Kinezyterapia - leczenie ruchem.
Fizykoterapia - leczenie światłem, lampami, krioterapia, masaż.
Kinezyterapia:
a) ćwiczenia ogólne oddziaływają na cały organizm
b) ćwiczenia miejscowe
Fizjoterapia - stanowi integralną składową rehabilitacji leczniczej, będącej z kolei składową rehabilitacji.
Rehabilitacja:
- lecznicza (sportowa)
- społeczna
- zawodowa
Rehabilitacja jest procesem leczenia chorego o kompleksowym charakterze tzn. uwzględnia wszystkie aspekty potrzeby chorego, a więc nie tylko leczniczych, a także społecznych, zawodowych, psychologicznych, przywracanie sprawności.
Po raz pierwszy określenie rehabilitacja użyli Anglosasi.
Fizjoterapia -
fisis - natura
terapia - leczenie; wykorzystanie czynników naturalnych w leczeniu jest to ruch, światło, woda, powietrze, elektryczność, ultradźwięki, krioterapia, lasery.
Względy metodyczne:
Rozdzielamy leczenie przy pomocy różnych form ruchu:
- kinezyterapia - ruch
- fizykoterapia - czynniki fizykalne (światło, woda itp.)
Fizjoterapia:
- kinezyterapia
- fizykoterapia
- masaż
Formy leczenia pracą:
1. Terapia zajęciowa
2. Ergoterapia
3. Pielęgniarstwo rehabilitacyjne
4. Protetyka
5. Ortoptyka
6. Psychoterapia
7. Poradnictwo psychologiczne
8. Chirurgia rekonstrukcyjna
9. Diagnostyka funkcjonalna
Składają się w znacznej mierze na jej kompleksowość i tworzą dział rehabilitacji.
Własny zasób środków leczniczych i metodyka ich działania.
Wszyscy muszą być odpowiednio przygotowani.
Patrzeć kompleksowo - tzn. z różnych aspektów: z kardiologii, neurologii i innych.
Rehabilitacja to zespołowa metoda działania, wymaga skoordynowania. Tworzą go:
- lekarze
- fizjoterapeuci
- psycholodzy
- socjolodzy
- protetycy
- pielęgniarki
Musimy wiedzieć jakie ćwiczenia stosować, jakich unikać dla danego wieku.
Kinezyterapia - usprawnianie, gimnastyka lecznicza, trening leczniczy, ćwiczenia lecznicze, usprawnianie przez aparat ruchu.
Bardzo ważny jest sposób wykonywania.
Osie ciała:
1. Oś czołowa (pionowa) - ruchy skrętne
2. Oś strzałkowa
3. Oś poprzeczna
Koślawość - nogi do środka, pięty i stopy na zewnątrz.
Szpotawość - nogi do zewnątrz, stopa do wewnątrz.
Oglądanie pacjenta:
1. Z przodu
2. Z boku
3. Z tyłu
Subinacja - odwracanie; szpotawość stopy.
Pronacja - nawrócenie; koślawość stopy.
SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ FIZYCZNYCH
I. Miejscowe - sam na sam z pacjentem, ćwiczenia indywidualne.
II. Ogólne - w grupach na salach gimnastycznych; pacjenci dobrani pod kątem np. wieku, jednostek chorobowych, pacjenci w lepszym stanie.
Ad I. Miejscowe
1. Bierne
2. Czynno - bierne
3. Samowspomagane
4. Czynne w odciążeniu
5. Czynne wolne
6. Czynne oporowe
7. Ćwiczenia prowadzone
8. Inne formy ćwiczeń i oddziaływań:
a) ćwiczenia redresyjne - pokonanie bólu
b) wyciągi redresyjne
c) ćwiczenia synergistyczne oparte o synergizmy
- bezwzględne
- względne
- kontralateralne
- ipsoidalne
d) ćwiczenia oddechowe
e) ćwiczenia relaksacyjne
f) ćwiczenia w czynnościach samoobsługi i w zakresie:
- higieny osobistej
- spożywania posiłków
- czynności związanych z ubieraniem się
- i inne czynności
g) ćwiczenia w pionizacji i nauce chodzenia
- chód w barierkach
- chód ze swobodnym pokonywaniem
- chód z pokonywaniem różnicy wysokości
- chód po podłożach o różnej twardości
- nauka padania
- asekuracja podczas nauki chodzenia
h) ćwiczenia oparte na biologicznym mechanizmie sprężeń zwrotnych
- siłownie
- ćwiczenia oporowe
- ćwiczenia wolne
Test Lovetta (test mięśniowy w skali od 0 do 5)
0 - brak możliwości wykonania ruchu
1 - unikalny ruch
2 - ruch w odciążeniu
3 - ruch normalny
4 - ruch z małym oporem
5 - ruch z większym oporem
Ćwiczenia bierne (przy pomocy drugiej osoby) przy braku dowolnej czynności mięśniowej nawet bez napięcia mięśniowego.
