PROGRAM PRZEDMIOTU „EMBRIOLOGIA”

na rok akademicki 2009-2010

Treść przedmiotu w roku 2009/10:

I.	Embriologia ogólna
1.1	Gametogeneza	W, Ćw
	Miejsce gametogenezy, okres życia osobniczego
	Spermatogeneza: spermacytogeneza, spermiogeneza
	Rola sustentocytów w spermatogenezie
	Oogeneza w okresie płodowym
	Oogeneza w okresie dojrzałości płciowej
	Regulacja oogenezy
1.2	Cykl płciowy u kobiety
	Cykl jajnikowy
	Cykl miesiączkowy.
1.3	Zapłodnienie
	Specyfika gatunkowa. Rola glikoprotein ZP1-3
	Kapacytacja. Reakcja akrosomalna.
	Rola otoczki przezroczystej.
	Reakcja korowa.
	Przedjądrze męskie i żeńskie.
	Zygota i jej charakterystyka.
2.1	Bruzdkowanie	W, Ćw
	Bruzdkowanie. Czas i tempo pierwszych podziałów.
	Rola molekuł adhezji w tworzeniu blastocysty.
2.2	Implantacja
	Implantacja. Rola otoczki przezroczystej.
	Rola właściwości sekrecyjnych trofoblastu i molekuł adhezji w procesie implantacji.
2.3	Różnicowanie się struktur pozazarodkowych
	Pęcherzyk żółtkowy, owodnia, kosmówka
2.4	Gastrulacja Tarczka zarodkowa: ektoderma, endoderma, mezoderma
2.5	Różnicowanie listków zarodkowych
	Różnicowanie ektodermy. Neuroektoderma. Komórki grzebienia nerwowego (KGN). Rombomery. Ektoderma okrywająca. Rola molekuł adhezji i genów HOX w różnicowaniu tych struktur.
	Różnicowanie endodermy - powstawanie jelita pierwotnego.
	Różnicowanie mezodermy: przyosiowa, pośrednia, boczna; wewnątrzzarodkowa jama ciała.
	Powstawanie somitomerów i somitów: sklerotom, miotom, dermatom.
	Angiogeneza zarodkowa. Pierwotne narządy krwiotwórcze.
3.1	Błony doczesnowe	W, Ćw
	Rodzaje doczesnej, budowa, funkcja.
3.2	Błony płodowe jako narządy zarodkowe.
	Owodnia-powstawanie, budowa; rola płynu w rozwoju zarodka i płodu. Pierścień pępowinowy. Pępowina
	Pęcherzyk żółtkowy pierwotny, wtórny; rola i losy
	Omocznia- funkcja i losy
	Kosmówka - pochodzenie, czas rozwoju, modyfikacje rozwojowe Pęcherz płodowy.
3.3	Łożysko.
	Łożysko - powstawanie, budowa części matczynej i płodowej.
	Krążenie łożyskowe, bariera łożyskowa.
	Funkcje łożyska Ciąża mono- i dizygotyczna
3. 4	Zależności immunologiczne między matką a płodem. Elementy płodowe, matczyne i łożyskowe chroniące płód. Konflikt serologiczny
II.	EMBRIOLOGIA SZCZEGÓŁOWA
4.1	Narząd gardłowy i jego pochodne.	W, Cw
	Czas powstawania i lokalizacja łuków, kieszonek i bruzd gardłowych
	Struktury powstające z poszczególnych łuków.
	Struktury powstające z poszczególnych kieszonek i bruzd.
4.2	Narząd gardłowy a rozwój twarzy i jamy ustnej.
	Rozwój twarzy - zawiązki i powstające z nich struktury
	Udział grzebieni nerwowych w rozwoju twarzy.
	Rozwój jamy ustnej i wybranych jej elementów: języka, podniebienia, ślinianek. Rozwój jam nosowych i narządu węchu.
4.3	Zarys rozwoju gruczołów dokrewnych cz.I
	Rozwój tarczycy, przytarczyc, grasicy
5.1	Zarys rozwoju układu naczyniowego	W,Ćw
	Tworzenie się serca; przekształcenia zatoki żylnej
	Rozwój układu tętniczego.
	Rozwój układu żylnego.
5.2	Zarys rozwoju układu limfatycznego.
	Rozwój śledziony.
	Rozwój grasicy.
	Rozwój migdałków.
	Rozwój naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych.
5.3	Zarys rozwoju układu oddechowego.
	Czas powstawania poszczególnych elementów, tworzenie się surfaktantu; zależność między stopniem zróżnicowania nabłonka oddechowego a przeżywalnością płodów przedwcześnie urodzonych.
6.1	Zarys rozwoju przewodu pokarmowego.	W,Ćw
	Rozwój pierwotnego jelita: przedniego, środkowego i tylnego.
	Rozwój wątroby i trzustki. Powstawanie wysp trzustkowych.
6.2	Zarys rozwoju układu nerwowego
	Neurulacja. Różnicowanie cewy nerwowej - udział genów HOX, białek: Shh, BMP
