PORÓWNANIE DZIAŁANIA TRUCIZN
Nazwa |
DL50 [mg/kg]a |
Sposób działania, uwagi |
Trucizny białkowe i peptydowe |
||
Botulinotoksyna |
0.00000003 |
toksyna jadu kiełbasianego, M=9x105 g/mol, blokuje synapsy nerwów |
Tetanotoksyna |
0.0000001 |
toksyna tężca, białko o M=105 g/mol |
Toksyna dyfterytu |
0.0003 |
białko o M=7.2x105 g/mol |
Kobrotoksyna |
0.0003 |
poraża układ nerwowy |
Rycyna |
0.002b |
toksalbumina usuwana w procesie produkcji oleju rycynowego. |
a-Amanityna |
0.1 |
hepatotoksyczna (niszczy struktury jąder komórek wątroby) |
Bungarotoksyna |
0.15 |
białkowa toksyna jadu żmij, blokuje receptory nerwowe. |
Falloidyna |
2.0 |
bepatotoksyczna (niszczy błony komórkowe komórek wątroby) |
Melityna |
4.0 |
rozpad erytrocytów, skurcze mięśni |
Niebiałkowe substancje organiczne |
||
Palitoksyna |
0.00015 |
powoduje przepuszczanie jonów sodu i potasu przez błony erytrocytów |
TCCD |
0.001 |
tetrachlorodioksyna, substancja mutagenna |
Tetrodotoksyna |
0.005 |
hamuje transport jonów sodu przez błony komórkowe |
Saksitoksyna |
0.01 |
neurotoksyna |
Toksyferyna C |
0.025 |
składnik kurary, poraża mięśnie szkieletowe |
Strychnina |
0.5 |
poraża układ nerwowy |
Muskaryna |
0.5 |
poraża układ nerwowy |
Kolchicyna |
3.0 |
biegunka, zniszczenia układu krwiotwórczego |
Nikotyna |
16 |
paraliżuje ośrodek oddechowy |
Koniina |
60 |
poraża mięśnie szkieletowe |
Digitonina |
150 |
wpływa na akcję serca |
Solanina |
200 |
podrażnienie, porażenie mięśni |
Trucizny nieorganiczne |
||
Soman |
0.4 |
poraża układ nerwowy |
Cyjanek potasu |
3.0 |
blokuje enzymy łańcucha oddechowego (wiązanie jonów żelaza) |
Arszenik |
10 c |
blokuje niektóre enzymy (wiązanie się z siarką grup SH) |
DL50 - dawka powodująca śmierć połowy osobników poddanych działaniu trucizny.
a w przeliczeniu na 1kg masy ciała myszy (uwaga: różnice w odporności różnych gatunków zwierząt i poszczególnych osobników są ogromne; skutek działania trucizny zależy od sposobu jej podania).
b wstrzyknięta (po zjedzeniu działa ok. 500 razy słabiej)
c u osobników przyzwyczajonych (stopniowe zwiększanie dawki) odporność do 100 razy większa.
CO TO SĄ WITAMINY?
Witaminami nazywa się szereg różnych związków które:
Są składnikami niezbędnymi w żywieniu człowieka dla normalnego przebiegu szeregu procesów zachodzących w jego tkankach.
Nie mogą być wytwarzane przez organizm i muszą być dostarczane z pożywieniem lub w razie potrzeby w postaci preparatów farmaceutycznych, w ilości od kilku do kilkunastu mikrogramów lub miligramów a tylko wyjątkowo do kilkudziesięciu miligramów.
Nie są ani źródłem energii, ani materiałem budulcowym.
To niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu związki organiczne, biorące udział w przemianach biochemicznych jako koenzymy, tj, substancje, których obecność warunkuje prawidłowe działanie enzymów, białek katalizujących procesy przemiany materii. Z chemicznego punktu widzenia witaminy nie stanowią jednorodnej grupy. Ich wspólną cechą jest niski ciężar cząsteczkowy.
