Prawo kościelne i wyznaniowe Zbiór notatek z wykładów Semestr letni 2010 Katarzyna Piekarz

Prawo kościelne i wyznaniowe

- egzamin, wyświetlane pytania, jednokrotnego wyboru, 50 pytań, aby zdać należy zdobyć 26 punktów,

- przedtermin 1 czerwca (zwykle łatwiejsze pytania, bez konsekwencji)

- egzaminy tylko we wtorki tylko o bardzo wczesnej porze (7.30 - 7.40)

- egzaminy właściwe dwa ostatnie wtorki

- we wrześnie dwa pierwsze wtorki

- materia ćwiczeniowa, materia wskazana, materia wykładowa

- ćwiczenia nieobowiązkowe, dodatkowe punkty - 7 z ćwiczeń, zakończonych kolokwium (jednokrotnego wyboru), można nie być raz

- „ Prawo wyznaniowe” - Artur Mezglewski, Misztal, Stanisz

- „ Prawo wyznaniowe” Pietrzak, wyd. po 2000 roku

- „ Polskie prawo wyznaniowe” Krukowski

Prawo kościelne i wyznaniowe to dwie różne, ale spokrewnione dziedziny wiedzy, całkowicie różne porządki prawne. Część porządku państwowego, jakim jest prawo wyznaniowe i część porządku niepaństwowego, jakim jest prawo kościelne. W Polsce istnieje 171 kościołów i związków wyznaniowych, z których 15 ma odrębne regulaminy. Osoba wierząca przynależy pod dwa porządki, odpowiednio pod prawo państwowe i dodatkowo pod przepisy swojego kościoła, czy też związku wyznaniowego.

PRAWO KOŚCIELNE

Prawo kościelne - to przepisy wewnętrzne kościoła, instytucji zalegalizowanej, zgodnej z prawem polskim. Państwo jednostronnie lub dwustronnie decyduje, czy związek wyznaniowy, czy też kościół ma prawo bytu.

Porządki mają różną nazwę i tradycję. Historia i tradycja ma istotny wpływ na to, co kościelne prawo reguluje.

- chrześcijaństwo - prawo kanoniczne

- islam - prawo szarijatu

Prawo kanoniczne jest bardzo sformalizowane. Możemy je podzielić na:

• Normy ogólne

• Prawo procesowe

• Prawo administracyjne.

Na podstawie prawa administracyjnego kościelnego, działają między innymi urzędy kościelne, administracja kościelna. W prawie kościelnym, urząd do synonim władzy. Terminy prawa kanonicznego nie pokrywają się z terminologią prawa świeckiego. Kościoły i związki wyznaniowe chętnie działają gospodarczo, muszą się one podporządkować i prawu kanonicznemu oraz świeckiemu.

Prawo kościelne to prawo wewnętrzne wypracowane przez wiele lat. Młodsze kościoły nie mają opanowanych tak szczegółowych praw. Na przykład nie mają prawa małżeńskiego osobowego i przyjmują tylko ślub cywilny (tego typu grupą są Świadkowie Jehowy). Kościół jest terminem chrześcijańskim.

PRAWO WYZNANIOWE

Prawo wyznaniowe - to część państwowego porządku prawnego (ma sens w państwach świeckich, na przykład w Polsce).

Istnieją państwa o innym powiązaniu, na przykład wyznaniowe, ortodoksyjne jak Arabia Saudyjska, Jordania, czy Jemen oraz państwa liberalne jak Anglia oraz Malta, etc. W państwach wyznaniowych może występować monizm, są to wtedy państwa ortodoksyjne. Normy prawne są regulowane przez kościół, czy też dominujący związek wyznaniowy. Prawo małżeńskie, karne, cywilne, wyroki w sprawach wydaje władza religijna. Często duchowny jest urzędnikiem państwowym, ewentualnie dostanie się na stanowisko państwowe wymaga przynależności do określonej religii, bądź posiadanie określonego stanowiska w strukturze hierarchicznej wyznania.

Ambicją kościołów, związków wyznaniowych jest stworzenie własnego prawa wewnętrznego (na przykład prawo kanoniczne Kościoła katolickiego, Kościołów Wschodnich, Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, prawo wewnętrzne Kościoła Polskokatolickiego).

Separacja prawna małżonków wywodzi się z porządku katolickiego i przeniosła się do prawa państwowego. Uzyskanie separacji w Kościele nie ma wpływu na uzyskanie separacji państwowej (nie działa ta zasada na Malcie). W prawie kanonicznym nie ma rozwodów, ma to wpływ na prawo państwowe na Malcie i Filipinach.

Prawo wyznaniowe to część prawa państwowego (administracyjnego, konstytucyjnego, podatkowego, karnego, małżeńskiego osobowego, etc), Przy czym mogą być to całe ustawy, części ustaw.

ŹRÓDŁA PRAWA KOŚCIELNEGO

Źródła prawa kościelnego, wytworzone przez organy kościelne, wyjątkiem są normy wytworzone przez organy niekościelne (państwo, tradycja, itp.), ale uznane przez kościół.

Przykłady:

• Biblia

• Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku

• Talmud

• Tora

• Koran

• Sunna

• Wedy, itp.

Zawierają one stosowne zalecenia i instrukcje, na przykład odnośnie zawierania małżeństw i zaręczyn. Zaręczyny powinny odbyć się, co najmniej 6 miesięcy przed ślubem, powinna nastąpić wymiana pierścieni między kobietą i mężczyzną, ewentualnie przedmiotów godziwych, (przy czym nie jest określone, co jest przedmiotem godziwym).

ŹRÓDŁA PRAWA WYZNANIOWEGO

Źródłami prawa wyznaniowego, są normy wytworzone przez organy niekościelne. Wyjątkiem jest, że te ramy prawne wytwarzane są przez organy niepaństwowe (kościoły, tradycja, itp.), ale uznane przez państwo.

Władza kościelna (organizując zgromadzenie) musi mieć zgodę władzy państwowej, chyba, że to miejscowy zwyczaj, wtedy nie jest ona konieczna. Normy prawa wyznaniowego stosują organy państwowe między sobą, między obywatelami, a państwem oraz w kontaktach obywatel - obywatel (w przypadku obrazy uczuć religijnych). Adresatem prawa wyznaniowego są wszyscy na terytorium państwa, a czasami normy rozciągają się poza granice kraju (np. Nowak obraził uczucia religijne Kowalskiego na wycieczce do Egiptu).

Prawo kościelne (wewnętrzne) stosują organy kościoła(sądy kościelne, administracja kościelna), organy kościelne między sobą, w stosunku do wiernych (jednostki), między jednostkami (wiernymi). Prawo kościelne uprawiają szkoły duchowne, wyjątkiem są szkoły świeckie, (które mogą go nauczać). Prawo wyznaniowe jest nauczane zarówno przez szkoły państwowe i szkoły duchowne.

Państwa mogą mieć porozumienie wewnętrzne lub konkordat. Polska ma oba, Niemcy, Austria. W państwach separowanych (laickich) istnieje rozdział Kocioła i państwa. Państwo świeckie czasami stara się wrócić do religii, na przykład Szwecja. Polska przez pewien czas była wyznaniowa. Irak był po części świecki, a potem wyznaniowy. W Iranie funkcjonują małżeństwa czasowe, mogą być one rozwiązane po jednym, dwóch dniach. Właśnie w ten sposób w Iranie może funkcjonować prostytucja, inaczej kobiety zostałby stracone za cudzołożenie.

1a.

- tylko muzułmańskie: Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, katar, Bahrajn, Kuwejt, Iran, Pakistan, Afganistan, Płn. Sudan, Somalia

1b.

- muzułmańskie: Jordania, Syria, Liban, Malediwy, Bangladesz, Indonezja, Malezja, Brunei, Irak, Egipt, Libia, Tunezja, Maroko, Algieria, Mauretania, Maki, Niger, płn. Nigeria, czad, Komory, Dżibuti, cz. Tanzanii (Zanzibar)

- mojżeszowe: Izrael

- buddyjskie: Bhutan, Tajlandia, Kambodża

- hinduskie: Nepal

- chrześcijańskie:

• Katolickie: Watykan, Malta, Liechtenstein, San Marino, Monako, Andora, Gujana Francuska - kolonia Francji

• Luterańskie: Norwegia, Dania, Islandia

• Anglikańskie: Anglia, Walia

• Prezbiteriańskie: Szkocja

• Prawosławne: Grecja

W krajach muzułmańskich dopuszczalne są tylko relacje kobieta nie - muzułmanka, mężczyzna muzułmanin. Na odwrót oznacza dla kobiety śmierć cywilną oraz często rzeczywistą, jeżeli wróci ona do swojego kraju (rodzina jest zmuszona przez zabójstwo honorowe zmyć hańbę, jaką jest poślubienie przez muzułmankę niewiernego).

Ortodoksyjna doktryna mówi, że cały świat jest muzułmański, niektórzy po prostu jeszcze o tym nie wiedzą (giaurzy), jeżeli nie chcą wierzyć, należy ich wysłać do Allaha.

W Pakistanie przez pewien czas premierem była kobieta.

Płn. Sudan, Somalia dążą do państwa ortodoksyjnego zamkniętego. Arabia Saudyjska, Iran, Afganistan, policja pilnująca przestrzegania norm religijnych (kary są wykonywane publicznie, ma charakter prewencji generalnej). Dawniej w Afganistanie nie można było posiadać anteny satelitarnej, CD z muzyka zachodnia, komórki.

W państwach otwartych wyznaniowych dopuszcza się istnienie innych wyznań: Egipt, Jordania, Syria. Polityka i prawo jest bardziej religijne, cudzoziemiec, niewierzący w Allaha, będzie nakłaniany do nawrócenia. Prawo małżeńskie osobowe to prawo Kościelne (Izrael), dochodzi do migracji do innych krajów, aby zawrzeć małżeństwo cywilne, ponieważ kościelne sprawia wiele kłopotów i jest prawie nie do rozwiązania. W Bhutan jest dopuszczalna poliandria.

1c.

Niemcy, Austria, Włochy, Węgry, Polska (dąży do niej), Litwa, Słowacja, Republika Weimarska, Austria w międzywojniu, Słowenia

1d.

Francja, Turcja, Holandia

1e.

Wersja sowiecka: Jugosławia, Albania( później przekształciła się na jedyne dotychczas państwo ateistyczne), Polska, Bułgaria, Czechosłowacja, Chiny, Korea, Wietnam, Laos, Kuba

Dawniej państwa katolickie, były konfesyjne. W Norwegii w skład rządu musi być 50% ludzi wyznania luterańskiego (następca tronu musi być luteraninem, ewentualnie musi abdykować, podobnie jest w Danii),

W Anglii prawo wewnętrzne kościoła tworzy parlament, dostojników kościelnych obsadza królowa, mogą oni zasiadać w parlamencie w Izbie Lordów. Prezbiterianizm w Szkocji jest jednym z elementów odróżniających części składowe UK.

