##1)CZYNN. GLEBOWO KLIMAT i ich wpływ na plonowanie rośl sadown(temp, opady, jakoś gleby i inne). Współdziałanie czynn. wpływające na działanie rośl: roślina-agrotechnika-gleba-roślina (klimat)CZYNN wpływające na WZROST i PLONOWANIE rośl uprawnych: - genetyczno-biologiczne- związane są z gat oraz odm rośl, decyduja o ich przydatności produkcyjnej -środowiskowe- klimatn (temp, światło i opady) oraz gleba- agrotechniczne- upr roli, nawżenia, zmianowanie, ochrona rośl, termin siewu lub sadzenia
CZYNN WPŁYW. NA PLONOWANIE: -niekontrolowane: światło,temp, woda, gleba, odm kontrolowane: nawożenie, wapno, pestycydy, nawadnianie, uprawa, ogólnie agrotechn. To wszystko wpływa na metabolizm rośl, skł rośliny a w konsekwencji na wielk i jakość plonu.
USŁONECZNIENIE: A)do prawidłow rozw drzew owocow konieczna jest pewna ilość usłonecznienia nazywana graniczną.B)Dla jabłoni do wzrostu drzewa trzeba co najmniej 50% pełnego usłoneczn, do zawiązyw się pąków kwiatow 25-30%, do zawiązyw się owoców 10-15%, do wzrostu owoców 50%, do wytworz się rumieńca na owocach 40-50%, a do dojrzew owoców 30% pełnego usłoneczn. C) Usłoneczn (insolacja)- czas podany w godz podczas którego na określone miejsce na pow ziemi padają bezpośr prom słoneczne D)Wyróżnia się usłonecznienie: możliwe(czas od wsch do zach słońca), rzeczywiste(czas rzeczywistego oddziaływania słońca, jest ono zazwyczaj krótsze od możliwego skutek zachmurzenia i wyrażane w % lub godz usłonecznienia możliwego) E)Usłonecznienie ma wpływ na temp i decyduje o intens fotosyntezy F)Śr. usłonecznienie w Pl wynosi około 40% i im bardziej ku połd kraju tym większa jest jego intens G)Na półn dni latem są dłuższe nad morzem dzień letni wynosi 17h, a nad granicą czeską 16h H)W różnych latach usłoneczn może być różne, co wpływa na wielk owoców, ich wybarwienie i skł chem I)Cięcie drzew zwiększa dostęp światła do korony TEMP.:A)Średnie roczne od 8,5 do 6 C półn wschód B)W styczniu od -1 C na Doln Śląsku do -4 C w Suwałkach C)Co 10-12 lat występują zimy z tem do -4 C, wiosenne przymrozki w okr kwitnienia( -0,6 do -2,2 C) powodują przemarzanie kwiatów D)Kolejność kwitnienia: brzoskwinie, morele, wiśnie, czereśnie, śliwy, orzech, jabłoń, grusze E)Średnia roczna temp w Polsce w lecie wacha się po między 16,5 a 20 C, w zimie między -6 a 0 C. śr roczna temp pow w Pl wynosi 7-8 C (poza obszarami górskimi) F)Suma tem aktywnych jest sumą dobowych temp ponad 5 C G)Temp wpływa na pobieranie skł pokarmowych: niska temp gleby powoduje: powolne uwalnianie skł z materii org, redukcje dyfuzji skł w kierunku korzenia, ograniczoną absorpcja i translokacja H)Wysoki poziom zaw. skł pokarmo w glebie gwarantuje prawidłowy wzrost rośl nawet przy niskiej temp gleby
DŁ. OKR. WEGET: A)180 dni- Suwałki B) Po wyżej 220 dni Pl zacho, nizina Śląska i kotlina Sandomierska OPADY:A)Śr opady wynoszą 600mm rocznie B)Rozkł opadów w ciągu roku jest nierównomierny, 2/3 opadów rocznych to opady półrocza letniego C)Ilość, jakość i rozkład w ciągu roku opadów atmosfe stanowią ważną cech klim i odgrywają często dominującą rolę w upr rośl sadown D)Dla uzyska zadawalających plonów bez nawadniania należy zakładać sady w rejonie gdzie opady roczne wynoszą co najmniej 600mm. W rejonie o niższych opadach suche lata obniża się plon i jego jakość E)W Pl