Do nich kwalifikują się te zespoły mięśniowe, w których siła jest od 0 do 1 - ćwiczenia bierne.
Cel zasadniczy:
- zamiana ruchu biernego na czynny (aby pacjent samodzielnie mógł poruszać np. kończyną).
Ćwiczenia bierne polegają na wspomaganiu mechanizmu tzw. pompy mięśniowej, pełnosprawny mięsień podczas skurczy (pracy) wywiera nacisk na układ żywy, który jest zlokalizowany w jego pobliżu.
Wskazania:
- porażenie i niedowłady mięśni szkieletowych
- zwiększone patologiczne napięcie mięśniowe (spastyczne)
- zła trofika tkanek miękkich w częściach objętych
- potrzeba utrzymania odpowiedniej długości i elastyczności mięśni szkieletowych
Przeciwwskazania:
- stany pourazowe po złamaniach kości długich z niepełnym zrostem
- stany zapalne stawów różnego pochodzenia
- stany po zwichnięciu i innych urazach stawowych i śródstawowych
- urazy skóry
- urazy mięśni, tkanek miękkich
- stany bezpośrednio po operacji przed wyj
ęciem szwów
- każdorazowo decyzja do podjęcia takich ćwiczeń, należy w pełni do lekarza
- występowanie bólu podczas ćwiczeń
Metodyka ćwiczeń:
- za pomocą sił zewnętrznych (ręka, masaż, przyrządy do masażu)
- pozycja wyjściowa pacjenta to tak jak do testu (0-1)
- odpowiednia stabilizacja właściwego odcinka narządu ruchu
- nie może ruch być przenoszony na inne stawy - zasada ćwiczeń przez jeden staw
- wygodny, pewny i bezpieczny ruch
- ruch w pełnym, biernym zakresie
- liczba powtórzeń między 30 - 50
- w ciągu dnia dla jednego ruchu 1 - 3 serii
- zasada bezpośredniego oddziaływania (na konkretny staw)
Ćwiczenia czynno - bierne
Ruch prowadzony biernie, a zadanie dla pacjenta jest czynne rozluźnienie mięśni.
Dobry kontakt i pełne zaufanie.
Siła równa 1 w teście Lovetta.
Konieczność rozbicia odruchowego koła bólu - fizjologiczność tych ćwiczeń.
Wzrost ogromnego napięcia mięśniowego w okolicy gdzie zlokalizowany jest proces chorobowy.
Blokada (zw. nacisk) wzmaga nam intensywność łańcucha bólowego.
Przerwanie ruchu bólowego, łańcuchu bólowe.
Wskazania:
- stany po chirurgicznym
- choroby reumatoidalne
- unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów redresyjnych
- stany atrofi tkankowej (niedożywienie)
- demineralizacja kości
Przeciwwskazania:
- czynne procesy zapalne w obrębie stawów
- świeże blizny pooperacyjne lub inne rany
- stany wymagające bezpośredniego unieruchomienia
- moment aktywizacji pacjenta zależy od lekarza
Metodyka ćwiczeń:
- pozycje wyjściowe
- ruch w niepełnym zakresie (do granicy bólu)
- tempo ćwiczeń bardzo wolne, ma pozwolić pacjentowi na koncentracje psychiczną
- rozluźnienie odpowiednich grup mięśni
- wspomaganie fizykoterapii lub środku farmakologiczne
- liczba powtórzeń 10-15 w jednej serii
- liczba serii 3 - 5/ na dzień
- przerwy 1 - 3 min.
Ćwiczenia samo - wspomagane
Stanowią łącznik między ćwiczeniami biernymi a czynno - biernymi, siła oscyluje 0 - 2.
Bierne, czynno - bierne w odciążeniu.
Dla zdrowych kończyn górnych (przeciąganie raz jednej raz drugiej ręki do góry).
Wspomaganie tego ruchu może być pośrednie lub bezpośrednie.
Użycie systemu ciężarowo bloczkowego - najczęściej stosowane.
Powinniśmy skontrolować sprzęt podwieszki.
Najczęściej wykonywane u pacjentów przewlekle chorych, u których proces chorobowy spowodował trwałe zmiany, wydłużają nam terapię, czynna współpraca pacjenta, pełna świadomość pacjenta.