Obecnie w Grecji rozważa się odebranie pewnych przywilejów duchownym, jako, że nie płacą oni podatków, a nałożenie na nich obowiązku płacenia mógłby podreperować budżet państwa w dobie kryzysu. Wstęp osób niewierzących, czy też kobiet, do niektórych świątyń w Grecji jest zakazany, bądź częściowo ograniczony.

Dawniej w Polsce religia była wpisana w Konstytucje, obecnie to zjawisko występuje tylko na Malcie, gdzie do ustawy zasadniczej wpisano katolicyzm, jako religie państwową.

Jezuici na obszarze dzisiejszego Paragwaju, wśród Indian Guarani próbowali utworzyć państwo ortodoksyjnie katolickie. Nie przetrwało ono długo, zbankrutowało, dodatkowo dochodziło do licznych patologii. Możemy w tym momencie wysnuć wniosek, że wszelka ortodoksyjność jest szkodliwa.

Państwa wyznaniowe są w mniejszości, a państwa konfesyjne zamknięte w większości zmierzają do otwartości. W Szwecji i Finlandii doszło do przekształcenia z państwa wyznaniowego do państwa świeckiego, dodatkowo można tutaj wymienić jeszcze Turcje, która przeszła transformacje podczas wprowadzania reform prze Kemala Pasze.

Separacja czysta (amerykańska). USA pierwszym krajem nowożytnym o idei rozdziału Państwa i Kościoła.

Tendencje rozwojowe (pomysły na utworzenie państwa):

1. Prawo wyznaniowe, Kościół Anglikański (wyjątek Maryland) inne kościoły jedynie tolerowane, emigranci i potomkowie z państw Zachodnich

2. Państwo separowane, zerwanie więzi Państwa i Kościoła

Akty prawne:

1. 1636, kolonia Rhode Island, pastor Roger Williams - Pierwsza karta Praw I Wolności obywatelskich w Ameryce

2. 1776, kolonia Wirginia, Karta Praw - podstawa do amerykańskiej myśli politycznej, demokratyczne podstawy ustrojowe

3. 1787 IX 17 Konstytucja USA, art. 6 § 3 - „obejmowanie urzędów państwowych nie może być uzależnione od wyznawania wiary” - pierwsza gwarancja wolności religijnej w prawie konstytucyjnym

4. 1789 IX 21 - Pierwsza poprawka do Konstytucji USA „Kongres nie może stanowić prawa respektującego religię oficjalną lub zabraniającego swobody praktyk religijnych

5. 1868 - XIV Poprawka do Konstytucji USA - rozciągnięcie obowiązywania całej pierwszej poprawki na całe USA

6. 1895 - list Leona XIII Longinquam oceani - podstawa amerykańskiego wzorca rozdziału

Interpretacja (Sąd najwyższy USA)

Zasada: Eliminacja wszelkiej interwencji państwa w sprawy wewnętrzne wszystkich kościołów lub poszczególnych i zagwarantowanie im niezależności od państwa.

1. Tworzenie nowych kościołów lub wstępowanie do już istniejących - inicjatywa wyznawców

2. Kościoły uważane za korporacje prawa prywatnego

3. Zakaz nauki religii w szkołach publicznych

Wyjątki ingerencje państwa:

1. Prawo zwalnia od podatku dochodowego, od dochodów z działalności kościoła na cele kultu

2. Szkoły religijne otrzymują pomoc państwa subsydia na podręczniki, przewożenie uczniów autobusami, odliczenia podatkowe czesnego uiszczonego do szkół państwowych i religijnych, kapelanowi w wojsku, więzieniu opłacanemu z budżetu państwa, składanie przysięgi „Tak mi dopomóż Bóg”, napisy religijne na banknotach [In God We Trust”] inne.

Spór o „drzewko bożonarodzeniowe”, liczne pozwy do sądu o urażenie uczuć religijnych, za nazywanie drzewka „bożonarodzeniowym”, co odnosiło się do wiary chrześcijańskiej i podobno dyskryminowało inne religie. Roszczenia o odszkodowania od prywatnych przedsiębiorców.

Państwo nie może tworzyć wspólnot religijnych i likwidować ich (chyba, że zostaną przekroczone granice wolności innych wspólnot), zmieniać ich doktryn, nadawać im osobowości publicznoprawnej, mają osobowość cywilnoprawną.

Czasami dochodzi do tego, że państwo musi ingerować w życie religijne obywateli. Przykładowa sytuacja: Osoba jest tak bardzo chora, że musi mieć przeszczep serca. Jednak jest ona wyznawcą buddyzmu, co powoduje, że przeszczep jest sprzeczny z jej religią (według buddystów dusza mieszka w sercu i nie można go zamieniać). Państwo za pomocą sądów wymusza pewne działanie, nie zważając na przekonania religijne (granice władzy religijnej wyznaczają sądy).

Zagwarantowanie przez państwo pozostawienie w sferze prywatnej kwestii religii.

ROZWÓJ HISTORYCZNY USTAWODAWSTWA

• 1789 VIII 26 - Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, art. 10 (gwarancje wolności sumienia i wolności religijnej), żaden obywatel francuski nie mógł być prześladowany z powodu przekonań religijnych i ich manifestowania

• 1789 XII 2 - uchwała Zgromadzenia Narodowego o nacjonalizowani nieruchomości kościelnych

• 1790 II 13 - państwo nie uznaje ślubów zakonnych, zniesiono zakony

• 1790 VII 12 - Constitution civ ile du clerge, nowy podział administracyjny Kościoła bez porozumienia z Papieżem, obsada stanowisk biskupów i proboszczów w drodze wyborów, duchowieństwo utrzymuje się na koszt państwa, składa przysięgę państwu

• 1791 V 7 - Zgromadzenie Narodowe ogranicza swobodę wykonywania kultu przez duchownych, którzy nie złożyli przysięgi na w/w ustawę.

• 1794 IX 18 - Republika nie może finansować instytucji uprawiających kult religijny

• 1795 II 21 - Ustawa Konwentu o rozdziale Kościoła od państwa (12 artykułów), neutralność państwa wobec religii, niezakłócenie kultu religijnego, odmowa finansowania kościoła, zakaz noszenia publicznego szat religijnych, zakaz uprawiania kultu poza obiektami sakralnymi, zakaz wynajmowania budynku państwowego na cele religijne, zakaz umieszczania symboli religijnych w miejscach publicznych. Ślub kościelny we Francji nie miał znaczenia, mógł nastąpić po ślubie cywilnym.

• 1799 - Napoleon wprowadza 3 oficjalne religie państwa: katolicyzm, protestantyzm, mojżeszowa.

• 1801 - Konkordat Napoleona z Piusem VII. Katolicyzm oficjalną religią państwa (system konkordatowy, obowiązuje w departamencie: Górny Ren, Dolny Ren, Mozela

• 1814 - Konstytucja Ludwika XVIII, zwrot w kierunku religii katolickiej

• 1817 - Komuna Paryska, Dekret przeciwko kościołowi, laicyzacja szkolnictwa, zakaz nauczania religii, zakaz zakonów

• 1875 - Konstytucja III Republiki - laicyzacja życia religijnego

• 1901 - ustawa o zakazie prowadzenia działalności religijnej, bez zgody Najwyższego Trybunału

• 1904 - zakonnicy nie mogli nauczać religii

• 1905 XII 9 - (od 1906 obowiązuje), ustawa o rozdziale kościoła od państwa, kościół katolicki przestał być oficjalnym, pozbawiono go osobowości prawnej, zaprowadzono rewolucyjną wolność sumienia i wyznania (prywatyzacja religii), państwo przestało finansować sprawowanie kultu, państwo nie ingeruje w obsadę stanowisk kościelnych, kościoły - jak prywatne stowarzyszenia kultu zarejestrowane przez państwo (zarządzanie przez osoby świeckiej duchowne), zakaz nauczania religii w szkołach publicznych. Zepchnięto sprawy konfesyjności do sprawy prywatnej. Za publiczne manifestowanie uznano nie tylko place, aleje, ale także urzędy i szkoły. Z czasem lista miejsc zaczęła się rozrastać, do tego stopnia, że teraz obywatel francuski ma więcej miejsc zakazanych do manifestowania poglądów, niż miejsc do tego dopuszczonych. Nauczać religii można w szkołach prywatnych, prowadzonych przez stowarzyszenia. Czasami w niektórych rejonach Francji, zwykle w czwartki, w szkołach publicznych uczeń ma mniej lekcji, aby uczeń, mógł iść na naukę religii, jeżeli jego rodzice wykazali taką chęć.

• Po I wojnie światowej - polityka wroga państwa łagodnieje.

• 1924 - Pius XII - zgoda na rejestracje stowarzyszeń (diecezjalnych) kultu przez państwo, ale musza uznawać zwierzchność biskupa.

• 1929 - ustawa zezwala na dysponowanie przez diecezje dobrami materialnymi

• 1942 - ustawa o uznaniu zdolności cywilnoprawnej stowarzyszeń kultowych (otrzymywanie darowizn i zapisów)

• 1946 - Konstytucja IV Republiki

• 1958 - Konstytucja V Republiki

• 1974 - dekret o zakazie nauczania religii w szkolnictwie publicznym, za wyjątkiem wyraźnej zgody rodziców, ale poza lekcjami dla młodzieży w wieku 6 - 13 lat lub jeden dzień w tygodniu wolny od nauki, szkoły prywatne mogą nauczać religii i mogą być prowadzone przez kościoły - otrzymują na to dotacje państwowe na równi z uprawnieniami szkół publicznych, - ale ścisła kontrola państwa.

• 2004/2005 - spory (sądowe) o zakazie noszenia emblematów religijnych w miejscach publicznych. Wywołało to największą reakcje wspólnoty muzułmańskiej, którą poparły inne wyznania (mojżeszowe, chrześcijańskie). Cichy kompromis między państwem, a wspólnotami religijnymi (nie można manifestować, jednak można mieć emblematy małe, na przykład schowany krzyżyk, jarmułkę pod kapeluszem). Największe problemy mają Sikhowie, którzy muszą nosić specjalne nakrycie głowy (turban), dlatego też zamiast mówić, że jest to symbol religijny bogobojnego wyznawcy, twierdzą, iż to symbol ich przynależności kulturowej i kultywowanie dawnej tradycji.

We Francji małżeństwa mogą być zawierane od 18 lat, dlatego też, kiedy muzułmanin uzna, że jego córka ma 16 lat i najwyższy czas wydać ją za mąż, wywozi ją do kraju przodków, tam córka zawiera związek, nie raz będąc 2 - 4 żoną, potem nie raz wraca do Francji.

„Spór o zupki regeneracyjne”, w posiłkach podawanych dla bezdomnych w czasie zimy, zawierały wieprzowinę. Powodowało to, że Żydzi i muzułmanie, bogobojni, nie mogli spożywać tego typu pokarmu, tym samym byli dyskryminowani i nie otrzymywali pomocy od państwa. Co więcej, kiedy zbadano mięso pod względem kalorycznym, okazało się, że jest 3 krotnie mniej mięsa niż być powinno (ktoś zawłaszczył produkt mięsny na własną korzyść) - kolejny skandal.

