Podział wykładni ze względu na dyrektywy interpretacyjne:

• wykładnia językowa

• wykładnia pozajęzykowa

Wykładnia językowa (odpowiadająca mniej więcej tradycyjnej wykładni gramatycznej) dąży do wyjaśnienia sensu przepisu prawnego przez analizę tekstu słownego tegoż przepisu, w szczególności ustalając znaczenie użytych w nim zwrotów (analiza semantyczna) oraz uwzględniając obowiązujące reguły gramatyczne.

Wykładnia językowa przy dobrze skonstruowanych przepisach powinna wystarczyć. Jeśli nie przyniesie rezultatów stosujemy wykładnię pozajęzykową.

Wykładnia pozajęzykowa:

• wykładnia celowościowa (teleologiczna)

• wykładnia systemowa (systematyczna)

• wykładnia funkcjonalna

Wykładnia celowościowa (teleologiczna) - tłumaczenie przepisu ustawy musi w jak największym stopniu uwzględniać cel, jaki ma realizować ustawa (ratio legis).

Wykładnia systemowa obejmuje dyrektywy interpretacyjne wynikające z faktu, że interpretowany przepis jest częścią systemu norm prawnych obowiązujących w Polsce. Wchodzą tutaj w grę tzw. zasady systemu, wyrażone w normach prawnych hierarchicznie nadrzędnych (normy konstytucyjne) lub mających zasadnicze znacznie dla danej gałęzi prawa, dyrektywy wynikające z zasady niesprzeczności systemowej prawa, ze struktury tego systemu, jak również z systematyki aktu ustawodawczego, w którym zawarty jest interpretowany przepis.

Wykładnia systemowa traktuje prawo jako system uporządkowany, hierarchiczny, zupełny i pełny. Sędzia musi interpretować przepisy jako system, by móc wydać orzeczenie, nawet wtedy, gdy istnieje luka prawna.

Wykładnia funkcjonalna zawiera dyrektywy interpretacyjne wynikające z funkcji, które spełnia przepis prawny w aktualnym układzie stosunków społecznych, gospodarczych i politycznych. Wchodzi tu w grę cel całego systemu prawa, czy też poszczególnych jego części.

Podział wykładni według kryterium podmiotu, który dokonuje wykładni:

Wykładnia autentyczna pochodzi od organu który wydał interpretowany przepis. Ma ona taką samą moc wiążącą, co przepis będący jej przedmiotem.

Powszechnie przyjmuje się moc wsteczną wykładni autentycznej (wyjątek od zasady nieretroakcji).

Art. 2. KP. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Art. 3. KP. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy upoważniony do ustalania wykładni przepisów prawnych wiążących inne organy państwowe.

W tej chwili nie ma w Polsce organu dokonującego wykładni. Władzę częściową posiadają sądy, ale dokonują one wykładni tylko w danej sprawie. Trybunał Konstytucyjny sprawdza, czy dany akt jest zgodny z Konstytucją i zobowiązaniami międzynarodowymi. Prawnie nie dokonuje on wykładni. Do niedawna wykładni legalnej dokonywał Sąd Najwyższy, tworząc tzw. zasady prawne. Kiedyś Sąd Najwyższy był sądem apelacyjnym, dziś jest sądem kasacyjnym- sprawdza, czy sądy odwoławcze nie dopuściły się błędu dotyczącego stosowania prawa.

Wykładnia praktyczna dokonywana jest najczęściej jako wykładnia sądowa. Wykładnia ta jest dokonywana przez każdy podmiot prawny (każda osoba która weźmie kodeks i zacznie interpretację przepisów).

Wykładnia doktrynalna przeprowadzana w pracach naukowych, nie ma w Polsce mocy wiążącej, ale ma duże znaczenie dla praktyki, która z niej korzysta i dla ustawodawcy, skoro nierzadko sugeruje potrzebę zmian legislacyjnych.

Glosy - komentarze do orzeczenia sądowego, omówienie wyroku sądowego, poprzez przedstawienie nauki jak i praktyki; ktoś albo krytykuje wyrok, albo się z nim zgadza; na glosy powołują się przedstawiciele zawodów prawnych.

Wykładnia logiczna polega na tym, że z interpretowanego przepisu prawnego zostają w drodze wnioskowania, opartego na regułach logiki formalnej lub tzw. logiki prawniczej wyprowadzone pewne konsekwencje, które nie są wyrażone w jego tekście.

Wykładnia logiczna stosowana jest w dwóch sytuacjach:

• dana sytuacja jest regulowana przez więcej niż jeden przepis

• dana sytuacja nie jest uregulowana żadnym przepisem

Reguły interferencyjne są to logiczne lub quasi logiczne reguły wnioskowe akceptowane i szeroko stosowane w odniesieniu do prawa stanowionego (spisanego). Reguły te, w imię logicznej spójności systemu prawa, pozwalają na wyprowadzenie nowych norm z norm już istniejących.

REGUŁY INTERFERENCYJNE:

1. Argumentum per analogiam

2. Argumentum per contrario

3. Argumentum per fortiori

Arumentum per analogiam.

