„ Twórczość dziecka ma swoistą wartość,

która może stanowić żyzne podłoże dla nauczania i wychowania".

Celestyn Freinet

PROGRAM ROZWIJAJĄCY TWÓRCZĄ AKTYWNOŚĆ PLASTYCZNĄ

M.MARCINKOWSKA

WPROWADZENIE

Program „Mały artysta” jest wyrazem zainteresowania i troski  o dziecko oraz o rozwój jego zdolności. Jednym z wielu zadań szkoły jest stymulowanie wszelkich zdolności ucznia, dzięki czemu kształtuje on swoją osobowość i zwiększa szansę powodzenia w szkole i w życiu. Uniwersalnym sposobem wspomagającym wszechstronny rozwój dziecka, w tym osobowość twórczą, są zajęcia plastyczne. 

Twórczość plastyczna jest jedną z ważniejszych form działalności dziecka w wieku szkolnym. Poprzez rysunek i inne prace plastyczne poznajemy naszego wychowanka: jego emocje, rozwój intelektualny, zainteresowania.  Chcąc zapewnić swoim wychowankom jak najlepsze warunki do rozwoju ich przyszłej aktywności twórczej opracowałam program zajęć plastycznych, który pozwoli na utrwalenie przybliżanych treści, umożliwi poszerzenie doświadczeń związanych z nowymi technikami plastycznymi, rozwinie umiejętności współpracy w grupie i pomagania sobie nawzajem oraz wzmocni, a w niektórych wypadkach rozbudzi wiarę w siebie i własne możliwości.

CELE PROGRAMU

Głównym celem tego programu jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka w zakresie:

• jego wrodzonych możliwości twórczych,

• poznawania i wyrażania siebie w formie ekspresji plastycznej,

• kształtowania twórczej postawy.

Do celów szczegółowych należą:

• rozwijanie wyobraźni przestrzennej i ekspresji twórczej,

• wyrażanie własnych obserwacji i doświadczeń w formie plastycznej,

• gromadzenie doświadczeń przez wykonywanie prac z zastosowaniem różnych technik,

• nazywanie podstawowych materiałów plastycznych,

• rozwijanie kreatywności, zdolności wyobrażania, wymyślania i produkowania czegoś nowego, oryginalnego,

• rozwijanie dyspozycji psychicznych - samodzielności, wytrwałości, umiejętności planowania, dokonywania właściwych wyborów,

• rozwijanie sprawności manualnej i percepcyjnej,

• rozwijanie umiejętności posługiwania się różnymi narzędziami i przyborami,

• zwracanie uwagi na utrzymanie porządku w miejscu pracy,

• czerpanie radości z własnej twórczości,

• kształtowanie umiejętności współdziałanie w grupie.

ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW

Uczeń:

• potrafi wyrazić w różnych formach plastycznych swoje przeżycia, obserwacje, nastroje, fantazje, marzenia, wiedzę o świecie, treści utworów literackich,

• potrafi określić cechy przedmiotu, nazywa kształty, barwę, proporcje,

• potrafi posłużyć się linią i plamą jako środkami wypowiedzi plastycznej,

• zna kolory podstawowe i pochodne, barwy ciepłe i zimne,

• zna niektóre techniki plastyczne i potrafi się nimi posłużyć,

• potrafi rozróżnić dziedziny sztuk plastycznych,

• wykazuje dobrą znajomość warsztatu plastycznego i umiejętność posługiwania się nim,

• przejawia wrażliwość estetyczną i potrzebę plastycznego kształtowania swego otoczenia,

• samodzielnie poszukuje nowych rozwiązań plastycznych, wykazuje otwartość na pomysły.

• starannie wykonuje pracę, troszczy się o jej jakość.

• koncentruje uwagę na określonym temacie, zadaniu.

• opracowuje i dąży do pomyślnego ukończenia własnego projektu.

• przewiduje kolejne czynności, narzędzia i materiały.

• określa wartość swojej pracy, umieć ją zaprezentować.

• stosuje różne techniki, samodzielnie wzbogaca warsztat technik, poszukiwać nowych rozwiązań.

• dostrzega w otaczającym świecie, przedmiotach wartości estetyczne.

