Skrypt z Prawa Kanonicznego

Prawo zakonne

Spis treści:

I. Normy wspólne wszystkim instytutom życia konsekrowanego - kan. 573-606

1. Pojęcie życia konsekrowanego

2. Znaczenie instytutów w Kościele

3. Profesja rad ewangelicznych

4. Teologia instytutów życia konsekrowanego

5. Zależność od władzy kościelnej

1. papież i Stolica Apostolska

2. Biskupi i Ordynariusze miejsca

6. Braterskie współżycie

7. Zachowanie własnego dziedzictwa

8. Erekcja i zniesienie

9. Autonomia instytutów

10. Prawo własne instytutów

11. Władza przełożonych i kapituł

12. Przyjęcie

13. Egzempcja

14. Nowe formy życia zakonnego

15. Zatwierdzenie nowych form życia konsekrowanego

16. Zasada równości.

II. Instytuty zakonne - kan. 607-709.

1. Elementy prawne (kanoniczne) składające się na pojęcie życia zakonnego

1. Wspólnota

2. Śluby publiczne

3. Braterskie współżycie

4. Oddzielenie od świata

5. Publiczne świadectwo

A. Domy zakonne, ich erekcja i znoszenie - kan. 608-616.

1. Zasady ogólne

1. Obowiązek zamieszkania

2. Wyposażenie

3. Obecność przełożonego

2. Założenie domu zakonnego

1. Warunki wstępne

2. Władza kompetentna

3. Konsekwencje prawne

3. Zmiana przeznaczenia domu

4. Klasztory niezależne

5. Zniesienie domu zakonnego

B. Zarząd instytutów - kan. 617-640.

• Przełożeni i rady

1. Zasada ogólna

2. Służba i dialog

3. Obowiązki ascetyczno -duszpasterskie przełożonych

4. Przełożeni wyżsi

5. Prowincje

6. Zakres władzy przełożonych

7. Profesja wieczysta - warunek ważnego wyboru lub nominacji

8. Czas trwania urzędu przełożonego, usunięcie, przeniesienie

9. Sposoby ustanawiania przełożonych

10. Ogólna zasada wyboru i nominacji

11. Radni przełożonych

12. Obowiązki prawne przełożonych

1. Wizytacja

2. Rezydencja

3. Troska o spowiedników dla podwładnych

• Kapituły

1. Kapituły generalne

2. Inne kapituły i zebrania

3. Zasady ogólne

• Dobra doczesne i ich zarząd

1. Prawo własności oraz jego ograniczenia

2. Zarządzanie dobrami

1. Ogólne wytyczne

2. Ustanawianie ekonomów

3. Sprawozdania

4. Akty zwyczajnej i nadzwyczajnej administracji

3. Alienacja

4. Długi i zobowiązania

5. Zbiorowe świadectwo miłości i ubóstwa

C. Przyjmowanie kandydatów i kształcenie członków - kan. 641-661

• Przyjęcie do nowicjatu

1. Prawo przyjęcia

2. Przymioty kandydatów

3. Przeszkody powodujące nieważność przyjęcia

4. Przeszkody na mocy prawa własnego

5. Zakazy przyjęcia

6. Świadectwa i informacje

• Nowicjat i kształcenie nowicjuszy

1. Natura i cel nowicjatu

2. Miejsce nowicjatu

3. Czas trwania nowicjatu

4. Kierownictwo nowicjuszy

1. Ustanowienie mistrza

2. Wymagane przymioty mistrza i jego pracowników

5. Przedmiot formacji nowicjackiej

6. Zakończenie nowicjatu

• Profesja zakonna

1. Istotne elementy profesji

2. Okres trwania profesji czasowej

3. Warunki ważności profesji czasowej

4. Ponowienie i przedłużenie profesji czasowej, antycypowanie profesji wieczystej

5. Warunki ważności profesji wieczystej

6. Uważnienie profesji

7. Profesja wątpliwa

• Kształcenie zakonników

1. Formacja sensu stricto: program i czas trwania

2. Formacja ścisła: istotne wytyczne

3. Formacja stała

D. Obowiązki i prawa instytutów oraz ich członków - kan. 662-672.

1. Naśladowanie Chrystusa

2. Kontemplacja i modlitwa

3. Nawrócenie i pokuta

1. Nawrócenie

2. Rachunek sumienia

3. Sakrament pokuty

4. Życie wspólne

1. Pobyt w domu zakonnym

2. Prawny pobyt poza domem zakonnym

3. Bezprawny pobyt poza domem zakonnym

5. Korzystanie ze środków społecznego przekazu

6. Klauzura

1. Pojęcie i cel

2. Rodzaje klauzury

• Zwykła - powszechna

• W klasztorach kontemplacyjnych

• Papieska

• Konstytucyjna

3. Uprawnienia biskupa diecezjalnego

• Dysponowanie dobrami doczesnymi

1. Rezygnacja z zarządu i sporządzenie testamentu

2. Zmiana testamentu oraz zrzeczenie się zarządu

3. Nabywanie na korzyść instytutu

4. Całkowite zrzeczenie się dóbr

5. Fakultatywne zrzeczenie się dóbr

6. Skutki prawne zrzeczenia się całkowitego

• Ubiór zakonny

• Prawo do środków koniecznych do osiągnięcia celu powołania

• Przyjmowanie obowiązków poza instytutem

• Obowiązki i prawa duchownych nałożone na zakonników

E. Apostolstwo instytutów kan - 673-683.

