PRYWATNA WYŻSZA SZKOŁA OCHRONY ŚRODOWISKA W RADOMIU

Wydział Ochrona Środowiska

Rola gleby w życiu lasu

Tomasz Łypaczewski

Ekologiczne podstawy gospodarki leśnej

Gr. 24

RADOM 2007

Spis treści

1. Pojęcie gleba………………………………………………………………………………..3

2. Wpływ gleby na las………………………………………………………………………...3

3. Funkcja gleby………………………………………………………………………………5

3.1. Próchnica leśna…………………………………………………………………….6

4. Organizmy przypowierzniowe - edafon…………………………………………………..6

4.1. Wstęp……………………………………………………………………………....6

4.2. Podziemne bogactwo……………………………………………………………...7

4.3. Spod ziemi na powierzchnię……………………………………………………....7

4.4. Mikro przedstawiciele edafonu……………………………………………………8

4.5. Różne „składy"………………………………………………………………….....8

5. Wpływ gleb na gatunki leśne………………………………………………………………9

5.1. Rośliny iglaste……………………………………………………………………..9

5.2. Krzewy i krzewinki………………………………………………………………..9

5.3. Rośliny pnące……………………………………………………………………...9

5.4. Drzewa liściaste……………………………………………………………………9

5.5. Porosty……………………………………………………………………………10

5.6. Mszaki……………………………………………………………………………10

5.7. Paprotniki………………………………………………………………………...10

5.8. Grzyby……………………………………………………………………………10

5.9. Rośliny zielne…………………………………………………………………….10

Bibliografia…………………………………………………………………………………..11

1. Pojęcie gleba

Gleba (gleboznawstwo leśne), górna warstwa litosfery, złożona z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmująca wierzchnią warstwę gleby i podglebie.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska art. 3 ust. 25

Gleba leśna (gleboznawstwo leśne), część ekosystemu leśnego, położonego na i pod powierzchnią gruntu, sięgającego na głębokość ustalaną podczas prac glebowo - siedliskowych, prowadzonych w ramach prac w zakresie urządzania lasu.

W pracy nie raz będę przedstawiał definicję gleby, ponieważ jest to warstwa Ziemi bardzo ważna i złożona. Gleba kształtuje siedliska, wpływa na rodzaj lasu jaki porasta gleby. Jest jednym z czynników który charakteryzuje drzewostan.

2. Wpływ gleby na las

Gleba jest naturalnym tworem wierzchniej warstwy skorupy ziemskiej, powstałym ze zwietrzeliny skalnej w wyniku oddziaływania na nią zmieniających się w czasie zespołów organi­zmów żywych i czynników klimatycznych w okre­ślonych warunkach rzeźby terenu. Gleba spełnia w środowisku przyrodniczym różnorodne funkcje, w tym głównie ma działanie filtrujące i buforujące, chroniące ekosystemy przed nadmiernym przepły­wem substancji niepożądanych do innych składni­ków środowiska. Wymienione właściwości gleb trwają tak długo, jak długo zachowana jest równo­waga w biogeochemicznym ich funkcjonowaniu, co decyduje o ich aktywności biologicznej. Ważnym czynnikiem modyfikującym kształtowanie się gleb leśnych był i jest wpływ działalności ludzkiej. W sposób pośredni na stan gleb leśnych wpływa m.in. przemysł i komunikacja, a w sposób bezpo­średni sama gospodarka leśna. Poważnym zagro­żeniem dla możliwości realizacji podstawowych funkcji gleb jest ich degradacja. Pod pojęciem de­gradacji gleb rozumiemy pogorszenie się ich wła­ściwości chemicznych, fizycznych i biologicznych oraz spadek aktywności biologicznej, co powoduje zmniejszenie ilości oraz jakości pozyskiwanej bio­masy roślin.

Wyróżnia się następujące formy degradacji gleb:

- wyjałowienie gleby ze składników pokarmowych i naruszenie równowagi jonowej,

- zakwaszenie,

- ubytek próchnicy i pogorszenie jej jakości,

- zniekształcenie stosunków wodnych,

- procesy erozyjne,

- mechaniczna destrukcja struktury gleby,

- zniekształcenie rzeźby terenu,

- techniczno-przestrzenne rozdrobnienie powierzchni biologicznie czynnej,

- zanieczyszczenie mechaniczne,

- zanieczyszczenie chemiczne,

- zanieczyszczenie biologiczne.

