1. Przedmiot nauki o finansach.
Przedmiot nauki o fp to zjawiska i
procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem na podstawie
norm prawnych pieniężnych środków publicznych. Wyniki badań i analiz prowadzone przez naukę o fp mają podstawowe znaczenie dla funkcjonowania państwa, gospodarki i
społeczeństwa. Nauka ta jest
związana naukami prawnymi (prawo podatkowe, ustawa budżetowa itp), politycznymi (związana z doktrynami, ustrojami państw, polityką społ.-gosp. ), naukami społecznymi (socjologią) ale przede wszystkim należy do ekonomii ściślej makroekonomii (produkcja, konsumpcja, funkcjonowanie pieniądza, inwestycje, inflacja,bezrobocie itp.)
Nauka o fp. (skarbowości) bada zjawiska i procesy związane z gromadzeniem i dzieleniem środków pub. a także polityczne , społeczne i ekonomiczne przyczyny i skutki funkcjonowania fp
2. Finanse a pieniądz.
3. Pojęcie finansów i ich funkcje.
Finanse to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych, to zjawiska i procesy pieniężne. Finanse to szczególny pieniężny mechanizm podziału produktów i usług - PKB i elementów importowanych, które to procesy wynikają z podziału są realizowane za pośrednictwem pieniądza.
Funkcje finansów:
1) funkcja alokacyjna - to dostarczanie dóbr społecznych przy wykorzystaniu całości zasobów, dzielone między prywatne i społeczne dobra,
2) funkcja dystrybucyjna - jest to dostosowanie podziału dochodu oraz bogactwa do tego co społeczeństwo uważa za sprawiedliwe.
3) funkcja stabilizacyjna - do funkcji stabilizacyjnej odnosimy cele:
a) utrzymanie wysokiego poziomu zatrudnienia,
b) racjonalnego oraz stabilnego poziomu cen,
c) utrzymanie właściwej stropy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektów na bilans płatniczy.
4. Rodzaje i zakres zjawisk finansowych.
5. Polityka finansowa a system finansowy.
Polityka finansowa to świadome działanie podmiotu kształtującego politykę (najczęściej państwo) które polega na określeniu celów gospodarczych, społeczno-gospodarczych, określenia metod i środków realizacji tych celów oraz posługiwanie się tymi metodami i wreszcie operowaniu decyzjami realizatorskimi, które mają charakter decyzji bieżących. System finansowy - ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych.
Ogniwa systemu finansowego:
System budżetowy - ogół norm prawnych oraz struktur organizacyjnych regulujących funkcjonowanie budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego.
System bankowy- ogół norm prawnych regulujących zasady działania banków, którego podstawowym celem jest wprowadzenie i nadzór pieniądza w obiegu.
System finansowo-ubezpieczeniowy - reguluje tworzenie, podział i organizację funduszu ubezpieczeniowego.
System finansowy podmiotów gospodarczych - reguluje gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych w dyspozycji podmiotów gospodarczych. System finansowy ludności - określa źródło pochodzenia środków pieniężnych osób indywidualnych.
POWIĄZANIE POMIĘDZY OGNIWAMI:
Świadczenie ekwiwalentne (osobowe i rzeczowe)
Świadczenia nieekwiwalentne - transfery
6. Gospodarka finansowa - jej zakres i cechy.
Gospodarka finansowa to świadomie zorganizowanie procesem zmierzające i realizujące procesy gromadzenia przychodów i rozchodów danego podmiotu i wydatkowania. Obejmuje wszystkie formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych.
Zawiera działania:
1) przygotowanie i przeprowadzenie wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych,
2) ewidencja i analiza zaszłych procesów,
3) wyciągnięcie wniosków jak bardziej racjonalnie gospodarować.
7. Rodzaje strumieni pieniężnych.
Klasyfikacja przedmiotowa strumieni pieniężnych
a)przychody i wydatki realne
b)przychody i wydatki redystrybucyjne
c)przychody i wydatki kredytowe.