1. Zasada ogólna

2. Apostolstwo instytutów kontemplacyjnych

3. Instytuty oddane dziełom apostolskim

4. Apostolstwo instytutów zakonnych laickich

5. zachowanie dzieł własnych

6. Zależność od biskupów i własnych przełożonych

7. Zakaz przebywania w diecezji

8. Współpraca i koordynacja pracy apostolskiej

9. Dzieła powierzone zakonnikom

10. Nadawanie zakonnikom diecezjalnych urzędów kościelnych

1. Nadanie

2. Odwołanie

11. Prawo biskupa do wizytacji pasterskiej

F. Wyłączenie członków z instytutu - kan. 684-704.

1. Przejście do innego instytutu

1. Przejście do instytutu zakonnego

2. Przejście z jednego klasztoru niezależnego do innego domu zakonnego sui iuris.

3. Przejście z instytutu zakonnego do instytutu świeckiego lub stowarzyszenia życia apostolskiego

4. Stan prawny zakonnika i skutki przejścia

2. Wyjście z instytutu

1. Eksklaustracja

1. Eksklaustracja zwyczajowa

2. Eksklaustracja nałożona (przymusowa)

3. Skutki prawne

2. Wystąpienie po profesji czasowej

3. Wystąpienie w czasie trwania ślubów czasowych (indult odejścia)

4. Niedopuszczenie do następnej profesji

5. Ponowne przyjęcie

6. Wystąpienie po profesji wieczystej

7. Skutki prawne indultu odejścia

3. Wydalanie członków

1. Wydalenie ipso facto

1. Notoryczne odstępstwo od wiary katolickiej

2. Małżeństwo, nawet cywilne

3. Urzędowe stwierdzenie faktu

2. Wydalenie obligatoryjne

1. Specyfika przestępstw

2. Postępowanie formalne

3. Wydalenie nieobligatoryjne

1. Ogólne zasady wymierzania kary wydalenia

2. Przyczyny wydalenia

3. Procedura

4. Wydalenie z domu zakonnego

5. Prawo bezpośredniego odnoszenia się do najwyższego przełożonego

6. Dekret wydalenia

1. Wydanie dekretu

2. Zatwierdzenie dekretu

3. Notyfikacja dekretu

4. Rekurs

7. Skutki prawne dekretu wydalenia

8. Powiadomienie Stolicy Apostolskiej

G. Zakonnicy wyniesieni do godności biskupiej - kan. 705-707.

1. Stan prawny zakonnika - biskupa

1. Ślub posłuszeństwa oraz inne obowiązki zakonne

2. Ślub ubóstwa

2. Przejście na emeryturę

1. Miejsce zamieszkania

2. Utrzymanie

H. Konferencje Wyższych Przełożonych kan. 708-709.

1. Pożytek i cele

2. Erekcja, statuty i osobowość prawna

III. Instytuty świeckie - kan. 710-730

1. Pojęcie

2. Stan prawny członków

3. Sposób przyjęcia rad ewangelicznych

4. Świadectwo i apostolstwo

5. Sposób życia

6. Zależność od biskupa diecezjalnego

7. Udział w życiu instytutu

8. Zarząd

9. Zarządzanie dobrami doczesnymi

10. Obowiązki natury duchowej

11. Przyjęcie do instytutu

• Władza kompetentna

• Warunki ważnego przyjęcia

• Wstępna próba

• Cele

• Czas trwania i sposób prowadzenia

• Inkorporacja

• Pierwsze włączenie

• Włączenie wieczyste lub definitywne

• Formacja

• Prawo asocjacji wiernych

• Opuszczenie instytutu

• Wystąpienie

• Niedopuszczenie do ponowienia świętych więzów

• Skutki prawne indultu odejścia

• Wydalenie

• Przejście do innego instytutu

IV. Stowarzyszenia życia apostolskiego kan. 731 - 746

1. Pojęcie i podział

1. Pojęcie

2. Podział

2. Zachowanie prawa o instytutach życia konsekrowanego

3. Założenie, zniesienie i podział

4. Zarząd

5. Przyjęcie, okres próby, kształcenie oraz inkardynacja

1. Przyjęcie

2. Okres próby i formacja ścisła

3. Inkardynacja

6. Obowiązki i prawa członków

7. Dobra doczesne

8. Apostolstwo

9. Opuszczenie stowarzyszenie

1. Wyjście i wydalenie członka nie włączonego definitywnie

2. Opuszczenie stowarzyszenia przez członka definitywnie inkorporowanego

3. Przejście do innego stowarzyszenia lub instytutu życia konsekrowanego

4. Wydalenie

10. Przebywanie poza stowarzyszeniem

I. Normy wspólne wszystkim instytutom życia konsekrowanego - kan. 573-606

Rozdział I odnosi się do wszystkich instytutów życia zakonnego. KPK z 1917 roku zawierał dodatkowo jeszcze cztery kanony wstępne, które miały charakter czysto formalny.

Temat 1. Pojęcie życia konsekrowanego.

Życie konsekrowane, to nie na pewno ucieczka przed światem, aby osiągnąć doskonałość. Wszyscy chrześcijanie, powołani są do pełnienia doskonałej miłości, świętości w różnych sytuacjach powołanie (rodzina, zakon, życie samotne). Życie konsekrowane to specyficzny sposób naśladowania Jezusa Chrystusa i dążenia do świętości.