rozkła opadów w ciągu roku sprzyja sadownictwu. Występują 2 maksima opadów w lipcu i grudniu F)Największe potrzeby wodne mają rośl sadown w okr w maj do czerwiec G)Niekorzystne: grady, duża wilgotność pow i długie opady( choroby grzybowe) H)Grad wyrządza największe szkody w okresie od 5-9 na owocach. Zanim zapadnie decyzja o założ większego sadu należy sprawdzić czy teren projektowany pod sad nie leży w pasie gradowym WIATRY: A)Polska leży w strefie wiatrów zmiennych z przewagą wiatrów zacho. Wiatry wsch wieją przeważnie zimą B)Szkodliwe są wiatry zwłaszcza późno letnie i jesienne C)Otrząsają z drzew owoce, łamią gałęzie nadmiernie obciążone lub rozdzielają wadliwe uformowane korony D)Szkody wyrządzone przez wiatr są mniejsze w sadach niskopiennych i karłowych niż w wysoko E)Silne wiatry znacznie utrudniają wykon zabiegów ochronnych w sadach F)Silnie wiatry w czasie kwitnienia drzew utrudniają lot pszczół. Wysuszają szyjki i znamiona słupków, skracają okr ich receptywności co utrudnia kiełkowanie ziaren pyłku i wzrost łagiewek pyłkowych GLEBA: A)Idealna gleba wpływająca na dobre plonow to przewiewna, nagrzewająca się, nie powinna się zaskorupiać, dobra przesiąkliwość, zasobna w skł pokarmo LOKALIZACJA PLANTACJI: A)Korzystną lokalizacja sadu są tereny wyniesione, łagodne stoki zbocza oraz równiny B)Na terenach nisko położonych tworzą się zastoiska mrozowe, z temp o kilka stopni niższą niż na terenach leżących po wyżej. Zwiększa to ryzyko przemarznięć drzew w trakcie ostrych zim oraz uszkodzeń pąków, kwiatów i zawiązków owocowych podczas wiosennych przymrozków. C)W zagłębieniach terenu występuje zwykle wyższa wilgotność pow, a często tworzące się mgły zwiększają niebezpieczeństwo większego porażenia pędów i owoców przez patogeny grzybowe, w wyniku czego drzewa chorują i szybko giną 2.LOKALIZACJA: ryzyko przymrozków, nasłonecznienie, wysokość n.p.m, wiatr Klimat: temp, opady, światło Gleba: typ, struktura , pH, substancja org, wł wodne, zasobność w skł, aktywność biolog PRZYGOTOW GLEBY POD SAD: A) Zaleca się rozpoczynać przynajmniej na 2 lata przed sadzeniem drzew. 1wszą czynn jest określenie pH gleby i ustalanie dawek nawozu odkwaszającego B)Tylko przed posadzeniem drzewek istnieje możliw zniesienie do mało zasobnej warstwy podornej wolno przemieszczających się skł: fosforu, potasu i uzupełnienia ilości Mg oraz doprow odczynu gleby do poziomu normalnego C)Również w tedy możliwe jest wzbogacenie gleby w subst org. po przez przyoranie obornika lub nawozów zielonych D)Po posadz drzewek potrzebne nawozy mineral mogą być wysiewane już tylko powierzchniowo, powoli przemieszczają się do strefy korzeniowej roślin. W tym okr wszelkie głębsze zabiegi uprawowe w sadach są nie wskazane. E)Zadaniami płodozmianu i przedplonu są: popr struktury gleby, jej biologicznej efektywności, zasobności w skł pokarm i próchnicę, ogranicz zachwaszcz oraz ograniczeni występ części chorub i szkodników F)Duża specjalizacja w upr wieloletnich wsadów uniemożliwia najczęściej właściwego płodozmianu G)Po wykarczowaniu drzew, zwykle po roku, 2 latach rekultywacji gleby, producenci przystępuja do nasadzeń H)Sadownicy stosują uproszczony, intensywny płodozmian ogranicz się przeważnie do przyorania 1 raz lub 2x nawozów zielonych, zniszczenia chwastów stałych, wapniowania i uzupełnienia skł mineral oraz stos obornika I)Dla drzew owocowych złymi przedplonami są wieloletnie upr lucerny, koniczyny i traw, jak również pola przez lata odłogowane. Przy braku upraw mechan w glebach tych może wyst duża licz szkodników wielo żernych: rolnic, larw opluchlaków, drutowców, lub pędraków J)Dobrymi przedplonami są natomiast: zboża, rzepak, grypa, gorczyca, bobik,