Pierwszą bardzo czynną biologicznie mieszankę otrzymał Polak Kazimierz Funk w 1911 roku i zaproponował dla związków tego typu nazwę witamina (od łac. vita - życie) czyli amina życia. Jego zasługą są badania nad wyodrębnieniem czynnika przeciw chorobie beri beri, czyli witaminy B1 (tiaminy).
Jeszcze około dziesięć lat temu panowało przekonanie, że istnieje trzynaście witamin: A, C, D, E, K oraz osiem różnych witamin B. Dziś znamy trzynaście odmian samej tylko witaminy B, a niektóre z nich (witamina B12 lub niacyna) występują w sześciu rozmaitych postaciach. Każda z nich oddziaływuje odmiennie na przemianę materii. Ze znanych już około 500 karotenów mniej więcej 60 uznaje się za formę występowania witaminy A. Natomiast 110 karotenów działa, w opinii specjalistów, skuteczniej niż sama witamina. Jeśli chodzi o witaminy C i D każda z nich istnieje w postaci czterech różnych molekuł, znamy też cały tuzin odmian witaminy E.
Witaminy zostały podzielone na dwie podstawowe grupy, rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, do których zalicza się A, D, E, K, są przechowywane w wątrobie i tkance tłuszczowej. Zbyt duże dawki tych witamin mogą spowodować toksyczne uszkodzenie wątroby. Z kolei, witaminy rozpuszczalne w wodzie nie są magazynowane w organizmie. Ich nadmiar, albo „mega” dawki są wydalane przez nerki. Jednak opisano toksyczne działanie również witamin z tej grupy, jak niacyna, C, B6.
Obecnie otrzymuje się je metodami syntezy, biosyntezy i przez wyodrębnianie z surowców. Stosowane głównie w przypadku awitaminozy oraz w wielu stanach chorobowych jako środki pomocnicze. Podaje się je w postaci tabletek, iniekcji, kapsułek i drażetek. Są również stosowane w profilaktyce.
|
|
W organizmie człowieka występują dwa rodzaje pierwiastków: MAKROELEMENTY (ok. 99%), czyli pierwiastki podstawowe i MIKROELEMENTY (ok.1%), czyli pierwiastki śladowe, zwane metalami śladowymi.
MAKROELEMENTY (z gr. makros = duży i z łac. elementum = substancja pierwotna). Pierwiastki stanowiące większość w organizmach żywych (zwierząt i roślin), niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania. Do makroelementów należy azot występujący w organizmach żywych średnio w ilości 3% (suchej masy), wapń - 2%, potas - 2% oraz fosfor, magnez, siarka, chlor, sód występujące w ilościach nie przekraczających 1%. W organizmach zwierzęcych występuje ponadto tlen (60-70%), węgiel (18%) i wodór (10,5%).
MIKROELEMENTY (z gr. mikros = mały + łac. elementum = substancja pierwotna). Oligoelementy, pierwiastki śladowe, pierwiastki chemiczne występujące w minimalnych, śladowych ilościach w organizmach zwierzęcych i roślinnych, niewspółmiernie małych w porównaniu z pierwiastkami podstawowymi zwanymi makroelementami. Mikroelementy są niezbędne do właściwego rozwoju organizmów żywych. Ich niedobór powoduje zakłócenia w prawidłowym funkcjonowaniu organizmów żywych, a nadmiar jest toksyczny. Do mikroelementów zalicza się: żelazo, mangan, miedź, cynk, molibden, bor, kobalt, jod, fluor. Spośród 18 pierwiastków śladowych jednym z najcenniejszych jest CYNK.