Nadmierne zakwaszenie gleby stanowi ważny czynnik jej degradacji. Spowodowane jest reakcją mikroorganizmów i roślin wyższych na stężenie jonów wodorowych i glinu w roztworze glebowym oraz niekorzystnymi procesami chemicznymi i biochemicznymi zachodzącymi w glebie kwa­śnej.

Odczyn (pH gleby) w istotny sposób oddziałuje na chemiczne, fizykochemiczne i biologiczne wła­ściwości gleb:

- wpływa na strukturę i przepuszczalność gleb (zakwaszenie powoduje pogorszenie tych właści­wości),

- zakwaszenie zwiększa rozpuszczalność wielu składników mineralnych, np. metali ciężkich i glinu. Zwiększa to toksyczne ich oddziaływanie na orga­nizmy żywe w glebie (mikroorganizmy, uprawiane rośliny), a pośrednio także na zwierzęta,

- zróżnicowana rozpuszczalność pierwiastków przy różnym pH wpływa na ich migrację z gleb do wód gruntowych i roślin, co jest przyczyną narusze­nia równowagi jonowej środowiska glebowego,

- oddziaływanie na mikroorganizmy glebowe jest zróżnicowane: dla bakterii korzystniejszy jest odczyn lekko kwaśny i zasadowy, zaś dla grzybów - kwaśny. Ma to decydujący wpływ na ich namna­żanie się, a tym samym kierunek i intensywność zachodzących procesów w glebach.

Przyczyny zakwaszenia gleb dzielimy na natu­ralne, zależne od takich czynników, jak: rodzaj i ga­tunek gleb, skład gatunkowy lasu, warunki klima­tyczne i rzeźba terenu oraz antropogeniczne, za­leżne od takich czynników, jak np. zanieczyszcze­nia atmosferyczne (S02, NOx, CO2).

Wpływ odczynu gleby na kształtowanie się wa­runków ekologicznych w środowisku leśnym znaj­duje wyraz przede wszystkim w składzie i działal­ności życiowej edafonu (np. dżdżownic, bakterii, promieniowców i wielu innych organizmów glebo­wych, w tym również grzybów).

W naszych warunkach fizjograficznych gleby le­śne są przeważnie słabo kwaśne lub kwaśne i dość często ulegają nawet nadmiernemu zakwaszeniu. Z tego powodu przy nieodpowiednich właściwo­ściach sorpcyjnych (zdolność stałej fazy gleby do pochłaniania gazów i pary wodnej z powietrza, jonów i drobin różnych substancji z roztworu glebowego oraz cząstek koloidalnych z zawiesin) i buforowych gleby (odporność gleby na czynniki usiłujące zmienić jej odczyn), dochodzi w lesie niejednokrotnie nie tylko do wyraźnego utrudnienia procesów regeneracyjnych ale i do ogólnego pogorszenia jakości drzewostanu.

Glebotwórcza i użyźniająca rola substancji organicznej w glebach jest powszechnie znana i na ogół doceniana. Wiadomo bowiem, że bez próchnicy nie ma gleby, a wykształcenie poziomu próchnicznego decyduje o jej przydatności i urodzajności. Wpływ próchnicy na glebę jest wieloraki. Oddziałuje ona na własności fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby. Bierze ona udział w procesie sklejania agregatów glebowych przyczyniając się do tworzenia struktury gruzełkowatej gleby. Zapewniając glebom piaszczystym większą spójność, a glebom gliniastym większą pulchność, próchnica wpływa bardzo korzystnie na stosunki wodne i powietrzne gleby. Ważnym oddziaływaniem na glebę jest wpływ próchnicy także na właściwości sorpcyjne i buforujące gleby. Będąc silnym koloidem organicznym próchnica ma dużą zdolność zatrzymywania na swej powierzchni w drodze wymiany, różnych kationów wprowadzanych do gleby. Mając silne własności buforujące wpływa w dużym stopniu na stabilność odczynu gleby.

