Promocja zdrowia w wieku podeszłym

Charakterystyka populacji wg odsetka osób w tym wieku

• < 4% - populacja młoda

• 4 - 7% - populacja dojrzała

• > 7 % - populacja stara

Granica starości wg WHO - 65 lat.

Starzenie się jest procesem fizjologicznym i można określić je jako stopniowe ograniczanie rezerw wydolności czynnościowej poszczególnych układów i organizmu jako całości

Przedłużanie życia wymaga :

• Określenia czynników wpływających na sposób starzenia się ludzi

• Rozwijania działań zapobiegawczych i promocji zdrowia w wieku podeszłym

• Określenia czynników determinujących jakość życia osób starszych

• Opracowania właściwych narzędzi pomiaru jakości życia osób starszych

• Wypracowania narzędzi systemowych zmierzających do poprawy jakości życia w wieku podeszłym

Czynniki przyśpieszające proces starzenia się

• Niska aktywność fizyczna

• Nieprawidłowa dieta

• Stres

• Złe warunki sanitarno - higieniczne

• Stosowanie używek

• Choroby

• Czynniki socjalne takie jak :

1. Zmiana środowiska społecznego

2. Niestabilność ekonomiczna

3. Izolacja społeczna

4. Brak rekreacji

5. Niewłaściwy stosunek społeczeństwa do starości i ludzi starych

6. Brak właściwego przygotowania do przyjęcia starości

Znaczenie w promocji zdrowego starzenia się mają :

• Aktywność fizyczna - min 15 min dziennie

• Aktywność umysłowa

• Racjonalne żywienie

• Standard życia

• Warunki sanitarno - higieniczne

• Przygotowanie do starości

Celem działań promujących zdrowie w wieku podeszłym są :

• Działania przygotowujące do przyjęcia starości i jej akceptacji

• Nauka łagodzenia zjawisk związanych z procesem starzenia się

• Stwarzanie ludziom starym możliwości wyboru i zachowania kontroli nad własnym życiem

• Działania promujące zdrowie mają na celu zapewnienie osobie starszej możliwości jak najdłuższego samodzielnego funkcjonowania.

• Promocja zdrowia ludzi starych zmierza nie tyle do zmiany ich zachowań i stylu życia co do szeregu zmian w organizacji opieki zdrowotnej i pomocy społecznej tak, aby zapewniały one poprawę jakości życia w wieku podeszłym.

• Celem promocji zdrowia ludzi w wieku podeszłym jest nie tyle przedłużanie co poprawa jakości ich życia

Grupy programów promocji zdrowia u osób starych dotyczą

• Zachowania i zwiększenia ogólnej sprawności fizycznej i psychicznej

• Zachowania i poprawy samokontroli zdrowia

• Stymulowania tworzenia się więzi społecznych

Grupy osób do których kierowane są programy

• Zdrowych osób starszych

• Osób starszych wymagających szczególnego postępowania

• Osób starszych niesprawnych, przewlekle i obłożnie chorych

Działania zmierzające do zachowania sprawności skierowane do zdrowych osób starszych

• Programy ćwiczeń fizycznych

• Różne formy rekreacji

• Uniwersytety Trzeciego Wieku

• Działalność w Klubach Seniora

Działania zmierzające do zachowania sprawności adresowane do osób starszych wymagających szczególnego postępowania

• Organizacja wypisu starego pacjenta ze szpitala

• Organizacja całodobowej opieki środowiskowej

• Działania zapewniające ciągłość opieki

Działania zmierzające do zachowania sprawności adresowane do osób starszych niesprawnych, przewlekle lub obłożnie chorych

• Organizacja całodobowych dyżurów opieki domowej

• Rozwijanie psychoterapii i rehabilitacji dla osób otępiałych i ich rodzin

• Rozwój rehabilitacji domowej w systemie opieki środowiskowej

• Propagowanie terapii zajęciowej w ramach opieki paliatywnej

Wzmacnianie zachowań prozdrowotnych polegających na samokontroli zdrowia - działania adresowane do zdrowych osób starszych

• Programy edukacyjne zmierzające do zwiększenia dbałości o własne zdrowie

• Szkolenia dietetyczne

• Instruktaże na temat istoty choroby i stosowania leków

• Programy profilaktyki

Wzmacnianie zachowań prozdrowotnych polegających na samokontroli zdrowia - działania adresowane do osób starszych
wymagających szczególnego postępowania