Definicja życia konsekrowanego poprzez profesję rad ewangelicznych ma 2 elementy:

1. element teologiczny

1. całkowite oddanie się Bogu, uwielbianie Go

2. składanie Mu kultu

3. naśladowanie Chrystusa w Duchu Świętym

4. profesja rad ewangelicznych

5. dążenie do doskonałej miłości w służbie Kościoła

6. łączność z Kościołem poprzez miłość

2. element kanoniczny

1. stałość

2. erekcja przez kompetentną władzę zakonną

3. wolność w wyborze życia

4. zachowanie rad ewangelicznych na podstawie złożonych ślubów lub zobowiązań

5. przestrzeganie przepisów danego instytutu

Między tymi dwoma elementami istnieje jednak ścisła spójność, zwana koherencją.

Temat 2. Znaczenie instytutów w Kościele.

Stan osób konsekrowanych tkwi w sercu Kościoła. Kanon 574 wyprowadza wnioski, że:

• stan osób w Kościele powinien być szanowany i popierany

• powołani do tego stanu korzystają z szczególnego daru, mają pomagać w zbawczej misji Kościoła. Muszą pamiętać, że to Bóg ich powołuje.

Temat 3. Profesja rad ewangelicznych.

Rady ewangeliczne są darem od Jezusa dla Kościoła. Jest to na pewno chrystologiczny fundament. Sposób realizacji rad ewangelicznych w instytutach życia konsekrowanego nie jest jednolity. Istotną treścią rad ewangelicznych są śluby:

a. czystość (599)

b. ubóstwo (600)

c. posłuszeństwo (601)

Należy zauważyć, że każdy instytut zakonny w swoich konstytucjach ma na uwadze własnych charakter ślubów i konstytucje powinny określić sposób ich realizowania. Profesja rad ewangelicznych nie powoduje wyobcowania spośród ludzi, lecz przyczynia się do budowania tejże społeczności w relacji do Pana.

Kanon 573 przewiduje podwójną formę zobowiązania się do życia według rad ewangelicznych:

1. śluby publiczne

2. inne zobowiązania (święte więzy)

Na mocy prawa członkowie instytutów zakonnych składają śluby wieczyste lub czasowe, które są odnawiane po upływie określonego czasu (kan. 607). Członkowie instytutów świeckich zobowiązują się do zachowania rad ewangelicznych przez święte więzy. Członkowie stowarzyszeń życia apostolskiego nie składają żadnych ślubów (kan. 731 § 1) , mogą jednak poprzez jakieś święte więzy podjąć się zachowania rad ewangelicznych. Pustelnicy mogą zobowiązać się do praktykowania rad ewangelicznych poprzez śluby, albo inne więzy (kan. 603§ 2). Dziewice poświęcają się Bogu wobec biskupa diecezjalnego według zatwierdzonego obrzędu liturgicznego. Przede wszystkim chodzi tu o ślub czystości.

Wierne wypełnianie rad ewangelicznych wynika z faktu publicznego zobowiązania się wobec Kościoła.

Temat 4. Typologia instytutów życia konsekrowanego.

Można wyodrębnić następujące rodzaje i formy życia zakonnego:

1. Kryterium ogólne

a. instytuty zakonne

1. instytuty świeckie

2. stowarzyszenia życia apostolskiego

3. życie pustelnicze

4. stan dziewic

2. Kryterium naśladowania Chrystusa. Każdy naśladuje Jezusa Chrystusa w różnorodny sposób. Jest to wielki dar każdego zgromadzenia, instytutu zakonnego. Kodeks w tym kryterium rozróżnia także:

- instytuty naśladujące Chrystusa modlącego się (instytuty kontemplacyjne)

- instytuty naśladujące Chrystusa głoszącego królestwo Boże (instytuty czynnego apostolstwa)

- instytuty naśladujące Chrystusa czyniącego bliźnim dobrze (instytuty działające miłosiernie)

- instytuty naśladujące Chrystusa obcującego z ludźmi w świecie (instytuty świeckie)

3. Kryterium święceń. Rozróżnia się:

- kleryckie - podejmują się wykonywania święceń kapłańskich (np. sdb)

- laickie

4. Kryterium zatwierdzania wyodrębniamy tutaj instytuty zatwierdzone na:

- prawie papieskim - instytuty erygowane prze Stolicę Apostolską

- prawie diecezjalnym - instytuty erygowane przez biskupa diecezjalnego, które nie otrzymały zatwierdzenia od Stolicy Apostolskiej.

Decretum laudis - dekret ten udziela Stolica Apostolska, gdy instytut znacznie rozwinie działalność apostolską na terenie kilku diecezji, będzie miał strukturę prawną, organizacyjną. Taki dekret zapewnia instytutom większą stabilizację w Kościele.

5. kryterium egzempcji Można wyróżnić instytuty wyjęte i nie wyjęte.

6. Kryterium płci. Instytuty męskie i żeńskie

7. Kryterium zarządu wewnętrznego. Można wyróżnić instytuty:

- hierarchiczne - władzę sprawują przełożeni kolejno podporządkowanych stopni (generał - prowincjał - przełożony domu zakonnego)

- nie hierarchiczne - każdy klasztor jest autonomiczny, czyli jest domem niezależnym od drugiego domy niezależne to domu sui iuris (kan. 613). Do takich domów można zaliczyć bernardynów, kamedułów.

Temat 5. Zależność od władzy kościelnej.

