ĆW.4
CZUCIE jest odbierane przez receptory i w zależności od ich położenia receptory dzielimy na:
Eksteroreceptory, położone w obrębie powłoki wspólnej, odbierające czucie eksteroceptywne (dotyku, ucisku, temperatury, bólu, smaku)
Proprioreceptory, położone w mięśniach, torebkach stawowych, więzadłach i w części przedsionkowej narządu przedsionkowo-ślimakowego, odbierające czucie proprioceptywne (położenie części ciała względem siebie, kształt i masa przedmiotów oceniane bez pomocy wzroku, wibracja)
Interoreceptory, położone w narządach i jamach ciała, odbierające czucie interoreceptywne (bólu i czucia pokrewne, zmiany chemiczne)
Telereceptory, odbierające wrażenia zewnętrzne na odległość, tzw. czucie teleceptywne, zaliczmy tu receptory narządu wzroku, części ślimakowej narządu przedsionkowo-ślimakowego, narządu powonienia.
DROGI NERWOWE
Droga nerwowa czucia eksteroceptywnego nerwów rdzeniowych(droga zwojowo-rdzeniowo-wzgórzowo-korowa)
I neuron- ciała komórek znajdują się w zwojach rdzeniowych. Ich dendryty wchodzą w skład nerwów rdzeniowych, a aksony wnikają do rogów tylnych rdzenia kręgowego.
II neuron- aksony położone są w rogach tylnych rdzenia kręgowego, przechodzą przez spoidło białe na stronę przeciwną, gdzie jedna część włókien nerwowych biegnie w sznurze przednim, tworząc drogę rdzeniowo-wzgórzową przednią, przewodzącą czucie dotyku i ucisku. Druga część biegnie w sznurze bocznym tworząc drogę rdzeniowo-wzgórzową boczną przewodzącą czucie bólu i temperatury.
III neuron- aksony ciał komórek nerwowych II neuronu przechodzą przez rdzeń przedłużony, most i konary mózgu do wzgórza, do jądra brzusznego tylno-bocznego, w którym znajdują się ciała komórek nerwowych III neuronu. Po drodze tworzą one zespolenia z jądrami początkowymi nerwów czaszkowych, czaszkowych następstwie, czego przy podrażnieniu skóry mogą powstawać tzw. odruchy głowowe, np. podrażenie skóry rąk powoduje ruchy gałek ocznych. Cześć włókien drogi kończy się w tworze siatkowatym pnia mózgu, tworząc drogę rdzeniowo-siatkowatą.
Aksony ciał komórek III neuronu zdążają przez odnogę tylną torebki wewnętrznej i winnic promienisty do tylnych części kory mózgu, w których znajdują się korowe ośrodki czuciowe.
Uszkodzenie drogi na poziomie I lub II neuronu poniżej skrzyżowania powoduje zaburzenia czucia po stronie uszkodzenia.
Uszkodzenie aksonów II neuronu powyżej skrzyżowania lub uszkodzenie III neuronu powoduje zaburzenia czucia po stronie przeciwnej uszkodzenia, czucie dotyku i ucisku jest zawsze zaburzone jedynie częściowo.
Droga nerwowa czucia proprioceptywnego nerwów rdzeniowych (droga zwojowo-opuszkowo-wzgórzowo-korowa)
I neuron- ciała komórek znajdują się w zwojach rdzeniowych. Ich dendryty kierują się do proprioreceptorów ( mięśnie, stawy), a aksony przez korzenie grzbietowe wnikają do sznurów tylnych, biegnąc w pęczku smukłym i w pęczku klinowatym. Ta część drogi nazywa się drogą zwojowo-opuszkową lub drogą rdzeniowo-opuszkową, przy czym pęczek smukły prowadzi impulsy z kończyn dolnych i dolnej połowy ciała, a pęczek klinowaty z kończyn górnych i górnej połowy tułowia.
II neuron- ciała komórek znajdują się w jądrze smukłym i w jądrze klinowatym. Ich aksony kierują się do wzgórza, do jądra brzusznego tylno bocznego. Większość aksonów wchodzi w skład wstęgi przyśrodkowej, krzyżującej się w rdzeniu przedłużonym w skrzyżowaniu wstęg. Ta część drogi nazywa się opuszkowo-wzgórzową.
III neuron- ciała komórek znajdują się jądrze brzusznym tylno bocznym wzgórza. Ich aksony przechodzą przez odnogę tylną torebki i wieniec promienisty w kierunku ośrodków czuciowych. Część włókien biegnie do móżdżku tworząc drogi rdzeniowo-móżdżkowe.
Jeżeli uszkodzenie było poniżej skrzyżowania drogi, to zaburzenia występują po stronie uszkodzenia.
Droga nerwowa czucia eksteroceptywnego i proprioceptywnego nerwów czaszkowych (droga zwojowo-jądrowo-wzgórzowo-korowa)
W utworzeniu tej drogi biorą udział włókna nerwowe (czuciowe) nerwów czaszkowych: V, VII, IX, X.
I neuron- ciała komórek znajdują się w tzw. zwojach obwodowych wymienionych nerwów, czyli w zwojach czuciowych nerwów czaszkowych (nerw V-zwój trójdzielny, nerw VII-zwój kolanka, nerw IX i X- zwoje dziobowe i ogonowe, czyli górne i dolne). Ich dendryty kierują się do ekstero i proprioreceptorów, a aksony kończą się w jądrach krańcowych.
II neuron- ciała komórek znajdują się w jądrach krańcowych wymienionych nerwów, położonych w obrębie mostu i rdzenia przedłużonego.
Nerw V- jądro mostowe nerwu trójdzielnego, ma ono przekazywać czucie dotyku, jądro śródmózgowiowe trójdzielne, ma ono przekazywać czucie proprioceptywne, jądro rdzeniowe, czyli dolne nerwu trójdzielnego ma ono przekazywać czucie bólu i temperatury.
Nerw VII, IX, i X- jądro samotne.
Ich aksony krzyżują się w pniu mózgu tworząc wstęgę trójdzielną. Wstęga trójdzielna przybliża się do wstęgi przyśrodkowej i włókna tych nerwów zostają przemieszane, biegnąc wspólnie do wzgórza.
III neuron- ciała komórek znajdują się w jądrze brzusznym tylno bocznym wzgórza. Ich aksony dochodzą do korowych ośrodków czuciowych.
WSTĘGA PRZYŚRODKOWA- jest to zespół najważniejszych dróg rzutowych wstępujących, położony w środkowej i górnej części pnia mózgu. Zalicza tu się takie drogi jak:
Drogę rdzeniowo-wzgórzową przednią i boczną, przewodzącą czucie eksteroceptywne
Drogę opuszkowo-wzgórzową, przewodzącą czucie propioceptywne, skrzyżowaną w rdzeniu przedłużonym
Drogę rdzeniowo-pokrywową, odpowiedzialną za reakcję źrenic na ból
Wstęgę trójdzielną, powstającą z jąder krańcowych nerwu trójdzielnego, przewodzącą czucie eksteroceptywne i propioceptywne z twarzy
Włókna drogi smakowej
DROGA SMAKOWA
W skład drogi smakowej wchodzą trzy nerwy czaszkowe: nerw twarzowy (VII), nerw językowo-gardłowy (IX) i nerw błędny (X), przewodzące impulsy z receptorów, jakimi są kubki smakowe.
Kubki smakowe występują na grzbiecie języka w pobliżu jego nasady, w tylnej części brzegów języka, rozsiane są po całej górnej powierzchni języka. Ich liczba wynosi ok. 20000.
W każdym kubku smakowym występują trzy rodzaje komórek: komórki smakowe, komórki podporowe i komórki podstawne.
Podstawa kubka jest opleciona przez włókna smakowe kubka tworzące pod nim splot nerwowy podkubkowy. W każdym kubku smakowym występuje ok. 50 włókien nerwowych, tworzących synapsy blisko podstawy komórek smakowych.
Czas życia komórek smakowych jest krótki. Następuje ciągła ich wymiana przeciętnie, co 10 dni.