Podmiotowa klasyfikacja strumieni pieniężnych
a)finanse przedsiębiorstw
b)-“- ludności
c)-“- publiczne
d)-“- banków
e)-“- ubezpieczeń
8. Oszczędności rzeczowe, pieniężne, dochody kredytowe.
Oszczędności pieniężne oznaczają wstrzymanie się od szrokopojętej konsumpcji, od zakupów, wstrzymanie ruchu środków pieniężnych. Nieistotna jest postać tych oszczędności.
Oszczędność rzeczowa jest to ta część oszczędności rzeczowych, która nie może być rozprowadzona między tych, którzy chcieliby je kupić. Na miejsce zaoszczędzonych środków pieniężnych tworzymy pewne dodatkowe środki pieniężne w formie udzielonych kredytów - dochodów kredytowych. Dochody kredytowe powodują, że ten strumień pieniężny jest skierowany w kierunku zakupów. I w ten sposób cały produkt będzie rozdzielony, będzie mógł być doprowadzony do ostatecznych użytkowników.
9. Zjawiska inflacji i deflacji
Gdy dochody kredytowe są wyższe od oszczędności pieniężnych występuje brak równowagi, co powoduje powstanie procesów inflacyjnych wyrażających się wzrostem cen. Zwyżka cen absorbuje te nadmierne dochody kredytowe, które znalazły się na rynku. Po pewnym czasie w drodze wahań dochodzi do wyrównania dochodów kredytowych z oszczędnościami pieniężnymi. Może też zaistnieć sytuacja odwrotna kiedy dochody kredytowe są niższe od oszczędności pieniężnych - sytuacja deflacyjna.
10. Popyt na pieniądz i podaż pieniądza.
Czynniki wpływające na popyt na pieniądz:
- dochód (bogactwo);
- stopy procentowe od różnych aktywów;
- oczekiwania co do zmiany stóp procentowych w przyszłości;
- stopień ryzyka różnej liczby aktywów
- ceny;
- oczekiwania co do zmiany cen w przyszłości (inflacja).
Z powyższego wynika, że popyt na wydawanie pieniądza zależy od trzech czynników:
a) transakcyjnej szybkości pieniądza, którą określają: stopień rozwoju systemu bankowego, częstotliwość wpłat i wypłat, długość okresu płatności, szybkość komunikacji (transakcyjna szybkość pieniądza zmienia się wolno, więc można przyjąć, że jest stała);
b) liczby transakcji, którą określa stopień wykorzystania zasobów (to również zmienia się powoli, więc jest w przybliżeniu stałe);
c) cen (jedyna zmienna wpływająca na popyt na pieniądz: procentowy wzrost cen powoduje taki sam procentowy wzrost popytu na pieniądz).
Wyróżnia się trzy motywy trzymania pieniądza: transakcyjny, ostrożnościowy i spekulacyjny.
Transakcyjny zasób pieniądza jest trzymany jako środek przechowywania siły nabywczej w celu usprawnienia dokonywania wydatków. Transakcyjny popyt jest więc wyznaczany przez poziom cen i ilość produkcji, czyli dochód (jeśli rośnie dochód, to rośnie liczba dokonywanych transakcji). Transakcyjna dochodowa szybkość pieniądza jest w tym przypadku stała (zależy od czynników technologicznych i instytucjonalnych).
Ostrożnościowy zasób pieniądza jest przeznaczany na nie przewidziane wydatki oraz dokonywanie korzystnych zakupów. Jego wielkość również zależy od poziomu dochodu, którego wzrost zwiększa możliwości i potrzebę trzymania pieniądza w celach ostrożnościowych. Tu również dochodowa prędkość pieniądza jest stała.