• Programy aktywizacji samotnych osób starszych

Wzmacnianie zachowań prozdrowotnych polegających na samokontroli zdrowia - działania adresowane do osób starszych
niesprawnych, przewlekle lub obłożnie chorych

• Reorientacja opieki zdrowotnej w kierunku rozwijania opieki środowiskowej w domu

• Świadczenia medyczne i pomoc społeczna wspierające ludzi starszych w domu

• Instruktaże zmierzające do wzmacniania zachowań prozdrowotnych

• Szkolenia pacjentów i rodzin w placówkach lecznictwa otwartego i zamkniętego

Działania pobudzające tworzenie więzi społecznych adresowane do zdrowych osób starszych

• Profilaktyczne patronaże pracowników opieki zdrowotnej

• Działalność kościoła jako ośrodka aktywacji osób starszych

• Organizacja ruchu samopomocy

• Propagowanie wolontariaty

Działania pobudzające tworzenie więzi społecznych adresowane do osób starszych wymagających szczególnego postępowania

• Tworzenie grup samopomocy dla osób świeżo owdowiałych

• Tworzenie grup samopomocy dla rodzin osób otępiałych

• Szkolenia przygotowujące do przejścia na emeryturę

Działania pobudzające tworzenie więzi społecznych adresowane do osób starszych niesprawnych, przewlekle lub obłożnie chorych

• Różne formy aktywizacji środowiska pensjonariuszy domów pomocy społecznej

• Poprawa relacji pomiędzy mieszkańcami tych placówek, personelem i rodziną

Jakość życia ludzi w wieku podeszłym

• Zależy ściśle od stopnia aktywności życiowej

• Miarą jakości życia ludzi starszych jest zakres ich aktywności życiowej

Czynniki ograniczające aktywność życiową

• Biologiczne :

1. pogorszenie stanu zdrowia

2. trudności w samodzielnym poruszaniu się

• Psychiczne :

1. Ograniczanie dotychczasowych kontaktów społecznych, stopniowe wymieranie krewnych i przyjaciół

2. Utrata zaufania i niechęć do nawiązywania nowych kontaktów

• Społeczne :

1. Owdowienie

2. Utrata roli zawodowej w związku z przejściem na emeryturę

3. Etykietowanie czyli kształtowanie negatywnych stereotypów myślowych, np. „ być starym to znaczy być chorym”. Powoduje ono tzw. „ wyuczoną bezradność „ ludzi starych.

4. Izolacja społeczna zwiększa ryzyko zachorowalności i śmiertelności

• Ekonomiczne :

1. Zmniejszenie dochodów w związku z przejściem na emeryturę

2. Ograniczenie możliwości podejmowania pracy zarobkowej w niepełnym wymiarze godzin

• Poczucie ogólnego dobrostanu jest wypadkową somatycznego i psychicznego stanu zdrowia, warunków życia, sytuacji materialnej i funkcjonowania społeczeństwie co przekłada się na zdolność do samodzielnego życia w poczuciu niezależności od innych

Osoby szczególnie narażone na izolację społeczną

• Bardzo stare > 80 r.ż.

• Ostatnio owdowiałe

• Nigdy niezamężne/nieżonate

• Mieszkające samotnie

• Społecznie izolowane

• Nie posiadające dzieci

• Znajdujące się w złych warunkach ekonomicznych

• Po niedawnej hospitalizacji

• Te które niedawno zmieniły miejsce zamieszkania

• Rozwiedzione lub żyjące w separacji

Metody pomiaru jakości życia i potrzeb ludzi w wieku podeszłym

• Ocenie powinny podlegać :

• Czynności życia codziennego

• Zdrowie somatyczne ( stan fizykalny )

• Zdrowie psychiczne a w tym funkcje poznawcze

• Społeczne warunki życia

• Ekonomiczne warunki życia

• Warunki środowiska

• Poziom obciążeń osób sprawujących opiekę

Czynności życia codziennego

• Dzielimy je na podstawowe i instrumentalne

• Do oceny czynności podstawowych służy skala PAD, która odnosi się do zadań związanych z samoobsługą takich jak :

1. spożywanie i przygotowywanie posiłków

2. przemieszczanie się

3. ubieranie się

4. toaleta osobista i kąpiel

5. kontrola zwieracza cewki moczowej

Skala PADL

• Czynność :