Wskazania i przeciwwskazania (podobne do ćwiczeń biernych):
- poprawa trofilii
- utrzymanie zakresu ruchów
- zapobieganie niekorzystnym zmianom
- system ciężarkowo - bloczkowy - odpowiednia stabilizacja (pacjent siedzi na krzesełku)
Minus ćwiczeń:
- ruch nie jest prowadzony w pełnym zakresie
WYWIAD
1. Wywiad personalny
2. Wywiad socjalny
3. Wywiad zawodowy
Oglądanie pacjenta:
1. Z przodu:
- czy głowa jest symetrycznie ustawiona
- budowa klatki piersiowej
- systematyczność sutków
- wcięcia w talii
- skrzywienia kręgosłupa (skolioza)
- kolce biodrowe przednie górne
- kolana - czy są na jednej wysokości
- kostki przyśrodkowe - czy są na równym poziomie (wady - koślawość, szpotawość)
Koślawość stopy - probacja, nawrócenie
Szpotawość stopy - supinacja, odwrócenie
2. Z boku:
- kręgosłup (lordoza szyjna, kifoza piersiowa, lordoza lędźwiowa)
- przykurcze przy kolanach
3. Z tyłu:
- przechylenie głowy
- barki, czy są symetryczne
- łopatki (kąt dolny)
- wcięcie w talii
- linia kręgosłupa
- fałdy pośladkowe
- ustawienie miednicy
- ustawienie kolan
- kostki przyśrodkowe (szpotawość lub koślawość)
Płaszczyzny Osie
1.Czołowa 1. Strzałkowa (odwiedzenie, przywodzenie)
2. Pionowa 2. Pionowa (ruchy skrętne kręgosłupa)
3. Strzałkowa 3. Poprzeczna (zgięcie, wyprost)
Określenie stanu pacjenta; pomiary:
1. Liniowe
2. Obwodowe
3. Kątowe
4. Pomiary siły mięśniowej (test Lovetta)
Długości:
1. Względna - długość kończyny górnej lub dolnej razem ze stawem
2. Bezwzględna - bez stawu
3. Absolutna - kończyna + dłoń, kończyna + stopa
4. Odcinkowa (anatomiczna) - kości długie
Względna: wyrostek barkowy łopatki + wyrostek rylcowaty kości promieniowej
Bezwzględna: guzek większy kości ramiennej - wyrostek rylcowaty kości łokciowej
Absolutna: wyrostek barkowy - opuszek 3 palca
Odcinkowa: guzek większy kości ramiennej - kłykieć boczny kości ramiennej
długość przedramienia - wyrostek łokciowy
Pomiary obwodowe (kończyny górnej):
- pomiar naramienny długi
- pomiar naramienny krótki
Pomiar naramienny długi: wcięcie jarzmowe rękojeści mostka, brzeg przykręgosłupowy łopatki
Pomiar naramienny krótki: od dołu pachowego, do przykręgosłupowego brzegu łopatki.
Pomiary porównujemy ze stroną zdrową.
Biceps - do wyrostka łokciowego, szukamy najgrubszego miejsca i mierzymy przy wyprostowanej ręce.
Kończyna dolna:
Względna: koniec biodrowy przedni górny do kostki przyśrodkowej podudzia
Bezwzględna: krętarz większy kości udowej do kostki bocznej podudzia
Absolutna: do krawędzi bocznej stopy
Odcinkowa: krętarz większy do szpary kolanowej bocznej.
Długość podudzia: szpara kolanowa wewnętrzna, kostka wewnętrzna (przyśrodkowa).
Długość i szerokość stopy: guz piętowy do opuszka palucha.
Obwód stopy: w najszerszym miejscu przez głowy kości śródstopia.
Pomiary obwodowe kończyny dolnej:
1. Pomiar długi (masa mięśnia pośladkowego)
2. Pomiar krótki
Ad 1. Pacjent na boku: od spojenia łonowego do szpary pośladkowej
Ad 2. Pacjent na brzuchu: od krętarza większego do szpary pośladkowej
Pomiar udowy:
- obwód w najszerszym miejscu
- pomiar nad kolanowy: najszersze miejsce, do podstawy rzepki
- pomiar goleni: mięsień brzuchaty łydki (najszersze miejsce), odmierzamy odległość do podstawy rzepki i przenosimy na kończynę zdrową
- pomiar nad kostką (kostka boczna i przyśrodkowa)
- obwód stopy przez głowy kości śródstopia
Pomiary w zakresie ruchów w kręgosłupie:
1. Odcinek szyjny
- zgięcie: guzowatość bródki i wcięcie jarzmowe rękojeści mostka
- wyprost: potyliczna zewnętrzna do wyrostka kolczystego 7 kręgu
- skręty: guzowatość bródki, wyrostek barkowy łopatki
- skłony głową: pozycja wyjściowa, skłon
2. Odcinek piersiowy
- zgięcie: strzałkowa, oś poprzeczna, wyrostek mieczykowaty, spojenie łonowe
- wyprost: strzałkowa, oś poprzeczna, wyrostek mieczykowaty, spojenie łonowe
- skłony boczne: przód (talerz biodrowy, dolne żebro)
- skręty: wyrostek mieczykowaty do wyrostka kolczystego 5 kręgu kolczystego
POMIARY KĄTOWE:
1. Kończyna górna: zgięcie (guzek większy kości ramieniowej)
- ruch wyprostu (leżenie przodem, oś kontomierza na guzku większym kości ramiennej)
- ruch odwodzenia (płaszczyzna czołowa, oś strzałkowa)
- zgięcie i wyprost w płaszczyźnie horyzontalnej
- rotacje w stawie barkowym
2. Kończyna dolna
- ruch zgięcia
- ruch wyprostu
- ruch odwiedzenia
- ruch przywiedzenia
- rotacja zewnętrzna
- oś ruchu to rzepka
- rotacja wewnętrzna
Staw kolanowy:
- zgięcie
- wszystko w leżeniu przodem
- wyrost
Staw skokowy:
- zgięcie
- wyprost
- suplinacja, pronacja
Ćwiczenia czynne w odciążeniu:
Siła oscyluje wokół stopnia 2 (- 2 lub + 2)
- zwiększanie możliwości siłowych aktywizowanego zespołu dynamicznego do stopnia 3 (samodzielny ruch bez odciążania).