Podaż na pieniądz to pozostawienie do dyspozycji przez instytucje komercyjne zasobów pien. innej jedn. gosp. Jest to całkowita wartość pieniężna w objegu występujących w postaci środka wymiany. Czynniki: sytuacja gosp. , stan koniunktury , inflacja
Mnożnik kreacji depozytów= 1/r C- stopa odpływu gotówki
Mnożnki bazy monetarnej = (1+r)/(r+c)
Zmiany w podaży pien. mają wpływ tylko na poziom cen. Teza ta jest realna przy doskonałej elastyczności cen i płac, braku tzw. inflacji pien. (nominalny wzrost nie oznacza realnego wzrostu płac), nie oczekują podmioty zmian w stopie proc. i inflacji.
11. Wpływ pieniądza na realne procesy gospodarcze.
12. Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych.
Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych opiera się na kryterium zróżnicowania jednostek gospodarujących.
1) finanse przedsiębiorstw - finanse sektora zarobkowego. Poprzez swoją działalność czyli dokonywanie operacji finansowych, w wyniku procesów realnych powstaje PNB oraz tworzą się z jego rynkowej realizacji przychody pieniężne, które przez podiał i redystrybucję zasilają w przychody inne podmioty gospodarujące:
- przedsiębiorstwa gromadzą przychody ekwiwalentne,
- otrzymują przychody kredytowe w postaci pożyczek bankowych,
- transfery m.in. z rynku kapitałowego,
WYDATKI
- dokonywanie zakupów materialnych, czynników produkcji,
- wynagrodzenia pracowników za pracę,
- transfery w postaci podatków i opłat, oprocentowania kredytów baniowych,
- składek na ubezpieczenia społeczne.
2) finanse ludności
PRZYCHODY
- osiągane z wynagrodzeń za pracę (przychody ekwiwalente),
- w postaci transferów - emerytury, renty, zasiłki z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz dodatkowych ubezpieczeń,
- przychody kredytowe np. w związku z budownictwem mieszkaniowym.
WYDATKI
- zakupy towarów konsumpcyjnych (wydatki ekwiwalentne)
- transfery w postaci podatków, opłat, składek z tytułu ubezpieczeń, oprocentowania kredytów,
3) finanse publiczne są to finanse państwa i samorządów terytorialnych. Finanse publiczne gromadzą środki pieniężne głównie w postaci transferów tj. podatków, opłat, grzywien, dochodów od przedsiębiorstw państwowych w postaci wpłat z zysku i dywidend. Występuje brak przychodów ekwiwalentnych. Kredytowy charakter uzyskiwane w postaci pożyczek bankowych mogą mieć organy publiczne. Wydatki można scharakteryzować że są to wydatki które służą pokryciu potrzeb zbiorowych, potrzeb społecznych, realizowanych przez podmioty, które prowadzą gospodarkę finansami publicznymi na rzecz społeczeństwa względnie innych grup społecznych. Wydatki także występują w postaci transferów w postaci różnego rodzaju świadczeń, subwencji i dotacji dla przedsiębiorstw, gospodarstw domowych.
4) finanse banków i instytucji kredytowych. Zjawiska te wyodrębnia od innych grup charakter - szczególny - polegający na zwrotnym gromadzeniu dochodów i przychodów. Dla banków charakterystyczne są głównie operacje kredytowe, które są związane z kreacją pieniądza i wycofywaniem jego z obiegu - cyrkulacji. Emisja pieniądza depozytowego następuje poprzez tworzenie depozytów wtórnych przy udzielaniu kredytów bankowych - tym zajmują się wszystkie banki. Natomiast emisją gotówkowych znaków pieniężnych bilonu zajmuje się bank centralny czerpiąc dochody dla sektora publicznego. Oprócz operacji kredytowych bank przeprowadza operacje rozliczeniowe tj. przyjmowanie depozytów na rachunki bankowe, dokonywanie przelewów między tymi rachunkami na zlecenie swoich klientów. Operacje te nie są przychodami i wydatkami pieniężnymi. Przychodem są odsetki z tytułu oprocentowania kredytu i prowizje pobierane za przeprowadzanie rozliczeń i mają charakter transferów. Wydatki związane z oprocentowaniem depozytów też mają charakter transferów. Wydatki związane z wynagrodzeniem pracowników, zakup towarów i usług dla działalności - poprawnej - to wydatki ekwiwalentne. Obciążenia podatkowe, podział zysku dla właścicieli to transfery.