#2)łubin, peluszka, wyka, fasola, groch, cebula oraz marchew K)Ponieważ wieloletni cykl upr jabłoni i specjalizacja sadownicza uniemożliwia normalne stos płodozmianu, tym większą rolę w przygot gleby pod sad odgrywają nawozy organ i naturalne, a zwłaszcza obornik L)Przed założeniem sadu należy przyorać około 35 ton obornika na 1ha. Nie wolno stos wyższych dawek obornika z uwagi na ochronę środow i wód gruntowych. Ustawa nawozowa zabrania bowiem użycia jednorazowo nawozów organiczn, w których zawartość azotu przekracza 170 kg N/ha M)Jeśli gospodarstwo nie dysponuje pełną dawką obornik można zastosować tylko w pasach o szerokości około 1-2m czyli w planowanych rzędach drzew N)Za bardzo korzystne uważa się przyoranie rośl motylkowatych których głęboki syst korzeniowy wydobywa z głębszych warstw znaczne ilości wymytych już skł(Ca, Mg, K), spulchnia podglebie, poprawiając wł powietrzno- wodne gleby O)Zdrowotność gleb poprawia wysiew mieszanek np. koniczyny lub lucerny z trawami. Z innych rośl na przyoranie doskonale nadają się też: gorczyca, gryka, facelia, zboża, trawy P)Przykładowo, wczesną wiosną można wysiać mieszankę wyki jarej, bobiku, peluszki, żyta lub owsa, a na glebach lżejszych sam łubin. Bez pośrednio po rozdrobnieniu zielonej masy, zastos nawozów mineral lub wapniowych całość należy głęboko przyorać R)Nawożenie mineral P,K i Mg wykonuje się na podstawie analiz chem gleby pobranej z warstwy próchnicznej podornej S)Wyniki analizy chemicznej porównuje się z wartośc granicznymi określającymi zawart niską, optymalną lub wysoką oraz odpowiadającym im wysokością dawek nawozowych danego składnika T)W analizie gleb w sadownictwie stos się: test Egnera- Riehma do oznaczania P i K, test Rinkisa do oznacz mikroelemętów U)Duże znacz przed założeniem sadu ma nawoż Mg, ponieważ braki tego skł wykazują gł drzewa młode, w pierwszych latach po posadzeniu W)Dostępność Mg zależy od odczynu gleby i stężenia jonów potasowych, a przede wszystkim od stosunku K: Mg w glebieX)Gdy stosunek K:Mg jest b. wys, należy stos takie dawki nawozów magnezowych, jak przy niskiej zawartości Mg w glebie Y)Przed wysadzeniem drzew nie stos się nawożenia azotowego. Ilości nawozu zniesione wraz z obornikiem są wystarczające w roku sadzenia drzew
3. SPOSOBY UTRZ. GLEBY W SADZIE: Czarny ugór- utrzymywanie powierzchni gleby bez pokrywy roślinnej, dzieki uprawie mechanicznej (ugór mechaniczny) i środkowej (ugór herbicydowy) CZARNY UGÓR.-eliminacja roślinności -gleba spulchniona -większa zawart N w glebie szybsza mineralizacja -elimin gryzami Wady:-mineralizacja subst organicz -niszczenie strukt gleby -większe wahanie temp -erozja gleby-utrudniony przejazd -niszczenie -wzrost gęstości gleby -maleje liczeb pasożytniczych i drapieżnych owadów
CZARNY UGÓR+ ROŚL OKRYWOWE: Zalety:-osłabiona energia -utrzymanie czarnego ugoru wiosną i wczesnym latem sprzyja nagromadzeniu się wody i azotanu -wzbogacenie wody w Pi K -źródło skł mineral -rośl okrywo: motylkowate, łubin, wyka, owies, gorczyca, rzepak, rzepik