Aktywizacja, poprawa torowania prioproceptywne, poprawa elastyczności; znaczenie dla psychiki pacjenta, bo jest przekroczona granica niemożności wykonywania ruchu.
Wskazania:
- uzyskanie poprawy wskaźników siły mięśniowej
- po unieruchomieniach opatrunkiem gipsowym
- likwidacja utrwalonych tzw. miękkich ograniczeń ruchów w stawach
- zapobieganie powstawaniu ograniczeń
- możliwości wykonywania ruchu czynnego przy współobecności niepełnych zrostów po urazach (najczęściej kończyny dolne)
- możliwość wykonania ruchu przy współobecności bólu o mniejszej intensywności (odciążenie za pomocą systemu bloczkowego, zmniejszamy często odczucia bólowe umożliwiając zwiększenie zakresu wykonywanego ruchu)
- uzyskanie aktywizacji psychicznej pacjenta dzięki możliwości samodzielnego wykonywania ćwiczeń bez udziału fizjoterapeuty
Przeciwwskazania:
- konieczność bezwzględnego unieruchomienia odpowiednich części ciała
- silne odczucia bólowe różnego pochodzenia i przy różnej lokalizacji tkankowej
- ostre stany zapalne stawów i tkanek około stawowych
- stany bezpośrednio po urazach
Wskazówki metodyczne:
- odciążenie uzyskujemy przez ręce fizjoterapeuty
- system bloczkowy
- wykonywanie ruchów na tzw. płaszczyznach poślizgowych lub za pomocą wrotek terapeutycznych
Ćwiczenia czynno - bierne
Krótkotrwały łącznik między ćwiczeniami czynnymi z odciążeniem, a ćwiczeniami z oporem np. lekcja wf
Grupy mięśniowe: 3
Wskazania:
- utrzymanie lub poprawa utrzymania stawów
- kształtowanie kondycji ruchowej
- utrzymanie lub poprawa siły mięśniowej w ćwiczonych grupach mięśni
- likwidacja wzmożonego, spoczynkowego napięcia mięśni powstałego wskutek zmęczenia ćwiczeniami lub w efekcie obawy przed pojawieniem się bólu
- uzyskanie poprawy koordynacji nerwowo - mięśniowej
- uruchomienie działań wspomagających pompę mięśniową
Przeciwwskazania:
- takie jak w poprzednich grupach ćwiczeń
Metodyka:
Pozycja wyjściowa jak w testach Lovetta (3).
Ruch musi być prostopadły do podłoża.
Tempo do możliwości pacjenta dostosowane.
Ćwiczenia czynne - oporowe
Siła musi być 3 w skali Lovetta.
Lepsza forma pacjenta.
Wskazania:
- doprowadzenie do normy wskaźników mięśniowych
- zmniejszenie procesów patologicznych
- opóźnienie efektywności procesów patologicznych
- uzyskanie kompensacyjnych przerostu siły
- uzyskanie przerzutów - napięć mięśniowych do części ciała znajdujących się częściowo w celach leczniczych w unieruchomieniu
- uzyskanie wytrwałości koordynacji nerwowo - mięśniowej
- poprawa wytrzymałości miejscowej
- poprawa samopoczucia
Przeciwwskazania:
- wszelkie schorzenia obwodowe upośledzające układ krążeniowy
Metodyka:
Stosowanie opory przez:
- rękę terapeuty
- obciążenie bezpośrednie
- obciążenie pośrednie przez wykorzystanie systemu bloczkowego
- prowadzenie ćwiczeń oporowych na specjalnych urządzeniach
Im większy opór tym mniejsza liczba powtórzeń i odwrotnie.
- dobór odpowiedniej pozycji
- odpowiednia stabilizacja
- wielkość siły, którą mięśnie mogą rozwinąć, zależy od wielkości kątowej, siłowej stawu
- linka musi być prostopadła do osi drugiej kończyny w połowie zakresu ruchu w stawie, który jest ćwiczony
- obciążenie nie może wisieć nad chorym
Istotne w treningu oporowym!