5) finanse ubezpieczeń - to zjawiska inicjowane i realizowane przez instytucje ubezpieczeniowe. Głównym wpływem są fundusze, które są gromadzone ze składek od podmiotów ubezpieczających wartości materialne i osoby od ryzyka, od powstania szkód. Głównym źródłem dochodów są składki. Przychody ze składek zalicza się do transferów, ze składek wypłaca się odszkodowania za straty wywołane wypadkami losowymi - są to wydatki transferowe. Płacone przez te instytucje podatki i opłaty publiczne to także wydatki transferowe. Lokowanie przez te instytucje rezerw (zabezpieczających przyszłe wypłaty odszkodowań) na rynku kapitałowym w postaci obligacji to również transfery
13. Charakterystyka strumieni pieniężnych ich struktury i wzajemnych powiązań.
O podziale strumieni pieniężnych decyduje kryterium przedmiotowe, które odpowiada w jaki sposób i o jakim charakterze istniejące strumienie są uruchamiane i czemu służa.
Rodzaje strumieni pieniężnych:
1) rynkowe zwane inaczej ekwiwalentne - strumień pieniężny jest ekwiwalentem płynącego w drugą stronę towaru lub odwrotnie.
2) redystrybucyjne lub transfery - jest to przepływ jednostronny nie związany z zakupem. Np. pożyczka, darowizna, podatek, składki na ubezpieczenie, społeczne,
3) kredytowe albo dochody kredytowe są podobne do strumieni redystrybucyjnych. Podmiotami jest z jednej strony bank kredytujący - kredytodawca a z drugiej strony kredytobiorca. Dla banków udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym a jego spłata nie jest przychodem. Dla każdego kredytu banki kreują (emitują, tworzą) nowy pieniądz. Spłata kredytu nie powiększa przychodów banku - lecz ulegają one likwidacji.
14. Teoria kredytu - kredyt towarowy i bankowy.
Kredyt to stosunek ekonomiczny - umowa kredytu w której bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu z odsetkami w oznaczonych terminach.
Kredyt towarowy - postawienie do dyspozycji towarów będących przedmiotem wymiany rynkowej, wykorzystywany jest w obrocie gospodarczym między firmami.
15. Weksel - rodzaje i rola
Weksel jest papierem wartościowym, który najczęściej jest przenoszony przez indos lub w pewnych warunkach przez samo wręczenie. Weksel jest to przede wszystkim źródło kredytu, jest środkiem płatniczym.
Rodzaje weksli:
1) weksel trasowany zwany ciągnionym, tratą. Wystawca (trasant) poleca osobie trzeciej (trasatowi-zwanemu też przyjemcą), aby bezwarunkowo zapłacił określoną sumę pieniężna w określonym terminie i miejscu na rzecz lub zlecenie określonej osoby (remitenta-zwanego też wekslobiorcą). Wystawca powinien mieć odpowiednie porozumienie z trasatem, ponieważ w przeciwnym rażie trasat może odmówić przyjęcia i zapłaty weksla. Weksel trasowany wystawia się najczęściej gdy wystawca jest dłużnikiem remitenta i równocześnie trasat jest dłużnikiem wystawcy.
2) weksel własny - sam wystawca przyrzeka dokonanie bezwarunkowej zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz lub na zlecenie remitenta w określonym terminie i miejsu.
Weksel musi mięć formę pisemną.
