadto tracą swoje stanowisko w skutek trwałej utraty zdolności do wykonywania czynności albo skazaniu prawomocnym wyrokiem sądu.

W razie wygaśnięcia mandatu więcej niż 3 członków T lub ich zastępców, sejm dokonuje wyboru uzupełniającego.

Odpowiedzialność przed T ponoszą: prezydent, osoby wchodzące w skład RM, prezesi NIK i NBP, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych RP, kierownicy urzędów centralnych, członkowie KRRiT, Marszałek Sejmu, jeśli zastępował prezydenta a także posłowie i senatorowie, którzy naruszyli zakaz prowadzenia działalności gospodarczej związanej z osiąganiem korzyści z majątku państwowego lub komunalnego.

Indywidualne wyliczenie podmiotów ponoszących odpowiedzialność konstytucyjną jest wyrazem koncepcji ich osobistej odpowiedzialności za delikt konstytucyjny.

Delikt konstytucyjny- oznacza czyny, które:

- nie stanowią przestępstwa,

- popełnione są przez osoby w zakresie ich urzędowania, albo w związku z zajmowanym stanowiskiem,

- mają charakter zawiniony,

- naruszają Konstytucję lub ustawę.

Oprócz odpowiedzialności konstytucyjnej, Konstytucja i ustawa o TS przewidują odpowiedzialność karną. w tym wypadku TS będzie rozpatrywał delikt konstytucyjny oraz popełnione przestępstwo karne.

Wyróżniamy 2 procedury pociągania do odpowiedzialności konstytucyjnej:

a). odnoszącą się do prezydenta RP,

b). odnoszącą się do pozostałych podmiotów,

ad. a.

Prawo postawienia prezydenta w stan oskarżenia przysługuję wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu. Wniosek wstępny musi być w takim razie poparty przez ¼ ogólnej liczby członków sejmu i senatu, a jeśli Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej wystąpi z wnioskiem o postawienie prezydenta w stan oskarżenia, uchwałę w tym przedmiocie musi podjąć Zgromadzenie Narodowe większością co najmniej 2/3 ogólnej liczby członków sejmu i senatu. Postawienie prezydenta w stan oskarżenia oznacza, że nie może on czasowo sprawować urzędu.

ad. b.

Wstępny wniosek- pociągnięcie do odpowiedzialności pozostałych podmiotów przed TS, mogą składać do Marszałka Sejmu : prezydent, komisje sejmowe większością 2/3 głosów, 115 posłów.

Marszałek kieruje taki wniosek do Komisji odpowiedzialności Konstytucyjnej, która przeprowadza postępowanie dowodowe a następnie podejmuje uchwałę o wystąpieniu do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie danej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej lub z wnioskiem o umorzenie postępowania. Uchwała tej komisji po przyjęciu przez sejm staje się aktem oskarżenia.

Prawo do pociągania do odpowiedzialności konstytucyjnej przysługuje wyłącznie sejmowi, który uchwały w tej sprawie podejmuje bezwzględną większością głosów obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Uchwała taka stanowi jednocześnie wniosek o uchylenie immunitetu poselskiego lub senatorskiego. Marszałek sejmu uchwałę sejmową przesyła do przewodniczącego TS w celu wydania orzeczenia przez T.

Postępowanie przed T jest dwuinstancyjne. Obowiązują przepisy procedury karnej, co oznacza, że postępowanie przed TS powinno uwzględniać wszystkie podstawowe gwarancje sądowe, tj. niezawisłość, jawność, prawo oskarżonego do obrony, dochodzenie prawdy materialnej, kontradyktoryjność, równość i instancyjność.

W I instancji T orzeka w składzie: przewodniczący i 4 członków, w przypadku rozpatrywania czynów mających znamiona przestępstwa T może zlecić prokuratorowi generalnemu przeprowadzenie postępowania przygotowawczego oraz korzystać z pomocy MK.

W II instancji TS orzeka w składzie: przewodniczący i 6 członków. Orzeczenia zapadłe w postępowaniu odwoławczym są prawomocne.

TS w przypadku, gdy czyny nie stanowią przestępstwa może orzec łącznie lub osobno następujące kary:

1. utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do Sejmu i Senatu i organów samorządowych;

2. zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych;

3. utratę wszystkich lub niektórych orderów. odznaczeń i tytułów honorowych, oraz utratę zdolności do ich odzyskania.