1. Czas
2. Tempo wykonywania ćwiczeń
3. Liczba serii
4. Liczba powtórzeń w serii
5. Czas przerw między przerwami
6. Liczba dni treningowych w tygodniu
Metoda Delorma i Watkinsa:
Metoda treningowa opata o skurcz izotoniczny mięśnia. Trening w progresywnie wzrastającymi oporami.
50 % - 10 powtórzeń
75 % - 10 powtórzeń
100 % - 10 powtórzeń
Ustalić przerwy między seriami 1 - 1,5 minuty, ćwiczymy przez 4 dni w tygodniu.
Pacjent wykonuje 30 powtórzeń ruchu w pełnym zakresie, w 3 seriach, 4 razy w tygodniu.
Trening Hettingera i Mullera:
Trening oporowy oparty o skurcz izometryczny.
Metodyka:
Opór submaksymalny ok. 90 % max siły mięśnia.
Czas napięcia 5 - 6 sekund.
Czas przerwy 5 - 10 sekund.
Liczba powtórzeń dziennie 1 seria z 10 powtórzeń i możemy zwiększyć do 3 serii w ciągu dnia.
5 dni treningowych w tygodniu.
Każde napięcie mięśnia powinno być poprzedzone jego rozciągnięciem.
Ćwiczenia prowadzone:
Pacjent w 2/3 zakresu ćwiczonego ruchu może wykonywać ćwiczenia oporowe zgodnie z ich metodyką, a w pozostałej 1/3 wymaga pomocy (na ogół ręka terapeuty, rzadziej własna zdrowa lub system bloczkowy).
Inne formy ćwiczeń i oddziaływań:
1. Ćwiczenia redresyjne - wprowadzamy gdy widzimy małą skuteczność innych ćwiczeń, bardziej radykalna forma ćwiczeń.
Trzeba sprecyzować co jest przyczyną zablokowania ruchu w stawie, rodzaj zablokowania i określić odporność na ból.
Błędem jest gdy przystępujemy do ćwiczeń a mamy blok kostny.
Tu wchodzimy w granicę bólu!!!
Ustalamy co jest przyczyną zmian patologicznych.
Tolerancja na ból jest ważna i zaufanie.
Cele ćwiczeń redresyjnych:
- uzyskanie pełnej, biernej ruchomości w ćwiczonym stawie
- poprawa ruchomości w możliwym do wyćwiczenia zakresie, po to by odzyskać częściowo utracone możliwości funkcjonalne lub ćwiczenia mogą być przygotowaniem stawu do rekonstrukcyjnego zabiegu chirurgicznego
Wskazania:
- likwidacja ograniczeń ruchu w stawie (głównie kończyny)
Przeciwwskazania:
- określa nam lekarz
Metodyka:
Leki przeciwbólowe podajemy wcześniej. Możemy podziałać ciepłem (bezpośrednio przed ćwiczeniami). Zabiegi rozluźniające, rozgrzewające z fizykoterapii.
Odpowiednia stabilizacja odcinka bliższego od ciała - wyklucza to nieprzewidziane ruchy, wynikające z ucieczki przed bólem.
Chwyt terapeuty musi być pewny i kontakt ręki z ćwiczonym, duża powierzchnia.
Ćwiczony ruch musi być jednopłaszczyznowym.
Stawu łokciowego nie należy redresować!!!!
Wskazane jest odciążenie powierzchni stawowych dla zmniejszenia dolegliwości bólowych.
Elongacja - odciążenie
Trakcja - dociskanie powierzchni stawowych
Tępo jest wolne aby pozwoliło na adaptację bólu przez pacjenta. Bardzo wolne odprowadzenie ruchu z pozycji końcowych.
Przerwy:
Należy wykorzystać na rozluźnienie mięśni np. przez masaż.
Zaufanie jest bardzo ważne.
Informujemy pacjenta o tym kiedy nasila się ból, na prośbę robimy przerwę.
Po ćwiczeniach terapeuta obserwuje reakcje ciała:
- zaczerwienienia
- obrzęki
Kończymy te ćwiczenia serią ćwiczeń czynnych w odciążeniu w szybkim tempie, aby utrwalić efekt redresji. Szybkie tempo ma przywracać utracone możliwości ruchowe.
Po ćwiczeniach w odciążeniu wykonujemy ćwiczenia czynne oporowe wzmacniające zespoły mięśniowe rozciągane przez przykurcz (osłabione).
Pozytywne rezultaty utrwalamy przed odpowiednie sprzęty ortopedyczne: szyny, łuski.
Wyciągi redresyjne po ćwiczeniach.
Dynamiczna forma działania w celu zwiększenia zakresu ruchu w stawie. Ostateczność leczenia zachowawczego przed interwencją chirurgiczną.