16. Potrzeba występowania kredytu.
Przyczyną występowania kredytu jest:
1) nierównomierność przebiegów procesów gospodarczych, spowodowane procesami sezonowości, powoduje, że nierównomiernie układają się co do ich wartości produkcja i jej struktura,
2) występowanie zjawiska oszczędności pieniężnych w całej gospodarcze,
3) kredyt pełni zadanie, które określamy mianem funkcji pieniężnej kredytu, jako kreacji pieniądza w momencie jego udzielenia.
17. Funkcje kredytu
Kredyt spełnia niżej wymienione funkcje:
- emisyjną - wprowadzenie pieniądza do obiegu,
- dochodową - tworzenie korzyści ekonomicznych i finansowych dzięki powiększeniu skali produkcji, zwiększeniu siły nabywczej firmy,
- rozdzielcza - kredyt wpływa na wzrost dochodu w danym regionie, branży oraz zwiększa popyt w określonym segmencie rynku,
- interwencyjna - kredyt jest wykorzystywany jako instrument polityki ekonomicznej,
- element rynku kapitałowego.
18. Mechanizm kreacji pieniądza.
Banki otrzymują depozyty.
Część depozytu muszą (obowiązkowo) pozostawić jako rezerwę.
Większą część depozytu pożyczają innym klientom jako kredyt.
Pieniądze z kredytu prędzej czy później trafiają do innego banku jako kolejny (trochę niższy) depozyt.
Bank, zostawiając część rezerwy, pożycza większość jako kolejny kredyt. itp. itd.
W efekcie, na rynku finansowym, krąży o wiele więcej pieniędzy niż zostało początkowo wpłacone, jako pierwotny depozyt.Przykład:
Bank A |
Bank B |
Bank C |
|||
Rezerwa |
Depozyt |
Rezerwa |
Depozyt |
Rezerwa |
Depozyt |
1 000 |
10 000 |
900 |
9 000 |
810 |
8 100 |
Kredyt |
|
Kredyt |
|
Kredyt |
|
9 000 |
|
8 100 |
|
7290 |
|
Czyli, z pierwotnego depozytu 10 000, udzielono 24 390 kredytów, a licząc zgodnie ze wskazówkami z ćwiczeń, wygenerowana ilość gotówki to 34 390 (obejmuje pierwotny depozyt + udzielone kredyty)
19. Polityka pieniężna.
Polityka pieniężna, której celem jest obniżenie inflacji musi więc stosować takie narzędzia, których ostatecznym efektem jest obniżenie popytu globalnego, a to wiąże się ze wzrostem stopy procentowej; jest to efekt autonomiczny (skutek polityki otwartego rynku nakierowanej na kształtowanie podaży pieniądza) lub efekt celowy, gdy narzędziem jest ustalanie poziomu stopy (polityka stóp banku centralnego). Kwestię skutków, jakie wywołuje to w popycie globalnym trzeba jednak analizować szerzej. Wzrost stopy procentowej wpływa na zmniejszenie inwestycji i konsumpcji; może wpłynąć też na zmniejszenie eksportu netto, gdyż przyczynia się do zwiększenia kursu walutowego12. Aczkolwiek spadek krajowego popytu skłania przedsiębiorstwa do poszukiwania zbytu za granicą, a więc działa to na rzecz zwiększenia eksportu - to ostateczny efekt jest wypadkową różnych oddziaływań.
Z kolei spadek stopy procentowej z reguły daje efekt przeciwny. Te oddziaływania mają zasadnicze znaczenie dla kształtowania się podstawowych parametrów makroekonomicznych gospodarki.
Według podobnego mechanizmu wysoka stopa zniechęca też do inwestycji podmioty gospodarcze, powoduje wzrost kosztów pozyskania pieniądza i zmusza do wykorzystywania środków własnych (inwestycje z odłożonych zysków). Środki własne mają przy wysokiej stopie procentowej wysoki poziom wymaganej stopy zwrotu, co oznacza, że podmioty gospodarcze inwestują w przedsięwzięcia o wysokiej stopie rentowności.