W zakresie wewnętrznym, każdy instytut posiada autonomię, ale jeżeli chodzi o zakres zewnętrzny można wymienić różne stopnie zależności.

a. papież i Stolica Apostolska. Kanon 590 mówi, że instytuty podlegają najwyższej władzy kościelnej. Każdy członek zakonu jest zobowiązany do bycia uległym papieżowi, jako najwyższemu swemu przełożonemu, również na mocy ślubu posłuszeństwa. Papież piastuje najwyższy urząd w Kościele. Istotne elementy jego władzy można określić jako: najwyższy, pełny, bezpośredni, powszechny, zwyczajny. Papież więc może rozkazywać zakonnikom według ich reguł i konstytucji. Papież sam nie wykonuje swojej władzy nad instytutami, ma do tego Kurę Rzymską.

Stolicy Apostolskiej przysługuje prawo:

- erygowania instytutów życia konsekrowanego

- zatwierdzania myśli i zamierzeń założycieli

- żądania od biskupa diecezjalnego, aby przed formalną erekcją nowego instytutu skontaktował się ze Stolica Apostolską

- wyłącznej kompetencji zniesienia instytutu i decyzji co do jego dóbr doczesnych

- tworzenie instytutu na prawie papieskim

- uznania instytutu za klerycki lub laicki.

- wyłączne prawo zatwierdzania nowych form życia konsekrowanego.

Stolicy Apostolskiej podlegają instytuty życia konsekrowanego ze względu na to, że są poświęcone Bogu i są dla całego Kościoła. Jeżeli Stolica Apostolska naniosła poprawki na zatwierdzeniach konstytucji na prawie diecezjalnym, to biskup nie może tego podważyć, niczego nie może zmienić. Papież ma prawo wymagać od wszystkich ślubu posłuszeństwa.

b. Biskupi i Ordynariusze miejsca. Na samym początku chce przedstawić rozróżnienie co do terminów:

- biskup - jest następcą Apostołów. Poprzez Ducha Świętego zostali pasterzami w Kościele, aby byli nauczycielami, kapłanami świętego kultu i sprawowali władze rządzenia

- biskup diecezjalny - to biskup, któremu została powierzona troska o jakąś diecezję. Inni biskupi noszą nazwę tytularni.

- Ordynariusz - jest przełożonym Kościoła partykularnego, posiadają ogólną wykonawczą władzę zwyczajną. Również zaliczamy tutaj wikariuszów generalnych, wyższych przełożonych kleryckich instytutów zakonnych na prawie papieskim, którzy posiadają przynajmniej zwyczajną władzę wykonawczą

- ordynariusz miejsca - wszyscy ordynariusze z wyjątkiem przełożonych instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego.

Biskupi ponoszą odpowiedzialność za nowe formy życia konsekrowanego, maja okazywać szacunek i popierać ich stan życia według rad ewangelicznych.

Biskupi na terenie swojego Kościoła partykularnego mogą:

- erygować formalnym dekretem instytuty życia konsekrowanego po uprzedniej konsultacji z Stolicą Apostolską. Instytut jest na prawie diecezjalnym do momentu otrzymania dekretu zatwierdzającego ze strony Stolicy Świętej.

- zatwierdzać konstytucje i potwierdzać prawnie wprowadzone w nich zmiany w instytutach na prawie diecezjalnym. Jeżeli instytut objął swym zasięgiem inne diecezje biskup diecezjalny domu głównego powinien konsultować się z pozostałymi biskupami diecezjalnymi.

- przyjmować w imieniu Kościoła publiczna profesję

- poświęcać Bogu dziewice, według zatwierdzonego obrzędu liturgicznego.

Biskupi maja także obowiązek

- sprawowania szczególnej opieki nad instytucjami na prawie diecezjalnym

- rozpoznawanie nowych form życia konsekrowanego

- winni strzec autonomii instytutów

Temat 6. Braterskie współżycie.

Nie chodzi o życie wspólne, wspólnotowe, ale raczej chodzi o jedność, wynikającej z sakramentalnej łączności z Chrystusem przez chrzest i pogłębionej przez wspólne powołanie. , profesję, posłannictwo. Tak rozumiane współżycie braterskie powinno zjednoczyć wszystkich członków w szczególną rodzinę w Chrystusie. Na temat ten mówi kanon 602.

Braterskie współżycie ma na celu:

1. wzajemne wsparcie wszystkich członków w wypełnianiu własnego powołania - jeden drugiego brzemiona noście

2. członkowie instytutu winni stać się przykładem powszechnego pojednania w Chrystusie. Należy określić zasady współżycia.

Temat 7. Zachowanie własnego dziedzictwa.

Różnorodność instytutów pomaga Kościołowi rozwijać liczne formy działalności apostolskiej. Należy powracać do źródeł wszelkiego życia chrześcijańskiego i do pierwotnego ducha, należy także dostosować się do zmieniających się warunków epoki. Dlatego też, wszyscy powinni zachowywać myśl i zamierzenia założycieli, zatwierdzone przez władzę kościelną (kan. 578). Odnosi się to przede wszystkim do natury, celu, ducha, charakteru, zdrowych tradycji.

Temat 8. Erekcja i zniesienie.

Formalne erygowanie należy do biskupa diecezjalnego po niezbędnej konsultacji ze Stolica Apostolską. Zazwyczaj na początku taki powstający instytut istnieje i działa w diecezji nieformalnie, następnie staje się stowarzyszeniem mające określony cel. Dopiero po pewnym okresie zainteresowani zwracają się do biskupa diecezjalnego o zatwierdzenie. Wtedy to przedstawia się konstytucje, ustala się charakter instytutu (czy ma być laicki czy zakonny).