Te same cele co ćwiczenia redresyjne.
Sposób przyłożenia siły i rodzaj są inne.
Wykorzystujemy system bloczkowy.
Wskazówki metodyczne:
Wyciąg redresyjny - ugul.
Wyciąg poprzedzony lekami przeciwbólowymi odpowiednio wcześnie.
Okłady parafinowe w trakcie wyciągu.
Stabilizacja podczas wyciągów, wspomagana kontrwyciągiem, który ma uniemożliwiać przesuwanie się po podłożu na którym leży zgodnie z kierunkiem siły.
Skośne ustawienie kozetki (pacjent leży pod górę).
Masa działająca jaki siła redresyjna powinna oscylować.
Istotna jest tolerancja pacjenta na ból.
Pierwsze 15 - 20 minut - pacjent nie pozwala na działanie wyciągu.
Pojawienie się bólu to znak, że pacjent chce przerwać ćwiczenia.
Ważna jest asekuracja która ma na celu jak najdłuższe podtrzymanie efektu ćwiczeń redresyjnych.
Zdejmujemy pacjenta bardzo powoli około 30 sekund.
Wyciągi odciążające - oddalanie powierzchni stawowych, zakładane na kilka tygodni.
Ćwiczenia synergistyczne:
Synergia - współdziałanie wielu czynników, skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań.
Współdziałanie grup mięśniowych oparte jest o złożone procesy neuro - fizjologiczne.
Wykonanie celowego ruchu jest zabezpieczone innymi grupami mięśniowymi.
Synergizmy:
1. Bezwzględne - wrodzone i utrwalone reakcje mięśniowe, które występują w momencie urodzenia, np.:
- ssanie
- odruchy obronne - cofanie rączki
Najbardziej znane synergizmy w narządach ruchu:
- skon głowy i szyi w przód z oporem w pozycji leżenia tyłem, powoduje napięcie mięśni brzucha
- skłon głowy i szyi w tył z oporem w pozycji leżenia przodem, powoduje napięcie mięśni pośladkowych.
- wyprost w stawie promieniowo - nadgarstkowym w pozycji nawrócenia przedramienia powoduje napięcie mięśnia trójgłowego ramienia
- zgięcie z oporem w tym samym stawie w pozycji odwrócenia przedramienia powoduje napięcie mięśnia dwugłowego
- wyprost stopy z oporem w stawie skokowo - goleniowym powoduje napięcie mięśnia czworogłowego
2. Synergizmy względne - osobniczo różne, występują niezależnie od wcześniejszych.
U jednego pacjenta wywołały efekt napięciowy mięśnia czworogłowego uda, natomiast u innego pacjenta możemy tego nie wywołać.
Mięsień czworogłowy uda:
1. Zgięcie w stawie biodrowym w pozycji leżenia tyłem, ruch jest skierowany dołem
2. Ruchy odwodzenia i przywodzenia w stawie biodrowym
3. Ruchy zgięcia i wyprostu w stawie skokowo - goleniowym
4. Przejście z siadu do leżenia tyłem
Mięsień napinacz powięzi szerokich uda:
1. Zgięcie i wyprost w stawie kolanowym
2. Zgięcie i wyprost w stawie biodrowym
3. Zgięcie i wyprost w stawie skokowo - goleniowym
4. Wyprost odcinka lędźwiowego kręgosłupa w pozycji leżąc przodem
Mięsień krawiecki:
1. Zgięcie w stawie biodrowym skierowane górą
2. Odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym
3. Zgięcie i wyprost w stawie skokowo - goleniowym
Mięsień pośladkowy:
1. Zgięcie w stawie kolanowym
2. Wyprost odcinka lędźwiowego kręgosłupa w pozycji leżąc przodem
3. Przywodzenie kończyny górnej po tej samej stronie w pozycji leżąc przodem
Wielkość napięć mięśniowych w miarę upływu czasu maleje.
Ważne są częste zmiany grup mięśniowych.
Ipsilateralne - ćwiczenia synergistyczne, których do pobudzenia żądanego mięśnia wykorzystuje się ruchy tą kończyną, w której się on znajduje.
Kontralateralne - ćwiczenia synergistyczne, których do pobudzenia żądanego mięśnia wykorzystuje się ruchy przeciwną kończyną.
Wskazania do ćwiczeń synergistycznych:
- podczas unieruchomienia pacjenta np. kończyny lub części ciała
Przeciwwskazania do ćwiczeń synergistycznych:
- nie ma zasadniczych przeciwwskazań
PODSTAWY ZAOPATRZENIA ORTOPEDYCZNEGO
Zaopatrzenie ortopedyczne - całokształt działania związanego z uzupełnieniem defektów strukturalnych i funkcjonalnych narządu ruchu za pomocą narządów mechanicznych.