Powyższe kary mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat, z tym że kara przewidziana w pkt. 2 może być orzekana na stałe. Natomiast za czyny wypełniające znamiona przestępstw TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Sędzią TK może być osoba o kwalifikacjach wymaganych od sędziego SN lub NSA. Kandydatów na stanowisko proponuje grupa no najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Wyboru sędziego dokonuje sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy posłów. Sędzia TK składa ślubowanie na ręce Prezydenta RP. Jest on niezawiły w sprawowaniu swoje urzędu i podlega tylko konstytucji. Na pociągnięcie sędziego TK do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie go wolności, musi wyrazić zgodę Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK, obradujące bez udziału zainteresowanego, ale po wysłuchaniu jego wyjaśnień. Zgodnie z Konstytucją, Prezesa i Wiceprezesa TK powołuje Prezydent. Prezesowi polega Biuro Trybunału, którego zadaniem jest organizacyjne i administracyjne zapewnienie warunków pracy Trybunału.

I TRYB POSTĘPOWANIA PRZED TK

Podmiotami uprawnionymi do występowania z wnioskami o wszczęcie postępowania przed TK są:

• Prezydent

• Marszałek Sejmu

• Marszałek Senatu

• Premier

• 50 posłów

• 30 senatorów

• Pierwszy Prezes SN

• Prezes NSA

• Prokurator Generalny

• Prezes NIK

• RPO

a ponadto w zakresie ich działania także:

• Krajowa Rada Sądownictwa

• Organy samorządu terytorialnego

• Ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacje zawodowe

• Kościoły i inne związki wyznaniowe.

Rozprawy przed TK są jawne (z reguły). Koszty postępowania przed TK ponosi Skarb państwa, jednak w przypadku skargi konstytucyjnej wraz z wyrokiem ją uwzględniającym - TK orzeka na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania od organu, który wydał zaskarżony akt normatywny.

Uczestnikami postępowania przed TK są:

1. wnioskodawca

2. organ, który wydał akt objęty wnioskiem, pytaniem lub skarga konstytucyjną

3. centralny konstytucyjny organ państwowy, którego dotyczy spór kompetencyjny

4. organ statutowy partii w sprawach o stwierdzenie zgodności jej celów lub działalności z Konstytucją

5. Prokurator Generalny

6. przedstawiciele sejmu, Prezydenta i Ministra Spraw Zagranicznych, w sprawach o zgodność ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją.

7. RPO - jeśli zgłosił swój udział w postępowaniu dot. skargi konstytucyjnej.

Uczestnicy ci występują przed TK osobiście lub przez umocowanego przedstawiciela.

TK umarza postępowanie na posiedzeniu niejawnym jeżeli:

1. wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne

2. wniosek, pytanie lub skarga konstytucyjna zostały wycofane

3. zakwestionowany akt prawny utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez TK.

Wyroki TK podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw lub w organie publikacyjnym w którym ogłoszony był akt normatywny niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną um. międzynarodową lub ustawą.

II SKARGA KONSTYTUCYJNA

Wnosi się ja obecnie w Polsce po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu 60 dni od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku lub ostatecznej decyzji.

Oprócz spełnienia wymagań dotyczących pisma procesowego, skarga powinna zawierać dokładne określenie przepisu na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł o prawach i wolnościach lub obowiązkach obywatela, i którego konstytucyjność kwestionuje skarżący. Musi on wskazać w skardze jakie konstytucyjne prawa zostały naruszone oraz uzasadnić to stanowisko z podaniem stanu faktycznego. Trzeba też dołączyć zakwestionowany wyrok lub decyzję.

Skargę powinien sporządzić adwokat lub radca prawny bądź tez sędzia, prokurator, notariusz, profesor i dr hab. nauk prawnych, o ile sprawa ich dotyczy.

O wpłynięciu skargi, TK powiadamia RPO, który może zgłosić swój udział w postępowaniu. Skarga jest dopuszczalna w Polsce jedynie na akty normatywne, nie jest zaś możliwa na inne rozstrzygnięcia indywidualne.

Skarga nie obejmuje aktów prawa miejscowego ani uchwał samorządu terytorialnego. Ponadto Konstytucja wyklucza składanie skargi przez cudzoziemców w sprawach arylowych.