W brodawkach okolonych i liściastych kubki smakowe występują na ich bocznych ścianach, występują również gruczoły surowicze, których przewody otwierają się do zagłębienia pomiędzy sąsiednimi brodawkami. Ich wydzielina służy do usuwania cząstek pożywienia i mikroorganizmów
Mikroorganizmów brodawkach grzybowatych kubki smakowe występują na „kapeluszu grzyba”.
Wyróżniamy 4 podstawowe smaki: słodki, kwaśny, słony i gorzki. Ponadto 2 smaki dodatkowe: alkaliczny (zwany też mydlanym), spowodowany przez podrażnienie receptorów potasem i metaliczny, spowodowany przez sole metali.
I neuron-ciała komórek znajdują się w zwojach obwodowych: w zwoju kolanka nerwu twarzowego, twarzowego zwoju dziobowym i ogonowym nerwu językowo-gardłowego, w zwoju dziobowym i ogonowym nerwu błędnego. Ich dendryty kierują się do kubków smakowych, a aksony do jąder krańcowych tych nerwów, tworząc pasmo samotne.
Pasmo samotne przebiega w części środkowej rdzenia przedłużonego. Włókna nerwowe przewodzące smak z 2/3 przednich języka i z 1/3 tylnej języka biegną w części przedniej pęczka. Włókna nerwu błędnego przewodzące smak z błony śluzowej podniebienia, gardła i nagłośni zajmują pozostałą część pasma.
II neuron- ciała komórek znajdują się we wspólnym jądrze krańcowym nerwów: twarzowego, językowo gardłowego i błędnego, tj. w jądrze samotnym, zwanym również jądrem smakowym. Aksony ciał komórek II neuronu zdążają do wzgórza, przy czym część z nich ulega skrzyżowaniu na poziomie mostu. Jedynie niektóre aksony nie zdążają do wzgórza, lecz do tworu siatkowatego, rdzenia przedłużonego i jąder nerwów czaszkowych, zapewniając szereg odruchów autonomicznych, np. wydzielanie śliny
III neuron- ciała komórek znajdują się we wzgórzu, a ich aksony tworzą drogi wzgórzowo-korowe przechodzące przez torebkę wewnętrzną do ośrodków korowych
OŚRODEK SMAKU-znajduje się w części dolnej zakrętu zaśrodkowego.
DROGI I OŚRODKI NERWOWE CZUCIA INTEROCEPTYWNEGO
Drogi czucia interoceptywnego przewodzą czucie:
Bólu trzewnego
Rozciągania tkanek lub ich ucisku
Skład chemicznego krwi
Impulsy czucia interoceptywnego biegną głównie drogą włókien współczulnych i włókien przywspółczulnych ukł. autonomicznego, autonomicznego tylko częściowo drogą włókien somatycznych. To przeniesienie z dróg autonomicznych na drogi somatyczne dokonuje się albo w obrębie zwojów rdzeniowych albo w rogach tylnych. Drogi docierają do podwzgórza.
Drogi czucia interoceptywnego nie przewodzą dotyku. Temperatura jest odbierana tylko w niektórych narządach, tj. przełyk, żołądek, okrężnica i odbytnica.
Drogi czucia interoceptywnego są bardzo istotne dla prawidłowego przebiegu odruchów trzewnych. Są one zbudowane zarówno z włókien mających osłonkę mielinową, jak i z włókien jej pozbawionych.
Strefy Heada
H. Head zaobserwował korelacje pomiędzy chorobami narządów wewnętrznych a strefami na skórze pacjentów. Strefy te nazwano od nazwiska twórcy strefami Head'a. Podstawy naukowe: Strefy Head'a cechuje nadwrażliwość bólowa na bodźce uciskowe, dotykowe, termiczne, oraz kinestetyczne. Każda ze stref określa zmiany w odniesieniu do ściśle określonego narządu wewnętrznego. Zmiany wynikłe z zaburzeń narządu wewnętrznego zachodzą zarówno w skórze jak i tkance mięśniowej, naczyniach, okostnej, tkance nerwowej oraz powięziach.
ZESPOŁY RDZENIOWE
W połowicznych uszkodzeniach rdzenia kręgowego (zespół Brona-Sequarda) po stronie uszkodzenia występuje:
Porażenie połowicze spowodowane zniszczeniem drogi korowo-rdzeniowej bocznej
Zniesienie czucia propioceptywnego wskutek przerwania pęczka smukłego smukłego klinowatego
Przerwanie dróg naczynioruchowych powodujące porażenie unerwienia naczyń
Po stronie przeciwnej występuje:
Zniesienie czucia bólu i temperatury wskutek uszkodzenie dróg rdzeniowo wzgórzowych
Zachowanie czucia dotyku w związku z tym, że jest ono przewodzone przez drogi skrzyżowane i nie skrzyżowane
DROGI I OŚRODKI NERWOWE CZUCIA TELECEPTYWNEGO- zalicza się tutaj drogi i ośrodki nerwowe wzroku, słuchu i powonienia.
DROGA NERWOWA I OŚRODEK NERWOWY WZROKU
Droga wzrokowa
I neuron- ciała komórek znajdują się w tworzących zwój siatkówki komórkach nerwowych dwubiegunowych siatkówki. Ich dendryty tworzą synapsy z komórkami światłoczułymi, tj. z komórkami wzrokowymi pręciko i czopkonośnymi, a aksony z komórkami nerwowymi wzrokowo-zwojowymi.
Ogólna liczba czopków wynosi 6,3-7milinonów. Są one odpowiedzialne za konturowość widzenia i za widzenie barwne przy dobrym oświetleniu. Biochemicznie wyróżnia się trzy rodzaje czopków, wrażliwych na zielone, czerwone i niebieski światło.
Ogólna liczba pręcików wynosi 110-125 milionów. Są one odpowiedzialne za widzenie w złym oświetleniu i widzenie nocą. W polu najostrzejszego widzenia występują jedynie czopki.
Czopki i pręciki wraz z odpowiednimi komórkami nerwowymi wzrokowo-zwojowymi tworzą, tzw. pola recepcyjne, z których zbudowana jest siatkówka.
II neuron- ciała komórek stanowią komórki nerwowe wzrokowo-zwojowe, w liczbie ok. 12 milionów, znajdujące się również w siatkówce, tworzące tzw. zwój nerwu wzrokowego. Ich dendryty kierują się w stronę komórek nerwowych dwubiegunowych, ich neuryty natomiast, natomiast liczbie ok. 1 miliona zaraz po wyjściu z gałki ocznej tworzą nerw wzrokowy przebiegający przez oczodół. W swoim przebiegu w obrębie oczodołu nerw wzrokowy jest otoczony przez wypustki wszystkich opon mózgowia. Po przejściu z oczodołu do jamy czaszki przez kanał wzrokowy aksony drugiego neuronu krzyżują się tworząc skrzyżowanie wzrokowe, położone w obrębie podwzgórza, skąd kierują się w stronę ciała kolankowatego bocznego.
Skrzyżowanie wzrokowe nie jest pełnym skrzyżowaniem, tzn. nie krzyżują się wszystkie włókna nerwowe, lecz tylko włókna nerwowe przewodzące impulsy z przyśrodkowych połów siatkówek. Skrzyżowanie włókien nerwowych ma decydujący wpływ na widzenie obuoczne.
Od skrzyżowania wzrokowego nerw wzrokowy przyjmuje miano pasma wzrokowego, biegnącego ku górze i ku tyłowi, otaczając podwzgórze i konary mózgu do ciała kolankowatego bocznego i do wzgórka górnego blaszki pokrywy i jego ramienia. Jedynie niewielka część włókien oddziela się od skrzyżowania wzrokowego biegnąc do podwzgórza. Przez tę drogę narząd wzroku pozostaje w łączności z ośrodkami autonomicznymi podwzgórza. Na całym przebiegu pasmo wzrokowe zachowuje jednakowe rozmieszczenie włókien nerwowych pochodzących z różnych części siatkówki, np. pasmo wzrokowe prawe zawiera:
-wszystkie włókna nerwowe przewodzące impulsy z pola bocznego siatkówki prawej
-wszystkie włókna nerwowe przewodzące impulsy z pola przyśrodkowego siatkówki lewej
-część włókien nerwowych przewodzących impulsy z plamki prawej z i plamki lewej.