Celem: stosowanie może być funkcjonalne. Uzupełnianie brakującej kończyny, ułatwienie lub umożliwienie chodzenia, odciążenie chorego odcinka narządu ruchu, poprawa stabilizacji niesprawnej kończyny, zmniejszenie bólu, korekcja zniekształcenia.
Zasada działania:
- podparcie masy ciała
- kontrola siły, zakresu i kierunku ruchu w stawie
Podział przedmiotów zaopatrzenia ortopedycznego:
1. Protezy - konstrukcje zastępujące amputowaną kończynę. Ich budowa oparta jest na ogólnym schemacie anatomicznym kończyny. Służą do odtwarzania podstaw czynności ruchowych. Problem jest u dzieci, bo jeszcze rosną i trzeba protezę dopasowywać.
2. Kortezy - aparaty ortopedii i inne konstrukcje, np. obuwie, wkładki ortopedyczne, dopasowane do istniejących odcinków narządów ruchu i spełniające określone zadanie mechaniczne. Służą poprawie upośledzonej czynności ruchowej.
3. Sprzęt pomocniczy - sprzęt ułatwiający poruszanie się lub wykonywanie określonych czynności przez pacjentów z określoną dysfunkcją narządu ruchu, np.:
- trójnogi i czwórnogi
- kule
- laski
- pojazdy inwalidzkie
- inne urządzenia zwiększające stopień samodzielności osób z upośledzoną czynnością ruchową
- łóżka pionizacyjne
- toalety dla inwalidów
- podjazdy
Ad 1.
Protezy zaopatrzone są w ruchome połączenia wykonane z:
- drewno
- skóra
- metale lekkie
Miejsce połączenia protezy z kikutem jest indywidualnie wykonany na odlewie gipsowym lub wg dokonanego pomiaru kikuta.
Podstawowym źródłem zasilającym czynności ruchowe protezy jest energia kinetyczna kikuta i innych zachowanych elementów narządów ruchu.
Gdy naturalne źródła energii są niewystarczające możemy korzystać z:
- energii elektrycznej
Siły fizyczne:
- siła ciążenia
- siła bezwładności
- siła tarcia
Na efekt ruchowy po amputacji wpływa:
- długość zachowanej bliższej części kończyny
- ilość połączeń stawowych
- stan układu mięśniowego
- zachowanie funkcji czucia w obrębie kikuta
Kikut kończyny sprawny ruchowo, odbierający bodźce czuciowe płynące od protezy spełnia rolę koordynacyjną.
W efektywnym wykorzystaniu innych źródeł zasilania i sił fizycznych protezy, uczestniczy nam w utożsamianiu protezy z resztą ciała.
Zaopatrzenie protezowe kończyn górnych:
Ze względu na brak czucia żadnej protezy nie można uznać.
Stopień efektywnego wykorzystania protezy zależy od:
- poziomu amputacji zachowań sprawnych ruchowo stawów
- stopnia sprawności ogólnej pacjenta
- zdolności dostosowawczych do aktualnych wymogów funkcji
Sama proteza - czynniki wpływające na sprawność:
- odpowiadającą możliwością funkcjonalnym i prawidłową pod względem technicznym konstrukcją protezy
- dobre dopasowanie do kikuta
- właściwe zachowanie zdolności funkcjonalnych do sterowania jej ruchami
- strona kosmetyczna: istotna!
Zaopatrzenie protezowe po amputacji ręki (dłoni):
- przeciwstawność
- czy to ma być funkcjonalne czy ładne?
- jeżeli mamy zachowany palec lub jego kikut dysponujący ruchem czynnym, a w kciuku nawet kości śródręcza mają bezcenną wartość funkcjonalną dla odzyskania sprawności chwytnej (zwłaszcza gdy jest zachowana funkcja czuciowa)
- po amputacji kciuka w stawie środkowo - paliczkowym lub kciuka z kości śródręcza to pozostałe palce wymagają uzupełnienia w pełnej apozycji
- całkowita utrata czynności chwytnej, możemy wykorzystać kikut, który powoduje ruch w stawie nadgarstkowym - czynności pomocnicze.
- zastosowanie biernej szyny opozycyjnej dłoniowej, po to aby wykorzystać kikut w stawie nadgarstkowym
- osadzenie na kikucie protezowej końcówki chwytnej - haka i wykorzystanie stawy nadgarstkowego do nawigacji tym hakiem.