20. Budżet państwa - podstawowe wiadomości.
Budżety państwa amorządowe)
stanowią rdzeń systemu finansów publicznych. Do podstawowych cech
budżetu należą: jest głównym
funduszem publicznym sużącym
gromadzeniu i dzieleniu przez władze publiczne środków pieniężnych w związku z bezpośrednią realizacją
zadań tych władz, jest aktem prawnym wysokiej rangi - ustawą w państwie lub uchwałą samorządu, jest planem
dochodów i wydatków państwa lub samorządu na okres roku. Zasady budżetowe to postulaty nauki formułowane pod adresem konstruktorów budżetu, mające zapewnić prawidłowe działanie gospodarki budżetowej. Tylko część z nich przybiera postać normy prawnej, chociaż i w takich przypadkach niektóre normy dopuszczają możliwość wyjątków. Są to zasady:
jednoroczności, powszechności,
jedności, jawności, nie wiązania
wydatków z dochodami, specjalizacji,
gospodarności i oszczędności,
równoważenia budżetu (jako pożądana
tendencja), przejrzystości.
Budżet jest planem dochodów i wydatków państwa lub samorządu na jeden rok, jest aktem prawnym bardzo ważnym, jest to fundusz publiczny , który gromadzi i dzieli poprzez władze publ. środki pieniężne (realizacja zadań władz publ.), jest tworzony przez strumienie dochodów i wydatków, uzyskuje środki przymusowo i bezzwrotnie, jest narzędziem realizacji polityki społ.-gosp.
Zasady budżetu.:
zasada jednoroczności , powszechności, jedności , jawności ,wydatki nie mogą być wiązane z dochodami, gospodarności
oszczędności, specjalizacji,
przejrzystości i oczywiście
równoważenia budżetu.
21. Struktura dochodów i wydatków budżetu.
Dochody budżetowe -to środki pieniężne pobierane przez państwo lub gminę od osób fizycznych oraz innych źródeł na sfinansowanie wydatków związanych z realizacją zadań państwowych.Dochody budżetowe mogą być klasyfikowane wg 3 kryteriów:
1 Kryterium ekonomiczne - wg źródeł pochodzenia, które określa ustawa, dochodami są minimalne podatki, opłaty, obowiązkowe wpłaty z zysku, cła, wpłaty na rzecz budżetu, wpływy z zysku NBP, darowizny spadki, dochody z najmu lub dzierżawy
2 Kryterium prawne - wszystkie dochody możemy podzielić na: dochody bezzwrotne i zwrotne (spłata kredytu); dochody odpłatne i nieodpłatne; doch zasadnicze i uboczne (podatki); doch przymusowe i dobrowolne (zakup obligacji)
3.Jryterium organizacyjne - dokonuje podziału na dochody poszczególnych rodzajów budżetu: budżet państwa i gminy.
Dochody podatkowe gimn - z opłat z tyt udziału w podatku stanowiącym dochody budżetu państwa, subwencje oświatowe i ogólne, dotacje na zadania z zakresu administracji gminy, emisja komunalnych obligacji
Wydatki - to środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa lub gminy na finansowanie zadań. Kryteria podziału wydatków:
1.Kryterium ekonomiczne -nabywcze-te wydatki związane są z dokonywaniem przez państwo zakupu dóbr i usług z ch-rze materialnym, określają one wysokość udziału państwa w produkcie społecznym; redsytrybucyjne-(transfery) decydują o wykorzystaniu produktu społecznego)
2.Kryterium z punktu widzenia zadań realizowanych przez podmiot publicz-prawny: wydatki dotyczą niezbędnej działalności dla sprawnego funkcjonowania państwa, na wojsko, policję, wydatki na działalność socjalno-kulturalną, wydatki na zapewnienie równomiernego wzrostu gospodarczego, wydatki na odługę długu publicznego.