Kiedy biskup dostanie od Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich nihil obstat wówczas wydaje dekret erekcyjny, formalnie powołujący do życia nowy instytut na prawie diecezjalnym.

Agregacja. Jest to przyłączenie nowego instytutu. Skutki agregacji sa przede wszystkim duchowe. Nie daje ona przełożonemu instytutu, żadnej władzy ani jurysdykcji nad instytutem agregowanym. Celem agregacji jest ścisła więź pomiędzy instytutami o wspólnej duchowości. Przykładem może być: Instytut agregowany korzysta z modlitw i zasług zakonu agregującego. Może korzystać z formacji, literatury ascetycznej oraz używać może kalendarza liturgicznego zakonu agregującego. Agregacja to nie obowiązek prawny.

Dzielenie instytutu. Chodzi o tworzenie, łączenie prowincji, regionów. Przełożony instytutów ma pełną władzę w zakresie podejmowania decyzji co do struktury organizacyjnej i zmian strukturalnych (kan. 581)

Zniesienie części instytutu. Dotyczy to prowincji, regionów. Kodeks uznaje tę kwestię za sprawę zarządu wewnętrznego i pozostawił ją do uregulowania w prawie własnym instytutów.

Łączenie i unia instytutów. Chodzi o łączenie tych instytutów, które nie budzą uzasadnionej nadziei dalszego rozwoju. Chodzi przede wszystkim o sytuacje personalna. Łączenie instytutów do podobnego celu i ducha charyzmatycznego, które niewiele różnią się pod tym względem. Dla klasztorów samoistnych zaleca się trzy formy łączności:

1. federacje - w jakiś sposób należą do tej samej rodziny zakonnej

2. unie - te które mają prawie takie same konstytucje i zwyczaje.

3. Zrzeszania się - te, które oddają się tym samym lub podobnym dziełom zewnętrznym.

Łączenie i unia instytutów jest zarezerwowana tylko Stolicy Apostolskiej. Jej również jest zarezerwowane tworzenie konfederacji lub federacji.

Istotne zmiany. Każdy erygowany instytut stanowi rzeczywistość eklezjalną, która pozostaje w odpowiedniej relacji do władzy kościelnej, powołującej jej do życia. Władza, która zatwierdza prawo, jest też kompetentna do jego zmiany.

Zniesienie instytutu. Instytut może przestać istnieć z różnych przyczyn. Można te przyczyny podzielić na:

1. Zewnętrzne - zniesienie przez kompetentną władzę kościelną, lub połączenie z innym instytutem.

2. wewnętrzne - utrata wszystkich członków (np. przez śmierć, opuszczenie). Instytut taki, jako osoba prawna istnieje jeszcze przez 100 lat.

Ogólny sposób postępowania przy formalnej kasacie instytutów:

• brak nadziej rozwoju

• zakaz przyjmowania nowicjuszy

Instytut może być zniesiony tylko przez kompetentną władzę Stolicy Apostolskiej. Ona też decyduje o dobrach doczesnych takiego instytutu (kan. 584)

Temat 9. Autonomia instytutów.

Mowa o słusznej autonomii życia mówi kanon 586 § 1. kanon ten nie podaje definicji pojęcia autonomii. Zasada autonomii obowiązuje przede wszystkim ordynariuszy miejsca. Zakres autonomii jest bardzo szeroki, obejmuje całość spraw wewnętrznych danego instytutu. Można wymienić obszary autonomii:

1. konstytucje - jest to fundamentalny kodeks. Tutaj należy określić naturę instytutu, ducha, cel, charakter, zadania, normy dyscypliny. Odnosi się to do wszystkich instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego.

2. Prawo własne - tu należy wymienić przymioty wymagane od kandydatów do instytutu (kan. 597 § 1)

3. Przepisy własne - zgodnie z duchem założyciela

Temat 10. Prawo własne instytutów.

Są różne rodzaje prawa własnego. Podstawowym prawem są konstytucje. Kodeks określa istotny przymiot materialny konstytucji (myśl i zamierzenia założycieli, natura, cel, duch, charakter, tradycje, włączania członków, dyscypliny, przebieg formacji. Konstytucje zazwyczaj opracowuje i zatwierdza kapituła generalna. Ona zwraca się do Stolicy Apostolskiej lub biskupa diecezjalnego o definitywne zatwierdzenie ich jako prawo własne.

Sobór podkreśla, że sposób życia, modlitwy i pracy powinien odpowiadać dzisiejszym możliwościom fizycznym i psychicznym członków . Kanon 587 mówi o obowiązku prawnym zredagowania konstytucji.

Kolejnym prawem mogą być statuty, dyrektoria. Oprócz konstytucji, każdy instytut powinien je mieć.

Temat. 11. Władza przełożonych i kapituł.

Władze przełożonych i kapituł podaje kanon 596 . na mocy posiadanej władzy przełożeni mogą rządzić swymi podwładnymi zgodnie z celem własnego instytutu, prowincji, domu. Wynika to z dobrowolnego ślubu posłuszeństwa. Przełożeni i kapituły na prawie papieskim posiadają jurysdykcję tj. kościelną władzę rządzenia w zakresie zewnętrznym i wewnętrznym.