III neuron- ciała komórek znajdują się w ciele kolankowatym bocznym, we wzgórku górnym blaszki pokrywy i w poduszce wzgórza. Ich aksony tworzą promienistość wzrokową, przebiegającą od wewnątrz na zewnątrz w kierunku ciała migdałowatego, okrążają one światło komory bocznej od góry i od dołu.
Uszkodzenie dróg wzrokowych
Uszkodzenie nerwu wzrokowego powoduje w jednoocznym widzeniu ślepotę danego oka
Uszkodzenie środkowej części skrzyżowania wzrokowego powoduje obustronną utratę widzenia przyśrodkowego, czyli nosowego na skutek zniszczenia włókien prowadzących impulsy z przyśrodkowych połów siatkówek
Uszkodzenie pasma wzrokowego lub promienistości wzrokowej znosi widzenie po prawej lub po lewej stronie, gdyż dwie połówki siatkówek, boczne lub przyśrodkowe widzą tę samą połowę przestrzeni
Uszkodzenie ograniczone do włókien przechodzących z plamki siatkówki wywołuje ubytek w ośrodkowym polu widzenia lub, tzw. mroczek
OŚRODEK WZROKU- mieści się w płace potylicznym, w częściach kory mózgu przylegających do bruzdy ostrygowej.
Rozmieszczenie odbioru impulsów w ośrodku wzroku jest odbiciem rozmieszczenia ich odbioru przez siatkówkę. Górna połowa siatkówki rzutuje na dolną część klinka, natomiast dolna połowa siatkówki rzutuje na górną część zakrętu potyliczno-skroniowego przyśrodkowego. Odwrócone obrazy odbierane przez siatkówkę zostają, więc ponownie odwrócone,
Obustronne zniszczenie ośrodka wzroku powoduje całkowitą ślepotę, może również wystąpić ślepota na barwy, związana z niewystępowaniem jednego z rodzajów czopków.
DROGI ODRUCHÓW ŹRENICZNYCH I ODRUCHU AKOMODACYJNEGO
Wyróżniamy następujące odruchy źreniczne:
odruch źreniczny na światło polegający na zwężaniu źrenic pod wpływem światła lub ich rozszerzaniu
odruch źreniczny na nastawność polegający na zwężaniu źrenic przy patrzeniu na bliskie obiekty lub ich rozszerzaniu przy patrzeniu na dalsze
odruch akomodacyjny, polegający na zmianie stopnia wypukłości soczewki przy patrzeniu na dalsze lub bliższe przedmioty.
*Mięśniem pod wpływem, którego następuje zwężenie źrenicy jest mięsień zwieracz źrenicy, znajdujący się w tęczówce, unerwiony przez włókna przywspółczulne biegnące w nerwie okoruchowym.
*Mięśniem pod wpływem, którego następuje zmiana stopnia wypukłości soczewki, jest mięsień rzęskowy, unerwiony przez włókna przywspółczulne biegnące w nerwie okoruchowym.
*Mięsień rozwieracz źrenicy jest unerwiony przez włókna współczulne drogą nerwów i splotów współczulnych położonych w błonie zewnętrznej tętnic.
Drogi:
droga odruchowa przywspółczulna-ramieniem dośrodkowym odruchu jest drga wzrokowa, ramieniem odśrodkowym są włókna przywspółczulne nerwu okoruchowego
droga odruchowa współczulna- ramieniem dośrodkowym odruchu jest droga wzrokowa. Na wysokości ciała kolankowatego bocznego następuje przełączenie na drogę nerwową, która zdąża do ośrodka rzęskowo-rdzeniowego, położonego w rogach bocznych rdzenia kręgowego na wysokości C8-Th1
Ćw 5
Droga słuchowa
Neuron I → ciała komórek nerwowych znajdują się w zwoju spiralnym ślimaka (położonym w zwoju spiralnym wrzecionka, przebiegającym wewnątrz wrzecionka
{liczba tych 2-biegunowych komórek jest oceniana na 25 000-36 000, ponadto występuje ok. 5 000 komórek jednobiegunowych, których znaczenie jest nie znane}
Neuron II → ciała komórek występuję w jądrze brzusznym i jądrze grzbietowym ślimaka, które znajdują się w moście w pobliżu konaru dolnego móżdżku. Jądro grzbietowe ślimaka tworzy w dnie komory IV guzek słuchowy.
Neuron III → ciała komórek tego neuronu znajdują się w ciele kolankowatym przyśrodkowym i we wzgórku dolnym blaszki pokrywy. Ich aksony biegną przez część podsoczewkową torebki wewnętrznej do korowych ośrodków słuchu tworząc promienistość słuchową
ODRUCHY SŁUCHOWE
Część włókien nerwowych z jąder ciała czworobocznego wchodzi w skład pęczka podłużnego przyśrodkowego, kierując się do jąder początkowych nerwów czaszkowych III, IV, VI, unerwiających mięśnie zewnętrzne gałki ocznej. Te włókna stanowią drogę nerwową dla odruchu słuchowo- orientacyjnego tj. zwrotu gałek ocznych w stronę dźwięku, czemu towarzyszy także zwrot głowy.
Pęczek podłużny przyśrodkowy składa się z różnego rodzaju włókien, które wnikają do pęczka i opuszczają go na różnych poziomach. Rozciąga się on od śródmózgowia do aż do rdzenia kręgowego. Składają się na niego nast., włókna nerwowe:
część przedsionkowa ( skrzyżowane i nie skrzyżowane włókna z jąder przedsionka → biegną do jąder początkowych nerwów III, IV, VI, i słupa przedniego szyjnej cz. rdzenia kręgowego
część siatkowata jądro śródmiąższowe wysyła włókna śródmiąższowo-rdzeniowy wchodzący w skład pęczka i biegnący do pnia mózgu i rdzenia kręgowego
część międzyjądrowa składa się z włókien zespalających jądra początkowe nerwów czaszkowych; III, IV, VI, VII, XII, pęczek zapewnia połączenia narządu przedsionkowego przedsionkowego mięśniami poruszającymi z gałką oczną i głową oraz z układem pozapiramidowym.
część trójdzielna są to włókna, które zespalają jądra nerwu trójdzielnego trójdzielnego jądrami innych nerwów czaszkowych, stanowią podstawę anatomiczną dla takich odruchów, jak: odruch rogówkowy, odruch łzowy, odruch kichania, odruch połykania, odruch gałkowo- sercowy tj. zwolnienie czynności serca przy ucisku gałek ocznych.
OŚRODEK SŁUCHU
Ośrodek korowy słuchu znajduje się w zakrętach poprzecznych (Heschli), zwany inaczej polem nadskroniowym albo ślimakiem korowym, będącym częścią zakrętu skroniowego górnego. Za miejsce percepcji tonów niskich uważa się część górną zakrętów poprzecznych, a tonów niskich ich część dolną. {prawdopodobnie ośrodki korowe słuchu mieszczą się również w wieczku skroniowym wyspy, a dookoła ośrodków umiejscowionych zakręcie skroniowym górnym znajduje się pole słuchowe kojarzeniowe.}
Uszkodzenie części ślimakowej nerwu przedsionkowo- ślimakowego powoduje całkowitą jednostronną głuchotę (uraz lub nerwiak). Uszkodzenie wstęgi bocznej, ponieważ zawiera ona drogi częściowo skrzyżowane, powoduje obustronną częściową głuchotę.