Wprowadzanie upraw leśnych na gleby najgor­szej jakości ma wiele cech pozytywnych, gdyż oprócz znacznie wyższej (niż przy produkcji rolni­czej) ilości pozyskiwanej biomasy, wyraźnej popra­wie ulegają również wskaźniki ekologiczne tych środowisk. Wiadomo bowiem, że gleby wytworzo­ne z luźnych skał macierzystych charakteryzują się dużą przepuszczalnością, stąd ich użytkowanie rol­nicze może stwarzać dla uprawianych roślin wa­runki stałego niedoboru wilgoci. O wiele korzyst­niejsza gospodarka wodna tych gleb jest pod upra­wami leśnymi, gdyż bardziej racjonalnie wykorzy­stują one zasoby wody na produkcję biomasy oraz skutecznie wpływają na poprawę warunków mikro­- i mezoklimatycznych.

3. Funkcja gleby

Gleba - najbardziej powierzchniowa warstwa Ziemi, integralny i wielofunkcyjny składnik wszystkich ekosystemów lądowych i niektórych płytko-wodnych, środowisko wzrostu i rozwoju roślin, umożliwiające także życie zwierząt i człowieka, jest niewątpliwie jednym z najważniejszych zasobów przyrody podlegającej stałej ewolucji. Utworzona z powierzchniowych warstw litosfery specyficznie przekształconych i nadal przekształcanych, gleba jest trójfazowym produktem wzajemnego oddziaływania litosfery, hydrosfery, atmosfery i biosfery.

Do najdonioślejszych funkcji gleby, niezależnie od sposobu jej zagospodarowania i użytkowania, należy nieustanne uczestnictwo w produkcji i rozkładzie biomasy, magazynowaniu próchnicy, przepływie energii i retencji oraz udział w obiegu pierwiastków pokarmowych i wody. Gleba służy również jako środowisko życia podziemnych organów roślin oraz różnogatunkowej mikroflory i fauny, którym stwarza określone warunki odżywcze, wodne, tlenowe i termiczne o swoistej dynamice dobowej, sezonowej i wieloletniej. Gleba właśnie dzięki żyjącym w niej drobnoustrojom spełnia ważne zadania sanitarne i bierze udział w niezbędnym dla odbudowy życia, w tym także i dla ludzkiego biotopu, procesie mineralizacji martwej materii organicznej. Pomniejszając zasoby glebowe lub pogarszając ich właściwości osłabiamy tym samym naturalny proces rozkładu i zwalniamy tempo obiegu składników mineralnych W środowisku przyrodniczym.
Wszystkie gleby powstają w rezultacie złożonego nieprzerwanie przebiegającego w czasie protestu oddziaływania na skały macierzyste szeregu czynników a zwłaszcza klimatu, organizmów żywych, wody i człowieka w różnych warunkach ukształtowania terenu. W procesie rozwoju gleby tworzy się tzw. profil glebowy zróżnicowany na określone poziomy genetyczne. Rodzaj, morfologia, właściwości i wzajemny układ poszczególnych
poziomów genetycznych są odzwierciedleniem minionych współczesnych wpływów zmiennego w czasie i przestrzeni środowiska glebotwórczego. Fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości przeważającej części pokrywy glebowej naszego kraju sprawiają, że jest ona wykorzystywana (w około 88%) jak podłoże do produkcji roślinnej.

Gleba jest heterogenicznym utworem trójfazowym składającym się z faz: stałej, płynnej gazowej, wzajemnie przenikających się oraz podlegających ciągłym, fluktuacyjnym przemianom ewolucyjnym.

Pokrywa glebowa Polski odznacza się znacznym zróżnicowaniem przestrzennym. Stosownie do układu szeregu czynników glebotwórczych i zmiennego w czasie ich oddziaływania na podłoże glebowe rozróżnia się zarówno na większą skalę, jak i lokalnie, występowanie klasycznie ukształtowanych gleb naturalnych i antropogenicznie przeobrażonych, gleb głębokich i płytkich, gleb mineralnych organicznych, gleb suchych i wilgotnych, gleb żwirowych, piaszczystych, pyłowych, gliniastych i ilastych, gleb silnie próchnicznych i ubogich w próchnicę, gleb bardzo kwaśnych, słabo kwaśnych i alkalicznych. Zmienna w związku z tym jest także ich produktywność, zdolność retencyjna i aktywność biologiczna.