Odkryto że CYNK bierze udział w metabolizmie komórkowym. Jako koenzym wielu enzymów jest niezbędny w przemianie białkowej i węglowodanowej. Przyspiesza gojenie ran zewnętrznych i wewnętrznych, pomaga w leczeniu depresji, schizofrenii, stanów agresji (cynk odkłada się w mózgu), warunkuje prawidłowy wzrost, zdrowy stan paznokci, skóry, kości i włosów (cynk magazynuje się w tkance kostnej, skórze i włosach), zapewnia właściwe funkcjonowanie mechanizmów odpornościowych i układu nerwowego oraz gruczołów wydzielania wewnętrznego - zwłaszcza gruczołów płciowych i trzustki - cynk kumuluje się w spermie, gruczole krokowym (prostacie), a także wchodzi w skład insuliny (badania przeprowadzone na cukrzykach wykazały poważne niedobory cynku). Niedobór cynku upośledza sprawność umysłową, przede wszystkim pamięć, koncentrację uwagi, a także powoduje zwyrodnienie plamki żółtej - centralną część siatkówki oka. Cynk pobudza działanie enzymów istotnych dla właściwego funkcjonowania komórek siatkówki. Jest pomocny w obniżaniu poziomu cholesterolu w organizmie.
Zmiany dermatologiczne wywołane niedoborem to łysienie plackowate i złośliwe, łamliwość włosów oraz choroby skóry, m. in. trądzik młodzieńczy, krostkowy i ropowiczy, zapalenie skóry.
Cynk uodparnia na choroby zakaźne!
Prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego zapewnia nam grasica produkująca m. in. tymulinę - hormon pobudzający powstawanie walczących z zarazkami limfocytów. Ponieważ gruczoł ten zanika z wiekiem - zmniejsza się nasza odporność. Cynk odmładza układ immunologiczny pobudzając działanie grasicy, która znowu zaczyna wytwarzać odpowiednią ilość tymuliny. Cynk powoduje również wzrost gamma interferonu - bezcennego niszczyciela wirusów
Wykazuje odmładzające działanie na poziomie komórkowym -działa jako przeciwutleniacz, który zwalcza powodujące nowotwory kancerogeny zwane wolnymi rodnikami. Cynk chroni przed nimi nasze komórki.
Większość ludzi ma za mało cynku, ponieważ bardzo trudno dostarczyć go w diecie i jest dosyć trudno przyswajalny. Pozbawiają się tego mikroelementu wegetarianie (owoce nie zawierają cynku, w warzywach jest go niewiele) i osoby odchudzające się. W diecie poniżej 2400 kcal dziennie cynk nie jest dostarczany w wystarczającej ilości. Ale mimo to nie zaleca się bez wyraźnych wskazań lekarza uzupełniania tego pierwiastka poprzez preparaty. Pierwiastek ten, podobnie jak wszystkie makro- i mikroelementy, a także witaminy, najlepiej - choć i tak nie do końca - przyswajalny jest w postaci naturalnej. Poza tym tylko w takiej postaci działa. Najlepszym tego przykładem jest rewelacyjny eksperyment przeprowadzony z mlekiem matki. Wiadomo, że mleko to zawiera cynk, powodujący właściwy wzrost i odporność niemowląt. Wyodrębniony i dodany do preparatu imitującego mleko matki - nie działał.