DROGA ZMYSŁU RÓWNOWAGI
I neuron → ciała komórek nerwowych znajdują się w zwoju przedsionkowym położonym w dnie przewodu słuchowego wewnętrznego
{ ich dendryty biegną do nabłonka zmysłowego plamki woreczka; plamki łagiewki i grzebieni bańkowych nabłonek zmysłowy grzebieni bańkowych (osklepek) ma zdolność odbierania przyspieszenia kątowego, które występuje przy obrotach głowy, natomiast nabłonek zmysłowy plamki woreczka i plamki łagiewki (błona statokoniów), odbiera przyspieszenie liniowe, które występuje przy ruchu postępowym ciała.}[Aksony tworzą część przedsionkową nerwu przedsionkowo- ślimakowego, liczącą około 20 000 włókien nerwowych, która wnika do mózgowia przez kąt móżdżkowo- mostowy, przebiegając pomiędzy konarem dolnym móżdżku a pasmem rdzeniowym nerwu trójdzielnego]
II neuron → ciała komórek nerwowych znajdują się w jądrach krańcowych części przedsionkowej nerwu VIII tj. w jądrze przyśrodkowym, górnym i bocznym przedsionka, położonych w moście i rdzeniu przedłużonym
[ *jądro przyśrodkowe leży na dnie komory czwartej
*jądro górne (dziobowe) leży w moście
*jądro dolne (ogonowe) rozciąga się od jądra klinowatego do konaru dolnego móżdżku
*jądro boczne leży w bocznej części mostu ]
aksony ciał komórek nerwowych II neuronu biegną w 3 kierunkach:
prawdopodobnie do jądra bocznego wzgórza, dotąd niezidentyfikowana droga przedsionkowo- rdzeniowa
do jąder ruchowych rogów przednich , droga nieskrzyżowana przedsionkowo- rdzeniowa → odgrywająca rolę przy zachowaniu równowagi ciała i napięcia mięśni, uszkodzenie tej drogi powoduje sztywność mięśni
do móżdżku droga przedsionkowo- móżdżkowa
III neuron → ciała komórek nerwowych znajdują się według większości autorów w móżdżku, a wg innych we wzgórzu
OŚRODEK ZMYSŁU RÓWNOWAGI
Ośrodek zmysłu równowagi znajduje się w zakręcie skroniowym górnym, w pobliżu zakrętów poprzecznych głownie do przodu od nich.
Równowaga jest utrzymana bez udziału świadomości. Odruchy związane z równowagą można podzielić na statyczne i statokinetyczne. Statyczny to np. samo utrzymanie równowagi lub kompensacyjny ruch gałek ocznych. Odruchy statokinetyczne zachodzą w czasie wykonywania ruchów przykładem może być oczopląs przedsionkowy.
USZKODZENIE:
- zawroty głowy
- zawroty głowy skojarzone z oczopląsem utratą poczucia postawy i utrudnienia chodu
DROGA POWONIENIA
Neuron I → ciała komórek nerwowych to tzw. komórki węchowe, znajdują się w błonie śluzowej okolicy węchowej nosa [ zajmującej w każdej z połów nosa po ok. 2,5 cm² na wysokości małżowiny nosowej górnej, częściowo małżowiny nosowej środkowej i w części górnej przegrody nosa
{w okolicy węchowej nosa występują także tzw. wolne zakończenia nerwu trójdzielnego, prawdopodobnie odpowiedzialne za ostre i parzące zapachy}
*dendryty ciał komórek nerwowych I neuronu kierują się do receptorów a aksony tworzą nici węchowe przechodzące przez blaszkę sitową kości sitowej i wnikające do opuszki węchowej.
Wyróżnia się 7 podstawowych zapachów: kamforowy, piżmowy, kwiatowy, miętowy, eterowy, przyprawowy i gnilny
Neuron II → ciała komórek nerwowych znajdują się w opuszce węchowej w piramidopodobnych komórkach tzw. komórkach mitralnych.
Aksony ciał kom. II neuronu biegną do dalszych części węchomózgowia, tworząc pasma węchowe zawierające 2 prążki węchowe: przyśrodkowy i boczny
Prążki węchowe rozdzielają się w trójkącie węchowym, przyśrodkowy dochodzi do pola podspoidłowego i istoty dziurkowanej przedniej, a prążek węchowy boczny do ciała migdałowatego.
Neuron III → w tych strukturach w których kończą się prążki węchowe (patrz wyżej ) ich aksony biegną do ośrodka powonienia, część impulsów węchowych jest również przekazywana do ośrodków autonomicznych podwzgórza, do układu brzeżnego.
REASUMUJĄC:
Droga narządu powonienia ma kilka cech, których nie mają drogi nerwowe innych narządów zmysłów:
ciała komórek nerwowych I neuronu leżą w obrębie powłoki wspólnej, w nabłonku wyścielającym część jamy nosowej (okolica węchowa)
aksony ciał komórek nerwowych I neuronu wnikają bezpośrednio do struktur stanowiących część płaszcza mózgu, co nie następuje w innych zmysłach (jest to zwykle neuron II)
chociaż drogi węchowe prawa i lewa, krzyżują się przez spoidło przednie, część drogi biegnąca bezpośrednio do ośrodków korowych jest nie skrzyżowana (w przeciwieństwie do innych zmysłów)
OŚRODEK POWONIENIA
Ośrodek powonienia umiejscawia się najczęściej w zakręcie hipokampa rzadziej w płacie ciemieniowym i w przedniej części wyspy
USZKODZENIA:
Przy uszkodzeniu ośrodka powonienia może wystąpić jego 1 lub 2 stronna utrata
Uszkodzenie zakrętu hipokampa- powoduje często halucynacje węchowe
Jeśli dojdzie do złamania czaszki w obrębie jej dołu przedniego to często towarzyszy jej wypływ z nosa płynu mózgowo- rdzeniowego
Wzgórze
- największe skupienie istoty szarej mózgowia
- bezpośrednie połączenie między wzgórzem a korą
- na poziomie wzgórza → łączy się z prążkowiem, móżdżkiem podwzgórzem
- do wzgórza docierają sygnały czucia + narządy zmysłów
Układ wzgórzowo- korowy- nazwany tak ze względu na największą liczbę połączeń z korą
Promienistość wzgórza- drogi promieniście rozchodzące się ze wzgórza do wszystkich płatów kory.
Wzgórze podzielone na części (jądra wzgórza- kilkadziesiąt, ale znać tylko grupy jąder ;))
jądra przednie wzgórza (tworzą wyniosłość na powierzchni przedniej - guzek przedni wzgórza)
w zależności od części:
- jądro przednio- brzuszne
- jądro przednio- grzbietowe
- jądro przednio przyśrodkowe
związane ściśle z układem brzeżnym zwłaszcza (hipokamp, podwzgórzem)
gr. jądra przyśrodkowe łączące się bogato z korą czołową, podwzgórzem i układem brzeżnym.
Odpowiedzialne za czuciowy odbiór wrażeń (osobowość czuciowa) pewne nasze zachowania, nawyki, fobie, uprzedzenia powstają na poziomie wzgórzowym, zachowania nieświadome bo kierowane przez ośrodki podkorowe bez świadomości - kory
jądra boczne i brzuszne
jądro boczne- grzbietowe
brzuszne tylno- boczne * główny ośrodek czuciowy wzgórza przechodzi większość dróg czuciowych
brzuszne tylno- przyśrodkowe * przez które przechodzi wstęga trójdzielna jak również włókna drogi smakowej (siała komórkowe III neuronu)
jądra brzuszne- przednie - przechodzi przez nie pęczek suteczkowo-wzgórzowy zdążający do jądra przedniego wzgórza
jądra poduszki- tylny odcinek wzgórza tak jak pozostałe silnie rozwinięta promienistość (czyli włókna łączące z korą mózgową i ruchową????:/)
jądra ciał kolankowatych- bocznego i przyśrodkowego, zmysł słuchu i wzroku, drogi przechodzą przez te jądra, promienistość słuchowa i wzrokowa
jądra siatkowate → jądra tworu siatkowatego
jądra śróblaszkowe → czynność integracyjna
Podział czynnościowy wzgórza
jądra swoiste lub korowo zależne (najsilniej związane z polami kory)
- jądro przednio- brzuszne włączone w progr. ruchu
- jądro przednie powiązane z ukł brzeżnym
- jądro brzuszne- boczne związane z jądrami móżdżku odpowiada za ruchy przeciwnej połowy ciała
- jądro brzuszne- tylne wraz z korą mózgową czuciową bierze udział w segregacji informacji: termicznych, dotykowych proprioceptywnych
jądra nieswoiste łączą się z korą mózgu i tworem siatkowatym (korowo niezależne, ponieważ mają liczne połączenia poboczne):
- siatkowate
- śródblaszkowe
jądra kojarzeniowe
* gr jąder grzbietowych mają połączenia z korą przedczołową, z ośrodkiem wzroku, węchu, układem siatkowatym, biorą udział w procesach myślenia, osądzania, czucia uszkodzenie może prowadzić do zaburzeń zachowania, euforii, zespołu Korsakowa
* jądro poduszki (poduszka) otrzymuje inf z drogi słuchowej, wzrokowej i przekazuje do kory mózgu. Uszkodzenie prowadzi do tzw. ślepoty duchowej
DROGI WZGÓRZA
Doprowadzające:
czucia eksteroceptywnego przede wszystkim jądro brzuszne tylno- boczne
czucie proprioceptywne
wstęga trójdzielna z obszarem twarzoczaszki, proprio i ekstern
drogi *móżdżkowo- wzgórzowe włókna drogi smakowej i słuchowej
*korowo- wzgórzowe prawie we wszystkich częściach kory dochodzi do
wzgórza
Odprowadzające:
Promienistość wzgórza dzielimy na konary
* konar przedni (czołowy) drogi do płata czołowego (najlepiej wykształcony)
* konar górny (środkowo-ciemieniowy)- do płata ciemieniowego
* konar tylny (potyliczny) - promienistość wzrokowa
* konar dolny (skroniowy) - płat skroniowy i wyspa, promienistość słuchowa
* włókna do podwzgórza: - wzgórzowo- podwzgórzowe
- drogi do ciała prążkowanego
CZYNNOŚĆ WZGÓRZA!!!!!!!!