Zaopatrzenie protezowe kikutów w obrębie przedramienia:
- całkowita utrata czynności chwytnej. Pozostała część kończyny górnej zachowuje zdolność przemieszczenia dalszego końca kikuta w przestrzeni
- osadzona na kikucie sztuczna ręka lub hak chwytny, który będzie czynnie otwierany za pomocą specjalnej linki
- sztuczna ręka (ręka protezowa)
- bardzo ważne zachowanie stawu śródręczno - paliczkowych w ręce protezowej
- ręka protezowa, palce i kikut ustawione w apozycji
Protezy przedramienia:
- lej protezy przedramienia to rodzaj gniazda z laminetu żywicowego lub skóry, musi być ściśle dopasowany do kształtu i objętości kikuta
- dobre dopasowanie leja pozwala nam na efektywne naciski leja na powierzchnię kciuka
Źródła sterujące ruchem protez przedramienia i ręki:
- pomoc drugą ręką
- siła mięśniowa
- mechaniczne przeniesienie energii kinetycznej kurczącego się mięśnia
- sterowanie bioelektryczne (przetwarzanie sygnałów mioelektrycznych powstających wokół kurczącego się mięśnia)
- sterowanie ręki protezowej - zasilanie energią elektryczną
KONCZYNA DOLNA
Na poziomie:
- stopy
- podudzia
- uda
Dobranie kuli łokciowej zależy od:
1. Zgięcia w łokciu około 30º
2. Rączka powinna być na wysokości krętarza większego
Budowa kuli:
- rączka
- uchwyt na łokieć
- nakładka: gumowa i z kolcami (zima)
Wózki inwalidzkie:
1. Dla sportowców
2. Elektryczno - automatyczne
3. Dla dzieci
4. Dla dorosłych
5. Zwykłe (typowe)
Ad 5.
- duże koła z obręczami
- podpórki pod nogi
- rączki
- podniesione oparcie dla osób z poważniejszymi uszkodzeniami
Łóżka:
- odpowiednie materace przeciw odleżynowe
Zaopatrzenie protezowe po amputacjach kończyn dolnych:
- funkcja podporowa (podparcie całego ciała)
- poprawa warunków utrzymania jego równowagi
- umożliwienie choremu poruszania się w sposób zbliżony do naturalnego
Spełnienie tych oczekiwań zależy od:
- poziomu amputacji
- związanego z tym stopnia możliwości czynnego kontrolowania czynności statyczno - dynamicznych protezy
Bierna kontrola tych połączeń zależy od:
- siły ciężaru
- siły oporu podłoża
- siły tarcia
Do zadań fizjoterapeuty należy:
- przygotowanie pacjenta do protezy
- dobór protezy wraz z protetykiem
- nauka odpowiedniego posługiwania się protezą
Zaopatrzenie protezowe kikutów w obrębie stopy:
- amputacja stopy nie pozbawia funkcji podpórczej lecz upośledza jej jakość (zależy to od rozległości ubytku anatomicznego)
- zaburzeniu ulega druga połowa fazy podparcia, na skutek braku możliwości wspięcia na palce i odbicia się od podłoża
- po amputacji w obrębie stępu, chód upodabnia się do szczudłowego i to ma ujemy na stabilizację kolana i wymaga wzmożonej kontroli ze strony mięśnia czworogłowego uda oraz mięśnia pośladkowego większego
Zaopatrzenie protezowe sprowadza się do:
- uzupełnienia ubytku
- usztywnienia podeszwy stopy
Kołyskowaty kształt podeszwy mięśni na wysokości stawu śródstopno - paliczkowych zastępuje nam naturalny ruch w tym stawie, ułatwia bierne uniesienie pięty od podłoża.
Umożliwia odepchnięcie się czubka stopy w końcu fazy podparcia.
Zaopatrzenie protezowe kikutów w obrębie goleni:
- całkowita utrata stopy i części podudzia
Pracą są mięśnie zginacze i prostownik goleni.
Mięsień trójgłowy łydki, który wcześniej kontrolował staw skokowy staje się zginaczem kolana
- zachwiana równowaga
- zachwiana funkcja podkurcza
Po protezie oczekuje się:
- podparcie masy ciała
- wyrównanie długości kończyn
- proteza zaopatrzona w stopę - to jest bardzo ważne
Proteza goleni:
1. Lej kikutowaty
2. Stopa protezowa
3. Część goleniowa (rola łącznika)
Zaopatrzenie protezowe kikutów uda:
- całkowita amputacja kończyny
- wyrównanie statyki ciała
- czynności ruchowa stawów
Proteza uda:
1. Część goleniowa
2. Proteza uda
Problemy:
- lej kikutowaty uda posiada przewagę tkanek miękkich
- stabilizacja odciążonej protezy
- uzyskanie stabilizacji stawu kolanowego przy osiowym ruchu
Uzyskujemy to przez:
- zablokowanie zgięcia grzbietowego stopy w stawie skokowym
Pomoce lokomocyjne:
1. Laski
2. Trójnogi
3. Czworonogi
Kule:
- łokciową z mankietem zaciskającym
- łokciową z mankietem otwartym
- pachowe
- kule dla chorych na gościec (30º rączka, rączka na wysokości krętarza większego)
Sprzęt:
- balkoniki (z kółeczkami, z podpórkami)
Stół pionizacyjny:
- pełne odciążenie kończyn i kręgosłupa
18