SEPARACJA SOWIECKA

Do 1918 r. - Rosja państwem wyznaniowym (religia prawosławna). Car był najwyższym zwierzchnikiem, a sądy były religijne.

Od 1918 - 1990 - Rosja państwem świeckim, separacja wroga sprawom religijnym

Od 1990 - Rosja państwem świeckim, separacja niedookreślona, państwo względnie tolerancyjne religijnie

Od 1917 r. - faktyczne i prawne ograniczania jakichkolwiek przejawów życia religijnego (publicznego i prywatnego), dyskryminacja duchownych (pozbawienie praw politycznych i ograniczenie działalności duszpasterskiej) i osób wierzących oraz organizacji religijnych (kościołów i związków wyznaniowych). Marks (doktorat prawa i filozofii, filantrop) napisał, że religia to opium dla ludu (zniewala umysły). Engels sponsorował po części działalność ideologiczną i wydawniczą propagującą komunizm.

System sowiecki - zbudowany został na podstawach ideologii materialistycznej, marksistowsko - leninowskiej, który zakładał wyrugowanie religii z życia publicznego i prywatnego.

- dopuszczono jedynie wolność głoszenia propagandy antyreligijnej

Istniały w tym czasie przepisy prawne (w tym konstytucyjne) traktujące o wolności religijnej i równouprawnieniu ze względu na wyznanie - miały charakter propagandowy.

CHRONOLOGIA WAŻNIEJSZYCH DECYZJI ANTYRELIGIJNYCH W ROSJI (ZSRR)

• 1917 (grudzień) - Rada Komisarzy Ludowych (rząd bolszewicki) przyjmuje dekrety o ziemi i pokoju - akcenty antyreligijne. Zapowiedzieli nacjonalizacje ziem, kościołów, gospodarstw kościelnych.

• 1918 (23 stycznia) - dekrety rady Komisarzy Ludowych o oddzieleniu Kościoła od państwa i szkoły od Kościoła.

• Zasadę powyższą potwierdza Konstytucja Rosyjskiej Republiki Radzieckiej z (1918.07.10), 1925.05.24 i konstytucja Związku radzieckiego z 1936.12.05

• 1926 - kodeks karny RFSR - odpowiedzialność karna za nauczanie małoletnich religii i organizowanie spotkań religijnych. Karano również przygotowania do głoszenia poglądów religijnych (wystarczyło, że podczas przeszukania, w mieszkaniu znaleziono krzyż, czy też święty obrazek)

• 1929 (08 kwietnia) - postanowienie o związkach religijnych wydane, przez Ogólnorosyjski Centralny Komitet Wykonawczy i Radę Komisarzy Ludowych RFSR; ograniczenie podmiotowości związków wyznaniowych; zakaz organizowania spotkań modlitewnych, nauczania religii, itp.

• Od 1932 r. wprowadzono 5 - letni plan antyreligijny, zakładający zlikwidowanie w ZSRR wszystkich domów modlitwy, burzenie obiektów sakralnych lub zamiana ich na inne cele (np. muzea ateizmu).

W Rosji w pewnym czasie można było tworzyć stowarzyszenia religijne, jednak pozostawały one pod ścisłą kontrolą państwa. Często umieszczano w stowarzyszeniu delegata, który kontrolował przebieg spotkań i głosił podczas nich treści antyreligijne oraz przekonywał do teorii materialistycznej. Kiedy członkowie stowarzyszenia, nie byli zgodni z poglądami delegata, mógł on napisać odpowiedni raport, który nie raz powodował ich wywózkę na Sybir.

Podobne działania jak w ZSRR, czyli niszczenie obiektów sakralnych, miało miejsce w Mongolii. Wysadzono w powietrze posągi Buddy, rozstrzelano wszystkich lamów, którzy zostali pochwyceni.

Oceny tego typu państwa:

1. Państwo wrogo nastawione wobec religii.

2. Państwo ateistyczne - państwo wolności religijnej (której tak naprawdę nie było, ponieważ należało manifestować swój brak wiary). Nigdy w konstytucji nie napisano, że państwo jest ateistyczne (jak było w Albanii)

3. Państwo „ortodoksyjne wyznaniowe” - patrząc przez pryzmat faktycznej polityki religijnej, państwo można uznać za ortodoksyjne religijne, ponieważ zamiast starych religii wprowadzono ateizm. Zamiast ksiąg - dzieła Lenina i Stalina, zamiast kościołów - muzea ateizmu.

W Czeczeni nie przyjęło się prawo bolszewickie małżeńskie. Dziewczęta nadal wydawano w wieku 12 lat, najpóźniej 14, a narzeczony musiał uiścić rodzinie co najmniej dwa barany.

SEPARACJA SKOORDYNOWANA (WZORZEC NIEMIECKI)

Podstawy:

- idee eklezjalne w Kościołach protestanckich (synodalność)

- zmiana ustroju politycznego z monarchii na republikę

- wpływ ideologii liberalnych

- konieczność rewizji podstaw jurysdykcjonizmu

1919, VIII 11 - Konstytucja Weimarska. Art. 137 § 1. „Nie ma Kościoła oficjalnego”

- zabroniono tworzenia oficjalnego Kościoła ewangelickiego

- Państwo zrzeka się jurysdykcji nad Kościołem

- Wszystkie kościoły i wspólnoty światopoglądowe - status korporacji prawa publicznego. Ar. 136. - obywatele mają zagwarantowane wolność religijną w wymiarze indywidualnym.

Konsekwencje rozwiązań konstytucyjnych:

1. Każdy Kościół - podmiot autonomiczny, ma swobodę decydowania o swojej działalności na terenie państwa, sam tworzy prawo wewnętrzne

2. Sprawy wspólne (Państwa i Kościoła) - rozstrzyganie w drodze negocjacji i układów dwustronnych

3. Korporacje prawa publicznego mają „zespół przywilejów” do egzekwowania np. podatków od swoich wiernych poprzez instytucje państwowe

Art. 10 § 1 i Art. 12 Konstytucji gwarantował landom władzę ustawodawczą w sprawach Kościołów, w zakresie ustalania ich statusu.

Przykłady:

• Ustawy jednostronne: 1924 - Wirtembergia i Prusy, 1926 - Bawaria i Saksonia

• Konkordaty z władzami poszczególnych landów (głównie protestanckich), z Bawarią (1924), Prusami (1929), Badenia (1932)

• 20 lipca 1933 roku konkordat ze Stolica Apostolską - ukoronowanie procesu reorganizacji i umacniania Kościoła katolickiego - na tle rozkładu protestantyzmu - po I wojnie światowej

• 1949 V 23 - Ustawa fundamentalna Republiki Federalnej Niemiec (Art. 40) podtrzymuje ustawodawstwo wyznaniowe konstytucji republiki Weimarskiej:

- Kościoły - status stowarzyszeń życia publicznego - sprawy wspólne są regulowane w konstytucji poszczególnych landów na zasadzie partnerstwa

- wspólna koordynacja zadań dla dobra życia publicznego

- konstytucyjnie zagwarantowane wolności religijnej w wymiarze indywidualnym (Art. 4 - wolność wyznania, sumienia oraz wolność przekonań religijnych i światopoglądowych jest nienaruszalna

- zapewnia swobodę wykonywania praktyk religijnych

- nikt nie może być wbrew swemu sumieniu zmuszony do służby wojskowej z Bronia w ręku

- nauka religii jest w szkołach publicznych, z wyjątkiem szkół bezwyznaniowych, normalnym przedmiotem nauczania

- uprawnieni do wychowania (dzieci) mają prawo decydowania o uczestniczeniu dziecka w nauce religii (Art. 7 ust. 2)

POLSKA

Na tle innych państw Europy uchodziła za kraj tolerancyjny w wieku XVII. Konstytucja 3 z maja utrzymała katolicyzm jako religie obowiązująca, potem Konstytucja Księstwa Warszawskiego oraz Królestwa Polskiego. Zanim powstała konstytucja marcowa, dużo dyskutowano, jaka relacja państwo Kościół ma być przyjęta. W końcu ustalono rozdział kościoła od państwa, aczkolwiek religia rzymskokatolicka została ustalona pierwszą między równymi.

STOSUNKI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ W II RZECZYPOSPOLITEJ

1) Konstytucja z 17 marca 1921 r.

Gwarancje w wymiarze indywidualnym

Gwarancje w wymiarze instytucjonalnym

Art. 110: „Obywatele polscy, należący do mniejszości narodowościowych, wyznaniowych lub językowych, mają równe z innymi obywatelami prawo zakładania, nadzoru i zawiadywania swoim własnym kosztem zakładów dobroczynnych, religijnych i społecznych, szkół i innych zakładów wychowawczych, oraz używania w nich swobodnie swej mowy i wykonywania przepisów swej religji”. Art. 111: „Wszystkim obywatelom poręcza się wolność sumienia i wyznania. Żaden obywatel nie może być z powodu swego wyznania i przekonań religijnych ograniczony w prawach, przysługujących innym obywatelom. Wszyscy mieszkańcy Państwa Polskiego mają prawo wolnego wyznawania zarówno publicznie jak prywatnie swej wiary i wykonywania przepisów swej religii lub obrządku, o ile to nie sprzeciwia się porządkowi publicznemu ani obyczajności publicznej”. Art. 112: „Wolności wyznania nie wolno używać w sposób, przeciwny ustawom. Nikt nie może uchylać się od spełnienia obowiązków publicznych z powodu swoich wierzeń religijnych. Nikt nie może być zmuszony do udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych, o ile nie podlega władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej”.

Art. 113: „Każdy związek religijny, uznany przez Państwo, ma prawo urządzać zbiorowe i publiczne nabożeństwa, może samodzielnie prowadzić swe sprawy wewnętrzne, może posiadać i nabywać majątek ruchomy i nieruchomy, zarządzać nim i rozporządzać, pozostaje w posiadaniu i używaniu swoich fundacji i funduszów, tudzież zakładów dla celów wyznaniowych, naukowych i dobroczynnych. Żaden związek religijny jednak nie może stawać w sprzeczności z ustawami państwa”. Art. 114: „Wyznanie rzymsko-katolickie, będące religją przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwa naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań. Kościół Rzymsko-Katolicki rządzi się własnymi prawami. Stosunek Państwa do Kościoła będzie określony na podstawie układu ze Stolicą Apostolską, który podlega ratyfikacji przez Sejm”. Konkordat Stolica Apostolska-Polska, podpisany w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r. (Dz.U. Nr 72, poz. 501) - (27 art.)

UWAGA: BRAK USTAWY DLA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

Kościół Polskokatolicki stanowili głównie Polacy na emigracji. W Polsce nie byli oni tępieni, ponieważ często osoby takie powracając z krajów zachodnich, posiadali znaczne środki finansowe, w szczególności dolary.

