Mikroekonomia

Lechosław C.

Literatura:

D.Begg, S.Fischer, R.Dornbusch, Mikroekonomia, Wyd.IV PWE Warszawa 2007

Elementarne zagadnienia ekonomii, pr. zb. pod red. R. Milewskiego, PWN, Warszawa 2005;

Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy, pr.zb. pod red. S.Marciniaka, PWN, Wyd.4 zmien., Warszawa 2005;

P.Samuelson, W.Nordhaus, Ekonomia(t.1 i 2), PWN, Warszawa 2004;

1.PRZEDMIOT EKONOMII,CZYM ZAJMUJE SIĘ

EKONOMIA, EKONOMIŚCI ? (..$$$ .. ?)

1.1. Powstanie ekonomii jako nauki

* 1776 - Badania nad naturą i przyczynami bogctwa narodów(Bogactwo narodów), Adam Smith(1723-1790) -„ niewidzialna ręka rynku”, David Ricardo (1772-1823) - szkoła klasyczna

* John Maynard Keynes (1883-1946) - przełom w ekonomii (Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936); Milton Friedman(1912- ), Michał Kalecki, Oskar Lange

1.2. Ekonomia: wiedza o gospodarowaniu; nauka o dokonywaniu wyborów

* Badanie zachowań podmiotów gospodarczych

* Co, jak i dla kogo jest produkowane

* Regulatory: instynkt, zwyczaj-tradycja, nakaz, rynek

* Proces gospodarowania: produkcja, podział (wymiana), konsumpcja

1.3. Makroekonomia a mikroekonomia

Makro - gospodarka jako całość, agregaty, współzależności

Mikro - pojedyncze rynki, podmioty

1.4. Ekonomia pozytywna i normatywna

* Opis i wartościowanie: jak gospodarka działa, jak powinna działać

* Polityka gospodarcza a teoria ekonomii (ekonomia)

1.5. Podstawowe pojęcia

* Ograniczone zasoby, środki - nieograniczone potrzeby - różnorodne, alternatywne zastosowania

* Granica, krzywa możliwości produkcyjnych, koszt alternatywny = koszt zaniechanych możliwości

* Podstawowe czynniki produkcji: praca, ziemia, kapitał

* Racjonalność gospodarowania i rachunek ekonomiczny

Racjonalność - zasada oszczędności i wydajności. Rachunek ekonomiczny - warunki stosowania

* Prawidłowości i prawa ekonomiczne:: obiektywność i stochastyczny charakter

Podstawowe pojęcia:

Ekonomia, gospodarowanie, rynek, mikroekonomia, makroekonomia, ekonomia normatywna, ekonomia pozytywna, koszt alternatywny, czynniki produkcji, zasoby, racjonalność gospodarowania, prawa ekonomiczne

2. PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARKI RYNKOWEJ

2.1. Podmioty gospodarcze a podmioty gospodarki rynkowej

Aktywni uczestnicy życia gospodarczego

Osoby fizyczne lub prawne podejmujące i realizujące decyzje gospodarcze

Organizacja(instytucja) kierująca się własnym interesem(cel), podejmująca samodzielne decyzje, dysponująca własnymi zasobami

2.2. System ekonomiczny

Podsystem realny(produkty) i regulacyjny(informacje)

2.3. Rodzaje podmiotów

Gospodarstwo domowe: najstarszy, najpowszechniejszy, najtrwalszy ; cel - zaspokojenie potrzeb; podstawowy zasób - praca; podstawowe decyzje - zatrudnienie, dysponowanie dochodami

Gospodarstwo rolne: małe, rodzinne == gospodarstwo domowe + przedsiębiorstwo Szczególny zasób - czynnik produkcji: ziemia; rola tradycji

Przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści(zysku); prywatne przedsiębiorstwo: najmłodszy, najważniejszy, najbardziej aktywny czynnik - składnik podmiotowy klasycznej gospodarki rynkowej (przedsiębiorczość jako czwarty czynnik produkcji). Przedsiębiorstwa wielkie, średnie i małe(small business)i. Przedsiębiorstwa jednoosobowe a spółki: osobowe i kapitałowe. Rola rachunku ekonomicznego jako podstawy decyzji ekonomicznych

Bank komercyjny: podstawowy podmiot - instytucja systemu finansowego; gromadzenie wolnych środków(depozyty) i udzielanie kredytów, kreacja pieniądza

Bank centralny: podstawa systemu finansowego państwa: bank emisyjny, b.banków i b. państwa. Regulowanie podaży pieniądza, sprawowanie nadzoru nad bankami i prowadzenie operacji finansowych w imieniu państwa. Instrumenty: rezerwy obowiązkowe, stopa dyskontowa, operacje otwartego rynku