TREŚCI NAUCZANIA

1. Działania plastyczne w różnych materiałach i technikach

1. rodzaje działalności plastycznej:

• malowanie farbami plakatowymi, akwarelami, plasteliną,

• rysowanie kredkami, mazakami patykiem, świecą, ołówkiem,

• wydzieranie, wycinanie, kompozycje z różnych materiałów,

• lepienie z plasteliny, masy solnej, masy papierowej,

1. poznanie nowych technik plastycznych;

• kolaż,

• frotaż,

• papieroplastyka- origami,

• witraż,

• malowanie nitką,

2. Własne, niekonwencjonalne działania plastyczne:

• malowanie dłonią,

• rozdmuchiwanie farby,

• łączenie technik,

• inne,

3. Zapoznanie z różnymi środkami wyrazu plastycznego:

• barwa,

• linia,

• plama,

• faktura,

4. Kształtowanie otoczenia i oprawa plastyczna uroczystości szkolnych:

• wykonywanie dekoracji na korytarzu związanych z imprezami szkolnymi,

• wystawy prac uczniów na „szkolnej galerii”,

• wykonywanie zaproszeń na uroczystości, ogłoszeń, kart z życzeniami,

5. Aktywne uczestnictwo w życiu szkoły i regionu:

• udział w szkolnych konkursach plastycznych,

6. Poznawanie i rozumienie pojęć plastycznych:

• malarstwo, malarz, obraz, reprodukcja, dzieło sztuki, portret, krajobraz, martwa natura, rzeźba, rzeźbiarz,

UWAGI O REALIZACJI

Program ma charakter otwarty, można go modyfikować i dostosować do potrzeb i możliwości dzieci, przewidziany jest dla edukacji wczesnoszkolnej.

Dziecko może osiągnąć dobre rezultaty w twórczości plastycznej wtedy, gdy jego wysiłek wypływać będzie z wewnętrznej potrzeby wyrażania swoich przeżyć emocjonalnych, wyobrażeń, spostrzeżeń, których często nie byłoby w stanie wyrazić słowami. Przeżycia te dopingują dziecko w czasie tworzenia, a także wzbogacają jego doświadczenia plastyczne.

W celu uzyskania jak najlepszych wyników w twórczej pracy dziecka, należy zwracać uwagę na to, aby:

• zajęcia odbywały się w atmosferze zachęty, życzliwości, spokoju;

• każde dziecko miało swobodę pracy, bez przymusu, ingerencji, narzucania woli nauczyciela;

• nauczyciel, zarówno na początku, jak i w trakcie zajęć, powinna inspirować dziecko, wspierać je w pracy, dodawać pewności;

• dziecko miało możliwość dokończenia swojej pracy bądź odpoczynku, jeśli tego potrzebuje.

Zatem planując zajęcia plastyczne należy uwzględnić fakt, że nie mogą one być oderwane od codziennego toku pracy, od tego co się wokół dzieje, od treści programowych i programu pracy szkoły. Techniki plastyczne stosowane podczas zajęć muszą być różnorodne, a pomoce do zajęć atrakcyjne, estetyczne, zaś same zajęcia muszą przypominać wspaniałą zabawę.

Aby uzyskać dobre wyniki w zaplanowanej dla dziecka działalności plastycznej, należy wybrać odpowiedni sposób wykonania pracy. Należy przewidzieć, ile czasu, potrzebne będzie na wykonanie zadania. Mali twórcy pracują w różnym tempie, zgodnie z ich własnymi potrzebami i możliwościami oraz chęcią tworzenia. Przyspieszanie i popędzanie prowadzi do zniechęcenia dziecka, do realizacji powierzchownych, nieoryginalnych działań, skłania do naśladowania. Dobrze, jeżeli dziecko i nauczyciel wspólnie uznają pracę za skończoną, bądź uzgodnią, że dziecko powróci do niej w innym czasie (jeżeli pracę można podzielić na kilka etapów).      

Rola nauczyciela musi sprowadzać się do zachęcania wychowanka do tworzenia, odkrywania, wypowiadania się na swój dziecięcy sposób. Wspierająca działania dzieci rola nauczyciela powinna polegać na:

• budowaniu poczucia bezpieczeństwa;

• budowaniu poczucia swobody pracy;

• inspirowaniu do pracy twórczej poprzez wyzwalanie ciekawości i aktywności;

• tworzeniu klimatu sprzyjającego pracy twórczej;

• zaspokojeniu potrzeby bezpieczeństwa, akceptacji, uznania, przynależności;

• tworzeniu  sytuacji edukacyjnych sprzyjających rozwiązywaniu problemów plastycznych w sposób twórczy;

• organizowaniu miejsca pracy do działań plastycznych, zawierające różnorodne materiały;

• zachęcaniu do samodzielnego myślenia i rozwiązywania zadań;

• motywowaniu dzieci, rozbudzaniu ich ciekawości, wyobraźni, zachęcaniu do samodzielnego generowania oryginalnych pomysłów;

• zapewnieniu dziecku pozytywnych przeżyć;

• docenianiu wkładu pracy poszczególnych dzieci;

• podążaniu za grupą w sensie bycia otwartym na potrzeby grupy.