Konstytucja marcowa przyjęła, że wolność religijna jest w sensie pozytywnym i negatywnym. Czyli prawo „do” i prawo „od”. Prawo do to możliwość zakładania, swobody tworzenia jednostek. Gwarantowała prawo wolności religijnej „od” między innymi od ujawniania swych przekonań religijnych. Nie było wtedy jednolitych aktów stanu cywilnego, dlatego przed 1936 ważne były świadectwa chrztu. Na terenach pozabroczych pruskich, Spiszu i Morawy obowiązywały świeckie metryki urodzenia. W rosyjskich świeckie akty urodzenia posiadali bezwyznaniowcy i dzieci bezwyznaniowców. Kwestie konfesyjnie nie były wyłączone od zakresu zainteresowania państwa, przy spisach powszechnych, jakie obyły się dwa razy w dwudziestoleciu międzywojennym, pytano o religie.

Dopiero kiedy państwo uznało państwo związek, za związek religijny, wtedy dopiero mogło rozporządzać majątkiem, etc.

Konstytucja z 23 kwietnia 1935 r.

Art. 2. (1) Na czele Państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej.

(2) Na Nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy Państwa.

Kościoły i związki wyznaniowe w II RP

Art. 115: „Kościoły mniejszości religijnych i inne prawnie uznane związki religijne rządzą się same własnemi ustawami, których uznania Państwo nie odmówi, o ile nie zawierają postanowień, sprzecznych z prawem.

Stosunek Państwa do tych Kościołów i wyznań będzie ustalany w drodze ustawowej po porozumieniu się z ich prawnymi reprezentacjami”.

Art. 116: „Uznanie nowego lub dotąd prawnie nieuznanego wyznania nie będzie odmówione związkom religijnym, których urządzenia, nauka i ustrój nie są przeciwne porządkowi publicznemu ani obyczajności publicznej”.

Prawnie uznane (ok. 42)

Prawnie nieuznane

Ustawy indywidualne (polskie)

Przepisy zaborcze

Tolerowane

Nie-tolerowane

1) Gminy wyznaniowe żydowskie (1927) 2) Wschodni Kościół Staroobrzędowy w RP, nie posiadający hierarchii duchownej - Bezpopowcy (1928) 3) Muzułmański Związek Religijny w RP (1936) 4) Karaimski Związek Religijny w RP (1936) 5) Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP (1936) 6) Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (1938)

Np.: Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP (Jednota Wileńska i Warszawska); Kościół Mariawicki; Kościoły Ewangelicko-Unijne (Poznań, Górny Śląsk); Kościół Ewangelicko-Luterski (Staroluterski); Bracia Morawscy (hernhuci); Kościół Starokatolicki; Mennonici, Baptyści, itd.

Np.: Kościół Polskokatolicki w RP; Kościół Ewangeliczno-Baptystyczny w RP; Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP; Kościół Anglikański; Podstawa prawna: 1) specjalne przepisy zaborcze, 2) prawo o stowarzyszeniach, 3) art. 111 i 112 Konstytucji z 1921 r.

Np.: Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP; Badaczy Pisma Świętego; Liberalny Kościół Katolicki

Ochrona karna wolności sumienia i wyznania: Kodeks karny z 11 lipca 1932 r.

Art. 132. § 2. Tym samym karom podlega (karze więzienia do lat 2 lub aresztu do lat 2), kto znieważa duchownego uznanego prawnie wyznania lub związku religijnego - podczas pełnienia przez nich obowiązków służby lub powołania.

Art. 133. § karze więzienia do lat 5 podlega, kto dopuszcza się czynnej napaści na duchownego uznanego prawnie wyznania lub związku religijnego - podczas lub z powodu pełnienia przez nich obowiązków służby lub powołania.

Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciw uczuciom religijnym.

Art. 172. Kto publicznie Bogu bluźni, podlega karze więzienia do lat 5.

Art. 173. Kto publicznie lży lub wyszydza uznane prawnie wyznanie lub związek religijny, jego dogmaty, wierzenia lub obrzędy, albo znieważa przedmiot jego czci religijnej lub miejsce przeznaczone do wykonywania jego obrzędów religijnych, podlega karze więzienia do lat 3.

Art. 174. Kto złośliwie przeszkadza publicznemu zbiorowemu wykonywaniu aktu religijnego uznanego prawnie wyznania lub związku religijnego, podlega karze aresztu do lat 2.

Ustawa o ubezpieczeniach społecznych osób duchownych została zniesiona.

Pod drugiej wojnie światowej w imię budowania państwa materialistycznego, Tymczasowy rząd jendosci narodowej zrywa jednostronnie konkordat. Punkt konstytucji, obowiązującej, dotyczący religii staje się martwy. Zaczyna się walka z Kościołem Katolickim. Watykan wpisano na listę państw imperialistycznym. Konstytucja z 1935 roku, jeszcze w 1945 była aktualna. Niektóre związki religijne uzyskują ustawy regulujące ich działalność, kościół katolicki nie chce współpracować i traci możliwość ustawy. W 1947 dochodzi do zmiany konstytucji, w której wykreśla się wszystkie przepisy dotyczące Kościoła katolickiego, w wyniku czego Kościół katolicki nie ma ustawy, ani odpowiedniego zapisu w Konstytucji. Spowodowało to, że na forum państwowym to wyznanie nie miało prawie żadnej pozycji, była ona niedookreślona. Było to na rękę władzy, raz organy Kościoła katolickiego uznawano za podmiot prawa, innym razem nie.

„SEPARACJA WROGA” W POLSCE LUDOWEJ

I) Źródła prawa

22 VII 1944 - Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego

22 VII 1953 - Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej art. 70 ust. 2 zd. 1 „Kościół jest oddzielony od państwa”

• - brak zapowiadanej (art.. 70 ust. 2 za. 2 ) ustawy ramowej o określeniu stosunków Państwo - Kościół - dopiero 17.V. 1989 - ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

II) Przejawy dyskryminacji (przykład)

1. 112 IX 1945 - ustawa TRzJN o zerwaniu Konkordatu z 1925r.

2. Usuwanie religii z życia publicznego:

• - usunięcie roty przysięgi religijnej składanej przy obejmowaniu urzędów państwowych, słów: „przysięgam Panu bogu Wszechmogącemu” - „Tak mi, Panie Boże dopomóż”: dekret PKWN z 28 XII 1944 - o ślubowaniu urzędników państwowych i sędziów; 6 X 1948 - o rocie ślubowania ministrów, funkcjonariusz państwowych

• - zniesienie przysięgi religijnej w sadownictwie; w to miejsce wprowadzono świeckie przyrzeczenie - 27 IV 949 o zmianie przepisów postępowania karnego

• - zmiana roty przysięgi wojskowej „tak mi dopomóż bog” - 8 VII 1950

3. Wprowadzenie obligatoryjnych ślubów cywilnych

• Dekret rady ministrów z 25 IX 1945 z mocą od 1 I 1946

• Dopuszczano do rozwodów, wyłączenie wobec władzy państwowej

• Zlikwidowano separacje prawną małżeństwa, poza separacją faktyczną w postępowaniu rozwodowym

4. Nowe prawo rodzinne bez elementów wyznaniowych z 11I 1946 r.

5. Nowe prawo o aktach stanu cywilnego z 25 IX 1945 z mocą od 1 I 1946, duchowni przestali pełnić funkcje urzędników stanu cywilnego

6. Zmiana przepisów dotyczących ochrony karnej ochrony wolności sumienia i wyznania:

• Kodeks karny z 1932; naruszenie uczuć religijnych (art. 172) i obraza Boga (art. 173)

• 5 VIII 1949 dekret nowe „Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania

7) Pozbawienie kościoła praw majątkowych

• Dekret z 6 IX 1946 o ustroju rolnym i osadnictwie na ziemiach zachodnich i północnych: ziemia kościelna przejęta do Państwowego Funduszu Ziemi

• Ustawa z 20 III 1950 o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki(poduchowne, pokościelne, także dobra osób kościelnych), poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (zabezpieczenie społeczne i zdrowotne, płacenie składek osobom duchownym, które poszły na współprace z państwem, aby otrzymać świadczenia emerytalne wystarczyło płacić składki przez 18 miesięcy. Osoby, które nie współpracowały z państwem, po ukończeniu misji na swej parafii najczęściej szli do zakonu, ponieważ wtedy mieli wikt i opierunek) ; przejęto gospodarstwa rolne, pozostawiając proboszczom do 50 ha (100 ha) i klasztorom 5 ha.

• 24 IV 1952 o zniesieniu fundacji kościelnych; majątek na rzecz państwa

8) Represje wobec zakonów i likwidacji stowarzyszeń kościelnych:

• Dekret z % VIII 1949 o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach z 1932 r. zakony i korporacje duchowne poddano nadzorowi organów państwowych

9) Upaństwowienie szpitali i organizacji „Caritas”:

• Ustawa z 28 X 1948 o zakładach społecznych służby zdrowia, przejęto szpitale, sanatoria, żłobki i domy małych dzieci prowadzone przez Kościół

• 1950 odebrano majątek przedwojennej organizacji „Caritas” i w jej miejsce utworzono nową „Caritas” świeckich katolików

10) Znoszenie świąt kościelnych

• Ustawa z 18 I 1951 o dniach wolnych od pracy zniesiono 4 dni świąteczne: 2 luty (Oczyszczenia NMP), 3 maja (Święto Matki Boskiej Królowej Polski), drugi dzień Zesłania Ducha Świętego i 8 grudnia (niepokalanego poczęcia NMP)

11) Likwidacja prasy i wydawnictw kościelnych:

• Dekret z 5 VII 1946 o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, cenzura prewencyjna, likwidacja czasopism kościelnych, limitowanie papieru, przejęcie drukarni kościelnych, maszyn do pisania, itp.

12) Usuwanie religii ze szkół publicznych, likwidacja szkół katolickich:

• 13 IX 1945 okólnik ministra oświaty pozostawia naukę religii tylko wyznań uznanych, chyba, że rodzice sobie nie życzą nauczania religii, szykana rodziców

• 1 IX 1954 usunięcie religii ze szkół pedagogicznych i zawodowych

• 15 VIII 1961 ustawa o rozwoju oświaty i wychowania eliminuje trwale religie ze szkół

• 1954 administracyjna likwidacja wydziałów teologicznych na uniwersytetach państwowych (UJ, UW) i utworzono w to miejsce państwową Akademię Teologii Katolickiej (Warszawa)

• 1952 likwidacja Katedry Historii Prawa Kościelnego UJ, odtworzona dopiero w 1982 przez profesora Bartla.