***

NIK

NIK podlega sejmowi, na co wskazują:

1. Prezesa NIK powołuje i odwołuje sejm bezwzględną większością głosów za zgoda senatu na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów. Wiceprezesów NIK oraz członków Kolegium NIK powołuje i odwołuje Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK;

2. Organizacje wewnętrzną NIK określa statut nadawany przez Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK

3. Sejm i jego organy mogą zlecić NIK przeprowadzenie określonych kontroli

4. Prezes NIK jest adresatem interpelacji i zapytań poselskich oraz dezyderatów i opinii sejmowych komisji

5. NIK przedkłada sejmowi różne informacje i sprawozdania

6. Prezes NIK odpowiada przed sejmem za działalność swoją i podległych mu pracowników

Zakres działania NIK obejmuje organy administracji rządowej, NBP, oraz państwowe jednostki organizacyjne. Natomiast fakultatywnie, NIK kontroluje: organy samorządu terytorialnego, komunalne jednostki organizacyjne oraz inne jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze w zakresie w jakim wykonują one zadania zlecone lub powierzone przez państwo, zadania publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego; organizują lub wykonują prace interwencyjne lub roboty publiczne, działają z udziałem mienia państwowego lub komunalnego, korzystają z poręczenia państwa lub samorządu terytorialnego, bądź wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

Przedmiotowy zakres działania NIK obejmuje kontrolę wykonywania Budżetu Państwa, ustaw i innych aktów normatywnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej oraz finansowo-administracyjnej;

Kontrolę przeprowadza się na ogół pod względem: legalności, gospodarności, rzetelności i celowości.

Organami NIK są:

1. Prezes NIK

2. 2 do 4 wiceprezesów NIK

3. Kolegium NIK

oraz

4. Zespoły

5. Departamenty

6. Delegatury

Zespoły NIK - to jednostki organizacyjne, zorganizowane odpowiednio do podziału administracji państwowej i sprawujące kontrolę w poszczególnych resortach.

Departamenty NIK - to wewnętrzne jednostki o charakterze funkcjonalnym, zapewniające warunki organizacyjne wykonywania działalności kontrolnej i kierowanie ta działalnością.

Delegatury NIK - to jednostki org. wykonujące kompetencje kontrolne z reguły w województwach.

Dyrektorów wszystkich jednostek organizacyjnych NIK (zespołów, departamentów i delegatur) powołuje i odwołuje Prezes NIK po zasięgnięciu opinii Kolegium.

Funkcjonariusze NIK mają prawo wstępu do kontrolowanych pomieszczeń, wglądu do akt i dokumentów znajdujących się w kontrowanych jednostkach, dokonywania przesłuchań pracowników kontrolowanych jednostek oraz powoływania biegłych. Ponadto przysługuje im immunitet. Natomiast ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie obowiązków służbowych lub uchybienie godności pracownika NIK.

Rzecznik Praw Obywatelskich

W poszczególnych krajach instytucja ta nosi różne nazwy np. Ombudsman, Rzecznik Sprawiedliwości, Obrońca Ludowy, Mediator, Komisarz Śledczy czy Rzecznik Praw Obywatelskich.

W literaturze przyjmuje się, że występują 4 cechy konstrukcyjne, które charakteryzują instytucje współczesnego rzecznika:

1. jest to samodzielny organ państwowy niezwiązany z administracja ani z sądownictwem

2. najczęściej związany jest z Parlamentem

3. jest rzecznikiem obywateli w ich sprawach związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem administracji

4. działa w sposób niesformalizowany i jest łatwo dostępny dla obywatela

(na przykładzie Polski): zakres uprawnień rzecznika obejmuje wszelkie naruszenia praw i wolności obywateli we wszystkich sferach życia społecznego. RPO powołuje sejm, jednakże czyni to za zgoda senatu, przy czym uprawnienie senatu ma charakter weta absolutnego. Prawo zgłaszania kandydatów na stanowisko RPO przysługuje Marszałkowi Sejmu oraz grupie 35 posłów.

Sejm może odwołać RPO w 3 przypadkach:

1. jeśli zrzekł się wykonywania swoich obowiązków

2. jeśli stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby

3. gdy sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu;

Sejm podejmuje taką uchwałę (odwołanie) bez zgody Senatu.