wszystkie drogi przechodzące przez wzgórze powiązane z korą
kontrola informacji przechodzących do kory
ośrodek scalający impulsy i zestawiający wrażenia ( wstręt, niechęć, przyjemność…..DZIKA )
współpraca z układem pozapiramidowym i móżdżkiem (zachowania ruchowe)
współpraca z kora przedruchową (z ośr. kojarzeniowymi kory)
wpływ na stan świadomości i uwagi
OBJAWY USZKODZENIA
zmniejszenie wrażliwości lub przeczulica, zależy od stopnia i miejsca uszkodzenia
pojawienie się gwałtownych bólów(ciągnące, szarpiące) (synapsy hamujące GABA, glicyna)
spaczone odbieranie bodźców (dotknięcie odbierane jak uszczypnięcie,obrzmienie lub napięcie)
ruchy przymusowe (nieprawidłowe reakcje)
przesadna wrażliwość
lęki, niechęć, utrudnienie mowy
upośledzenie wszystkich rodzajów czucia, po stronie przeciwnej przy dużych uszkodzeniach (bo krzyżowanie dróg)
podwyższony próg pobudliwości bólowej (bodziec bólowy powoduje przesadną odpowiedź- czasem jest to ból ekstremalnie ciężki)
Ćw. 6
POLA KOJARZENIOWE
Określenie to dotyczy części płaszcza, w których zachodzą procesy intelektualne najwyższego rzędu, takie jak: kojarzenie, przewidywanie, rozwaga, wnioskowanie, pamięć i inne. Części te są nazywane polami korowymi związanymi z czynnościami charakteryzującymi osobowość, ośrodkami psychicznymi itp.
Wyróżnia się 3 zasadnicze pola kojarzeniowe: przednie, środkowe i tylne.
Pola kojarzeniowe przednie (kora niema)- ta nazwą określa się przednie i środkowe części zakrętów czołowych : górnego,środkowego i dolnego, a więc części położone do przodu od tych miejsc, w których sa umiejscowione ośrodki pozapiramidowe. Umiejscowione sa w nim: zdolnośc kojarzenia, zrozumienie percepcja, wyobraź, tworzenie pojęć, gnozje i pamięć „nową” a więc zdolność utrwalania teraźniejszości, rozpoznawania i wywoływania obrazów niedawnej przeszłości. Tu umiejscawia się cechy wyróżniające człowieka: normy moralne, altruizm, krytycyzm.
Doczytajcie świadomość, pole przedczołowe !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Pole kojarzeniowe środkowe (pole kojarzeniowo-skroniowe) mieści się w wyspie i w tych częściach zakrętów skroniowych, które nie sa zajęte przez inne ośrodki
W tym polu umiejscawia się pamięć „dawną”, a więc zdolność wywoływania odległej przeszłości, jej rozpoznawania i lokalizowania w czasie. Pamięć ta może dotyczyć bardzo różnorodnych czynników:obrazów, dźwięków, dotyku, bólu temperatury, ruchów, przeżyc emocjonalnych, wyobrażeń miejsc itp. W polu tym ustalają się ślady (engramy) pamięci długotrwałej. Gdy struktury tego pola zostaną zniszczone, wówczas człowiek nie jest w stanie odtworzyć dawnych śladów pamięciowych. Uszkodzenie nie zaburza jednak przypominania sobie podstawowych informacji związanych z doświadczeniem życiowym, wydaje się więc, że niektóre ślady pamięciowe sa rozproszone w całym płaszczu.
Jest to także pole interpretacyjne umożliwiające orientację w otoczeniu. Jego uszkodzenie prowadzi do mylnej interpretacji sytuacji. Nowe wrażenia mogą być uważane za stare.
Pola kojarzeniowe tylne- mieści się na pograniczu płata ciemieniowego i płata potylicznego. Dzięki niemu odbywa się orientacja w schemacie ciała. Jest ona możliwa w związku z występowaniem połączeń z zakrętem zaśrodkowym, do którego dochodzą sygnały z proprioreceptorów przekazujące informacje o tym, jaka jest podstawa i położenie ciała lub jego części w przestrzeni.
Pola kojarzeniowe obu półkul są zespolone między sobą drogami nerwowymi spoidłowymi i dlatego ubytek niektórych czynności przypisywanych polu kojarzeniowemu przedniemu(np. rozwaga) lub polu kojarzeniowemu środkowemu ( np. pamięć dawna) występuje tylko wówczas, gdy uszkodzenie jest obustronne
POCZYTAJCIE PAMIĘĆ
DROGI NERWOWE KOJARZENIOWE
Drogami nerwowymi kojarzeniowymi nazywamy wiązki wypustek komórek nerwowych zespalających części kory mózgu w obrebie tej samej półkuli tej samej połowy rdzenia.
Dzielimy je na:
Drogi nerwowe kojarzeniowe krótkie, zespalające sąsiednie zakręty lub zakręty wewnątrz tego samego płata, zwane również włóknami łukowatymi mózgu.
Drogi nerwowe kojarzeniowe długie- zespalające między sobą płaty półkuli są one różnej długości tworząc widoczne makroskopowo związki. Należą tu:
- pęczek podłużny dziobowy
- pęczek podłużny ogonowy
- pęczek haczykowaty
- obręcz
Niektórzy zaliczają również:
- pęczek podspoidłowy
- pęczek potyliczny
- pęczek oczodołowo-czołowy
W rdzeniu kręgowym wyróżnia się pęczki własne rdzenia kręgowego, będące włóknami nerwowymi zespalającymi skupienia istoty szarej rdzenia kręgowego w obrębie tej samej połowy rdzenia.
DROGI NERWOWE SPOIDŁOWE
Drogami nerwowymi spoidłowymi nazywamy wiązki włókien nerwowych zespalające ośrodki nerwowe, położone w różnoimiennych półkulach lub połowach rdzenia kręgowego.
Są to drogi bardzo dobrze wykształcone, powierzchnia ich przekroju jest 7-8 razy większa od powierzchni przekroju dróg rzutowych.
Do dróg nerwowych spoidłowych zaliczamy:
- ciało modzelowate
- spoidło dziobowe
- spoidło tylne
- spoidło uzdeczek
- spoidło sklepienia
- spoidła nadwzrokowe
Ciało modzelowate jest najlepiej wykształconą drogą spoidłową, co z kolei wynik z uwarunkowań czynnościowych, zawiera ono bowiem, drogi zespalające całość płaszcza obu półkul przez promienistość ciała modzelowatego. Znaczenie ciała modzelowatego polega na koordynacji czynności ośrodków korowych obu półkul. Odgrywa ono również rolę w kształtowaniu się przewagi jednej półkuli nad drugą ( dominacja półkul), ponieważ uszkodzenie ciała modzelowatego usuwa tą przewagę. Uszkodzenie włókien nerwowych biegnących w części przedniej ciała modzelowatego prowadzi do upośledzenia wykonywania skomplikowanych ruchów kończyną górną lewą przy zachowaniu zdolności do wykonywania ruchów zasadniczych( przerwanie ośrodków ruchowych obu półkul). Ponieważ w półkuli lewej, jeżeli jest półkula dominującą, znajduje się także ośrodek pamięci ruchów wyuczonych, następuje zapominanie sposobu używania przedmiotów przez kończynę górna prawą, a w związku z powiązaniami z ośrodkami czuciowymi również upośledzenie tzw. czucia przestrzennego. Przecięcie ciała modzelowatego wykonuje się u ludzi w celu leczenia ciężkich przypadków padaczki.