13) Ingerencja w sprawy obsady urzędów kościelnych

• 12 IX 1945 państwo traci wpływ na obsadę stanowisk kościelnych

• Administracyjne usuwanie duchownych ze stanowisk (1947 biskupów krakowskich, 1951 z ziem zachodnich)

• 9 II 1953 dekret o obsadzaniu przez duchownych stanowisk kościelnych (obsadzanie i zmiany personalne, zmiany administracji kościelnej) - za zgodą władz państwowych

• Memoriał Non possumus (8 V 1953, Kraków) - aresztowania prymasa S. Wyszyńskiego, memoriał był o tym, ze władza kościelna nie zgadza się na regulowanie w ten sposób relacji Kościół - państwo, dekret przetrwał tylko do końca władzy Bieruta, a do tego jak władzę przejął Gomółka. Zmieniono dekret.

• 31 XII 1956 dekret o zorganizowaniu i obsadzaniu stanowisk kościelnych (personalne i terytorialne zmiany po uprzednim porozumieniu stron), te rozwiązania przetrwały, aż do 1989

14) Organy wyspecjalizowane do walki z Kościołem:

• 1945 - 1950 nadzór - Ministerstwo Administracji Publicznej

• 1950 - 1989 - Urząd do Spraw Wyznań, komórki wojewódzkie, a do 1956 także powiatowe, funkcjonował do roku 1989, a kompetencje przejął Departament Wyznań (wcześniej Mniejszości religijnych)

• 1949 - utworzone ZBOWiD i w jej ramach Koło Księży zw. „księża patrioci” (walczący o utrwalenie władzy ludowej)

15) Legalizacja Kościołów i związków wyznaniowych:

• Ustawy indywidualne: przedwojenne 6 (Muzułmanie, Karaimi, Ewangelicko - Augsburskie, Prawosławni, Żydzi, Staroobrzędowcy), powojenne 4 (Metodyści, Ewangelicy - Reformowani, Mariawici, Starokatoliccy - Mariawici)

• Administracyjny tryb: Polskokatolicki (Narodowy), Baptyści, Adwentyści Dnia Siódmego + 29 jako stowarzyszenia rejestrowe po 1949 r.

16) Podmiotowość publicznoprawna i cywilnoprawna Kościoła katolickiego i innych:

• W II RP Kościół katolicki i inne (5) uznane uważano, że miały przymiot osobowości publicznoprawnej, albo niektóre funkcje związków wyznaniowych miały charakter publicznoprawny (Np. prowadzenie i rejestracja akt stanu cywilnego, zakładanie posiadanie i zarządzanie cmentarzami wyznaniowymi na równi z komunalnymi, nauczanie religii w szkołach publicznych, zrównanie sądownictwa kościelnego w sprawach małżeńskich z orzecznictwem państwowym (b. zabór rosyjski) do końca 1945 r., zrównanie duchownych poszczególnych wyznań z funkcjonariuszami państwowymi, uprawnienia do ochrony karnej religii, uprawnienia do pomocy państwa (brachium saeculare).

• W Polsce Ludowej brak uznania publicznoprawnej podmiotowości dla w/w.

• Osobowość cywilnoprawną tylko kościoły uznane, a także ich jednostki organizacyjne (diecezje, parafie, gminy i diecezjalne seminaria duchowne Kościoła rzymskokatolickiego - orzeczenie SN z dnia 18 kwietnia 1963, syg I CR 223/63)

17) Brak ustawy o stosunku państwa do kościoła rzymskokatolickiego

18) Brak: ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Rzymskokatolickiego w PRL, Konkordatu, ustawy ramowej.

19) Dyskryminacja ubezpieczeniowa osób duchownych: ubezp. społeczne, zdrowotne, inne.

20) IV Wydział UB do walki z Kościołem Katolickim i innymi związkami wyznaniowymi.

Służba wojskowa alumnów, diakonów, prezbiterów i zakonników.

W szkołach publicznych obecnie tak się zmieniło, że nauka religii jest udzielana albo przez osobę świecką lub religijną. Musi ona posiadać konfesje (w przypadku osoby kościelnej), zgodę zwierzchnictwa. Utrata możliwości nauczania, jest uznawana za karę.

Dawniej uniemożliwiano osobom duchownym dotarcie do szkół, szykanowano ich. Rodzice również mieli problemy z powodu zezwolenia dziecku na uczestniczenie w religii. W momencie, kiedy rodzic był na przykład funkcjonariuszem MO, wtedy w ramach „kary” zostawał na przykład nigdy nienominowany do awansu, ewentualnie delegowany na drugą stronę Polski.

W ustawach o arabach i karaimach istnieje jeszcze zapis, że Prezydent RP może mieć wpływ na mianowanie dostojników kościelnych. Przepisy są pozostałością po dawnym systemie, gdzie Prezydent miał możliwość dyskretnego weta, przy obsadzaniu stanowisk kościelnych. W dawanych czasach skorzystano z niego dwukrotnie w stosunku do religii katolickiej, odrzucono kandydatury dwóch biskupów.

Dawno o usunięciu ze stanowiska biskupa decydowało państwo. Wydawało po prostu decyzje administracyjną o usunięciu danego dostojnika z posady.

Akty prawa (wyznaniowego) powszechnie obowiązującego w Polsce

Art. 87, 91 Konstytucji RP

1) KONSTYTUCJA RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 25 - określa pozycję kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich relację z Państwem (wolność sumienia i wyznania w sensie instytucjonalnym

Art. 53 - gwarantuje wolność sumienia i religii oraz zakres podmiotowy i przedmiotowy tej wolności (wolność sumienia i wyznania w sensie indywidualnym)

2) RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE

Wielostronne (multilateralne)

Dwustronne (bilateralne)

O zasięgu uniwersalnym (2a)

O zasięgu regionalnym (2b)

Konkordat (2c)

(2a):

• Karta Praw Człowieka (San Francisco, 26.06.1945; Dz.U. z 1947, Nr 23, poz. 90, 92 ze zm.);

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (Paryż, 10.12.1948);

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Nowy Jork, 16.12.1966; Dz.U. z 1977, Nr 38, poz. 169);

• Deklaracja w Sprawie Wyeliminowania Wszelkich Form Nietolerancji i Dyskryminacji Opartych na Przekonaniach (Nowy Jork, 25.11.1981);

• Konwencja o Prawach Dziecka (Nowy Jork, 20.11.1989; Dz.U. z 1991, Nr 120, poz. 526);

• Deklaracja w Sprawie Osób Należących do Mniejszości Narodowych lub Etnicznych, Religijnych i Językowych (Nowy Jork, 18.12.1992).

(2b):

• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Rzym, 411.1950; Dz.U. z 1993, Nr 61, poz. 284);

• Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Paryż, 20.03.1952; Dz.U. z 1995, Nr 36, poz. 175);

• Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Helsinki, 1.08.1975).

(2c):

• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany w dniu 28.07.1993 r. i ratyfikowany 23.02.1998 r. (Dz.U. z 1998, Nr 51, poz. 318).

3) USTAWY

Dotyczące wszystkich związków wyznaniowych (3a)

Indywidualne

Dotyczące Kościoła Katolickiego (3b)

Dotyczące innych związków wyznaniowych (3c)

(3a):

- Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. Nr 29, poz. 155 ze zm.);

- Ustawa z dnia 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych (Dz.U. Nr 22, poz. 162 ze zm.);

- Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz.U. Nr 9, poz. 87 ze zm.);

- Ustawa z dnia 31 marca 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 1972, Nr 47, poz. 298 ze zm.);

- Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. Nr 20, poz. 104 ze zm.);

- Ustawa z dnia 5 lipca 1990 r. o zgromadzeniach (Dz.U. 51, poz. 297 ze zm.);

- Ustawa z dnia 27 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.);

- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. Nr 95, poz. 425 ze zm.);

- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.);

- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 ze zm.);

- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.);

- Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 ze zm.);

- Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie ustaw - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 117, poz. 757).

(3b):

Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 29, poz. 154 ze zm.);

Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o nadaniu Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu pełni praw państwowych szkół akademickich (Dz.U. Nr 27, poz. 242);

Ustawa z dnia 14 czerwca 1991 r. o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa (Dz.U. Nr 61, poz. 259);

Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o finansowaniu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie z budżetu państwa (Dz.U. Nr 103, poz. 650);

Ustawa z dnia 3 września 1999 r. o utworzeniu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Dz.U. Nr 79, poz. 884).

(3c):

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o stosunku Państwa do wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, nie posiadającego hierarchii duchownej - tzw. Bezpopowcy (Dz.U. Nr 38, poz. 363 ze zm.);

Ustawy z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 30, poz. 240 ze zm.);

Ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 30, poz. 241 ze zm.);

Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. Nr 66, poz. 287 ze zm.);

Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 73, poz. 323 ze zm.);

Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 73, poz. 324 ze zm.);

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 97, poz. 479 ze zm.);

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 97, poz. 480 ze zm.);

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 97, poz. 481 ze zm.);

Ustawa z dnia 23 sierpnia 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 97, poz. 482 ze zm.);

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Gmin Wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 251 ze zm.);

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 252 ze zm.);

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 253 ze zm.);

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 254 ze zm.).

W Polsce istnieją cmentarze albo komunalne albo państwowe, próbuje się tworzyć hybrydy. Ostatnio zaistniała próba nowelizacji (chodzi o ponowną próbę pochówku przy kryptach przykościelnych), nie przeszła próba utworzenia cmentarzy prywatnych.

Ustawa dopuszcza prowadzenie przez związki wyznaniowe szkół wyższych.

4) ROZPORZĄDZENIA

Dotyczące wszystkich związków wyznaniowych (4a)

Dotyczące poszczególnych związków wyznaniowych

Dotyczące instytucji Kościoła Katolickiego (4b)

Dotyczące innych związków wyznaniowych (4c)

(4a): Przykłady:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 sierpnia 1990 r. w sprawie rozszerzenia zakresu celów Funduszu Kościelnego;

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 1999 r. w sprawie rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych;

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach;

(4b): Przykłady:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i sportu z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w niepublicznych przedszkolach i niepublicznych placówkach prowadzonych przez kościelne osoby prawne

5) AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO

Zarządzenia ministrów

6) INNE ŹRÓDŁA PRAWA WYZNANIOWEGO

Zwyczaj prawny

Orzecznictwo

Sądów Polskich

Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu

Sądów i Trybunałów Unii Europejskiej

Trybunał Konstytucyjny

Sąd Najwyższy

Naczelny Sąd Administracyjny

Inne źródła prawa wyznaniowego

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, […]

my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,

zarówno wierzący w Boga

będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna,

jak i nie podzielający tej wiary,

a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł,

równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski,

wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach,

[…]

pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność,

w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem,

ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej […]

Art. 25 [wolność religijna w sensie instytucjonalnym] 

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.

WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE

Art. 53 [wolność religijna w sensie indywidualnym] 

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania..

Wolność religijna w konstytucji nie jest prawem absolutnym, lecz posiada pewne granice. Wolno ograniczać wolność religijną w Polsce tylko w szczególnych sytuacjach i w określonej formie.