RPO ma immunitet formalny oraz wiąże go zasada imcompatibilitas (zakaz łączenia stanowisk). Wykonuje swoje funkcje jednoosobowo przy pomocy biura.

RPO może podjąć działania na skutek:

1. wniosku obywateli lub ich organizacji

2. wniosków organów samorządowych

3. z inicjatywy własnej

RPO ma obowiązek zapoznać się z każdym skierowanym do niego wnioskiem (za pomocą biura), a następnie może:

1. podjąć sprawę

2. wskazać wnioskodawcy przysługujące mu środki działania

3. przekazać sprawę wg właściwości

4. nie podjąć sprawy

W przypadku stwierdzenia przez RPO naruszenia praw lub wolności obywatela, RPO występuje do organu, organizacji lub instytucji w których działalności stwierdził naruszenie prawa, z odpowiednim wnioskiem zawierającym opinie i sugestie co do sposobu załatwienia sprawy. Wnioski te i sugestie nie mają charakteru wiążącego, ale organ do którego wystąpił RPO ma obowiązek nie później niż w terminie 30 dni poinformować RPO o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. Działania RPO mają charakter głównie perswazyjny i inicjujący.

W ramach Biura Rzecznika funkcjonują następujące jednostki organizacyjne:

• zespoły

• samodzielne wydziały

• pełnomocnicy powoływani przez RPO

• inni pracownicy merytoryczni

• pełnomocnik RPO ds. prasowych

• samodzielne stanowisko ds. cudzoziemców i mniejszości narodowych.

Każdy z zespołów jest przedmiotowo właściwy do poszczególnych kategorii spraw. Rozpatrują one wnioski kierowane do RPO przez obywateli i ich organizacje oraz organy samorządu teryt., następnie przedstawiają RPO propozycje postępowania w danej sprawie; ponadto prowadzą z upoważnienia RPO postępowanie w podjętych sprawach indywidualnych oraz przygotowują propozycje wystąpień generalnych.

Policja

Celem policji jest ochrona bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymywanie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Przełożonym wszystkich policjantów oraz centralnym organem administracji rządowej jest komendant główny policji.

Do podstawowych zadań policji należą:

1. ochrona życia ludzi i mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra.

2. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego.

3. inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w ty zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami samorządowymi.

4. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.

5. nadzór nad strażami gminnymi oraz nad specjalistycznymi formami ochrony mienia np., strażą bankową

6. kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną

7. współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi np. Interpolem.

Policja działa prewencyjnie oraz represyjne, działa tez w sytuacjach związanych z zapobieganiem klęskom żywiołowym. Policja dzieli się na podstawowe rodzaje służb: kryminalną i prewencyjna oraz na służby pomocnicze (techniczne).

Ponadto w jej skład wchodzą: policja sadowa, wyższa szkoła policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne a także wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały terrorystyczne oraz jednostki badawczo-rozwojowe. Specjalne zadania związane z walką z przestępczością zorganizowana wypełnia CBŚ.

Organami administracji rządowej na obszarze województwa realizującymi cele policji są: wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego policji działającego w jego imieniu albo komendant wojewódzki policji działający w imieniu własnym w sprawach wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania wykroczeń a także wydawania indywidualnych aktów administracyjnych jeżeli ustawy tak stanowią. Terenowymi organami policji są ponadto komendant powiatowy, komendant komisariatu policji. Komendant powiatowy policji może tworzyć rewiry dzielnicowe. W celu rozpoznawania, zapobiegania przestępstw i wykroczeń oraz ich sprawców policja wykonuje czynności w ramach 4 sfer działalności: operacyjno-rozpoznawczej, dochodzeniowo-śledczej, administracyjno-porządkowej, inne czynności na polecenie sądu prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego.

Wykonując swoje czynności policjanci maja prawo m.in.:

Legitymowania osób, w celu ustalenia ich tożsamości

Zatrzymywania osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowi ludzkiego a także mienia

Przeszukiwania osób i pomieszczeń zgodnie z przepisami KPK

Dokonywania kontroli osobistej

Żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, samorządowych i jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej.