Spoidło dziobowe- jest to niewielki pęczek włókien nerwowych przebiegających poziomo po ścianie przedniej komory trzeciej między blaszką krańcową a słupami sklepienia. Jego część przednia zespala opuszki, pasma węchowe oraz istotę dziurkowaną przednią obu półkul, a część tylna zespala zakręty potyliczno-skroniowe boczne i zakręty skroniowe dolne.
Spoidło nadwzgórzowe- są to włókna nerwowe przebiegające w ścianie tylnej komory trzeciej, tuż powyżej wodociągu mózgu, zespalające poduszki wzgórz, ciała kolankowate boczne, wzgórki górne blaszki pokrywy, istoty czarne i jądra czerwienne. Przebiegają w nim prawdopodobnie drogi skojarzonych ruchów gałek ocznych.
Spoidło uzdeczek- zawiera włókna przebiegające pod zachyłkiem szyszynkowym komory trzeciej, zespalające jądra uzdeczek.
Spoidło sklepienia - jest częścią większej struktury, zwanej sklepieniem. Zespala ciało suteczkowate suteczkowate hipokampy obu półkul. Zawiera drogi koordynujące pracę wymienionych struktur w obrębie tej samej półkuli.
Spoidło nadwzrokowe- sa to włókna nerwowe przebiegające w obrębie skrzyżowania wzrokowego, ale nie wchodzące w skład drogi wzrokowej. Nie zespalają one również jąder podwzgórza. Wyróżnia się:
- spoidło nadwzrokowe grzbietowe
- spoidło nadwzrokowe brzuszne
Ponadto można wyróżnić drogi spoidłową nie objęte mianownictwem, przebiegające na poziomie dna komory trzeciej, są to:
- spoidło Guldena
- spoidło Meynerta
- spoidło nadsuteczkowate
Uszkodzenie dróg spoidłowych może być następstwem np.. niedrożności tętnicy przedniej, co powoduje zmiany z 1/5 przednich ciała modzelowatego.
Następstwem przecięcia ciała modzelowatego jest niemożność przekazywania między półkulami informacji wzrokowych, dotykowych oraz informacji związanych z mową. Do dróg spoidłowych nie zalicza się tzw. spoidła szarego utworzonego przez zrost między wzgórzowy stanowiącego połączenie istoty szarej tworzącej ściany boczne komory trzeciej. Włókna nerwowe spoidłową występują również w rdzeniu kręgowym, przebiegając przez spoidło białe.
SIEĆ NEURONOWA- to zespół neuronów zintegrowanej funkcji, ale położonych w różnych miejscach ukł. nerwowego.
Funkcje sieci neuronowych określają działanie mózgu w konsekwencji zachowanie w tym ruchowe człowieka.
RODZAJE SIECI NEURONOWYCH- w związku ze sposobem przepływu impulsów wzdłuż aksonów dzieli się na:
konwergentne
dywergentne
równoległe
sieć sprzężeń zwrotnych
Taka organizacji sieci zapewnia postawę anatomiczną do rozprowadzania i odprowadzania informacji przetworzonych w ukł. nerwowym.
Pierwsze 3 typy sieci sięgają do przodu i progresywnie rozprowadzają informacji do rozmieszczonych sekwencyjnie elementów komórkowych sieci.
Typ 4 umożliwia niektórym wyjściom sieci kierowanie impulsów z powrotem do wejścia tej samej sieci. Sieć taka stanowi podstawę anatomiczną powtarzających się rytmicznych oscylacji w obrębie sieci.
Przykłady
sieci konwergentnej (zbieżność) sygnały ruchu dowolnego mogą pochodzić z wielu okolic mózgu, następnie zbiegają się do kilku motoneuronów rdzenia kręgowego będących początkiem tzw. wspólnej drogi końcowej.
Sieć równoległa sprzęga impulsy nerwowe w kierunku od wejścia do wyjścia. Jest to sieć wielopoziomowa, których neurony znajdują się na trzech lub więcej poziomach oddziaływujących na siebie. Przykład: droga czucia eksteroceptywnego łączy się równolegle z pniem mózgu, sygnały docierają do móżdżku drogą rdzeniowo móżdżkową, własne połączenia z korą mózgową, zwiększenie aktywacji kory mózgowej.
Sieć sprzężenia zwrotnego- umożliwia ona powtarzające się samowzbudzajace pobudzanie neuronów wejściowych (jest to odbijanie się pobudzenia z powrotem) i jest podstawą występowania wielu w systemach neuronowych tzw. oscylacji. Przykład: wzgórze, kora mózgowa, ukł. brzeżny (pomiędzy hipokampem)
PLASTYCZNOŚĆ MÓZGU jest to zdolność neuronu do zmian funkcjonalnych i strukturalnych.
Rodzaje plastyczności mózgowia:
-pamięciowa
-rozwojowa
-kompensacyjna
Cw 7
UKŁAD BRZEŻNY:
Ukł. brzeznym zwanym też gąbkowym a także limnicznym, nazywamy struktury kresomózgowia położone na powierzchni przyśrodkowej mózgu, ogrywające dużą rolę w koordynacji czynności układu somatycznego i autonomicznego oraz w powstawaniu stanów emocjonalnych. Stany emocjonalne obejmuja: percepcję- świadomość wrażeń i zazwyczaj ich przyczyn, efekt- samopoczucie, wole- napęd do podjęcia działania.
Emocjom towarzysza takie zjawiska jak: wzrost ciśnienia tetniczego krwi, przyspieszenie czynności serca, pocenie się, ślinienie itp.
STRUKTURY SKŁADOWE:
Do ukł. brzeżnego zaliczamy tylko niektóre struktury mózgu, określane dotychczas jako węchomózgowie(tylko częśc ukł. brzeżnego bezpośrednio wiąże się z powonieniem). Z rozwojowego punktu widzenia przewazjace częśc płaszcza, należąca do ukł. brzeznego jest filogenetycznie najsutszą jego częścia i zwana jest prapłaszczem.
Od czasu Papeza pojęcie i liczba ośrodków ukł. brzeżnego ulegają ciągłemu poszerzeniu,a dzieje się tak dlatego że niezwykle trudno jest ustalic podłoże morfologiczne dla bardzo subtelnych czynności charakteryzujących ten układ. Następujące części mózgowia SA SA tym ukł. czynnościowo związane- niektóre części węchomózgowia a więc: zakret obręczy, cień zakretu obręczy, zakrętu hipokampa, nawleczka szara, zakret tasiemeczkowy. Do płata przybrzeżnego zaliczamy: przegrodę przezroczystą, sklepienie, a także ciało migdałowate. Struktury te są ściśle powiazane zadrami podwzgórza oraz jadrami przednimi i przysrodkowymi wzgórza.
Układ brzeżny ma wiele połączeń z innymi częściami mózgowia. Częśc badaczy uważa że takie struktury mózgowia jak np. istota dziurkowana przednia, ciała suteczkowate, zakret przykrańcowy, opuszka węchowa, prążek wechowy, jadro miedzykonarowe, jadra uzdeczek, prążek rdenny, prążek krańcowy oraz wspomniane poprzednio jadra podwzgórza i wzgórza, stanowia integralne części tego układu.
DROGI NERWOWE:
Drogi nerwowe układu brzeznego można schematycznie przedstawic jako: drogi wewnętrzne oraz zespalające ten układ z międzymózgowiem i z jadrami tworu siateczkowatego.
Drogi wewnętrzne: przebiegaja pomiędzy poszczególnymi częściami układu brzeżnego, a do najczęstszych należą połączenia ciała migdałowatego migdałowatego pozostałymi osrodkami.