1. Kąpiel

2. Ubieranie się

3. Toaleta osobista

4. Przemieszczane się

5. Czynność zwieraczy

6. Odżywianie się

• Sprawność w stopniu a, b lub c

Szczegółowa ocena sprawności w zakresie codziennych czynności życiowych

• A - niezależny we wszystkich powyższych czynnościach

• B - niezależny we wszystkich czynnościach z wyjątkiem jednej

• C - niezależny we wszystkich czynnościach z wyjątkiem kąpieli i dodatkowej czynności

• D - niezależny we wszystkich czynnościach z wyjątkiem kąpieli, ubierania się i dodatkowej czynności

• E - niezależny we wszystkich czynnościach z wyjątkiem kąpieli, ubierania się, toalety i dodatkowej czynności

• F - niezależny w jednej z powyższych czynności; zależny w kąpieli, ubieraniu się, toalecie, przemieszczaniu się i innej dodatkowej czynności

• G - zależny we wszystkich sześciu wymienionych czynnościach

Zbiorcza klasyfikacja sprawności pacjenta

• A - niezależny

• B - E - częściowo zależny

• F - G - całkowicie zależny

Czynności życia codziennego

• Ocena instrumentalnych czynności życiowych IADL odnosi się do tych czynności, które są niezbędne do dalszego pozostawania w środowisku domowym.

• Zdolność do wypełniania zadań instrumentalnych określa przede wszystkim czy dana osoba może żyć w poczuciu niezależności od innych.

• Najbardziej miarodajna jest ocena następujących czynności :

1. zarządzanie osobistymi finansami

2. przygotowanie posiłków

3. robienie zakupów

4. korzystanie z komunikacji miejskiej

5. sprzątanie domu

Ocena stanu zdrowia somatycznego

• Ocena zdolności do samooceny własnego zdrowia

• Stwierdzenie obecności objawów somatycznych

• Rozpoznanie schorzeń; objawów i opis leczenia

• Ocena poziomu aktywności

• Sposób korzystania ze świadczeń medycznych

• Pomiar niesprawności ( liczby dni niesprawności lub spędzonych w łóżku )

• Kwestionariusze CARE i DUPH

Ocena zdrowia psychicznego

• Poziom funkcji poznawczych

• Obecność objawów choroby psychicznej

• Osobista ocena stanu emocjonalnego ( samopoczucia )

• Jakość funkcjonowania psychicznego

• Badanie funkcji poznawczych wykrywa otępienie, które stanowi poważne obciążenie rodziny i systemu świadczeń medycznych i opiekuńczych.

• Pozwala na prognozowanie potrzeb w zakresie tych świadczeń.

• Najczęściej stosowane są modyfikacje skali Mini Mental State (MMS) 30 i 10 pkt.

10 pkt. MMS

• Proszę podać :

1. Dzisiejszą datę

2. Dzień tygodnia

3. Nazwę miejsca, w którym się znajdujemy

4. Nr telefonu domowego

5. Adres zamieszkania

6. Swój wiek

7. Nazwisko obecnego prezydenta Polski

8. Nazwisko poprzedniego prezydenta Polski

9. Nazwisko panieńskie matki

10. Wyniki wielokrotnego odejmowania 3 od 20

• Skala otępienia

1. stan prawidłowy

2. łagodne otępienie

3. umiarkowane otępienie

4. głębokie otępienie

• Liczba błędów

1. 0 - 2 - stan prawidłowy

2. 3 - 4 - łagodne otępienie

3. 5 - 7 - umiarkowane otępienie

4. 8 - 10 - głębokie otępienie

Ocena warunków społecznych

• Określenie zakresu i poprawności kontaktów z przyjaciółmi

• Określenie zakresu w jakim rodzina i przyjaciele udzielają pomocy lub są skłonni do niej wówczas, gdy jest ona potrzebna

Ocena warunków ekonomicznych

• Celem jest określenie czy dochody są wystarczające.

• Porównuje się dochody z :

1. minimum socjalnym

2. obecny poziom życia z wcześniejszym

3. poziom życia z poziomem życia osób czynnych zawodowo

• Ocena warunków mieszkaniowych :

1. prywatności

2. kosztów utrzymania

3. dostępu do świadczeń

4. barier architektonicznych

5. bezpieczeństwa zamieszkiwanej okolicy

Ocena obciążenia opiekunów osób starszych

• Używa się do tego celu skali CARE

• Oryginalna skala CARE składa się z 1500 pytań i nie jest używana rutynowo.

• Do częstszego stosowania z pierwotnej skali wybrano 314 pytań - scala CORE - CARE.