Temat 12. Przyjęcie.

W kwestii przyjęcia prawo kanoniczne w kanonie 597 § 1wylicza podstawowe wymagania. Nadto należy mieć na uwadze również postanowienia w kanonach 641-645.

Wymagania:

1. Być katolikiem. Nie można sobie wyobrazić człowieka nieochrzczonego, który jest w instytucie.

2. Kierować się dobrą intencją. Jest to rozumnie podjęty zamiar życia. Nie domniemywa się na podstawie ustnego oświadczenia, ale po zachowaniu, postępowaniu danego kandydata. Tej intencji nie można utożsamiać z powołaniem zakonnym. W okresie formacji może nadejść intencja o powołaniu do rodziny.

3. Posiadać przymioty wymagane prawem powszechnym i instytutu. Przymioty podane są w kanonie 642-645

4. Być wolnym od przeszkód - również mówią o tym poniższe kanony: 643§ 1 oraz § 2. Choroba sama z siebie nie jest przeszkodą kanoniczną, można ją wszakże traktować jako naturalna niezdatność do życia zakonnego.

Kandydat jest wolny w swym wyborze życia. Wolność potwierdza Kodeks w kan. 219. Danemu instytutowi przysługuje prawo przyjęcia kandydata lub też nie. Kanon 597 § 2 mówi o odpowiednim przygotowaniu wszystkich kandydatów.

Temat 13. Egzempcja.

Akcentuje się przede wszystkim dyspozycyjność zakonników dla dobra całego Kościoła. Możliwość udzielenia egzempcji przez papieża wynika z racji jego prymatu w całym Kościele. Głównym celem egzempcji jest wewnętrzny ład instytutów oraz możność posługiwania się zakonnikami przez Ojca Świętego. Wewnętrzny ład zapewnia autonomie wewnętrzną, natomiast możność posługiwania się zakonnikami reguluje ich działalność zewnętrzną w zakresie apostolatu i ewangelizacji. Czym innym jest egzempcja a czym innym jest autonomia instytutów. Prawo do autonomii mają wszystkie instytutu życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego, natomiast o otrzymanie egzempcji musi się starać każdy instytut oddzielnie. Egzempcja dotyczy relacji na zewnątrz to jest określonego stosunku Kościoła partykularnego i jego ordynariusza.

Temat 14. Nowe formy życia konsekrowanego.

Są dwie nowe formy życia konsekrowanego:

1. życie pustelnicze

2. stan dziewic

życie pustelnicze - datuje się w Kościele na III wiek. Należą do nich m.in. św. Paweł, św. Antoni. Ich uważa się za tych, którzy dali początek życiu monastycznemu w Kościele. Życie pustelnicze to taki sposób życia, w którym wierni poprzez surowsze odsunięcie się od świata, milczenie odosobnienia, gorliwą modlitwę i pokutę poświęcają swoje życie na chwałę Boga i zbawienie świata - kanon 603 § 1. Za pustelnika uznaje się osobę poświęconą Bogu poprzez ślub albo inne święte więzy zobowiązuje się publicznie wobec biskupa diecezjalnego do praktykowania trzech rad ewangelicznych i pod jego kierownictwem zachowuje właściwy tryb życia. Te elementy są konieczne, aby być uznanym za pustelnika.

Stan dziewic - definicje tej formy życia zawiera kanon 604 § 1. zaliczając do stanu dziewic osoby Bogu poświęcone przez biskupa diecezjalnego według zatwierdzonego obrzędu liturgicznego, zostają zaślubione mistycznie Chrystusowi, Synowi Bożemu, i przeznaczone na służbę Kościołowi.

Co zatem oznacza mistyczne zaślubiny z Chrystusem? Jest to praktyka jednej rady ewangelicznej - czystości. Co zatem oznacza słowo stan? Jest to zorganizowany sposób życia. Termin dziewice - nie mogą to być wdowy ani kobiety które czy to publicznie czy też nie żyły w sposób przeciwny czystości. Wyrazy święty zamiar - sposób zobowiązania, zbliżony do ślubu. Nie jest to tylko zobowiązanie wewnętrzne, lecz zewnętrzne i trwałe, złożone wobec Kościoła.

Dziewice mają prawo do zrzeszania się w celu wierniejszego wypełnienia swoich zamierzeń oraz owocniejszej służby Kościołowi. Na ten temat mówi drugi paragraf kanonu 604.

Temat 15. Zatwierdzenie nowych form życia konsekrowanego.

Zatwierdzenie zarezerwowane jest Stolicy Apostolskiej -kanon 605. uprawnienie to ma charakter odmienny od przysługującego biskupom prawa erekcji nowego instytutu życia konsekrowanego, chodzi tu o nową formę życia.

Temat 16. Zasada równości.

Zasada równości wynika z kanonu 606. Jednakowo odnosi się kodeks do mężczyzn i do kobiet, chyba że co innego wynika z kontekstu czy tez natury

Na zakończenie tego pierwszego działu należy zauważyć, że Normy Wspólne odnoszą się do wszystkich form życia konsekrowanego.

Kan. 599. Ewangeliczna rada czystości podejmowana ze względu na Królestwo niebieskie, będąca znakiem przyszłego świata i źródłem obfitej płodności w niepodzielnym sercu, zawiera w sobie obowiązek doskonałej wstrzemięźliwości w celibacie.