Prawo kościelne - zagadnienia podstawowe

1. Pojęcie i cel prawa kościelnego

• Definicja nr 1: Prawo kościelne jest to prawo Kościoła rozumianego jako wspólnota Ludu Bożego

• Definicja nr 2: Prawo kościelne, zwane także prawem kanonicznym, jest to zbiór norm ustanowionych, opracowanych lub uznanych przez uprawnioną władzę kościelną w celu zabezpieczenia dobrego porządku w łonie społeczności kościelnej i wypełniania misji Kościoła, czyli celu poradzenia wiernych ku dobru wspólnemu i zbawieniu wiecznemu.

• Nazwa prawo kościelne (ius ecclesiaticum) zastępuje nazwę dawniejsza - prawo kanoniczne (ius canonicum), „kanon” w języku greckim oznacza „wzorzec, regułę zachowania”

2. Cel prawa kościelnego

• Cel prawa kościelnego wynika z celów Kościoła. Prawo strzeże porządku w łonie kościoła, jako społeczności zorganizowanej. Prawo kościelne traktowane jest jako prawo służebne dla całego Kościoła jako wspólnoty wszystkich ochrzczonych. Ma służyć pomocą we wskazywaniu właściwej drogi w życiu zgodnym z wiarą chrystusową prowadzącą do zbawienia po śmieci. Salus animarum suprema lex.

3. Instytucjonalny charakter Kościoła:

Istnieją cztery podstawowe odniesienia człowieka związane z nimi instytucje:

1. Do Boga - instytucja: Kościół

2. Do innych ludzi - instytucja: państwo

3. Do człowieka przeciwnej płci - instytucja: małżeństwo

4. Do rzeczy - instytucja: własność

III. Rodzaje prawa kościelnego.

1. Ze względu na zakres osobowy obowiązywania

• Prawo kościelne wspólne (ius canonicum universale) - odnosi się do ogółu ochrzczonych

• Prawo szczególne (ius cannonicum specjale) - odnosi się do określonych osób

2. Ze względu na zakres terytorialny stosowania

• Prawo powszechne (ius cannonicum commune)

• Prawo partykularne (ius canonicum particulare)

3. Ze względu na formę

• Prawo kanoniczne pisane

• Prawo kanoniczne niepisane czyli zwyczajowe

4. Ze względu na obrządek

• Prawo Kościoła łacińskiego (ius Ecclesiae Latinae)

• Prawo Kościołów wschodnich (ius Ecclesiarum Orientalium)

5. Ze względu na czas powstania

• Prawo kanoniczne dawne (ius canonicum vetus) - źródło: Corpus Iuris Canonici lub Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917r.

• Prawo kanoniczne obowiązujące (ius canonicum vigens) źródło: Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983r., Kodeks Prawa Kanonicznego Kościołów Wschodnich z 1990r.

6. Ze względu na obowiązywalność:

• Prawo bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) - normy prawa Bożego

• Prawo względnie obowiązujące (ius dispositivum) - obowiązuje pod warunkiem nie wydania norm partykularnych lub innego rodzaju form derogacji danej normy (dyspensa, epikie- odpowiedzialne obejście ustawy)

7. Ze względu na przedmiot

• Prawo kanoniczne publiczne (ius canonicum publicum)

Nie weszła w życie Lex Ecclesiae Fundamentalis przygotowana w latach 1965 - 1981r

• Prawo kanoniczne prywatne (ius canonicum privatum)

8. Ze względu na źródło, czyli pochodzenie norm prawa kanonicznego

• Prawo Boże: naturalne, objawione, apostolskie

• Prawo czysto kościelne, dawniej zwane „prawem ludzkim”

Prawo Boże naturalne - według definicji Ojca Mieczysława Krąpca - „jest to partycypacja prawa boskiego w rozumnej naturze człowieka”. Fundamentalną normą prawa jest zasada „czyń dobro”. Prawo naturalne nie dopuszcza żadnych odstępstw, ulg czy dyspens. Jest fundamentem dla prawa ludzkiego.

Prawo Boże objawione - chodzi tutaj o normy prawa Bożego poznawalne dzięki objawieniu zawartemu w Piśmie świętym, czyli Biblii lub przekazanego przez tradycję apostolską.

Prawo Boże apostolskie - prawo ustanowione przez Jezusa Chrystusa, a przekazywane przez tradycję apostolska.

Zadaniem Kościoła jest promulgacja, czyli przepowiadanie prawa Bożego. Przepowiadane przez Kościół normy prawa Bożego to normy wyrażające wolę Bożą wprost lub tylko pośrednio.

Kanonizacja prawa Bożego:

• Vincenzo Del Giudice,

• Niezmienność prawa Bożego dotyczy jego treści. Forma może ulegać zmianą.

• Dynamiczność poznania prawa Bożego.

Prawo czysto kościelne (ius mere ecclesiasticum; ius canonicum humanum)

Chodzi o normy prawne ustanowione przez apostołów, a następnie przez ich następców, czyli papieży i biskupów, samodzielnie lub na soborach powszechnych lub synodach, a także normy wytworzone na drodze zwyczaju praktykowanego we wspólnotach wiernych.

9. Ze względu na podmiot, który daną normę ustanowił wyróżniamy:

• Prawo apostolskie zwane też „prawem tradycyjnym”

• Prawo ojców Kościoła i doktorów Kościoła

• Prawo papieskie

• Prawo soborowe

• Prawo dykasterii Kurii Rzymskiej

• Prawo konferencji episkopatów i ordynariuszy - instytucja stała. Stanowi zebranie biskupów jakiegoś kraju, określonego terytorium. Konferencje działają w oparciu o statut, na zebraniach plenarnych lub za pomocą swoich organów. Wydają one dekrety ogólne - są źródłem prawa partykularnego, wydawane są wówczas, kiedy konferencje posiadają jakieś upoważnienie z prawa powszechnego lub rozporządzenia Stolicy Apostolskiej. Prawo ordynariuszy to prawo biskupów kościołów lokalnych

• Prawo synodalne - odnosi się do norm prawnych ustanawianych na synodach diecezjalnych lub prowincjonalnych. Formalnie są ciałami o charakterze doradczym, ale mogą stanowić prawa, jeżeli biskupi na nich obecnych objawiają taką wole. Odbywają się bądź na poziomie prowincji lub kilku prowincji, albo diecezji.

• Prawo wewnętrzne instytutów zakonnych - instytuty podlegają zarówno prawu powszechnemu jak i wewnętrznemu. Na przykład regule zakonnej.

• Prawo wspólnot kościelnych zwyczajowe -

• Konkordaty

• Prawo pomocnicze: Styl Kurii Rzymskiej, Orzecznictwo, Doktryna

Prawo papieskie:

Akty prawotwórcze papieży stanowią podstawowe źródła prawa kanonicznego. Winny one bezwzględnie respektować normy prawa Bożego.

Ze względu na treść i znaczenie prawne akty papieskie dzielą się na:

• Konstytucje apostolskie ( constitutiones apostolacie)

• Motu proprio

• Listy papieskie (litterae apostolacae)

• Litterae decretales

• Adhortacje apostolskie

• Encykliki

Ze względu na formę akty prawne papieskie dzielą się na:

• Bulle

• Breve

• Pisma apostolskie (litterae epistolac)

Pisma Kolegium Biskupów (soborowe)

W historii Kościoła odbyło się łączenie 21 soborów, z tego 8 w I - ym tysiącleciu na Wschodzie. Pierwszy sobór odbył się w 325r. w Nicei, zwołany przez papieża św. Sylwestra I. Ostatni wielki sobór ekumeniczny odbył się w latach 1962 (11X) - 1965 (8 XII) w Watykanie. Znany jest jako Sobór Watykański II, zwołany przez papieża Jana XXIII (zm. 2 VI 1963) i kontynuowany przez jego następce Pawła VI.

Sobory powszechne wydają akty prawne dwojakiego rodzaju:

• Konstytucje

• Dekrety

Najbardziej znane konstytucje Soboru Watykańskiego II t np.

• Konstytucja Lumen gentium o kościele (11 XI 1964);

• Konstytucja o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium es spes” (7 XII 1965)

• Konstytucja o objawianiu Dei verbum z 18 XI 1965

Kolegium biskupów działa także za pośrednictwem Synodu Biskupów.

Prawo dykasterii Kurii Rzymskiej.

Kuria rzymska (Curia Romana) jest to zespół urzędów i instytucji skupionych wokół papieża, przy pomocy których wykonuje on zwierzchnictwo nad Kościołem Powszechnym.

Dykasterie Kurii Rzymskiej:

• Kongregacje

• Sekretariaty

• Trybunały, a także inne instytucje.

Konstytucja apostolska Jana Pawła II o Kurii rzymskiej „Pastor bonus” (incipit - pierwsze słowa tego dokumentu) z 28 czerwca 1988r. Dykasterie Kurii Rzymskiej wydają akty prawne, tzw. dekrety.

Prawo zwyczajowe wspólnot wiernych

Zwyczaj jest źródłem prawa, ale pod pewnymi warunkami.

1. Rozumna praktyka wspólnoty wiernych, co oznacza zgodność zwyczaju z prawem Bożym oraz dobrem wspólnym Kościoła;

Kan. 24§ 1 Żaden zwyczaj przeciwny prawu Bożemu nie może uzyskać mocy prawa.

2. Wspólnota zdolna do przyjęcia zwyczaju

3. Zamiar wspólnoty wprowadzenia prawa

4. W odniesieniu do zwyczajów przeciwnych ustawom (conra legem) lub obok ustawy (Prater legem) konieczne jest zatwierdzenie prawodawcy lub zadawnienie zgodne z prawem kanonicznym.

Consuetudo est optima legum interpetatio.

Konkordaty

Konkordaty polskie:

Dawny: z 10 II 1925r., zerwany przez władze komunistyczne 12 IX 1945r.

Obowiązujący: z 28 lipca 1993r., ratyfikowany 23 lutego 1998r.

Konkordat jest źródłem prawa partykularnego kościelnego, jak też zarazem źródłem prawa wyznaniowego.

27 kwietnia 2010

RELIGIA TO SYSTEM WIERZEŃ I PRAKTYK PRZYJĘTYCH W DANEJ SPOŁECZNOŚCI, OKREŚLAJĄCY RELACJĘ JEDNOSTKI DO RÓŻNIE POJMOWANEJ SFERY SACRUM, CZYLI ŚWIĘTOŚCI I SFERY BOSKIEJ. MANIFESTUJE SIĘ ONA W WYMIARZE DOKTRYNALNYM (DOKTRYNA), W CZYNNOŚCIACH RELIGIJNYCH (KULT) W SFERZE SPOŁECZNO-ORGANIZACYJNEJ (KOŚCIÓŁ, WSPÓLNOTA RELIGIJNA) I W SFERZE DUCHOWOŚCI INDYWIDUALNEJ (M. IN. MISTYKA).