3.1. Próchnica leśna

Próchnica leśna jest to naturalna mieszanina różnych substancji organicznych i mineralno-org­anicznych, które gromadzą się w glebie oraz na jej powierzchni i są różnymi stadiami naturalnego przetworzenia (humifikacji) szczątków roślin i zwierząt, głównie pod wpływem organizmów gle­bowych (Pucha Iski, Prusinkiewicz 1990, Prusin­kiewicz 1999). W skład próchnicy leśnej wchodzą więc szczątki roślinne i zwierzęce w różnym stop­niu rozdrobnione i naturalnie przetworzone, nato­miast do próchnicy nie należą świeżo opadłe szczątki roślinne, nie związane z glebą i które mo­gą być rozwiewane przez wiatr. Próchnica wystę­pująca jako domieszka w mineralnej części profi­lu glebowego nosi nazwę endopróchnicy, a zale­gająca na powierzchni mineralnej części gleby le­śnej - ektopróchnicy. Budowę i właściwości próchnic leśnych kształtują głównie drzewostan z runem leśnym, właściwości gleby (szczególnie wodne) oraz warunki mikroklimatyczne. Szczegól­nie rodzaj szczątków organicznych wpływa na zróżnicowanie budowy ektopróchnicy. W siedli­skoznawstwie leśnym próchnica jest bardzo waż­nym wskaźnikiem procesów zachodzących weko­systemach leśnych.

4. Organizmy przypowierzniowe - edafon

4.1. Wstęp

Edafon - ogólna nazwa wszystkich organizmów żywych, żyjących w przypowierzchniowej części gleby. Zalicza się do nich mikroorganizmy, zwierzęta takie jak pierścienice, nicienie, larwy owadów oraz glony.

Edafony są głównym ogniwem cyklu przemiany materii organicznej w przyrodzie na lądzie, gdyż głównie one są destruentami, czyli odpowiadają za rozkład i mineralizację zarówno szczątków organizmów, jak i ich produktów przemiany materii. Są jednocześnie najważniejszym z biotycznych czynników glebowych. Stąd obieg materii organicznej na lądzie można określić jako:

edafon - roślina - zwierzę - edafon

W najwęższym pojęciu za edafon uważa się mikroorganizmy oraz drobne zwierzęta (do owadów), które na stałe, lub w pewnym okresie swojego życia przebywają w glebie jako swoim naturalnym środowisku. Są to m.in. bakterie, glony, grzyby, pierwotniaki, pierścienice (głównie dżdżownice i wazonkowce), pajęczaki (głównie roztocze), nicienie, wije, owady bezskrzydłe oraz wiele larw owadów uskrzydlonych. W pojęciu szerszym do edafonu zalicza się wszelkie organizmy żywe żyjące we wnętrzu gleby, włącznie z drobnymi kręgowcami, a w tym nawet ssakami, jak myszy czy krety. W najszerszym pojęciu za edafon uważa się całość materii ożywionej w glebie, łącznie z podziemnymi częściami roślin naziemnych.

Edafony dzieli się na:

- geobionty - przebywające w glebie stale, lub dla których gleba jest głównym miejscem życia

- geofile - przebywające w glebie tylko w pewnym okresie rozwojowym swojego życia, lub których tryb życia polega na penetracji obu środowisk - glebowego i powierzchniowego

- geokseny (czasami tylko zaliczane do edafonów) - żyjące głównie na powierzchni ziemi, a tylko penetrujące glebę (np. dla schronienia, lub w czasie żeru)

Obecność edafonu jest drugim najważniejszym obok erozji czynnikiem glebotwórczym, a w wytworzonej już glebie edafon jest odpowiedzialny za utrzymanie się jej charakteru. Wpływa na cechy fizyczno-chemiczne gleby, a więc na jej strukturę, zdolność retencji wody, przewiewność. Natomiast w podstawowym znaczeniu odpowiada za jej żyzność, gdyż to właśnie obecność edafonu warunkuje rozkład związków organicznych i przyspiesza uwalnianie składników mineralnych, a także powstawanie próchnicy glebowej.

Edafon, jako formacja roślinna, nazywany jest czasem najniższym, czwartym piętrem lasu, położonym poniżej runa leśnego. Natomiast za odpowiednik edafonu w środowisku wodnym można uważać plankton (który jest jednak pojęciem trochę węższym w porównaniu z edafonem).