Wnioskowanie przez analogię (per analogiam) i wnioskowanie z podobieństwa (argumentum a simili) znajdują zastosowanie przy usuwaniu luk prawie.

Argumentum per analogiam

per analogiam legis kiedy stan faktyczny i nieunormowany jest podobny do stanu unormowanego w konkretnym przepisie.

per analogiam iuris kiedy stan faktyczny i nieunormowany jest podobny do zasad stojących u podstaw całego prawa.

Argumentum a contrario.

Wnioskowanie z przeciwieństwa, polega na tym, że adresatom normy jest nakazany tylko jeden ściśle określony sposób postępowania. Wszystkie inne zachowania są niedozwolone.

np. KRiO- matka dziecka może ubiegać się o alimenty, ale tylko wtedy, gdy uzna danego mężczyznę za ojca dziecka.

Argumentum a fortiori.

Występuje w dwóch postaciach: a maiori ad minus oraz a minori ad maius. W obu przypadkach punktem wyjścia jest przepis prawa pozytywnego, a dążymy do objęcia nim sytuacji nienormowanej.

Argumentum a fortiori

A Maiori ad minus a minori ad maius

Przy wnioskowaniu a maiori ad minus punktem wyjścia jest przepis o charakterze uprawniającym. Jeśli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś większego, to tym bardziej jest uprawniony do czynienia czegoś mniejszego. Jeżeli ktoś jest uprawniony do czegoś co zostanie ocenione jako większe to należy przyjąc, iż w przypadku nieunormowanym mniej także może.

np. Minister Edukacji zajmuje się wszystkimi sprawami związanymi z maturą, a więc może zmienić datę egzaminu.

Przy wnioskowaniu a minori ad maius punktem wyjścia jest przepis o charakterze zakazującym. Jeżeli zabronione jest to, co mniejsze, tym bardziej nie wolno czynić czegoś, co sięga jeszcze dalej. Jeżeli zakazane jest coś co zostanie ocenione jako mniejsze to należy przyjąć, iż w przypadku nieunormowanym większe jest też zakazane.

np. sprzedaż alkoholu w promieniu 100 m od szkoły- tym bardziej nie można sprzedawać alkoholu w szkole.

REGUŁY KOLIZYJNE:

1. Lex superior derogat legi inferiori

2. Lex posterior derogat legi priori

3. Lex specialis derogat legi generali

Ad. 1 Przepis znajdujący się w akcie będącym wyżej w hierarchii wyłącza stosowanie przepisu znajdującego się w akcie hierarchicznie niższym w zakresie, w którym stanowi inaczej.

Ad. 2 Przepis późniejszy wyłącza stosowanie przepisu wcześniejszego w zakresie, w którym stanowi inaczej.

Ad.3 Przepis o charakterze lex specialis wyłącza stosowanie przepisu o charakterze lex generalis. Przepis szczególny ma pierwszeństwo przed przepisem ogólnym.

wyższy > późniejszy

specjalny > późniejszy

wyższy ? specjalny -> zależy od przypadku.

Akt wyższy a wcześniejszy zawsze ma pierwszeństwo przed nowszym a niższym.

Akt szczególny uchyla moc aktów późniejszych, a ogólnych.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są:

• Konstytucja

• Ustawy

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Rozporządzenia

Artykuły Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej:

Art. 89.

1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.

3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.

Art. 91.

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

2 grupy umów:

- mniejszej wagi - które od razu idą do prezydenta - ważniejsze - wymagające zgody Sejmu

Ratyfikacja jest to zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez kompetentny, określony prawem wewnętrznym, organ państwowy. Oznacza ostateczne wyrażenie zgody na związanie państwa umową międzynarodową.

Źródła prawa Unii Europejskiej:

• prawo traktatowe

• prawo pochodne

• ogólne zasady prawa

• umowy międzynarodowe

• umowy między państwami członkowskimi

Zasada prawa międzynarodowego / ograniczonych kompetencji organizacji międzynarodowych- żadna organizacja międzynarodowa nie ma kompetencji, które by jej nie były przyznane przez państwa członkowskie.

Zasada pomocniczości- organy wyższej rangi nie odbierają uprawnień organom niższym w sprawach, w których mogą sobie poradzić. Jeżeli jest sprawa, z którą organ niższy nie może sobie poradzić, to instancje wyższe muszą mu przyjść z pomocą.

Preambuła Konstytucji RP: „..ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.”

I. PRAWO PODSTAWOWE- Primary Law.

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali- podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu, wszedł w życie 23 lipca 1952 r. i wygasł 23 lipca 2002 r.

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), podpisany 25 marca 1957 r., Rzym. wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)- podpisany 25 marca 1957 r., Rzym.

Jednolity Akt Europejski (JAE), podpisany w Luksemburgu i Hadze 17-28.02.1986 r., wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Ustanowił niezbędne dostosowania w celu realizacji rynku wewnętrznego.