Nauczyciel powinien mieć świadomość celu prowadzonych zajęć, być autentycznym w kontaktach z dziećmi, przez cały czas obserwować grupę, dobierać ćwiczenia umożliwiające nabywanie nowych doświadczeń w pracy, nowych wrażeń. Powinien być wrażliwy i empatyczny w stosunku do dzieci, mieć elastyczne podejście do proponowanych dzieciom zajęć. 

PROPOZYCJE TECHNIK PLASTYCZNYCH

Program „Mały artysta” zawiera tylko niektóre techniki plastyczne. Wykorzystanie ich, wzbogacanie, łączenie z innymi uzależnione jest od inwencji i pomysłowości tak nauczyciela, jak i dzieci. 

• rysowanie i malowanie na różnych formatach papieru, na kartonie i płótnie za pomocą różnych technik: rysowanie kredką ołówkową, świecową, pastelową, mazakiem; malowanie farbą akwarelową, plakatową. Komponowanie całej płaszczyzny,

• rysowanie i malowanie inspirowane literaturą, własnymi przeżyciami, z zastosowaniem różnych form i technik,

• malowanie różnymi narzędziami: pędzlem, gąbką, palcami,

• malowanie inspirowane wyobraźnią, wykorzystywanie zdolności do tworzenia analogii prostej personalnej, fantastycznej, symbolicznej,

• eksperymentowanie z linią. Obserwowanie linii różnych grubości i uzyskanych różnym sposobem, tworzenie konturu,

• eksperymentowanie z barwną plamą. Obserwowanie efektów mieszania kolorów i powstawania barw pochodnych i różnego stopnia nasycenia. Tworzenie waloru barwy poprzez dodanie bieli lub czerni (odcienie jednego koloru)

• tworzenie kompozycji rytmicznych, symetrycznych w różnych układach, tworzenie kompozycji tematycznych, dekoracyjnych,

• lepienie z różnych mas plastycznych (glina, plastelina, masa solna, papierowa), rzeźby płaskiej i płaskorzeźby oraz całości skomponowanej z elementów,

• wycinanie z papieru, kartonu, tkaniny różnych wycinanek tematycznych, dekoracyjnych i abstrakcyjnych,

• wydzieranie z papieru różnych kształtów i form tematycznych  i dekoracyjnych,

• stemplowanie na papierze, kartonie kompozycji tematycznych i dekoracyjnych z samodzielnym wykonaniem prostych stempli,

• wykonywanie prac z gazet, bibuły krepiny, szarego papieru. Łączenie za pomocą kleju, taśmy samoprzylepnej, sznurka, zszywaczy i spinaczy,

• komponowanie kolażu inspirowanego wyobraźnią, literaturą, osobistymi wrażeniami i doświadczeniami,

• projektowanie i wykonywanie elementów dekoracji np. do uroczystości szkolnych i akcesoriów np. do teatrzyków i inscenizacji,