Kan. 600. Ewangeliczna rada ubóstwa do naśladowania Chrystusa, który będąc bogaty stał się dla nas cierpiącym niedostatek, prócz życia w rzeczywistości i w duchu ubogiego, prowadzonego pracowicie w trzeźwości i dalekiego od ziemskich bogactw, niesie ze sobą zależność i ograniczenie w używaniu dóbr i dysponowaniu nimi, zgodnie z własnym prawem poszczególnych instytutów.

Kan. 601. Ewangeliczna rada posłuszeństwa, podejmowana w duchu wiary i miłości do naśladowania Chrystusa posłusznego aż do śmierci, zobowiązuje do podporządkowania własnej woli prawowitym przełożonym, zastępującym Boga, gdy wydają polecenia zgodnie z własnymi konstytucjami.

Kan. 577. Bardzo liczne są w Kościele instytuty życia konsekrowanego, które posiadają różne dary, według udzielonej im łaski: naśladując dokładnie Chrystusa, czy to modlącego się, czy głoszącego Królestwo Boże, czy czyniącego ludziom dobrze, czy też obcującego z nimi w świecie, zawsze jednak wypełniającego wolę Ojca.

Kan. 588 § 1. Stan życia konsekrowanego nie jest ze swej natury ani klerycki, ani laicki.

§ 2. Instytut nazywa się kleryckim wtedy, gdy z racji celu, czyli zamierzenia założyciela, ewentualnie na podstawie prawomocnej tradycji, pozostaje pod zarządem duchownych, podejmuje wykonywanie święceń i jako taki jest uznawany przez władzę kościelną.

§ 3. Natomiast instytut nazywa się laicki wtedy, gdy został uznany za taki przez władzę kościelną, na mocy jego natury, charakteru i celu ma właściwe sobie zadanie, określone przez założyciela czy prawnie ustaloną tradycję, nie zawierającą w sobie wykonywania święceń.

Kan. 589. Instytut życia konsekrowanego nazywa się instytutem na prawie papieskim, jeśli został erygowany przez Stolicę Świętą albo otrzymał od niej formalny dekret zatwierdzający. Jest natomiast na prawie diecezjalnym, gdy został erygowany przez biskupa diecezjalnego, a nie otrzymał od Stolicy Apostolskiej dekretu zatwierdzającego.

Kan. 591. Mając na uwadze większe dobro instytutów oraz troskę o zabezpieczenie potrzeb apostolatu, Papież, na mocy swego prymatu obejmującego cały Kościół, może ze względu na wspólny pożytek wyjmować instytuty życia konsekrowanego spod kierownictwa ordynariuszy miejsca i poddawać je tylko sobie lub innej władzy kościelnej.

Kan. 606. Co się tutaj postanawia o instytutach życia konsekrowanego oraz o ich członkach, odnosi się w jednakowym stopniu do mężczyzn i kobiet, chyba że co innego wynika z kontekstu lub natury rzeczy.

Kan. 590 § 1. Ponieważ instytuty życia konsekrowanego są w sposób specjalny poświęcone na służbę Bogu i całemu Kościołowi, stąd ze szczególnej racji podlegają najwyższej władzy kościelnej.

§ 2. Każdy członek obowiązany jest okazywać uległość Papieżowi jako swemu najwyższemu przełożonemu, również z racji świętych więzów posłuszeństwa.

Kurie Rzymską stanowią: Sekretariat stanu, Rada publicznych spraw Kościoła, inne instytucje Kurii Rzymskiej

Kan. 602. Braterskie współżycie, właściwe każdemu instytutowi, poprzez które wszyscy członkowie jednoczą się w szczególną jakby rodzinę w Chrystusie, tak powinno być określone, ażeby stawało się dla wszystkich wzajemnym wsparciem w wypełnianiu własnego powołania. Przez braterską zaś wspólnotę zaszczepioną i ugruntowaną w miłości, członkowie winni stać się przykładem powszechnego pojednania w Chrystusie.

Kan. 578. Wszyscy powinni wiernie zachowywać myśl i zamierzenia założycieli, zatwierdzone przez kompetentną władzę kościelną, dotyczące natury, celu, ducha i charakteru instytutu, jak również zdrowych jego tradycji, co stanowi dziedzictwo tegoż instytutu.

Kan. 581. Dzielenie instytutu na części, niezależnie od tego, jaką noszą nazwę, erygowanie ich od nowa, łączenie już erygowanych lub dokonywanie innego rodzaju zmian, należy do kompetentnej władzy instytutu, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

Kan. 587 § 1. Dla lepszej ochrony własnego powołania oraz identyczności poszczególnych instytutów, kodeks fundamentalny, czyli konstytucje każdego instytutu, oprócz tego, co nakazuje zachować kan. 578, powinny zawierać także normy fundamentalne odnośnie do zarządzania instytutem i dyscypliny członków, włączania członków oraz ich formacji, jak również przedmiotu podejmowanych świętych zobowiązań.

§ 2. Kodeks ten jest zatwierdzany przez kompetentną władzą kościelną i tylko za jej zgodą może być zmieniony.

§ 3. W tym kodeksie należy odpowiednio zharmonizować elementy duchowe i prawne; przy czym jednak nie powinno się mnożyć norm prawnych bez konieczności.

§ 4. Pozostałe normy, wydane przez kompetentny instytut, winny być zebrane w innych kodeksach, które mogą byt odpowiednio odnawiane i przystosowywane, stosownie do wymagań miejsca i czasu.