3.Kryterium wg konieczności ponoszenia: konieczne i porządane
4.Kryterium ze względu na ch-r ponoszonych wydatków: inwestycyjne i bieżące
W praktyce gospodarczej mówi się o tzw prawie Wagnera czyli prawie nieustannego wzrostu wydatków publicznych, który jest uwarunkowany nst czynnikami:
- czynniki socjologiczne-nieustanne rozszerzenie działalnośći podmiotów publiczno-prawnych
- czynnik o ch-rze historycznym, zdecydowana większość państw jest obciążona długiem publicznym, a jego obsługa powoduje zwiększające się z roku na rok wydatki
-czynniki publiczne
-czynniki ekonomiczno-społeczne-postęp techniczny wzrost dochodu ma jednego mieszkańca, struktura demograficzna
Optymalny poziom wydatków publicznych jest przekroczony wówczas, gdy społecznie niekorzystne konsekwencje wzrostu opodatkowania w skutek wzrostu wydatków zaczynają przeważać nad społecznymi korzyściami ze wzrostem wydatku.
22. Instrumenty pobierania dochodów budżetowych.
23. Podatek - elementy konstrukcji podatkowej.
Podatek jest głównym źródłem dochodów państwa pobieranym w celu pokrycia jego wydatków. Podatek to pieniężnej przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa, które jest ustalone na podstawie prawa określającego warunki, wysokość i terminy płatności.
Konstrukcja podatku - obejmuje następujące elementy:
1) podmiot podatku (osoba fizyczna, lub prawna ponosząca ciężar podatku),
2) płatnik (osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do pobierania i wpłacania zaliczki podatkowej),
3) przedmiot podatku - rzecz, zjawiska, zdarzenia, z którymi prawo wiąże powstawanie obowiązku podatkowego,
4) podstawa podatku - przedmiot podatku wyrażony wartościowo lub ilościowo,
5) stawka podatku - stopa podatkowa to część podstawy opodatkowania, która jako podatek podlega odprowadzeniu na rzecz budżetu Państwa lub gminy,
6) skala podatkowa - zbiór stawek podatkowych stosowanych przy wymiarze określonego podatku - określona procentowo lub kwotowo,
7) zwolnienia, ulgi - częściowe lub całkowite wyłączenie z podatku określonego podmiotu lub przedmiotu.
24. Klasyfikacja podatków.
Kryterium przedmiotu opodatkowania (co podlega opodatkowaniu)
Podatki przychodowe - podstawą opodatkowania jest przychód np.: podatek leśny, rolny. Opierają się na cenach świadczących o osiąganych dochodach. Pomijane są koszty poniesione na wszystkie przychody, a jedynie przyjmuje się w formie domniemania, że dochód został otrzymany.
Podatki dochodowe - podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych. Ma charakter osobisty (od nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami uzyskania tych dochodów).
Podatki majątkowe (płacone od majątku). Zróżnicowane, uzupełniają podatki dochodowe.
-a) od wielkości majątku (posiadania)
- podatek od nieruchomości,
- podatek od środków transportu,
- dywidendy (które płacą przedsiębiorcy)
- oprocentowanie kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa
podatki od przyrostu majątkowego
- podatek od spadków i darowizn
Podatki od wydatków - naliczane w momencie płacenia za kupowane dobro lub usługę. Ich ciężar ponosi konsument, a podatnikiem jest sprzedawca dobra
- od towarów i usług (VAT)
- akcyzowy
- podatek od gier
Kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku (relacja: kto jest obciążony podatkiem, a kto go uiszcza)
- Podatki bezpośrednie - opodatkowaniu podlegają dochody podatnika oraz posiadany przez niego majątek np.:
- podatki przychodowe
- podatki dochodowe
- podatek majątkowy od posiadania majątku oraz przyrostu majątku
Podatki pośrednie - są jednym ze składników cen produktów i są płacone w momencie dokonywania zakupów
- podatki od obrotu majątkiem i wydatków,
- pozostałe podatki
Kryterium podziału dochodów podatkowych między państwo i samorząd terytorialny
Państwowe - trafiają do Centralnego Budżetu Państwa. Zasilane wpływami z podatków budżetu państwa i budżetów gmin
- podatek od towarów, usług.
