LUNETA (luneta soczewkowa, refraktor) - przyrząd służący do oglądania przedmiotów, które znajdują się w du­żej odległości od obserwatora.

Przekształcanie wiązki promieni równoległych w lunecie Keplera

Luneta astronomiczna, zwana także lunetą Keplera składa się z dwóch współosiowych układów optycznych, z których każdy ma właściwości so­czewki skupiającej. Zadaniem obiek­tywu Ob jest wytworzenie rzeczywi­stego, odwróconego i zmniejszonego obrazu odległego przedmiotu. Ten powstający w ognisku obiektywu ob­raz jest następnie oglądany przez lupę, zwaną okularem Ok. Powiększenie kątowe 1. wyraża się wzorem:

i jest równe stosunkowi odległości ogniskowych obiektywu i okularu. W 1. nastawionej na nieskończoność ogniska obiektywu i okularu pokry­wają się. L. przekształca wiązkę pro­mieni równoległych o dużej średnicy w wiązkę promieni równoległych o średnicy mniejszej. Stanowi ona w ten sposób tzw. układ bezogniskowy (afokainy). Dla oka miarowego (nie akomodowanego) światło od przed­miotu znajdującego się w nieskończo­ności dotrze do ogniska znajdującego się na siatkówce, tworząc obraz rze­czywisty. Gęstość strumienia światła wchodzącego teraz do oka jest wyższa niż dla strumienia wchodzącego przez oprawę obiektywu. Dlatego gwiazdy, które są niewidoczne gołym okiem, można zobaczyć za pomocą 1. Luneta Keplera wytwarza obrazy odwrócone, co nie przeszkadza w obserwacjach astronomicznych. Przystosowanie 1. Keplera do obserwacji ziemskich wy­maga zastosowania układu optyczne­go odwracającego obraz. Przedstawio­na na rysunku 1. ziemska jest 1. Ke­plera zaopatrzoną w dodatkową so­czewkę odwracającą obraz.

Bieg promieni świetlnych w lunecie ziemskiej

Często stosuje się do odwracania ob­razu układy całkowicie odbijających


pryzmatów, zestawiając dwie 1. w lor­netę do obserwacji dwuocznej. Obra­zy proste tworzy 1. Galileusza z oku­larem ujemnym (rozpraszającym).

Luneta Galileusza

LUNETY ZWIERCIADLANE (reflekto­ry, teleskopy zwierciadlane). - Pierw­sze teleskopy zwierciadlane powsta­ły w XVII w., tak jak lunety soczew­kowe. Zwierciadlanym odpowiedni­kiem lunety Keplera jest teleskop Newtona (1668 r,), w którym obiek­tywem jest wklęsłe zwierciadło paraboloidalrie lub kuliste. Pomocnicze zwierciadło płaskie kieruje wiązkę światła odbitego od zwierciadła wklę­słego do okularu umieszczonego z bo­ku tubusa. W 1672 r. Cassegrain za­proponował konstrukcję teleskopu, umieszczając na osi głównego zwier­ciadła paraboloidalnego pomocnicze zwierciadło hiperboloidalne, które kieruje wiązkę światła ku otworowi w środku zwierciadła głównego. Ognisko złożonego obiektywu Casse-graina (teleobiektywu zwierciadlane­go) wypada nieco na zewnątrz zwier­ciadła głównego, gdzie można umie­ścić okular. Konstrukcja taka okazała się bardzo dogodna i jest obecnie po­wszechnie stosowana. Każdy duży teleskop używany do obserwacji nie­ba jest tak skonstruowany, że może pracować jako teleskop Newtona lub teleskop Cassegraina. Powiększenie kątowe lunet zwierciadlanych jest opisane takim samym wzorem jak po­większenie lunety Keplera:

gdzie/₀₄ - efektywna odległość ogni­skowa obiektywu. Zaletą teleskopów zwierciadlanych w porównaniu z lu­netami soczewkowymi jest całkowity brak aberracji chromatycznej oraz możliwość wykonania obiektywów o dużych średnicach. Duża średnica obiektywu zapewnia dobrą zdolność rozdzielczą, pozwalającą rozróżnić obiekty położone blisko siebie.

Bieg promieni świetlnych w teleskopie Cassegraina

Ponadto obiektywy o dużej średnicy charakteryzują się dużą, proporcjonal­ną do powierzchni obiektywu, zdolno­ścią zbiorczą światła, pozwalającą do­strzec i zarejestrować odległe i niewi­doczne gołym okiem obiekty Wszech­świata.

Bieg promieni świetlnych w lunecie Keplera

Lornetka z pryzmatycznym układem odwracającym

---