Traktat o Unii Europejskiej, podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht, wszedł w życie 1 listopada 1993. Traktat z Maastricht zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Wprowadził również nowe formy współpracy pomiędzy rządami państw członkowskich, np. w zakresie obrony oraz w obszarze „sprawiedliwości i spraw wewnętrznych”. Poprzez włączenie współpracy międzyrządowej do istniejącego „wspólnotowego” systemu, Traktat z Maastricht stworzył nową strukturę składającą się z trzech filarów o charakterze politycznym i gospodarczym. Ta właśnie struktura stanowi Unię Europejską (UE).

zmieniają traktat o EWG.

Traktat z Amsterdamu, podpisany 2 października 1997 r., wszedł w życie 1 maja 1999 r. Wprowadził zmiany oraz nową numerację artykułów do Traktatów WE i UE. Załączone są do niego skonsolidowane wersje Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Traktat z Amsterdamu zmienił numerację artykułów Traktatu o Unii Europejskiej zastępując litery od A do S liczbami.

Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001 r., wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Dotyczył głównie reform instytucjonalnych umożliwiających skuteczne funkcjonowanie Unii po rozszerzeniu do 25 państw członkowskich w 2004 r. oraz do 27 państw członkowskich w 2007 r. Traktat z Nicei, Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską zostały ujęte w wersji skonsolidowanej.

Traktat akcesyjny z Atei (16-17.04.2001r.)

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Rzym, 29.10.2004 r.)

Traktat reformujący UE (3.12.2007 r.)

Traktat z Lizbony podpisano 13 grudnia 2007 roku.

Umowy traktatowe są potwierdzane 2 razy: przez przedstawicieli państw członkowskich, poprzez ratyfikację.

II. PRAWO POCHODNE / WTÓRNE.

• rozporządzenie

• dyrektywa

• decyzja

• zalecenie

• opinia

Art. 249 dawny Art. 189 Traktatu Rzymskiego

• deklaracje

• rezolucje

W celu wykonania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, Parlament Europejski wspólnie z Radą, Rada i Komisja uchwalają rozporządzenia i dyrektywy, podejmują decyzje, wydają zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Decyzja wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Art. 249 TWE.

Treść dyrektywy musi być przetransportowana do ustawodawstwa krajowego, ale nie trzeba jej przepisywać dokładnie, trzeba odzwierciedlić prawa i obowiązki wynikające z dyrektywy.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej, tzn. nie formułują norm zachowania kategorycznych, przedstawiają czyjeś stanowisko.

Deklaracja- akt prawny, który opiera się na dobrej woli państw członkowskich, ale nie jest wymagane przez prawo.

Rezolucje- powstają w toku przygotowania aktu prawnego.

III. OGÓLNE ZASADY PRAWA.

Bezpośrednia skuteczność prawa wspólnotowego.

Warunki:

• postanowienie jest dokładnie określone normą prawną, zapewniającą możliwość jej stosowania bez konieczności dalszego konkretyzowania przepisów wspólnotowych.

• bezwarunkowość postanowień prawa wspólnotowego.

• państwo członkowskie ma obowiązek podjęcia lub zaniechania działania, nie wymagającego od krajowego ustawodawcy wprowadzenia żadnych dodatkowych aktów wykonawczych.

• państwa członkowskie nie mają swobody podejmowania decyzji.

Przesłanki bezpośredniej skuteczności norm prawa wspólnotowego:

• muszą być jasne i precyzyjne, aby organy krajowe mogły je stosować.

• muszą być bezwarunkowe.

• muszą nakładać na określone podmioty (państwa członkowskie, instytucje WE, osoby fizyczne i prawne) określone zobowiązania.

• ich zastosowanie nie jest uzależnione od dalszych działań WE lub organów krajowych.

Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Żaden przepis prawa wewnętrznego nie ma pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym. Pierwszeństwo prawa wspólnotowego uzasadnione jest:

• samoistnością tego porządku prawnego

• koniecznością jednolitego obowiązywania prawa wspólnotowego we wszystkich państwach członkowskich.

Zasada pierwszeństwa polega na tym, że żaden organ państwowy (urząd, sąd) nie stosuje przepisu prawa wewnętrznego, kolidującego w danym przypadku z regulacją prawną wspólnoty.

Trybunał Sprawiedliwości opowiada się za prymatem w zastosowaniu a nie za prymatem ważności prawa wspólnotowego.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

„Aktem prawnym który w największym stopniu służy integrowaniu prawa europejskiego jest dyrektywa.”

Decyzja wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Dyrektywa „jedyny akt prawa pochodnego którego treść musi być przeniesiona do ustawodawstwa państw członkowskich” „każdy kraj ma na przeniesienie tego tyle czasu ile określa dyrektywa (najczęściej 2 lub 3 lata)”

Otwarta metoda koordynacji (open metod of coordination) polega na zbliżaniu polityki państw członkowskich UE dla osiągnięcia wspólnie uzasadnionych celów.

Otwarta metoda koordynacji jest stosowana w następujących dziedzinach:

• polityki gospodarczej i zatrudnienia

• polityka integracji społecznej (zwalczanie biedy i wykluczenia społecznego)

• ochrona socjalna

• edukacja i szkolenie zawodowe

Otwarta metoda koordynacji-główne zasady:

• pomocniczości

• zbieżności

• zarządzanie przez cele

• obserwowanie każdego kraju

• kompleksowości.

---