Państwo (czyli centralne i niższego szczebla instytucje publiczne) w tradycyjnym kapitalizmie „stróż nocny”; współcześnie: regulator, stabilizator, redystrybutor, interwenient

2.4. Podstawowe wpółzależności, struktura podmiotowa systemu

Rola, kierunki podstawowych interakcji pomiędzy podmiotami w gospodarce rynkowej. Zasoby a strumienie

Podstawowe pojęcia:

Przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe, rachunek ekonomiczny, zysk, banki, państwo , struktura podmiotowa gospodarki

3. CO TO JEST RYNEK ???

3.1. Podstawowe (historyczne) przesłanki powstania i rozwoju gospodarki rynkowej (towarowo-pieniężnej):

społeczny podział pracy

wyodrębnienie producentów(wytwórców)

3.2. Podstawowe pojęcia i kategorie:

rynek - miejsce spotkań, całokształt transakcji

popyt - efektywny, potencjalny, potrzeby, determinanty; czynniki wpływające na popyt: bezpośrednie: ceny i dochód: elastyczność popytu jako miara i pośrednie

podaż - ilość zaoferowana do sprzedaży, czynniki bezpośrednie i pośrednie

cena - równowagi, funkcje cen( informacja rynkowa)

3.3. Rynek doskonały (model rynku):

bardzo duża liczba sprzedających i kupujących (cena jest datą )

jednorodność produktów(towarów)

czynniki pozacenowe nie wpływają na decyzje kontrahentów

łatwość przenoszenia kapitału

3.4. Mechanizm działania rynku

k o n k u r e n c j a

prawo popytu i podaży(popyt i podaż jako funkcje ceny); rynkowy mechanizm dostosowawczy (ceny równowagi, modelu pajęczyny)

paradoksy rynkowe: Giffena, Veblena, spekulacyjny

prawo Engla

3.5. Efekty, zalety i słabości gospodarki rynkowej

racjonalne wykorzystanie zasobów

efektywny system motywacyjny(bodźce ekonomiczne)

innowacyjność systemowa

najprostszy system informacji o gospodarce

monopolizacja ograniczająca korzystne działanie rynku

negatywne efekty zewnętrzne (np. zanieczyszczenie środowiska naturalnego)

destabilizujące gospodarkę zjawiska: bezrobocie, inflacja, wahania koniunktury

nierówności społeczne - niesprawiedliwy podział

Podstawowe pojęcia:

Gospodarka rynkowa, popyt, podaż, ceny, prawo popytu i podaży, krzywe popytu i podaży, rynek doskonały, konkurencja, elastyczność cenowa popytu, elastyczność dochodowa popytu, elastyczność mieszana popytu , paradoksy rynkowe(Giffena, Veblena), prawo Engla

TEORIA ZACHOWAŃ KONSUMENTA

1. Podstawowe przesłanki zachowań konsumenta

Konsument jako osoba prawna, prakseologiczna i ekonomiczna.

Gospodarstwo domowe jako podmiot sfery konsumpcji.

Cel działalności gospodarstwa domowego » maksymalizacja użyteczności.

Użyteczność = suma zadowolenia związanego z posiadaniem danego dobra. Użyteczność całkowita i krańcowa. I i II prawo Gossena

2. Preferencje konsumenta

Tradycyjna teoria użyteczności (kardynalna)

Współczesna teoria użyteczności (ordynalna): uporządkowany system preferencji, krzywe obojętności, krzywe preferencji, rola ograniczenia budżetowego

3. Decyzje konsumenta

Dotyczą pozyskiwania (nabywania) dóbr i usług

Dotyczą uzyskiwania dochodów

Dotyczą oszczędzania

Suwerenność konsumenta = swoboda dokonywania wyborów. Jej ograniczenia.

4. Praktyczne uwarunkowania zachowań i zagrożenia konsumenta we współczesnej gospodarce

Wpływ polityki gospodarczej: decyzji makroekonomicznych i mikroekonomicznych w obszarach: fiskalnym, alokacyjnym

Zagrożenia suwerenności konsumenta w sferach: aksjologicznej(system wartości) np. w państwach totalitarnych; behawioralnej (dotyczącej praktycznych przesłanek podejmowania decyzji), kwalitatywnej (jakościowej) dotyczącej wad ukrytych, prawnych np. towarów kradzionych, gospodarczej, dotyczącej sposobów wykorzystania w gospodarce.