• wykonywanie prac z wykorzystaniem origami

Przykładowy plan zajęć plastycznych dla klas I-III

Termin	Tematyka	Technika, sposób wykonania
wrzesień	„Kolorowe znaki” „Pani Jesień” „W jesiennym sadzie” „Jesienne liście”	Wycinanka z kolorowego papieru Odbijanie gazą moczoną w farbie na szarym papierze, praca zbiorowa Malowanie patykiem i farbą Frotaż - malowanie liści farbami plakatowymi i odciskanie ich na kartce
październik	„ Jesienny ptaszek” „Dary Jesieni” „Ulubione zajęcia” „Wesołe literki”	Lepienie z gliny, malowanie farbami Stemplowanie ziemniakami i jabłkami Szkic ołówkiem, farby plakatowe, malowanie palcem Wypełnianie formy kuleczkami z kolorowej bibułki
listopad	„Lokomotywa” „Niteczkowe obrazki” „Laleczki” „Kotek”	Wykonanie pracy z rolki po papierze toaletowym, nakrętki od butelek, różnorodnych materiałów papierniczych Malowanie farbą i nitką Wykonanie pracy z kulki drewnianej lub piłeczki, tkaniny, kolorowej wełny Ozdabianie szablonu kotka futerkiem
grudzień	„Baśniowy obrazek” „Mój dom” „Choinka” „Świąteczne kartki”	Malowanie na podkładzie z kaszy Wydzieranka z papieru kolorowego Ozdabianie papierowych talerzyków lakier Technika dowolna
styczeń	„Zimowy pejzaż” „Maseczki balowe” „Zimowy ul” „Kwiatek dla Babci i Dziadka”	Malowanie pastą do zębów lub białą farbą na czarnym kartonie Obrysowywanie wybranego szablonu, wycinanie, ozdabianie różnymi technikami Wyklejanka z kulek bibułki Kolaż ze strużyn kredek, klej
luty	„Zima w słoiku” „Bałwankowe kręgle” „Walentynkowe serduszka” „Zimą jest pięknie”	Lepienie z plasteliny, woda, słoiczki Rysowanie ołówkiem, ozdabianie białą farbą Modelowanie masy solnej, malowanie czerwoną farbą Witraż
marzec	„Kwiatek” „Pani Wiosna” „Podwodny świat” „Wiosenne kwiaty”	Rysowanie „mokre w mokrym”, gąbka, akwarele Wykonanie pracy przestrzennej z kolorowego materiału lub kolorowej serwetki połączonej klejem Wycinanka z papieru kolorowego na folii Witraż, bibułki kolorowe, klej, brystol
kwiecień	„Pisanki - jaja malowane” „Moja palemka” „Kartki wielkanocne” „Magiczne obrazki”	Modelowanie z masy gipsowej, malowanie farbą Wykonanie pracy przestrzennej z gałązki, wstążeczki, bibułki, papier kolorowy Technika dowolna Rysowanie świecą, malowanie farbą
maj	„Geometryczny świat” „Kwiatek dla mamy” „Moja książeczka” „Ja rodzinę dobrą mam”	Wyklejanka z figur geometrycznych, Origami, papier kolorowy, patyczki Malowanie kredkami świecowymi i ołówkowymi Rysowanie flamastrami na szarym papierze
czerwiec	„Mój kolega” „Motylki” „Stworki-potworki” „Moje wymarzone wakacje”	Odrysowanie postaci na kartonie, wypełnianie farbą plakatową lub bibułką Malowanie farbą plakatową -kompozycja symetryczna, kartony Dmuchany obrazek, farba akwarelowa, słomki Malowanie pastelami

EWALUACJA KOŃCOWA

Aby przekonać się czy zaproponowany program ma pożądany wpływ na uczniów, konieczne jest przeprowadzenie ewaluacji, tj. działania zmierzającego do stwierdzenia czy zawarte w nim treści są skuteczne w pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Naturalną formą ewaluacji tego programu będzie:

• pozytywna opinia rodziców na temat prezentowanych umiejętności przez dzieci

• poziom zadowolenia dzieci z własnych dokonań i umiejętności wykorzystanych w procesie tworzenia

• zgromadzone prace plastyczne dzieci, w których odkryć będzie można ich ogromne zaangażowanie

• nagradzanie oryginalności, kreatywności, samodzielności poprzez promowanie prac plastycznych małych artystów (wystawy, galerie).

Mam nadzieję, iż program przeze mnie opracowany pomoże dzieciom stać się bardziej otwartymi, szczerymi i wrażliwymi, rozbudzi w nich ciekawość świata i spontaniczny sposób jego odbioru. Ponieważ te cechy umiejętnie rozwijane w procesie edukacji, przygotują młode pokolenie do uczestnictwa w różnych formach życia społecznego, którego nieodłączną częścią jest kultura oraz właściwy odbiór sztuki we wszystkich jej przejawach.

BIBLIOGRAFIA

• Daszyńska M., Malarskie techniki dekoracyjne, WSiP 1992

• Daszyńska M., Papieroplastyka, WSiP 1994

• D. Dziamska, Magiczne kółeczka, czyli origami płaskie z koła, Wydawnictwo „bis” 2003.

• D. Dziamska, Magiczne kwadraty, czyli origami płaskie z kwadratu, Wydawnictwo „bis” 2003.

• Jąder M., Techniki plastyczne rozwijające wyobraźnię, Impuls 2005

• Marcinkowska K., Wydzieranki, wycinanki, WsiP 1993

• Ostrowski S., Malowanie akwarelą, WsiP 1993

• Ostrowski S., Malowanie pastelami i kredkami, WsiP 1995

CZASOPISMA:

• „Mały artysta”,

• „Hobby”

4

---