Produkt |
Ilość |
|
ostrygi wędzone |
85 g |
103 |
ostrygi surowe |
100 g |
63 |
duszone mięso |
85 g |
7 |
wątroba cielęca gotowana |
85 g |
7 |
indyk pieczony |
100 g |
5 |
mięso kraba gotowane |
2 średnie kraby |
4 |
pestki dyni |
30 g |
3 |
MANGAN wpływa na uczynnianie enzymów koniecznych do prawidłowego działania biotyny, witaminy B1 i witaminy C. Jest niezbędny do utrzymania prawidłowej struktury kości i odgrywa ważną rolę w tworzeniu tyroksyny, głównego hormonu tarczycy. ŻELAZO jest składnikiem hemoglobiny - białka czerwonych ciałek krwi i bierze udział w procesach przenoszenia tlenu (chlorek żelazawy, chlorek żelazowy, siarczan żelazawy, siarczan żelazowy). MIEDŹ jest składnikiem mineralnym ułatwiającym wprowadzenie żelaza do hemoglobiny. Obecna jest w papierosach, tabletkach antykoncepcyjnych, spalinach zanieczyszczających atmosferę. Współdziała z witaminą C. Przechowywanie lub gotowanie żywności zawierającej kwas w miedzianych garnkach dodatkowo zwiększa w niej zawartość miedzi. Jej nadmiar obniża poziom cynku, wywołuje bezsenność, wypadanie włosów, nieregularne miesiączki i objawy depresji. Niedobór powoduje niedokrwistość, obrzęki, wady kręgosłupa i możliwość reumatoidalnego zapalenia stawów. Dzienna dawka dla dorosłych: od 1,5 do 3 mg. Kobalt jest składnikiem witaminy B12. Jest istotny w procesie wytwarzania krwinek czerwonych. Nie ustalono normy zapotrzebowania dziennego na ten składnik mineralny, ale uważa się, że najlepsza jest dawka nie większa niż 8 mg (mikrogramów). Związki fluoru nadają trwałość kościom i emalii zębów, lecz zbyt silne stężenie fluoru w preparatach dentystycznych niszczy emalię zębów. Fluor zapobiega próchnicy zębów, lecz duże dawki mogą wywołać ich przebarwienie. W krajach, gdzie woda jest fluorowana, spożycie fluoru z wodą (w postaci fluorku sodu i fluorku wapnia) jest wystarczające i bezpieczne, bez konieczności stosowania preparatów z fluorem.
BROKUŁY:
Są bogate w witaminy A, C, B1, B2, PP, sole mineralne, związki żelaza i wiele innych cennych substancji. Francuzi odkryli, że jedna z nich - sulforafan - niszczy bakterie powodujące wrzody żołądka. Brokuły są też znane z właściwości anty-rakowych. Ponadto zawierają wiele korzystnych dla zdrowia przeciwutleniaczy, które opóźniają proces starzenia się organizmu.
CEBULA:
Do Europy została sprowadzona w średniowieczu. Jest bogata w witaminę C, witaminy z grupy B (B1, B2, PP), organiczne związki siarki i soli mineralnych (przede wszystkim związki wapnia, fosforu, magnezu, żelaza i cynku). Dzięki obecności związków siarki i olejku eterycznego ma silne właściwości dezynfekujące. Może być wykorzystywana w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i ropnych zmian skórnych. Ze względu na zawartość cynku korzystnie wpływa na odporność komórkową.
KALAFIOR:
100 g pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę C. Zawiera też wiele witamin z grupy B, przede wszystkim niacynę. Może być wykorzystywany w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, w dietach przeciwko zaparciom i dietach odchudzających. W 100 g kalafiora jest zaledwie 35 kcal.
OGÓREK:
Pochodzi z Persji. Zwiera bardzo dużo wody i mało kalorii ( w 100 jest zaledwie 30 kcal). Sok z ogórków ma właściwości oczyszczające organizm.
PAPRYKA:
Zawiera bardzo dużo witaminy C, sporo witamin z grupy B oraz związków mineralnych (potasu, wapnia, magnezu, żelaza). Jej jedzenie zalecane jest w stanach zmęczenia i obniżonej odporności.
POMIDORY:
Lista ich składników odżywczych jest długa. Zawierają witaminy A, B1, B2, C, PP, niewielkie ilości D, E i K, związki potasu, sodu, fosforu, chloru, wapnia, żelaza, miedzi, niklu, kobaltu, magnezu i manganu. Ich jedzenie jest polecane w dietach odchudzających, cukrzycy, chorobach nerek i serca. Zawartości bromu pomidory zawdzięczają działanie kojące.