• Kolejna odmiana - skala SHORT - CARE zawiera pytania dotyczące funkcji poznawczych i ogólnej sprawności fizycznej. Dość wymiernym sposobem oceny sprawności chorego jest szacowanie liczby godzin zależności czasowej od innych osób.

Problemy zdrowotne ludzi w wieku podeszłym

• W wieku 60-75 są to głównie schorzenia internistyczne, przy czym cechą charakterystyczną starości jest wielochorobowość.

• Osoby, które ukończyły 60 lat najczęściej cierpią na:

1. choroby układu krążenia 75%

2. choroby układu ruchu 68%

3. choroby układu oddechowego 46,5%

4. choroby układu pokarmowego 34%

• Po 75 roku życia często pojawiają się typowe problemy geriatryczne takie jak :

1. upadki

2. otępienie

3. nietrzymanie moczu

4. wyraźnie rośnie zapotrzebowane na pomoc społeczną i świadczenia socjalne.

Kompleksowe podejście do problemów ludzi w wieku podeszłym

• Wielodyscyplinarność zespołu :

1. Lekarz

2. Pielęgniarka środowiskowa

3. Pracownik socjalny

4. Psycholog lub psychiatra

5. Fizykoterapeuta

6. Dietetyczka

7. Terapeuta zajęciowy

8. Pomoc domowa np. siostra PCK

9. Opiekunowie nieformalni ( krewni, przyjaciele, sąsiedzi )

Zapewnienie ciągłości opieki

• Jest elementem decydującym o jej skuteczności i jakości

• Obejmuje :

1. sprawny przepływ informacji pomiędzy szpitalem i POZ

2. Uzgadnianie terminów wypisu pacjenta ze szpitala i dalszego postępowania, odnośnie - rehabilitacji, diagnostyki, leczenia i edukacji zdrowotnej pacjenta

Wybrane modele opieki zdrowotnej Long Term Care

• Skupia się na leczeniu, pielęgnacji, rehabilitacji i działaniach opiekuńczych dostarczanych do domu chorego.

• Kierowana jest do osób kwalifikujących się do przyjęcia do zakładu opiekuńczego, a jej intencją jest oddalenie w czasie takiej konieczności.

• Finansowana jest w formie płatności za usługę.

Program całościowej opieki nad ludźmi starszymi

• Model ten umożliwia ludziom zakwalifikowanych do przyjęcia do zakładu opiekuńczego przebywanie i funkcjonowanie w środowisku domowym przy pełnym zabezpieczeniu potrzeb zdrowotnych, socjalnych i rehabilitacyjnych.

• Jego zasadniczym celem jest zapobieganie hospitalizacji i umieszczaniu w zakładach opiekuńczych.

• Świadczenia medyczne są realizowane w każdym miejscu pobytu pacjenta przez różnych specjalistów współpracujących w zespole terapeutycznym

Program całościowej opieki nad ludźmi starszymi

• System obejmuje opieką pacjentów w :

1. domu

2. poradni

3. ośrodku pomocy dziennej

4. zakładzie opiekuńczym

5. szpitalu

• Świadczone są usługi podstawowe i specjalistyczne

• Finansowanie za pacjenta.

• Świadczenia są całodobowe i nie ograniczają się tylko do ostrych zachorowań.

Menaged Care Model

• Jego celem jest przyspieszenie wypisu pacjenta ze szpitala.

• Jego zasadniczy element stanowią organizowane na bazie zakładów opiekuńczych Ośrodki Opieki Przejściowej, których zadaniem jest przejmowanie ze szpitala starszych pacjentów w celu rehabilitacji i przygotowania do powrotu do domu.

• Do ośrodka przyjmowane są osoby wymagające rehabilitacji kardiologicznej, po zabiegach ortopedycznych i udarach mózgu oraz osoby niesprawne, które z powodu ostrej nagłej choroby znalazły się w szpitalu i nie mogą pozostawać same w domu.

• Wielodyscyplinarny zespół lekarzy geriatrów, pielęgniarek geriatrycznych wraz z personelem zakładu opiekuńczego, prowadzi proces diagnozowania i leczenia aż do planowanego wypisu do domu.

Formy opieki nad ludźmi w wieku podeszłym w Polsce

• Domy opieki społecznej dla osób sprawnych i dla przewlekle chorych

• Zakłady opiekuńczo - lecznicze

• Zakłady opiekuńczo - pielęgnacyjne

• Domy dziennego pobytu

6

---