Systemowe, związane z mechanizmami gospodarki rynkowej i cywilizacyjne źródła zagrożeń konsumenta

Podstawowe pojęcia:

Konsument, użyteczność, I prawo Gossena, preferencje konsumenta, krzywa obojętności, suwerenność konsumenta, decyzje konsumenta

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO PODMIOT GOSPODAROWANIA

1. Istota przedsiębiorstwa

Przedsiębiorczość, przedsiębiorstwo jako jeden z największych wynalazków w historii gospodarczej ludzkości. Przedsiębiorca wg J. Schumpetera i P.F.Druckera

Odrębność ekonomiczna, osobowość prawna

Funkcja podaż owa, popytowa i społeczna przedsiębiorstwa

Bariery rozwoju przedsiębiorczości

2. Rodzaje przedsiębiorstw

Własność: prywatne, spółdzielcze, publiczne: państwowe, komunalne

Wielkość: duże(wielkie), średnie i małe („small business” ==SME==MSP)

Przedsiębiorstwa osób fizycznych (rodzinne) a spółki

Spółki: osobowe i kapitałowe:⇒ cywilne, komandytowe, partnerskie, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne(korporacje)

3. Przedsiębiorstwo na rynku

Doskonała konkurencja (cechy rynku doskonałego), konkurencja monopolistyczna i oligopolistyczna. Geneza monopoli. Monopole naturalne.

Podstawowe formy porozumień monopolistycznych: umowa dżentelmeńska, przywództwo cenowe, kartel, trust, holding, koncern, konglomerat

Praktyki monopolistyczne a ustawodawstwo antymonopolowe

4. Wielkość przedsiębiorstw jako determinanta ich powodzenia

Zalety i wady (słabości) korporacji

Zalety i wady (słabości) małych i średnich przedsiębiorstw

Podstawowe pojęcia:

Przedsiębiorstwo, przedsiębiorstwo prywatne, SME, korporacja, spółka osobowa, spółka kapitałowa,

PRZEDSIĘBIORSTWO, PRODUKCJA, KOSZTY

1. Teoria produkcji

czynniki produkcji(stałe i zmienne; trwałe i obrotowe)

rola czasu(krótki i długi okres)

korzyści skali

prawo nieproporcjonalnych przychodów

wybór techniki i asortymentu produkcji

2. Cele, zyski, koszty w przedsiębiorstwie

Cel działalności przedsiębiorstwa = zysk

Rachunek wyników w przedsiębiorstwie, bilans

Przychód, utarg przedsiębiorstwa: całkowity, krańcowy

Koszty

3. Analityczne ujęcie kosztów

Koszty == wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem określonej wielkości produkcji: materialne, osobowe i finansowe

== wartość nakładów czynników produkcji zużytych w procesie wytwarzania wyrażona w jednostkach pieniężnych

⇑ koszty stałe, zmienne, całkowite, jednostkowe = przeciętne, krańcowe

⇑⇑ koszty ekonomiczne a koszty księgowe

⇑⇑⇑ koszty bezczynności i koszty alternatywne == utraconych możliwości

⇑⇑⇑⇑ kształtowanie się kosztów a optimum przedsiębiorstwa

4. Koszty w ujęciu rodzajowym i kalkulacyjnym

rodzajowy układ kosztów

° amortyzacja

°° koszty zużycia materiałów i energii

°°° koszty usług obcych

°°°° wynagrodzenia wraz z narzutami

°°°°° odpisy na fundusze specjalne

°°°°°° pozostałe koszty rodzajowe

kalkulacyjny układ kosztów: koszty bezpośrednie

° koszty materiałów bezpośrednich

°° koszty paliw i energii

°°° koszty płac bezpośrednich wraz z narzutami

°°°° inne koszty

kalkulacyjny układ kosztów: koszty pośrednie

° koszty wydziałowe

°° koszty ogólnozakładowe(zarządu)

°°° koszty sprzedaży - koszty opakowań

Bilans

majątek trwały	kapitał własny
zapasy	zobowiązania długoterminowe
należności	zobowiązania bieżące
gotówka	zysk(+) strata(-)

aktywa == pasywa

Podstawowe pojęcia:

Czynniki produkcji, korzyści skali, koszty, zyski, koszty stałe, koszty zmienne, koszty całkowite, koszty przeciętne, koszty krańcowe, koszty ekonomiczne, rodzajowy układ kosztów, kalkulacyjny układ kosztów, utarg, bilans przedsiębiorstwa

RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI (ZIEMI - ZASOBÓW NATURALNYCH, PRACY, KAPITAŁU)

Rynek pracy -

Pojęcie rynku pracy: jego istota, kategorie i podmioty rynku pracy. Podaż pracy i popyt na pracę. Stany równowagi i nierównowagi na rynku pracy. Optimum zatrudnienia firmy działającej na konkurencyjnym rynku pracy. Siła rynkowa pracodawców a siła rynkowa pracowników. Związki zawodowe. Rola państwa Cena na rynku pracy. Różnicowanie stawek płac. Płaca minimalna. Współczesne teorie rynku pracy. Praca a kapitał ludzki

Rynek ziemi - zasobów naturalnych: podaż : ograniczoność , rzadkość; zasoby odnawialne, nieodnawialne, stałe. Renta gruntowa. Rola mechanizmu cenowego w ukierunkowywaniu wykorzystania zasobów naturalnych czyli w podziale zasobów między różne zastosowania.