Papez jako pierwszy opisał zespół dróg nerwowych tworzących tworzących układzie brzeżnym zamknięte koło, które rozpoczyna się drogami łączącymi hipokampy z ciałami suteczkowatymi. Ciała suteczkowate łącza się z kolei z jadrami przednimi wzgórza poprzez peczek suteczkowo- wzgórzowy. Jadra przednie wzgórza zespalaja się z zakretem obręczy, a ten zakret łaczy się z hipokampami.
Drogi nerwowe przebiegające w obrebie sklepienia: kazde z włókien sklepień zawiera 1,2 miliona włókien nerwowych. Większość włókien rozpoczyna się w komórkach macierzystych położonych w zakrecie hipokampa tworzaca częśc sklepienia zwana odnoga. Odnogi sklepienia prawego i lewego wymieniaja miedzy soba częśc włókien w tzw spoidle sklepienia. Odnogi przechodzą ku przodowi w trzon sklepienia, a ten przedłuza się w strukture zwana słupem. Słupy sklepienia przebiegaja do wysokości spoidła przedniego i tuz powyżej niego dzielą się na częśc przedspoidłowa i częśc zaspoidłowa. Włókna tworzące częśc przedspoidłowa docieraja do jader przegrody przezroczystej, natomiast włókna przebiegające w części zaspoidłowej kończą się w ciałach suteczkowatych, w jadrach podwzgórza, wnikaja do przedniego płata przysadki, a częśc omija podwzgórze i dochodzi do jader przednich i przysrodkowych wzgórza, do jader nakrywki konarów mózgu oraz jader tworu siateczkowatego położonych w moscie i w rdzeniu przedłużonym.
Drogi zespalające układ brzeziny z międzymózgowiu i jadrami tworu siatkowatego:
W obrebie międzymózgowia drogi te docieraja głównie do jadra przysrodkowego wzgórza, jadra przednio- brzusznego, jader śródblaszkowych, a także do jader uzdeczki oraz do jader podwzgórza. Dzieki tym połączeniom ukł brzeżny otrzymuje informacje zarówno zarówno części autonomicznej ośrodkowego układu nerwowego jak i tworu siatkowatego.
Jedna z cech charakterystycznych dla układu brzeżnego jest niezmiernie mała liczba połączeń pomiedzy jego ośrodkami a korą mózgu.
CZYNNOŚCI UKŁADU BRZEZNEGO:
Czynność układu brzeżnego wiąże się między innymi z reakcjami emocjonalnymi. Jedna z charakterystycznych cech emocji jest to że może ona być dowolnie wzniecana i wygaszana.
Na pojęcie emocji składaja się czynniki zarówno psychiczne(percepcja,a fekt, wola) jak i fizyczne( wzrost ciśnienia tetniczego krwi, przyśpieszenie czynności serca, pocenie się itp.)
U ludzi pobudzenie ciał migdałowatych prowadziło do powstania uczucia grozy, niczym nie opanowanego lęku, checi lub obrony za wszelka cene. Ze względu na nadmierne wydzielanie soku żołądkowego żołądkowego pacjentów pacjentów nadczynnymi ciałami migdałowatymi niektórzy badacze wysnuli wniosek, że choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy być może jest z tym zwiazana. Agresja i napady szału występuja często u pacjentów, pacjentów których stwierdzono obecnośc guzów płata skroniowego, szczególnie jeśli obejmuja one jego przednio- przysrodkowa częśc zawierajaca ciało migdałowate i jego połaczenia.
Bardzo wiele informacji na temat czynności układu brzeznego przyniosły badania prowadzone na małpach, którym obustronnie usunięto ciało migdałowate oraz zakrety hipokampa łaczenie z hakami. Wystapił zespół Klüvera- Bucy'ego zespół ten charakteryzuje się miedzy innymi agnozja wzrokowa, czyli stanem, w którym jest zachowane prawidłowe widzenie przedmiotów i osób znajdujących się w pomieszczeniu czy tez otoczeniu zwierzęcia, natomiast widziane obiekty nie są przez zwierzęta rozpoznawalne. Nie potrafi ono ustalic czym jest dany obiekt i czy mu nie zagraza. Zwierzęta wykazywały tendencje do chwytania, obmacywania, lizania i obwąchiwania wszystkich obiektów znajdujących się w otoczeniu. Dzikie i agresywnwe małpy stały się łagodniejsze. Zmieniły się ich rytmy pokarmowe- przyjmowały pokarm często przypadkowo. Stwierdzono wzmozona pobudliwość seksualna.
Drażnienie struktur układu brzeznego powoduje zmiany czynności autonomicznych, autonomicznych zwłaszcza podwyższenie ciśnienia tetniczego krwi i wzmożenie czynności oddechowej.
Układ limniczny pełni również funkcję kontrolna nad podwzgórzem.
TWÓR SIATKOWATY:
BUDOWA TWORU SIATKOWATEGO:
Twór siatkowaty, zwany przez nieanatomów układem siatkowatym lub retikularnym, a ze względu na jego położenie i czynności „korą pnia mózgu”. Są to skupienia ciał komórek nerwowych (jadra) i krótkie pasma włókien nerwowych przebiegające pomiedzy nimi. Rozciąga się w pinu mózgu od międzymózgowia do rodzenia przedłużonego, a nastepnie przechodzi w twór siatkowaty rdzenia kregowego.
Neurony tworu siatkowatego maja pewne cechy charakterystyczne:
Ich dendryty słobo się rozciągają.
Neuryty dzila się na gałęzie wstępujące i zstępujące, które z kolei oddaja liczne drobniejsze gałązki, dzieki czemu akson może kontaktowac się z ogromna liczba komórek nerwowych.
Komórki tworu siatkowatego w niektórych miejscach pnia mózgu(rdzen przedłżony) są rozproszone, budowe taka określono mianem tworu siatkowatego białego. Częśc majaca budowę bardziej zbitą jest nazywana tworem siatkowatym szarym.
Budowa tworu siatkowatego w obrebie części OUN jest najmniej poznana w rdzeniu kregowym. Twór siatkowaty jest tu zlokalizowany głównie w warstwie pośredniej pomiedzy istota szara tworząca rogi (słupy) przednie i tylne w pobliżu kanału środkowego. Obecność tworu siatkowatego w obrebie rdzenia kregowego najwyraźniej zaznacza się w jego części szyjnej.
Więcej wiadomo o jadrach tworu siatkowatego występujących w pniu mózgu. Są one wyodrębnione pod względem cytologicznym i topograficznym, a także znane są ich połaczenia z innymi strukturami mózgowia.
Przedłużeniem ku górze jader tworu siatkowatego położonych w rdzeniu kregowym SA ośrodki tego tworu w rdzeniu przedłużonym, po nich następują jadra mostu przechodzące w wyzej położone jadra śródmózgowia, aby wreszcie osiągnąć najwyżej zlokalizowany twór siatkowaty międzymózgowia.
Udało się wyodrębnić około 96 jader tworu siatkowatego. Z najważniejszych należy wymienic: jadro boczne, lezace w rdzeniu przedłużonym miedzy jadrem oliwki a jadrem rdzeniowym nerwu trójdzielnego; jądro podtrójdzielne położone brzeznie w stosunku do pasma rdzeniowego rdzeniowego n trójdzielnego, a także jadro olbrzymiokomórkowe.
Na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu wyodrebnia się jadra szwu,a w samym moscie- jadro brodawkopodobne i jadro miejsca sinawego.
W nakrywce konarów mózgu znajduja się: jadra środkowe górne, jadro konarowo- mostowe nakrywki, jadro śródmiąższowe.
Z tworem siatkowatym są niewątpliwie czynnościowo zespolone jądra czerwienne i istota czarna.
W obrębie międzymózgowia : jadro siatkowate wzgórza, jadra sródblaszkowe(rozsiane są w obrebie blaszki rdzennej wewnętrznej, częśc jadra brzusznego przednio- bocznego, ponadto warstwe niepewna.
Obserwując położenie jader tworu siatkowatego w pniu mózgu można stwierdzic, że skupiaja się one e trzech zasadniczych grupach: jądra siatkowate środkowe, jadra siatkowate przysrodkowe i jadra siatkowate boczne. (i jadra podkorowe).