UGÓR HERBICYDOWY:Zalety: -wolny rozkład SO-pod ugorem rozw się bakterie -spękania gleby- wym gazowa, dopływ wody -ułatwione przejazdy Wady: -spadek próchnicy -mniejsza porowatość gleby -odporność chwastów na herbicydy -skażenia wód gruntowych
ŚCIÓŁKI: Zalety: -ograniczenie parowania wody -zachowanie strukt gleby -wzbogacenie gleby w SO -korzenia mogą się swobodnie rozwijac Wady: -zubożenie w N -niska trwałość -trudność w koszeniu -zabezpieczenie szyjki korzeniowej przed gryzoniami
MURAWA- KOSZENIE CHEMICZNE: Przed wysiewem- wyznaczenie terenu, wyzbieranie korzeni, konarów Żywica trwała+ kostrzewa Muranowa+...łąkowa Zalety: -utrzym stałej struktury gleby-ułatwia przejazdy-szybciej wsiąka woda -brak erozji -zapobiega przemarzaniu korzeni -łatwy wjazd do sadu -nie brudzą się skrzynki Wady: konkurencja o skł rozwój gryzoni -nasila przymrozki radiacyjne WĄSKIE PASY MURAWY: Wybierając syst utrzym gleby bierzemy pod uwagę że na glebach lżejszych wieksze deficyty wody
MIĘDZYPLONY W SADACH- nie powinno uprawiać się innych rośl gdyż jest konkurencja o skł pokarmowe i wodę, utrudniona ochrona drzew przed chorobami i szkodnikami. Nie powinno się uprawić zbóż ozimych, wieloletnich motylkowatych, wczesnych warzyw, truskawek, porzeczek (skażenie roślin pestycydem stosowanymi w ochronie sadów) 5. AZOT niedobur: Zahamowanie wzr. wierzchołkowego, krótkie i cienkie przyrosty L. blado zielonepóźniej żółte z nerwami, Blaszki ciemne, najstarsze L przedwcześnie opadają, Skrócenie okresu wegetacji, na owocach żółte przebarwienia, Ogonki L. i młode pędy czasem fioletowe, mało chlorofilu, owoce małe zarumienione przedwcześnie opadają Czynniki sprzyjające niedoborom: brak koszenia murawy, długo trwała susza, gleby lekkie z niską zawartością próchnicy Nadmiar: bujny rozwój, długie przyrosty, L. ciemne duże grube, intensywna barwa owoców, owoce mniej rumiane duże lub więcej a drobne, obniżenie mrozoodporności 6. WAPŃ Niedobór: Zahamowanie wzrostu i zamieranie wierzchołków pędów, Deformacje L., podwijanie się końcówek L., Choroby fizjolog. owoców: gorzka plamistość podskórna, zbrunatnienie przygniezdne, skorkowacenie miąższu gruszki, lucernowatość, pękanie owoców Czynniki sprzyjające niedoborom niskie pH gleby i mała zawartość Ca, susz lub nadmiar wilgotności gleby, Wys. Zaw. jonów Mg, K, NH4+ 7. BOR Niedobór: Chloroza wzdłuż nerwu głównego, Deformacje, kruchość, łamliwość L., Zamieranie pędu, Zahamowanie wzrostu łagiewki pyłkowej Czynniki sprzyjające niedoborom: Niska zaw. B , Susza(formy niedostępne dla roś).Nadmiar: Zasychanie L najpierw najstarszych, opadanie L., Zamieranie wierzchołków wzrostu, Duże dawki nawozów Nawadnianie wodą z borem, Nawożenie Borem: -Doglebowo- 4 do 5 tyg przed kwitnieniem, 4kg B, -Dolistne- początek kwitnienia 0,2 kg B , jesienią na 3 tyg przed opadnięciem L. 0,8kg B/ha 8. TECH. NAWOŻENIA ROŚ. SAD.