Rynek kapitału: rzeczowego i finansowego (pieniężnego) = banki i giełda (rynek papierów wartościowych) Podział dochodów w oparciu o krańcowe produkty z czynników wytwórczych. Podstawowe formy dochodów. Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji. Pojęcie i rodzaje renty ekonomicznej. Pojęcie stopy procentowej i jej determinanty - stopa procentowa jako cena równowagi na rynku kredytowym. Czysta stopa procentowa; rynkowa stopa procentowa.

Podstawowe pojęcia:

Popyt i podaż na pracę, równowaga na rynku pracy, płaca, związki zawodowe, kapitał ludzki, podaż ziemi, renta gruntowa, kapitał rzeczowy, stopa procentowa, podaż kapitału, popyt na kapitał

ROLA INFORMACJI W GOSPODARCE. NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO

Rola informacji jako „materiału” w procesie produkcyjnym i produktu(usługa); Współczesna gospodarka oparta na informacji, oparta na wiedzy, napędzana wiedzą; rola technologii informacyjnych(informatycznych) i komunikacyjnych; gospodarka elektroniczna (e-business). Dostępność i waga informacji. Asymetria informacyjna a MSP. Mechanizmy dystrybucji informacji.

Niepełna informacja == niepewność w gospodarce == ryzyko w działaniu gospodarczym. Rola ryzyka jako przesłanki zachowań i decyzji podmiotów gospodarczych. Rola ubezpieczeń

Podstawowe pojęcia:

Informacja, e-business, asymetria informacyjna, niepewność, ryzyko, ubezpieczenia

PAŃSTWO A GOSPODARKA

1. Ograniczenia, błędy, niedostatki rynku a rola państwa

Ewolucja poglądów od klasyków, przez przełom keynesowski po współczesne dyskusje. Państwo dobrobytu a społeczna gospodarka rynkowa.

Podstawowe argumenty za i przeciw aktywnej ekonomicznej roli państwa w gospodarce

2. Podstawowe ekonomiczne funkcje państwa

Funkcja legislacyjna

Funkcja alokacyjna

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja redystrybucyjna

3. Formy, metody i kierunki aktywności państwa

Reagowanie na efekty zewnętrzne;

dbanie o dostępność dóbr publicznych;

zapewnianie dostępu do informacji(MiÂ);

podtrzymywanie konkurencji na rynku;

prowadzenie polityki przemysłowej(innowacyjnej);

nacjonalizacja i prywatyzacja;

tłumienie wahań koniunktury;

wyrównywanie dochodów

4. Podstawowy problem interwencjonizmu: równość (sprawiedliwość) czy efektywność

Równość, wnoszący podobny wkład otrzymują podobne dochody; nie mogący pracować żyją godziwie. Czy równość == sprawiedliwość.

“Konflikt.. pomiędzy równością i efektywnością...jest naszym największym społeczno-gospodarczym dylematem ...Nie możemy jednocześnie cieszyć się owocami efektywności rynkowej i równo ich dzielić”(A.Okun)

Podstawowe pojęcia:

Państwo-stróż nocny, państwo dobrobytu, funkcja legislacyjna, funkcja alokacyjna, funkcja redystrybucyjna, funkcja stabilizacyjna, interwencjonizm państwowy, polityka gospodarcza

Podstawowe pojęcia przedstawione po konspektach poszczególnych tematów będą częścią rygorów egzaminacyjnych (i zaliczeniowych, w grupach, z którymi prowadzę ćwiczenia), to znaczy obowiązuje Państwa znajomość tych pojęć, niekoniecznie dosłownie zapamiętanych z podręcznika-dowolnego, ale na pewno w postaci zbliżonej do poprawnej w większości podręczników i w materiale wykładowym.

Oprócz pojęć na egzaminie znajdą się pytania testowe z zakresu przedmiotu; większość znajduje się w materiałach pomocniczych do studiowania ekonomii, mikroekonomii(np. do Podstaw ekonomii R.Milewskiego, czy Ekonomii Begga)

---