RZODKIEWKA:
Zawiera niewielkie ilości różnych witamin (C, PP, B1, B2) oraz składniki mineralne (magnez, wapń, miedź, fosfor, sód, siarkę). Rzodkiewki jada się na surowo, z twarogiem, pieczywem lub w sałatkach, także zapiekane lub duszone. Dobrze wpływają na ukrwienie organizmu. Polecane są osobom ze schorzeniami reumatycznymi oraz w diecie odchudzającej.
SZPINAK:
Zawiera witaminę A (30 gram szpinaku zaspokaja dzienne zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek), witaminę K, a także cholinę (która likwiduje i zapobiega odtłuszczaniu wątroby). Szpinak zawiera dużo, łatwo przyswajanego żelaza. Wspomaga leczenie anemii, krzywicy, łuszczycy. Najzdrowszy jest surowy szpinak - dodany do sałatek lub ugotowany w minimalnej ilości wody.
KARCZOCHY
ANANAS:
Pochodzi z Ameryki Południowej. Zawiera słodki, aromatyczny miąższ. Ananas jest spożywany na surowo, w kompocie lub w sosie w puszkach oraz pod postacią soku. Posiada mangan, który razem z żelazem i miedzią jest niezbędny dla prawidłowego procesu wytwarzanie krwi oraz zapobiega rozwojowi osteoporozy. W surowych ananasach enzym, bromelaina podnoszące odporność organizmu na różne infekcje. Wspomaga on również trawienie białka, może ograniczać rozwój powstawanie nowotworów lub zakrzepów.
CZEREŚNIE:
Są niskokaloryczne (100 g zawiera jedynie 61 kcal). Zawierają sporo potasu i glukozę, trochę żelaza, witaminy C i dużo błonnika. Dobrze wpływają na pracę serca, przewodu pokarmowego i wyglądu skóry. Obniżają poziom kwasu moczowego we krwi. Zaleca się je zwłaszcza osobom ze schorzeniami reumatycznymi.
JABŁKA:
Istnieje ponad 10 tys. ich odmian. Wszystkie łączy bogactwo w witaminy C, B1, B2, PP, prowitaminę A i kwas pantotenowy. Jabłka zawierają kwasy organiczne (głównie jabłkowy i cytrynowy), które pobudzają procę przewodu pokarmowego zwiększając wydzielanie soków trawiennych. Inny składnik jabłek - garbniki - dezynfekują przewód pokarmowy, regulują trawienie i zapobiegają nadmiernej fermentacji w jelitach. Pektyny rozpuszczają cholesterol i odgrywają istotną rolę w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy. Jabłka także dostarczają organizmowi sole wapnia, fosforu, potasu, magnezu oraz niewielką ilość żelaza.
KIWI:
Jest dostępne w sprzedaży przez cały rok, dzięki temu, że doskonale się przechowuje i jest uprawiane zarówno na półkuli północnej jak i południowej. Zawiera mało białka, około 10 % cukrów (głównie glukoza i fruktoza), sporo związków mineralnych i witamin z grupy B oraz karotenów i witaminy C, która nawet po 6 miesiącach przechowywania pozostaje w nim w 90 %.
MALINY:
Dostarczają prawie tyle samo witaminy C, co cytryny. Zawiera błonnik, prowitaminę A, witaminy z grupy B, cukry, pektyny, kwasy organiczne oraz sole żelaza i miedzi. Picie naparu z suszonych owoców maliny pomaga na przeziębienia, grypę, anginę. Ma silne działanie napotne.
TRUSKAWKI:
Maja niska wartość kaloryczną (w 100 g jest 34 kcal). Zawierają pektyny, obniżające poziom cholesterolu i neutralizujące substancje toksyczne, a także bakteriobójcze substancje - fitocyny. Truskawki są bogate w garbniki, kwasy organiczne, witaminę C, sole żelaza, fosforu, wapnia, manganu i kobaltu. 200 g zaspokaja dobowe zapotrzebowanie człowieka na witaminę C. Polecane są w dietach odchudzających, w niedokrwistości z niedoboru żelaza.