Doktryna religijna

Poglądy dotyczące natury i cech charakterystycznych sfer sacrum. Jeden z elementów systemu religijnego. Można je podzielić na kilka aspektów: bogowie - ilu ich jest, skąd pochodzą, jak powstali, jakie są ich cechy i zależności pomiędzy nimi, wszechświat - jak powstał, jaki jest jego obecny kształt, a jak będzie wyglądał w przyszłości, czy nastąpi koniec świata (eschatologia), człowiek - jak powstał, dlaczego istnieje, cel i sens życia ludzkiego, cierpienia, co będzie po śmierci. itd. Doktryny religijne przekazywane są przez mity, święte księgi, dogmaty, kapłanów, wyznawców.

Kult

Wszelkie zachowania i praktyki religijne czynione wobec istoty kultu. Czynności kultowe mają na celu ułatwienie kontaktu człowieka z istotami boskimi. Jeden z elementów systemu religijnego. Najczęstsze formy kultu to modlitwa i ofiary.

Podział religii:

Kryterium

1) Ze względu na sposób powstania

naturalne

objawione

2) Ze względu na to, jak pojmują istotę boską

monoteizm

politeizm

3) Ze względu na istnienie wyznawców

żywe

wymarłe

4) Ze względu na zasięg oddziaływania religii

uniwersalistyczne

narodowe

plemienne

4 maj 2010

Tryb administracyjny i tryb wyznaniowy . Problem osobowości prawnej Kościoła w Polsce

PROBLEM OSOBOWOSCI PRAWNEJ KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W POLSCE

1) 2)

OSOBOWOŚĆ PUBLICZNOPRAWNA

OSOBOWOŚĆ CYWILNOPRAWNA

TAK TAK

AD. 1)

- brak wyraźnego ustawowego uznania w ustawach z 17 V 1989 r.

- uznanie w sposób opisowy: autonomia Kościoła, możliwość rządzenia się swoim prawem, niezależność w wykonywaniu swoich funkcji

-argumenty historyczno-prawne: Polska przedrozbiorowa, II RP

AD. 2)

Każda jednostka organizacyjna: terytorialna i personalna

SPOSOBY UZNANIA OSOBOWOŚCI PRAWNEJ KOŚCIELNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH

1) 2) 3) 4)

USTAWOWE

POWIADOMIENIE

ROZPORZĄDZENIE CENTRALNYCH ORGANÓW ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

REJESTRACJA SĄDOWA (KRS)

Ad. 1): Konferencja Episkopatu Polski, KUL w Lublinie, PAT w Krakowie, Wydziały Teleologiczne w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu itd.

Ad. 2): Powiadomienie odpowiedniego organu administracji państwowej:

- jednostki terytorialne: metropolie, archidiecezje, diecezje, administracje apostolskie, parafie, kościoły rektoralne

- inne jednostki organizacyjne: Caritas Polska, Caritas diecezjalna, Papieskie dzieła Misyjne, Ordynariat Polowy, kapituły, parafie personalne, instytuty życia konsekrowanego, prowincje zakonne, wyższe i niższe seminaria duchowne diecezjalne, wyższe seminaria duchowne zakonne itd.

Ad. 3): Organizacje kościelne (art. 34 ust. 1 i 3 ustawy z 17.V. 89 o Stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego).

Ad. 4): Organizacje katolickie, organizacje katolików świeckich, fundacje kościelne; różni je podmiot organizacyjny.

Sposoby (tryby) uznania osobowości prawnej przez kościelne jednostki organizacyjne

1. Ustawowe -> Konferencja Episkopatu Polski, KUL w Lublinie, PAT w Krakowie, Wydziały Teologiczne w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, itd.

2. Powiadomienie -> Powiadomienie odpowiedniego organu administracji państwowej:

- jednostki terytorialne, metropolie, archidiecezje, diecezje, administracje apostolskie, parafie, kościoły rektoralne

- inne jednostki administracyjne: Caristas Polska, Caritas diecezjalna, Papieskie dzieła Misyjne, Ordynariat Polowe

3. Rozporządzanie centralnych organów administracji państwowej

4. Rejestracja sądowa (KRS)

Poza tymi sposobami, są jeszcze przypadki inne gdzie nie uzyskuje się osobowości prawnej, gdzie dana jednostka organizacyjne wiernych, nie chce uzyskać osobowości prawnej, np. Kółko żywego różańca, nie będzie to podpadało pod jeden z tych czterech przypadków, ale będzie podpadało pod inną organizację, która będzie podpadała po art. 37 ustawy katolickiej, gdzie taka organizacja nie ma osobowości, jest ona traktowana na gruncie prawa polskiego jako stowarzyszenie nierejestrowe.

Uzyskiwanie osobowości prawnej przez kościoły. Jedni mówią legalizacja inni zinstytucjonalizowanie związku wyznaniowego, ale właściwszym terminem jest instytucjonalizacja. Termin legalizacja nie jest do końca odpowiedni, chociaż często przez ustawodawcę kościelnego używany.

W Polsce mamy zróżnicowany tryb uzyskiwania osobowości prawnej: ustawowy i administracyjny. Tryb ustawowy jest doceniany, że każdy chce zobaczyć, jakie organy władzy ma dany kościół, wystarczy, że otworzy dziennik ustaw, tam znajdują się wszelkie informacje. W trybie administracyjnym, jedynie wpis jest jawny, a wszelkie dokumenty są miedzy stronami. Wpis dokonuje się na podstawie decyzji administracyjnym. Liczebnie jest on w mniejszości. Obecnie istnieje 15 kościołów z katolickim włącznie mających ustawę, a 156 ma jedynie decyzję administracyjną.

Organem rejestrowym w Polsce jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

UZYSKIWANIE PRAWNEJ FORMY REGULACJI (LEGALIZACJI) KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W POLSCE

Ogólna podstawa prawna:

Konstytucja RP z 2. IV. 1997 (art. 53 ust. 2): „Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują”.

Ustawa z 17. V. 1989 o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (art. 30-38)

1) KOŚCIÓŁ KATOLICKI

2) INNE KOŚCIOŁY I ZWIĄZKI WYZNANIOWE

Art. 25 ust. 4 Konstytucji Art. 25 ust. 5 Konstytucji

2a) TRYB USTAWOWY

2b) TRYB ADMINISTRACYJNY

1) Art. 25 ust. 4 Konstytucji: „Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy”.

KONKORDAT między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. 1998, Nr 51, poz. 318)

USTAWA z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 29, poz. 154 ze zm.)

2) - 2a) Art. 25 ust. 5 Konstytucji: „Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami”.

14 KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

11 KOŚCIOŁÓW (TRADYCJA CHRZEŚCIJAŃSKA)

3 ZWIĄZKI WYZNANIOWE NIECHRZEŚCIJAŃSKIE

2B) TRYB ADMINISTRACYJNY

decyzja Ministra SW + wpis do Rejestru

KOŚCIOŁY I ZWIĄZKI WYZNANIOWE

KRAJOWE ORGANIZACJE MIĘDZYKOŚCIELNE

Dział „A” Rejestru: 146 Dział „B” Rejestru: 5

15 (1 + 14 ) + 151 (146 + 5) = 166 + ≈ 200-300

inna forma działalności

11 (1 + 10) - MAŁŻEŃSTWO KONKORDATOWE

POSTĘPOWANIE O WPIS DO REJESTRU

(art. 30-38 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania)

ORGAN REJESTROWY:

MINISTER SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

NAZWA REJESTRU:

REJESTR KOŚCIOŁÓW I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

WNIOSKODAWCA (ART. 31 UST. 1):

CO NAJMNIEJ 100 OBYWATELOM POLSKIM I

PEŁNĄ ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

KOMITET ZAŁOŻYCIELSKI:

1) WYBRAĆ SPOŚRÓD SIEBIE (WNIOSKODAWCÓW)

2) CO NAJMNIEJ PIĘCIOOSOBOWY

3) WYMOGI FORMALNE: protokół z wyboru tego komitetu określający datę i miejsce wyborów oraz następujące dane osób wchodzących w jego skład: imiona i nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania, rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości, nr PESEL.

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

WNIOSKU O WPIS DO REJESTRU

DEKLARACJI O UTWORZENIU KOŚCIOŁA LUB INNEGO ZWIĄZKU WYZNANIOWEGO

WYMAGANE DOKUMENTY:

1. lista zawierająca notarialnie poświadczone podpisy wnioskodawców potwierdzające treść wniosku,

2. deklaracja o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego

3. podstawowe dane wnioskodawców: imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości oraz numer PESEL

TREŚĆ WNIOSKU:

1. lista zawierająca notarialnie poświadczone podpisy wnioskodawców

2. informację o dotychczasowych formach życia religijnego i metodach działania kościoła lub innego związku wyznaniowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

3. informację o podstawowych celach, źródłach i zasadach doktrynalnych, obrzędach religijnych,

4. adres siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz dane osób wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych:

1. imiona i nazwisko,

2. datę urodzenia,

3. adres zamieszkania,

4. nazwę, serię i numer dokumentu tożsamości,

5. nr PESEL,

5. Statut, który powinien zawierać w szczególności:

1. nazwę kościoła lub innego związku wyznaniowego różną od nazw innych organizacji,

2. teren działania i siedzibę władz,

3. cele działalności oraz formy i zasady ich realizacji,

4. organy, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres kompetencji oraz tryb podejmowania decyzji,

5. źródła finansowania,

6. tryb dokonywania zmian statutu,

7. sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych,

8. sposób nabywania i utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,

9. sposób powoływania, odwoływania oraz kompetencje osób duchownych, o których mowa w art. 12 ust. 3, o ile kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie takich stanowisk,

10. sposób rozwiązania kościoła lub innego związku wyznaniowego i przeznaczenie pozostałego majątku.

NAZWY ORGANIZACJI RELIGIJNYCH

KOŚCIÓŁ

ZWIĄZEK WYZNANIOWY

ZASADA:

Tradycja chrześcijańska Tradycja niechrześcijańska

PRZYKŁADY:

Kościół Katolicki Związek Garuda w Polsce

Autokefaliczny Kościół Prawosławny Stowarzyszenie Buddyjskie „Sangha Kandzeon”

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego Niezależna Gmina Wyznania Mojżeszowego

Kościół Ewangelicko-Reformowany Szkoła „Zen Kwam Um”

Kościół Starokatolicki Mariawitów Zakon Braci Zjednoczenia Energetycznego

WYJĄTKI:

Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego Rodzimy Kościół Polski

Jenota Braci Polskich Polski Kościół Słowiański

Trudności przy określaniu związków wyznaniowych

Światowa Rada Kościołów - próby ujednolicenia zasad

Różnice związku wyznaniowego od innej organizacji - cel: konieczność zapewnienia swoim wyznawcom zaspokojenia ich potrzeb religijnych

Nie ma obecnie w Polsce zbioru statutów kościołów i związków wyznaniowych. W Polsce obowiązuje zasada, że jednostki organizacyjne kościelne nie odpowiadają za siebie. Każda względem drugiej, trzeciej jest autonomiczna, nawet jeżeli problem dotyczy jednego i tego samego związku wyznaniowego.

1) USTAWA Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. KODEKS KARNY

(Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)

Rozdział XVI: Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne.