4.2. Podziemne bogactwo

W glebie zwierzęta są najbardziej licz­ne; w tym pozbawionym światła środowisku królują mikroorganizmy i bezkręgowce, ko­rzystają tam bowiem ze stałych, dobrych warunków klimatycznych, znacznie lepszych niż na powierzchni. Bakterie i grzyby wy­stępują więc tu w nadzwyczaj wysokiej liczbie. Chociaż obliczenia i pomiary obumie­rającej biomasy są trudne i niepewne rów­nież w przypadku niewielkich organizmów, istnieją jednak dość precyzyjne metody obliczeń, z dokładnością do rzędów wielko­ści. Jeden gram gleby z lasu zawiera ponad l mln komórek bakteryjnych i kilkaset me­trów strzępek grzybowych, które stanowią od kilku do 500 kg/ha żywej masy dla bakterii i około 250 kg/ha dla grzybów!

Wśród bezkręgowców wyraźnie dominu­ją wazonkowce i pierścienice. Zagęszczenie pierwszych wynosi do 5000 osobników/m2, czyli 5 kg/ha materii organicznej, a zagęsz­czenie pierścienic jest rzędu tysiąca organi­zmów/m2 lub około l t/ha materii organicz­nej! Pierścienice odgrywają w ekosystemie znaczącą rolę. Uczestniczą w zakopywaniu szczątków roślinnych, przewietrzają glebę, wydobywają na powierzchnię ziemi pobra­ne z głębi składniki mineralne i przede wszystkim znacznie aktywują mikroflorę (mineralizacja). Są ponadto ważnym źródłem białka, chociaż jest ono trudno dostępne; je­dynie krety są zdolne do korzystania z nich w znacznych ilościach, konsumując każdego dnia tyle, ile same ważą.

4.3. Spod ziemi na powierzchnię

W glebie oprócz pierścienic występują także wije (stonogi), roztocza, obleńce oraz skupiska mniejszych i większych stawono­gów, najczęściej w postaci larw. Wiele z tych najmniej szych zwierząt żyje również w dużej liczbie w ściółce; występują tam w to­warzystwie mięczaków i pajęczaków.

Gleba stanowi także schronienie dla ta­kich gatunków, które w środowisku tym nie znajdują swojego pokarmu, ale chronią się tam zwykle w podziemnych korytarzach, szczególnie podczas dnia, odważając się wy­chodzić na zewnątrz najczęściej tylko jeden raz podczas nocy. Najpospolitszymi zwierzę­tami z tej grupy są króliki, nornice i myszy; podczas swoich nocnych eskapad często są one narażone na ataki polujących na nie drapieżników, takich jak: tchórze, gronosta­je, łasice - zwierząt dobrze przystosowanych do przemieszczania się w ich korytarzach, gdyż mają wydłużone ciało, głowę w kształ­cie klina i krótkie kończyny.

Zimą nory małych ssaków służą jako schronienie salamandrze plamistej, żmii zyg­zakowatej, zaskrońcowi, padalcowi i większości innych gatunków płazów i gadów, które w lesie występują mniej licznie. Śli­maki z kolei same zagłębiają się w glebę, aby uniknąć surowości chłodnej pory roku.

4.4. Mikro przedstawiciele edafonu

Robaki obłe

Robaki oble, czyli obleńce, są często nitkowate i na ogól mają nie­wielkie rozmiary: długość wielu z nich nie przekracza 1 mm. Znajduje się je prawie we wszystkich środowiskach, zawsze w ogromnych ilościach: w zgniłym ziemniaku może być obecnych nawet 90 000 osobników.

Obleńce obficie występują w glebie leśnej, szczególnie na głębokości około 10 cm. Odżywiają się bakteriami, strzępkami grzybów; mikrosko­pijnymi glonami i pierwotniakami. Istnieje także wiele gatunków pasoży­tów zwierząt i roślin. W wypadku tych ostatnich zaatakowane mogą być wszystkie organy, włącznie z korzeniami.

Roztocza

Roztocza są pajęczakami, których wielkość wynosi od 0,2 mm do 3 cm. Ich ciało ma zróżnicowany kształt, może być owalne i krępe albo wydłużo­ne. W skład tej jeszcze słabo poznanej grupy bezkręgowców wchodzi bardzo duża liczba gatunków; które zwykle są wolno żyjące, ale też pasożytują na roślinach lub na zwierzętach. Niektóre mogą pasożytować w postaci lar­walnej bądź młodocianej (juwenilnej), przechodząc w postaci dorosłej do wolnego trybu życia (może być też odwrotnie). W lasach obficie występu­ją formy wolno żyjące. Znajduje się je w ściółce złożonej z martwych liści, w glebie, na roślinach i w różnych rodzajach wód płynących lub stojących. Żywią się głównie jajami owadów.