- poza korzeniowe stosowane nawozy min.: -Pokryć blaszkę L. a zwłaszcza dolną stronę, W dni pochmurne rano lub popołudniu, Opt. Temp. do oprysku to 12-25 C i wys. Wilg. Pow., Nie łączyć z herbicydami, Można łączyć z fungicydami -Ograniczenie: Spłukanie nawozów prze deszcz Szybkie wysychanie nawozów, Mała ilość składnika (mocznik -10%), Uszkodzenie liści Niskie tempo penetracji składnika szczególnie na liściach z grubą warstwą kutykuli NAWOZY: Azot: - mocznik, czas aplikacji-opad płatków, nie zaleca się w przypadku problemów z deficytem Ca, Wapń: CaCl2 - na owoce 2,3 tyg. przed zbiorem lub po opadzie czerwcowym nie łączyć chloru wapnia z soluborem. Niższe stężenie stosowane w VI i VII. Stosowanie saletry wapniowej przed zbiorem może opóźnić, Magnez: Mg SO4* 7H2O, MgSO4 H2O -opad płatków , wczesna faza , rozwojem liści, 2-4 opryskiwania można łączyć z pestycydami,
##3)Fosfor: KH2PO4 -we wczesnym okresie wzrostu, stos. w okresie chłodów wiosennych, Mangan: MnSO4 -drzewa nie owocujące, stosowane w razie występowania niedoborów, Miedź: CuSO4 - nawozy chelatowe, j.w Bor:- Solubor przed różowym pąkiem lub po zbiorze, 2 opryski rano= wiosną lub jesienią, Cynk: ZnSO4 - nawozy chelatowe w okresie spoczynku lub interwencyjnie w razie niedoborów, 2- opryski wiosna lub jesień Żelazo - nawozy chelatowe, do korekty niedoborów, w razie kilkakrotnie, Pozakorzeniowe nawożenie azotem może być stosowane:-W okresie kwitnienia, - Podczas sezonu wegetacyjnego, Po zbirze - mocznikiem na przełomie lata i jesieni Azot -deficyt:Zaniedbane plantacje z nie koszoną murawą, Długotrwała susza lub nadmiernie uwilgotnione gleby, Gleby lekkie z niską zawartością próchnicy, -Zaopatrzone w N w przypadku jabłoni wpływa na: Szybki wzrost młodych drzew, pogorszenie wybarwienia, Rozmiar owoców i ich jędrność są odwrotne zależne od poziomu N, Różnice w zawartości N Odmiany wcześnie dojrzewając (1,8-2,2 %)N, Wigor we wzroście pędu, Owocowanie 2 letnich drzew, Wyższe zawartości N w liściach drzew obficie plonujących
9. FERTYGACJA UPRAW SADOWNICZYCH Fertygacja nawożenia z nawadnianiem: -Zalety 1)równowartość nawożenie na jednostkę powierzchni nawozy podawane są punktowo Odległość z jaką woda przemieszcza się w kierunku poziomym od kroplownika: Gleb piaszczystych 15-20cm, Gleby gliniane 60cm, 2) Zmniejszenie dawek nawozu 3) Ograniczenie wymywania nawozów z gleby 4) Nawożenie według potrzeby, Wzrost ,a plonowanie: Wysoki poziom N i stała jego dostępności wpływa silnie na wzrost drzew co może powodować pogarszanie ich owocowania .wyniki prac badawczych na temat fertygacji- potrzebne pozytywny efekt fertygacji w sadach 10) SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZMĘCZENIA GLEBY W SADACH I SZKÓŁKACH ; Szkółki powinno zakładać się na terenach nie zmęczonych produkcją szkółkarską, najlepiej na terenach gdzie nigdy nie prowadzono produkcji szkółkarstwa ; Przyczyny zmęczenia gleby: wyczerpane gleby ze składników pokarmowych, nagromadzone toksyn i inhibitorów, nagromadzenie nicieni, grzybów, bakterii ; Wrażliwość roślin na zmęczenie: najmniej grusze, najbardziej brzoskwinie, śliwy, wiśnie, morele, podkładka M9 nie powinna być uprawiana po M4,M11, po M16, ziarnkowe nie powinny być uprawiane po pestkowych ; Zmianowanie- kolejne i celowe stosowanie następstwo roślin na polu ; Przygotowanie gleby pod szkółki: określenie pH, ustalenie dawek wapniowania, wzbogacenie gleby w substancje organiczne- obornik/ nawozy zielone, uprawa gleby, orka (30cm), wprowadzenie P,K,Mg, obornik 35 ton= 170kgN/ha, stosowanie przedplonów- wzbogacone w próchnice ; Dobre przedplony: gorczyca, zboża, rzepak, gryka, łubin, fasola, groch, i