Kan. 596 § 1. Przełożeni instytutów oraz kapituły posiadają w odniesieniu do podległych im członków władzę określoną prawem powszechnym i konstytucjami.§ 2. Natomiast w zakonnych instytutach kleryckich na prawie papieskim posiadają ponadto kościelną władzę rządzenia, w zakresie zarówno zewnętrznym, jak i wewnętrznym.

§ 3. Do władzy, o której w § 1, maja zastosowanie przepisy kan. 131, 133 i 137-144.

Kan. 587 § 1. Dla lepszej ochrony własnego powołania oraz identyczności poszczególnych instytutów, kodeks fundamentalny, czyli konstytucje każdego instytutu, oprócz tego, co nakazuje zachować kan. 578, powinny zawierać także normy fundamentalne odnośnie do zarządzania instytutem i dyscypliny członków, włączania członków oraz ich formacji, jak również przedmiotu podejmowanych świętych zobowiązań.

Kan. 642. Przejęci czujną troską, przełożeni powinni przyjmować tylko tych, którzy, oprócz wymaganego wieku, mają zdrowie, odpowiedni charakter i wystarczające przymioty dojrzałości, konieczne do podjęcia życia właściwego danemu instytutowi. W razie potrzeby zdrowie, charakter i dojrzałość można stwierdzić również przy pomocy biegłych, z zachowaniem przepisu kan. 220.

Kan. 643 § 1. Nieważnie jest przyjęty do nowicjatu:

1° kto nie ukończył jeszcze siedemnastu lat;

2° małżonek w czasie trwania małżeństwa;

3° kto jest aktualnie związany świętym węzłem z jakimś instytutem życia konsekrowanego albo przynależy do jakiegoś stowarzyszenia życia apostolskiego, z zachowaniem przepisu kan. 684;

4° kto wstępuje do instytutu pod wpływem przymusu, ciężkiej bojaźni albo kto został przyjęty przez przełożonego działającego pod takim samym wpływem;

5° kto zataił swoje włączenie do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego lub stowarzyszenia życia apostolskiego.

§ 2. Własne prawo może ustanowić jeszcze inne przeszkody unieważniające przyjęcie albo dołączyć inne warunki.

Kan. 644. Przełożeni nie powinni przyjmować do nowicjatu duchownych diecezjalnych bez porozumienia się z własnym ich ordynariuszem, jak również obciążonych długiem, którego nie są w stanie spłacić.

Kan. 645 § 1. Przed przyjęciem do nowicjatu kandydaci powinni przedstawić świadectwo chrztu, bierzmowania oraz zaświadczenie o stanie wolnym.

§ 2. Gdy idzie o dopuszczenie duchownych albo tych, którzy byli już przyjęci do innego instytutu życia konsekrowanego, do stowarzyszenia życia apostolskiego albo do seminarium, to konieczne jest ponadto zaświadczenie odnośnego ordynariusza miejsca, wyższego przełożonego instytutu lub stowarzyszenia, bądź rektora seminarium.

§ 3. Własne prawo może się domagać jeszcze innych świadectw, stwierdzających wymaganą zdatność i wolność od przeszkód.

§ 4. Przełożeni mogą prosić o inne jeszcze informacje, nawet z zachowaniem tajemnicy, jeśli wyda się im to konieczne.

§ 2. Nikt nie może być dopuszczony bez odpowiedniego przygotowania.

Kan. 603 § 1. Oprócz instytutów życia konsekrowanego, uznaje Kościół życie pustelnicze, czyli anachoretyczne, w którym wierni przez surowsze odsunięcie się od świata, milczenie odosobnienia, gorliwą modlitwą i pokutą poświęcają swoje życie na chwałę Boga i zbawienie świata.

§ 2. Prawnie uznaje się za pustelnika osobę poświęconą Bogu w życiu konsekrowanym, jeśli poprzez ślub albo inne święte więzy zobowiązuje się publicznie wobec biskupa diecezjalnego do praktykowania trzech rad ewangelicznych i pod jego kierownictwem zachowuje właściwy tryb życia

Kan. 604 § 1. Do wspomnianych form życia konsekrowanego dochodzi stan dziewic, które — wyrażając święty zamiar gruntowniejszego naśladowania Chrystusa — są Bogu poświęcone przez biskupa diecezjalnego według zatwierdzonego obrzędu liturgicznego, zostają zaślubione mistycznie Chrystusowi, Synowi Bożemu, i przeznaczone na służbę Kościołowi.

§ 2. Dziewice mogą się zrzeszać dla wierniejszego wypełnienia swojego zamiaru oraz dla służby Kościołowi, odpowiadającej ich własnemu stanowi i wykonywanej przy wzajemnej pomocy.

Kan. 605. Tylko Stolicy Apostolskiej rezerwuje się zatwierdzanie nowych form życia konsekrowanego. Biskupi zaś diecezjalni niech starają się rozpoznać nowe dary życia konsekrowanego, powierzane przez Ducha Świętego Kościołowi, i wspomagać ich promotorów, ażeby możliwie najlepiej wyrażali swoje założenia i zabezpieczali odpowiednimi statutami, posługując się zwłaszcza ogólnymi zasadami podanymi w tej części.

Kan. 606. Co się tutaj postanawia o instytutach życia konsekrowanego oraz o ich członkach, odnosi się w jednakowym stopniu do mężczyzn i kobiet, chyba że co innego wynika z kontekstu lub natury rzeczy.

22

---