Jądra siatkowate środkowe: stanowia zasadnicza mase jader tworu siatkowatego pnia mózgu. Najważniejszym z nich nadaje się nazwie jader nakrywki. Można wśród nich wyróżnic cześc przyśrodkową, majacą połączenia z drogami czuciowymi rdzenia kręgowego i pnia mózgu, a także częśc boczna(ruchową).
Jądra siatkowate przyśrodkowe i boczne: obrzeżają jadra środkowe pnia mózgu, rozciągając się ku tyłowi od jadra oliwki w rdzeniu przedłużonym. W moście nie stwierdza się wystepowania jader grupy bocznej, pojawiaja się one ponownie w nakrywce konarów mózgu. Połaczenia miedzy tworem siatkowatym a móżdżkiem.
DROGI NERWOWE:
Struktury tworu siatkowatego zespalaja się z prawie wszystkimi częściami ośrodkowego układu nerwowego. Wśród tych połączeń można wyróżnic następujące rodzaje dróg nerwowych: drogi doprowadzające, drogi odprowadzające, drogi własne lub drogi wewnętrzne.
Drogi doprowadzające: łączą wszystkie części mózgowia z tworem siatkowatym.
Tu wymieniamy:
drogę rdzeniowo- siatkowatą- zaczynającą się w rogach tylnych rdzenia kręgowego
drogi móżdżkowo- siatkowate- górną, środkową i dolną biegnące z móżdżku poprzez jego konary.
drogę czworaczo- siatkowatą
drogę korowo- siatkowatą
istnieje również wiele dróg będących bocznicami dróg wstępujących z rdzenia kregowego i pnia mózgu, mało jeszcze poznanych.
Drogi odprowadzające: biegna do kory, jader mózgowia oraz rdzenia kregowego, przewodząc pobudzenia powstające w ośrodkach tworu siatkowatego.
W tych połączeniach wyróżniamy dwie drogi: siatkowo- rdzeniowe: boczną i przyśrodkowa.
droga siatkowo- rdzeniowa boczna:pierwsza rozpoczyna się w jadrach grupy środkowej rdzenia przedłużonego i kończy się w komórkach rogów przednich rdzenia kręgowego, wywierając na te komórki pewne działanie hamujące; z tego powodu droge tę czynnościowo okresla się jako hamującą.
druga czyli droga siatkowo- rdzeniowa przyśrodkowa: zaczyna się w jadrach mostu i śródmózgowia, a kończy się jak poprzednia.
Impulsy przewodzone w tym szlaku nerwowym wywieraja działanie pobudzające na komórki rogów przednich, ułatwiając wyzwalanie się w nich bodźców ruchowych; z tego też powodu fizjolodzy nadaja tej drodze miano torującej.
W grupie dróg odprowadzających należy jeszcze wymienic droge siatkowato- móżdżkową.
Mówiąc o drogach zespalających struktury tworu siatkowatego z kora mózgu należy stwierdzic, że zespolenia bezpośrednie są bardzo nieliczne.
Drogi tworu siatkowatego zwane własnymi, przebiegaja jako drogi wstępujące i zstępujące zespalając ze soba jądra tego układu. W obrebie rdzenia kregowego drogi własne tworu siatkowatego wchodzą w skład pęczków własnych rdzenia, jadra siatkowate pnia mózgu połączone są podłużnie przebiegającym pasmem włókien nerwowych, zwanym pęczkiem środkowym nakrywki.
CZYNNOŚĆ TWORU SIATKOWATEGO:
Czynności tworu siatkowatego uważa się że jest on generatorem energii i reguluje procesy zachodzące w różnych częściach ośrodkowego układu nerwowego. Jego czynność można w najogólniejszych zarysach scharakteryzowac jako utrzymywanie świadomego stanu czuwania, podczas którego możliwe jest odbieranie róznego rodzaju bodźców.
Bodźców utrzymaniu świadomości wiodącą role pełni twór siatkowaty mózgowia.
Właściwa cecha tworu siatkowatego jest jego zdolnośc do modulowania bodzców czuciowych i ruchowych, które przez ten twór przebiegaja. Jak już poprzednio wspomniano, twór siatkowaty ma połączenia ze wszystkimi częściami ośrodkowego układu nerwowego, ponadto są w nim umiejscowione niektóre niezmiernie wazne dla życia ośrodki związane z czynnościami autonomicznymi( czynność serca, oddychanie, regulacja ciśnienia tetniczego krwi).
Twór siatkowaty przetwarza wszystkie czastkowe dane w jedna całośc , przekazywana dalej do odpowiednich poziomów odbiorczych odbiorczych wykonawczych.
Niezmiernie szybki postep wiedzy na temat czynności komórek oun umożliwiło stwierdzenie że w pniu mózgu ( a więc w tworze siatkowatym) znajduja się skupiska komórek, dla których neurotransmiterami SA trzy monoaminy: 5 hydroksyptamina ( serotonina 5 HT), noradrenalina i dopomina.
Z badań wynika, że komórki układu siatkowatego, których czynność wiaże się z obecnością serotoniny, biorą udział w mechanizmach przewodzenia bólu.
Najprawdopodobniej neurony te biorą również udział w mechanizmach powstawania snu, ponieważ doświadczenia z hamowaniem wytwarzania serotoniny wykazały, że powoduje to insominę, czyli bezsenność.
Drogi nerwowe w których pośredniczy noradrenalina, rozpoczynaja się w grupie bocznej jader tworu siatkowatego położonych w moscie i rdzeniu przedłużonym. Drogi te kończą się w obrebie podwzgórza, ciała migdałowatego, migdałowatego więc zespalają twór siatkowaty z układem brzeżnym i w sposób pośredni wpływaja na powstawanie stanów emocjonalnych.
Komórki dopaminergiczne zlokalizowane są głównie w istocie czarnej i w jądrach tworu siatkowatego nakrywki konarów mózgu. Aksony tych komórek docierają do bocznych części podwzgórza, jąder przegrody przezroczystej i do kory płatów czołowych. Uszkodzenie połączeń pomiedzy istotą czarna a jadrami kresomózgowia prowadzi do powstania choroby Parkinsona.
Zdolnośc tworu siatkowatego do wzmocnienia lub wytłumienia doprowadzanych i odprowadzanych do niego pobudzeń pozwoliła niektórych autorom na porównanie go do urządzeń sygnalizacyjnych, bocznic, zwrotnic i stacji przeładunkowych rozmieszconych wzdłuż torów kolejowych, łączących ze soba duże stacje kolejowe. Tak wzdłuż szlaków nerwowych rozciąga się twór siatkowaty.
Zasadnicza rola tworu siatkowatego polega na utrzymaniu swiadomego stanu czuwania, to bierze udział on także w mechanizmach powstawania snu. Sen jest to stan polegający na braku aktywności kory mózgowej, co charakteryzuje się zapisem eeg z wystepowanie fal wolnych. Powstawanie snu zalezy od wzajemnego oddziaływania na siebie kory mózgu i tworu siatkowatego. Podczas snu pobudzający wpływ na korę mózgu tego ostatniego zostaje zahamowany.
METODY BADANIA MÓZGOWIA:
Oparta na badaniach warstwowych tomografia komputerowa mózgowia
CTS zrewolucjonowała diagnostykę neurologiczną i wniosła wiele nowego do anatomii mózgowia. Za jej twórców uważa się A. Hounsfieida i K. Ambrowe (1972), a w badaniach całego ciała R. Ethiera i T. Hinderlinga (1976).
Jest to bezpieczna, nieinwazyjna technika radiologiczna, w której mózgowie może być uwidocznione na serii przekrojów wykonywanych w odstępach około 1 cm.
W technice tej źródło promieni rtg obraca się wokół pacjenta, a komputer integruje informacje i kolejno demonstruje na monitorze poszczególne przekroje w postaci obrazów.
Można również wykonywac badania technika tomografii komputerowej po uprzednim wypełnieniu naczyń cieniujących związkami jodowymi. Wysoka czujność pozwala uchwycic małe różnice współczynników pochłaniania promieni rtg pomiedzy róznymi strukturami takimi jak płaszcz, istota biała, torebka wewnętrzna, ciało modzelowate. Pozwala to również ujawnić wszystkie zmiany chorobowe.
10