Wazonkowce

Zwierzęta te należą do podtypu skąposzczetów, czyli do tej samej grupy co dżdżownice; znajduje się je w wodach kwaśnych bądź na ziemi. Są białawe, dość delikatne, a ich długość wynosi 2-35 mm. Wszystkie są do siebie bardzo podobne, rozróżnienie gatunków jest więc trudne. Licz­nie występują w ściółce złożonej z martwych liści, która zalega na ziemi, oraz w glebie na głębokości kilku centymetrów. Biorą aktywny udział w mineralizacji materii organicznej, ułatwiając w ten sposób odżywianie mineralne i azotowe roślin. Jednocześnie odgrywają bez wątpienia ważną rolę w stabilizacji humusu, który chronią przed zbyt gwałtowną degradacją.

4.5. Różne „składy"

W lesie materia martwa jest gromadzo­na na powierzchni gleby w postaci kilkucen­tymetrowej warstwy, składającej się ze ściół­ki, w której skład wchodzą głównie martwe liście w różnych stadiach rozkładu oraz mniejsze i większe gałęzie, a także owoce. Materia ta, zjadana przez liczne małe stawo­nogi, atakowana przez bakterie i grzyby, po­woli zmienia swój wygląd, przechodząc od postaci dobrze rozpoznawalnych szczątków roślinnych do materii bezkształtnej, która silnie wiąże się z mineralnymi cząsteczkami gleby. Ściółka nie jest więc jednorodną cało­ścią: jej najmłodsze elementy znajdują się w jej najbardziej powierzchniowej części, a najstarsze w głębokiej. Czas niezbędny do całkowitego rozkładu martwego liścia jest różny u różnych gatunków: liść dębu potrze­buje na to 3-4 lata, a igła drzewa szpilko­wego zostaje rozłożona w ciągu 12 lat, gdyż kwasowość igieł słabo sprzyja aktywności mikroorganizmów glebowych i jest główną przyczyną takich różnic.

Czas przekształcania ściółki nie jest bez znaczenia dla całościowego funkcjonowania lasu; materia martwa przedstawia bowiem formę magazynu energii i soli mineralnych, które są tymczasowo wyłączone z obiegu. Inaczej mówiąc, zawartość unieruchomiona w ściółce liściastej jest mniej ważna niż w ściółce złożonej z igieł, gdyż zarówno azot, jak i sole mineralne przebywają tam krócej. Pokłady martwych liści nigdy nie będą zbyt grube pod drzewami liściastymi, ponieważ warstwa krzewów i warstwa ziel­na rozwijają się pod nimi łatwo, umożliwia­jąc tam życie zwierząt. W zbiorowisku drzew iglastych warstwa martwych igieł jest natomiast bardzo gruba i praktycznie eliminuje wszystkie rodzaje roślin inne niż dorosłe drze­wa; zwierzęta są tam rzadkie, a regeneracja trudna, aż do czasu interwencji człowieka.

Ekosystemy będące w równowadze, w których roślinność jest w stadium klimak­su, są samowystarczalne: dopływy materii lub energii innej niż promieniowanie sło­neczne są bardzo niewielkie w porównaniu z ilościami, które znajdują się w obiegu każ­dego roku. Podobnie straty tych ekosyste­mów są praktycznie zerowe i ograniczają się np. do wymywań składników pokarmowych do głębszych warstw gleby. Pierwotny las eu­ropejski jest częścią tych samowystarczalnych ekosystemów.

Las podlegający intensywnej bądź słabej eksploatacji w różnym stopniu oddala się na­tomiast od tego modelu, szczególnie wsku­tek utraty azotu i składników mineralnych, co jest następstwem pozyskiwania drewna. Po­równując oczywiście zmagazynowane w gle­bie zawartości dostępnych składników oka­zuje się, że przemieszczenia ich są nieznacz­ne. Po długim okresie intensywna eksploata­cja spowoduje jednak niezaprzeczalnie wyja­łowienie zasobów pokarmowych niezbędnych dla roślin, pociągając tym samym postępu­jące zmniejszenie produkcji użytecznego drewna. Tę zachwianą równowagę wyrów­nuje się czasem poprzez dostarczanie nawo­zów mineralnych... lasy przekształcają się w ten sposób coraz bardziej od systemów naturalnych do systemów sztucznych.