Samorządowe - trafiają wyłącznie do Kasy Samorządu.
- podatek rolny,
- podatek leśny,
- podatek od nieruchomości,
- podatek od środków transportowych.
Podatki wspólne - trafiają częściowo do Centralnego Budżetu Państwa, częściowo do Samorządowego.
- podatek od osób fizycznych (85% przypada budżetowi państwa, 15% gminom),
- podatek od osób prawnych (95% państwo, 5% gminy)
C. Kryterium związane z władztwem podatkowym.
1) podatek nakładany przez państwo,
2) podatki nakładane przez władze.
25. System podatkowy.
26. Rynek finansowy i jego segmenty.
RYNEK FINANSOWY to ciągły proces transformacji oszczędności w kapitał, który odbywa się między inwestorami finansowymi a rzeczowymi za pomocą instrumentów finansowych inaczej można powiedzieć, że rynek finansowy zajmuje się "handlem" kapitału lub przesunięciem go od inwestorów mających go w nadmiarze do tych, którzy go potrzebują.
Można spotkać się z różnymi podziałami rynku finansowego, najważniejszy z nich to podział na dwa segmenty:
- rynek pieniężny - rynek pieniężny jest częścią rynku finansowego, którego przedmiotem jest kapitał o terminie zwrotu do jednego roku, tzn. rynek krótkoterminowych instrumentów finansowych (weksle, czeki, certyfikaty i inne), lokat międzybankowych i kredytów krótkoterminowych.
- rynek kapitałowy - to część rynku finansowego, na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok, tzn. rynek średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych (akcje, obligacje) oraz kredytów długoterminowych.
27. Elementy rozliczeń międzynarodowych
28. Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa - cele funkcjonowania, kryteria oceny.
Przedsiębiorstwo jako uczestnik życia finansowego występuje w dwóch rolach:
1. jako biorca środków - kapitał potrzebny jest np. do założenia firmy, pożycza środki z banków, od rynkowych kontrahentów;
2. jako dawca środków - dostarcza je w postaci kapitałów własnych, służących do założenia innych podmiotów gospodarczych. Nadwyżki pieniądza lokuje w bankach, albo pożycza swoim klientom, np. odraczanie terminów płatności przez wykonanie przez siebie usługi.
Jednak podstawowa funkcja przedsiębiorstwa wynika z jego roli gospodarczej Wszelkie inwestycje finansowe powinny mieć na celu inwestycje w sensie rzeczowym. Właśnie przedsiębiorstwo jest tym podmiotem, w którym następuje zamiana inwestycji w sensie finansowym na inwestycje w sensie rzeczowym.
29. Efektywność gospodarcza i finansowa przedsiębiorstwa (akumulacja finansowa, zysk, stopa zwrotu z kapitału).
30. System finansowy ubezpieczeń (funkcje ubezpieczeń, ubezpieczenia gospodarcze i społeczne).
Finanse ubezpieczeń obejmują gromadzenie oraz podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych z wyjątkiem zakładów ubezpieczeń społecznych, które z uwagi na niezarobkowy charakter działalności są zaliczane do sektora publicznego. Firmy ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w formie składek, które zalicza się do transferów, pomimo rynkowej regulacji ich wysokości. Wydatki firm ubezpieczeniowych związane z zatrudnieniem pracowników i zakupem dóbr konsumpcyjnych mają charakter rynkowy. Płacone przez te instytucje podatki oraz opłaty są wydatkami transferowymi.
5