	Różnicowanie się komórek nerwowych.
	Udział grzebieni nerwowych w powstawaniu różnych elementów układu nerwowego.
	Dojrzewanie morfologiczne i czynnościowe układu nerwowego.
6.3	Zarys rozwoju gruczołów dokrewnych cz.II
	Rozwój przysadki, nadnerczy, szyszynki, wysp trzustkowych.
7.1	Zarys rozwoju układu moczowego.	W,Ćw
	Rola mezodermy pośredniej w kształtowaniu się sznurów nerkotwórczych i płciowych.
	Powstawanie przednercza, śródnercza, nerki ostatecznej.
	Zatoka moczopłciowa. Rozwój pęcherza moczowego.
7.2	Zarys rozwoju układu płciowego
	Chromosomalne podłoże determinacji płci: Chromosom Y, gen SRY; TDF i jego rola w powstawaniu jądra. Chromosom X; inaktywacja chromosomu X, gen XIST
	Powstawanie gonad: jądra, jajnika
	Różnicowanie przewodów śródnercza i przyśródnerczowych w zależności od płci.
	Hormony i zróżnicowanie płciowe: hormon antymullerowski, androgeny, estrogeny
8.1	Zarys rozwoju układu szkieletowego,mięśni i skóry.	W,Ćw
	Powstawanie kręgosłupa; udział genów HOX.
	Powstawanie mostka i żeber.
	Kształtowanie się kości mózgo- i twarzoczaszki
	Rozwój kończyn; geny HOX, białka morfogenetyczne (BMP) i ich udział w rozwoju kończyn.
	Pochodzenie mięśni gładkich, szkieletowych, serca.
	Miogeneza i jej regulatory.
	Pochodzenie naskórka i skóry właściwej.
	Pojawianie się wytworów skóry.
8.2	Wybrane elementy rozwoju narządów zmysłów.
	Rozwój ucha.
	Rozwój oka.
9.	Charakterystyka okresu zarodkowego i płodowego	W,Cw
	Charakterystyka morfologiczna zarodka i płodu w poszczególnych trymestrach ciąży. Stadia Carnegie
	Parametry opisujące wielkość płodu.
	Określanie czasu trwania ciąży i terminu porodu. Induktory porodu.
	Demonstracje zarodków i płodów w różnych okresach rozwoju. Diagnostyka prenatalna
III.	Wybrane zagadnienia Z molekularnych mechanizmów biologii rozwoju.
10.1	Proces wzrostu komórek i jego molekularne aspekty	W
	Definicja wzrostu. Populacje komórkowe i charakter ich wzrostu. Wzrost fazowy i niezsynchronizowany.
	Cykl komórkowy i jego regulacja (cykliny, kinazy cdk i ich inhibitory; geny supresorowe - gen p53 i Rb1
	Regulacja wzrostu. Czynniki wzrostu. Protoonkogeny. Powierzchnia komórki a proces wzrostu.
	Rola cyklin i kinaz w regulacji oogenezy - MPF.
10.2	Proces różnicowania jako jeden z podstawowych problemów biologii rozwoju.
	Różne poziomy organizacyjne tego procesu (różnicowanie morfologiczne, biochemiczne, czynnościowe).
	Kanony różnicowania.
	Protoonkogeny a proces różnicowania.
	Zjawisko imprintingu genomu.
	Geny homeotyczne u zwierząt. Geny HOX u człowieka.
	Czynniki transkrypcji (homeodomeny, palec cynkowy) i białka sygnalizacyjne (TGF, BMP, Shh) w różnicowaniu.
10.3	Molekuły adhezji .
	Podział na grupy molekuł adhezji. Molekuły błon plazmatycznych (CAM), molekuły przestrzeni międzykomórkowej (SAM)
	Molekuły adhezji - molekularna baza morfogenezy i kształtu komórek, przekazywanie sygnałów do komórki powodujących ich wzrost i różnicowanie.
10.4	Śmierć komórki.
	Śmierć komórki - nekroza, apoptoza
	Cechy morfologiczne nekrozy i apoptozy.
	Główne składowe mechanizmu apoptozy (układ Fas/FasL; TNF-α; białka Bcl-2: Bax, Bad, Bcl-2; gen p53, kaspazy ).
	Hipotetyczna sekwencja zdarzeń w komórce ulegającej apoptozie. Droga wewnętrzna i zewnętrzna indukcji apoptozy .
	Telomery jako zegary biologiczne. Telomeraza w gametach.

Obowiązujące piśmiennictwo:

1. K.Kozłowska "Zarys embriologii wraz z elementami biologii rozwoju" wyd. I 2005, skrypt AMG

2. H. Bartel "Embriologia", PZWL wyd. IV 2005

3. T.W. Sadler "Embriologia lekarska", Med Tour Press Int., 1993

---