cebula: pod uprawy nie przeznaczać pola odłogowanego przez lata, nawożenie wykonuje się na podstawie analizy gleby ; 11) CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYMAGANIA WODNE ROŚLIN SADOWNICZYCH. Podział roślin ze względu na wymagania wodne ; Wymagania wodne roślin: ilość wody zużytej w okresie wegetacji dla wydania wysokiego plonu, przy optymalnym układzie czynników przyrodniczych ; Czynniki wpływające na ich wielkość: gatunek rośliny, faza rozwojowa, długość okresu wegetacji, warunki klimatyczne i glebowe, wiek rośliny, faza wzrostu, warunki pogodowe, sposób prowadzenia drzew, zasięg systemu korzeniowego, gęstość sadzenia (konkurencja, mniejsza objętość gleby) ; Rośliny sadownicze: największe wymagania wodne mają: śliwy i jabłonie, pośrednie: brzoskwinie, czereśnie, grusze, orzech włoski, najmniejsze: wiśnie i morele ; Rośliny jagodowe: największe: poziomka, truskawka, borówka wysoka, pośrednie: porzeczka czarna, agrest, malina, najmniejsze: porzeczka czerwona i biała ; 12) SYSTEMY NAWADNIANIA W SADACH. WADY I ZALETY: 1. Systemy zalewowe: stosowana w obszarach rzek przystosowanych do zalewu. Stosowane na glebach średnio zwięzłych ;
2. Nawodnienie nasiąkowe: Wady: wymagany spadek terenu, rozmywanie agregatów glebowych, tworzenie się skorupy glebowej, wzrost stężenia soli, słabe wykorzystanie wody 50-70% ; 3. Nawadnianie deszczowniane: zraszana cała powierzchnia gleby, duże zużycie wody i energii, stosowanie minizraszaczy, wydatek wody 20 do 300 l /ha, Zalety: możliwość zastosowania na każdym terenie, nie zależnie od jego ukształtowania, oszczędne zużycie wody, możliwość regulacji natężenia opadu i wielkości jednorazowej dawki wody, dobre natlenienie i ogrzanie wody podczas opadania kropli, wielostrone wykorzystanie deszczowni: do ochrony przed przymrozkami, nawożenie, Wady: wysoki koszt założenie deszczowni, duże zużycie wody, zwiększone wymycie składników, zwłaszcza N i K, korzystniejsze warunki do rozwoju chorób, zaskorupienie wody, pogorszenie struktury wody ;
4. Nawadnianie kroplowe: zwilżanie gleby wodą w określonym miejscu w postaci pojedynczych kropel lub strużek. Woda podawana jest punktowo pod rośliny z elastycznych za pośrednictwem tak zwanych emiterów (kroplowników), ze względu na budowę zew kroplowniki dzielimy na 3 grupy, liniowe, guzikowe, linie kropkujące, Zalety: oszczędność energii i wody, brak zwilżenia liści, możliwość prowadzenia prac polowych podczas zwilżania, możliwość umieszczenia emiterów na powierzchni i pod powierzchnią gruntu, fertygacja, automatyzacja, Wady: wysoka jakość wody (zanieczyszczenia mechaniczne, chemiczne i mikroorganizmy) ; Nawadnianie kroplowe- 90-95%, Deszczowanie 70-80%, Nawadnianie bruzdowe 50-65% ; 13) PRZYRODNICZE SKUTKI NAWADNIANIA UPRAW SADOWNICZYCH: Różnice działania opadu naturalnego i deszczu ;
Deszcz naturalny: nie jest czynnikiem stresogennym dla roślin poprzedzony obniżeniem temperatury oraz wzrostem wilgotności powietrza, zachmurzenie, równomierne rozmieszczenie opadów na powierzchni gleby, opad pod kątem prostym siła uderzenia kropel bardziej ;
Nawodnienie deszczowe: niższe temperatury wody, spada pod kątem prostym na powierzchnie gleby w międzyrzędziach niszcząc jej struktury, szybciej, intensywniej spływa po roślinie, zamulanie porów ;