Art. 118. § 1. Kto, w celu wyniszczenia w całości albo w części grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie, dopuszcza się zabójstwa albo powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby należącej do takiej grupy, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. […]

Art. 119. § 1. Kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. […]

Art. 123. § 1. Kto, naruszając prawo międzynarodowe, dopuszcza się zabójstwa wobec:

2) osób duchownych, […] podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. […]

Art. 125. § 1. Kto, na obszarze okupowanym, zajętym lub na którym toczą się działania zbrojne, naruszając prawo międzynarodowe, niszczy, uszkadza lub zabiera dobro kultury, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. […]

Rozdział XXIV: Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania.

Art. 194. Kto ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach ze względu na jego przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 195. § 1. Kto złośliwie przeszkadza publicznemu wykonywaniu aktu religijnego kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto złośliwie przeszkadza pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym.

Art. 196. Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Rozdział XXXII: Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu.

Art. 256. Kto publicznie […] nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 257. Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2) USTAWA Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO (DZ.U. NR 89, POZ. 555 ZE ZM.)

Rozdział 21: Świadkowie.

Art. 178. Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1) obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,

2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

Rozdział 65b: Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.

Art. 607w. Okoliczność, że czyn nie jest przestępstwem według prawa polskiego, nie stanowi przeszkody do wykonania nakazu europejskiego, jeżeli dotyczy on czynu zagrożonego w państwie jego wydania karą co najmniej 3 lat pozbawienia wolności albo czynu, za który może być orzeczony co najmniej w tym samym wymiarze inny środek polegający na pozbawieniu wolności, będącego przestępstwem:

[…]

20) popełnionym z powodów narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, […]

23) nielegalnego obrotu dobrami kultury, […]

3) USTAWA Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. KODEKS KARNY WYKONAWCZY

(DZ.U. NR 90, POZ. 557 ZE ZM.)

Rozdział VII: Uczestnictwo społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń oraz pomoc w społecznej readaptacji skazanych.

Art. 38. § 1. W wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych, w szczególności związanych z pozbawieniem wolności, mogą współdziałać stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, których celem działania jest realizacja zadań określonych w niniejszym rozdziale, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.

§ 2. Podmioty, o których mowa w § 1, mogą w porozumieniu z dyrektorem zakładu karnego lub aresztu śledczego uczestniczyć w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, sportowej i religijnej w tych zakładach lub aresztach.

Oddział 3. Wykonywanie kary i jej indywidualizacja.

Art. 88b. W zakładzie karnym typu zamkniętego skazani, o których mowa w art. 88a § 2, odbywają karę w następujących warunkach:

1) cele mieszkalne oraz miejsca i pomieszczenia wyznaczone do: pracy, nauki, przeprowadzania spacerów, widzeń, odprawiania nabożeństw, spotkań religijnych i nauczania religii oraz zajęć kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia techniczno-ochronne, […]

3) skazani mogą uczyć się, pracować, bezpośrednio uczestniczyć w nabożeństwach, spotkaniach religijnych i nauce religii oraz korzystać z zajęć kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu, tylko w oddziale, w którym są osadzeni, […]

Oddział 4: Prawa i obowiązki skazanego.

Art. 106. § 1. Skazany ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładzie karnym w dni świąteczne i słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania niezbędnych w tym celu książek, pism i przedmiotów.

§ 2. Skazany ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w zakładzie karnym nauczaniu religii, brania udziału w działalności charytatywnej i społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy; duchowni ci mogą odwiedzać skazanych w pomieszczeniach, w których przebywają.

§ 3. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie karnym.

§ 4. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii odpowiednich władz duchownych kościołów i innych związków wyznaniowych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, mając na względzie potrzebę zapewnienia warunków dla indywidualnego i zbiorowego uczestnictwa osób osadzonych w tych zakładach i aresztach w nabożeństwach i spotkaniach.

Art. 109. § 1. Skazany otrzymuje trzy razy dziennie posiłki, o odpowiedniej wartości odżywczej, w tym co najmniej jeden posiłek gorący, z uwzględnieniem zatrudnienia i wieku skazanego, a w miarę możliwości także wymogów religijnych i kulturowych oraz napój do zaspokajania pragnienia. Skazany, którego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyżywienie według wskazań lekarza.

Art. 110a. § 1. Skazany ma prawo posiadać w celi dokumenty związane z postępowaniem, którego jest uczestnikiem, artykuły żywnościowe i wyroby tytoniowe, środki higieny osobistej, przedmioty osobistego użytku, zegarek, listy oraz fotografie członków rodziny i innych osób bliskich, przedmioty kultu religijnego, materiały piśmienne, notatki osobiste, książki, prasę i gry świetlicowe.

Forma kanoniczna zawarcia małżeństwa

Zwyczajna

Nadzwyczajna

W niebezpieczeństwie śmierci

Poza niebezpieczeństwem śmierci

Małżeństwo mieszane (wyznaniowo)

Istotne przymioty małżeństwa

Jedność (Unitas matrimonii)

Nierozerwalność

Monogamia

Trwałość

Dozgonność

Cele małżeństwa kanonicznego (can. 1013 § 1 CIC, 1917)

Cel pierwszorzędny

Cel drugorzędny

Zrodzenie i wychowanie potomstwa

Wzajemna pomoc małżonków

Uśmierzenie pożądliwości

Cele małżeństwa kanonicznego (~ can. 1055 § 1 CIC, 1983)

Dobro małżonków

Zrodzenie i wychowanie potomstwa

Miłość małżeńska

Wzajemne doskonalenie siebie

Wzajemna pomoc i zaspokojenie popędu płciowego

Przygotowanie kandydatów do małżeństwa

Przygotowanie dalsze

Przygotowanie bliższe

Przygotowanie bezpośrednie

Zaręczyny

Can. 1062

Instrukcja KEP z 5. IX. 1986 r. o przygotowaniu do małżeństwa w Kościele Katolicki

Dawniej formalistyczne, wywoływały skutki prawne

Can. 1062 § 1 CIC, instytucja zwyczajowa; § 2: „Przysługuje skarga o wynagrodzenie szkód, jeśli takie powstały”

Zapowiedzi

Can. 1069

Instrukcja KEP z 5. IX. 1986 r. o przygotowaniu do małżeństwa w Kościele Katolicki

W jednym miejscu

W wielu miejscach

Jeżeli oboje narzeczeni przynajmniej od 6 miesięcy mieszkają w parafii własnego proboszcza

Jeżeli oboje narzeczeni nie mieszkają w parafii własnego proboszcza od 6 miesięcy.→ Zapowiedzi tylko w parafii bezpośrednio poprzedniego zamieszkania, z pominięciem dawniejszych.

SPOSOBY ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA

KONKORDATOWY

CYWILNY

KANONICZNY

1) brak przeszkód kanonicznych i 1) brak przeszkód cywilnych okoliczności:

2 brak przeszkód cywilnych

DOZWOLONE

ZABRONIONE

SPOSOBY ZAWARCIA MAŁŻEŃŚTWA CYWILNEGO

Poglądy nauki

Przed kierownikiem USC

Przed właściwym duchownym + warunki

art. 1 § 1 Ustawy USC art. 1 § 2 Ustawy USC

art. 10 Konkordatu

Warunki:

1. wola nupturientów i

2. sporządzenie aktu s.c.

ROZSZERZENIE ZASADY UZNAWANIA SKUTKÓW CYWILNYCH MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO

art. 1 § 3 ustawy USC

na inne małżeństwa, które polegają prawu wewnętrznemu innego kościoła [niż Katolicki] albo związku wyznaniowego, który ma status prawny uregulowany w formie ustawy indywidualnej

1 + 9 + 1 = 11

A B C D

KOŚCIÓŁ KATOLICKI

INNE KOŚCIOŁY CHRZEŚCIJAŃSKIE

ZWIĄZEK GMIN WYZNANIOWYCH ŻYDOWSKICH

RAZEM

Wykaz stanowisk, których zajmowania upoważnia do sporządzenia zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 K r.op.

A): ordynariusz miejsca, proboszcz, administrator parafii, wikariusz w zast. proboszcza, duchowny w zast. proboszcza)

B):

POLSKI AUTOKEFALICZNY KOŚCIÓŁ PRAWOSŁAWNY (biskup, proboszcz i wikariusz z up. proboszcza)

KOŚCIÓŁ EWANGELICKO-AUGSBURSKI (biskup, proboszcz, administrator, wikariusz)

KOŚCIÓŁ EWANGELICKO-REFORMOWANY (wszyscy ordynowani duchowni)

KOŚCIÓŁ EWANGELICKO-METODYSTYCZNY (pastor parafii)

KOŚCIÓŁ CHRZEŚCIJAN BAPTYSTÓW (prezbiter, kaznodzieja)

KOŚCIÓŁ ADWENTYSTÓW DNIA SIÓDMEGO (duchowni, starsi)

KOŚCIÓŁ POLSKOKATOLICKI (proboszcz, administrator parafii)

KOŚCIÓŁ ZIELONOŚWIĄTKOWY (prezbiter)

KOŚCIÓŁ STAROKATOLICKI MARIAWITÓW (Biskup Naczelny, ordynariusz, biskup, proboszcz, administrator parafii)

C): Rabin, podrabin

2

Nowoczesne zwane otwartymi - 1b

Tradycyjne zwane zamkniętymi - 1a

System bez konkordatowy - 2b

System konkordatowy - 2a

qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnm

Państwa świeckie zwane konfesyjnymi lub laickimi albo separowanymi

Państwa wyznaniowe zwane konfesyjnymi

W ujęciu formalnym

W ujęciu materialnym

Relacje między państwem, a kościołem występujące we współczesnym świecie

Separacja czysta zwana amerykańską

Separacja wroga zwana nieprzyjazną

Separacja przyjazna (skoordynowana) - 1c

Separacja francuska - 1d

Wersja sowiecka - 1e

Państwo ateistyczne - 1f

Podstawy

Pluralizm kulturowy, etniczny, językowy, obyczajowy, religijny, majątkowy, zróżnicowane doświadczenie ustrojowe

Silna tendencja do zerwania z europejskim modelem państwa wyznaniowego - chęć stworzenia nowego ustroju państwowego opartego na prawach człowieka (religijnych)

2 Klauzule interpretacyjne do I poprawki

Zakaz kompetencji władz państwowych ustanawiania jakiejkolwiek religii za religię oficjalną (no establishment of religion)

Zakaz ograniczania swobody wykonywania praktyk religijnych (free exercise of religion)

Separatyzm francuski cechuje go wrogość wobec religii i Kościoła, podstawy zbudowane w latach

1789 - 1795

Główne przyczyny powstania koncepcji

Ideologia liberalna oparta na racjonalistycznej filozofii oświecenia

Walka z monarchią absolutną powiązana z Kościołem Katolickim (próba zerwania unii tronu z ołtarzem)

Skrajny indywidualizm

Suwerenność ludu

---