Na sposób prowadzenia czynności policyjnych przysługuje zażalenie do miejscowo właściwego prokuratora. Konkretne czynności operacyjno-rozpoznawcze są tajne. Policjanci mogą stosować środki przymusu bezpośredniego w razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie praw poleceniom organów lub jej funkcjonariuszy. Policja może ponadto dokonywać tzw. zakupu kontrolowanego a także przyjąć lub wręczyć korzyść majątkową, stosować kontrole korespondencji oraz środków technicznych w ramach czynności operacyjno rozpoznawczych zmierzających do sprawdzenia uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz wykrycia sprawcy tego przestępstwa. Poza tym policja może niejawnie przed wszczęciem postępowania karnego nadzorować przemieszczanie, przechowywanie i obrót przedmiotami przestępstwa w celu udokumentowania przestępstw albo ustalenia tożsamości osób w nich uczestniczących (tzw. przesyłka kontrolowana).Przy wykonywaniu swoich zadań policja może korzystać z pomocy osób niebędących policjantami którym może być przyznane wynagrodzenie.

Prokuratura.

Zadaniem prokuratury jest stanie na straży praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury a także prokuratorzy IPN, Komisji ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu.

Naczelnym organem prokuratury jest Prokurator Generalny, funkcję tę sprawuje Minister Sprawiedliwość. Zadania prokuratury wykonywane są przez:

1. prowadzenia lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami.

2. wytaczanie powództw w sprawach karnych lub cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli

3. podejmowanie środków przewidzianych prawem zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach.

4. sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności.

5. zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji.

Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury sa prokuratura krajowa, prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe.

Prokurator jest obowiązany do podejmowania działań określonych ustawach kierując się zasada bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli. Przy wykonywaniu czynności jest on niezależny, ma jednak obowiązek wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenie przełożonego prokuratora. Jeżeli nie zgadza się z poleceniem może żądać jego zmiany lub wyłączenia go od wykonania czynności albo od udziału w sprawie.

Prokurator ma obowiązek postępować zgodnie ze ślubowaniem oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe. Nie może należeć do partii politycznej oraz brać udziału w żadnej działalności politycznej. Jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na swoje stanowisko w postępowaniu przygotowawczym a także poza jawną rozprawą. Obowiązek zachowania tajniacy trwa także po ustaniu stosunku służbowego.

Prokuratorzy są obowiązani do złożeni oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie to dotyczy majątku odrębnego oraz objętego małżeńską wspólnota majątkową. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, sądowej lub administracyjnej bez zezwolenia właściwej komisji dyscyplinarnej. Nie może być również zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku. Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

Komornik

Organ egzekucyjny, działa w obszarze prawa prywatnego, nie dokonuje ustaleń z urzędu. Opiera się na informacjach o majątku dłużnika otrzymanych od wierzyciela. Działa jedynie na wniosek i tylko w ramach żądań zawartych we wniosku. Jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Powołuje go Minister Sprawiedliwości. Może nim zostać prawnik albo administratywista, który odbył aplikacje komorniczą i staż asesorski. Prowadzi on kancelarię komorniczą. Komornicy tworzą samorząd zawodowy. Komornik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzona przy wykonywaniu czynność. Przy wykonywaniu swoich czynności podlega tylko ustawom oraz orzeczeniom sądu. Koszty działalności egzekucyjnej pokrywane są z uzyskanych opłat egzekucyjnych. Podstawę egzekucji stanowi tytuł wykonawczy którym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Ze względu na rodzaj świadczenia podlegającego egzekucji wyróżnia się egzekucje świadczeń pieniężnych i niepieniężnych. Egzekucja świadczeń pieniężnych może się odbyć poprzez egzekucję ruchomości, z wynagrodzenia za pracę, z rachunku bankowego, z innych wierzytelności praw majątkowych, z nieruchomości, z użytkowania wieczystego i statków morskich.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych może polegać na:

Wydaniu rzeczy ruchomej, wydaniu nieruchomości lub statku bądź opróżnieniu pomieszczenia, złożenia określonego oświadczenia woli, wykonaniu czynności, którą za dłużnika może wykonać inna osoba (tzw. czynność zastępowalna), wykonaniu czynności, której inna osoba wykonać za dłużnika nie może (tzw. czynność niezastępowalna), zaniechaniu dokonania oznaczonych czynności lub nieprzeszkadzaniu czynnościom wierzyciela.

---