5. Wpływ gleb na gatunki leśne

5.1. Rośliny iglaste - rośliny iglaste pojawiają się i rosną na glebach mało urodzajnych:

- Jałowiec pospolity: gleby suche, wapienne,

- Jodła pospolita: gleby wapienne lub krzemianowe, wilgotne ale przepuszczalne,

- Modrzew europejski: gleby dobrze uwodnione,

- Sosna czarna (austriacka): gleby wapienne,

- Sosna nadmorska: unika gleb najuboższe, najbardziej kwaśne,

- Jedlica (Daglezja) zielona: gleby wapienne, kwaśne, dobrze przepuszczalne.

5.2. Krzewy i krzewinki:

- Leszczyna pospolita: gleby naturalne,

- Wrzos zwyczajny: gleby krzemianowe,

- Myszopłoch kolczasty (Ruszczyk): gleby wapienne,

- Dziki bez koralowy: gleby bogate w humus, wilgotne, gliniaste, kamienne,

- Bukszpan zwyczajny: gleby suche, kamienne, wapienne,

- Borówka czernica: gleby krzemianowe.

5.3. Rośliny pnące:

- Wiciokrzew pomorski: gleby krzemianowe,

- Powojnik pnący: gleby wapienne,

- Bluszcz pospolity: gleby wapienne, kamieniste, bogate w składniki odżywcze.

5.4. Drzewa liściaste:

- Brzoza brodawkowata: gleby krzemianowe, szczególnie piaszczyste,

- Grab zwyczajny: gleby gliniaste, wilgotne, nie unika podłoży wapiennych,

- Kasztan jadalny: gleby krzemianowe, odwapnione,

- Dąb szypułkowy: gleby wapienne, kwaśne, świeże, wilgotne,

- Dąb bezszypułkowy: słabe przystosowanie do gleby gliniastych,

- Klon zwyczajny: gleby wapienne,

- Klon jawor: gleby bogate i niekwaśne,

- Wiąż pospolity: gleby wapienne, głębokie.

5.5. Porosty:

- Chrobotki: każda gleba,

5.6. Mszaki - najczęściej rosną na glebach:

- Płonniki: gleby krzemianowe,

- Bielistka siwa: gleby ubogie, wapienne,

- Porostnica wielokształtna: gleby wilgotne.

5.7. Paprotniki:

- Widłak goździsty: gleby kwaśne, humusowe,

- Skrzyp leśny: gleby kwaśne, gliniaste,

- Orlica pospolita: gleby krzemianowe, kwaśne, wyjątkowo na glebach wapiennych,

- Podrzeń żebrowiec: gleby kwaśne,

- Narecznica samcza: gleby bogate w humus i sole mineralne,

- Wietlica samicza: gleby kwaśne,

- Długosz królewski: gleby miarkowane kwaśne,

- Paprotka zwyczajna: gleby niewapienne,

- Języcznik zwyczajny: gleby wapienne.

5.8. Grzyby:

- Borowik szlachetny: gleby kwaśne,

- Mleczaje: różne gleby,

- Muchomor sromotnikowi: gleby silnie kwaśne,

- Czubajka kania: gleby krzemianowe,

- Purchawka chropowata: gleby kwaśne.

5.9. Rośliny zielne:

- Dziki bez hebd: gleby świeże o średniej wilgotności, gliniasto-wapienne,

- Konwalia majowa: gleby lekko kwaśne,

- Kokoryczka wielokwiatowa: gleby wapienne i piaszczyste.Bibliografia

Praca zbiorowa, pod redakcją dr. Olgierda Łęskiego, 2001: Poradnik Ochrony Lasu. Wyd. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat”, Warszawa

Praca zbiorowa, pod redakcją prof. dr. hab. Bohdana Ważyńskiego, 2001: Poradnik Urządzania Lasu. Wyd. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat”, Warszawa

Dr. inż. Ryszard Kapuściński: Ochrona Przyrody w Lasach. Wyd. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa

Luc Abbadie i Michael Baudouin: Las środowisko żywe. Wyd. Ossolineum, Wrocław

www.encyklopedialesna.pl

www.pl.wikipedia.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna

7

---