PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 23.02.2012

I.

Kwestie organizacyjne:

1. Egzamin: test jednokrotnego wyboru, 50 pytań, wyświetlany na rzutniku, 30-50s na

odpowiedź

2. Podręczniki: wykład dotyczy prawa kościelnego i nie ma go w żadnej książce,

podręcznik jest lekturą uzupełniającą (wyd. BECK, Prawo Wyznaniowe) + ks prof.
Krukowski LEXIS NEXIS „Polskie Prawo Wyznaniowe” + Michał Pietrzak LEXIS
NEXIS „Prawo Wyznaniowe” + teksty prawne (wykaz ze strony zakładu)

3. KONSTYTUCJA + Ustawa o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego 17.05.1989r

+ Ustawa o Gwarancjach Wolności Sumienia i Wyznania 17.05.1989r. + Konkordat
1993 ratyfikowany w 1998.

4. Materiały pomocnicze (typu tabelki) w dziale „materiały” na stronie zakładu
5. Terminy egzaminów: przedtermin z konsekwencjami 5.06. w godzinie wykładu; 19.06

i 26.06.; poprawkowa 4.09. i 11.09.

II.

Omawiane tematy:

1. Pojęcie religii, kościoła, związku wyznaniowego, prawa religijnego i kanonicznego
2. Relacje pomiędzy państwem a kościołem
3. Historyczne ujęcie relacji państwo-kościół w Polsce
4. Wolność wyznania w aspekcie indywidualnym, wolność zrzeszania się
5. Aspekt instytucjonalny wolności wyznania
6. Konkordat
7. Ochrona wolności sumienia i religii
8. Związki wyznaniowe, osobowość prawna związków wyznaniowych
9. Autonomia kościoła i związków wyznaniowych
10. Procedura rejestracji związków wyznaniowych i ich działalność
11. Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych, pomoc społeczna
12. Nauczanie religii w szkołach, uczelnie katolickie etc
13. Prawo małżeńskie
14. Finansowanie kościołów i związków wyznaniowych
15. Prawo kościelne (stolica apostolska, historia wyboru papieża)

III.

Terminologia:

1.

RELIGIA:

forma świadomości społecznej, która sprowadza się do wiary w istnienie

sił i istot nadprzyrodzonych; łączy się także z wykonywaniem pewnych praktyk i
obrzędów; więź jednostki z sacrum; w aspekcie wspólnotowym jest to integrowanie
się ludzi wokół tego samego systemu wartości i wierzeń;
Funkcje religii: integrująca, zaspokajanie potrzeb emocjonalnych człowieka, pozwala
znaleźć odpowiedzi na naurtujące człowieka pytanie egzystencjalne

2.

Podział religii

: cztery różne kryteria

a) historyczne: religie żywe, ożywione (religie które były martwe ale powraca się do

nich, np. ruchy neopogańskie, wiara w prawa natury) i martwe (obecnie
niefunkcjonujące)

b) ze względu na sposób pojmowania istot boskich: politeistyczne i monoteistyczne
c) ze względu na sposób powstania religii: objawione i naturalne [nie ma początku,

daty, osoby, zdarzenia]

d) ze względu na sposób wyłaniania władzy: religie z władzą wyłanianą przez organy

kolegialne lub jednostkowe

3.

PRAWO WYZNANIOWE

: prawo państwowe, odnoszące się do stosunków

pomiędzy państwem, a kościołem. W Polsce mamy jedno prawo wyznaniowe, które
funkcjonuje niezależnie (choć równolegle) do prawa kościelnego. Składa się
dwojakiego rodzaju przepisów: wydawanych od zera przez państwo, oraz
przejmowanych przez państwo norm prawa kościelnego i wprowadzanie ich do
systemu prawnego państwa w drodze legislacyjnej. Prawo wyznaniowe to nie tylko
nieliczne akty normatywne, ale także te pośrednio odwołujące się do regulacji
stosunków kościelno – państwowych

4.

PRAWO KOŚCIELNE

: prawo wewnętrzne, innych niż kościół katolicki, kościołów

i związków wynaniowych np. Tora, Koran. Funkcjonuje w trzech płaszczyznach:
reguluje stosunki pomiędzy wiernymi danego kościoła, pomiędzy wiernymi a
organami władzy kościoła, pomiędzy organami władzy kościoła (papież z biskupem)

5.

PRAWO KANONICZNE

: prawo wewnętrzne wyłącznie kościoła katolickiego;

podstawą jest kodeks prawa kanonicznego 1983r i wcześniejszy 1917r

6.

KOŚCIÓŁ

– odnosi się do organizacji, która ma korzenie chrześcijańskie

7.

ZWIĄZEK WYZNANIOWY

– nawiązuje do tradycji niechrześcijańskich (co do

zasady, ponieważ istnieją wyjątki)

8.

SEKTA

– brak definicji legalnej; grupa znajdująca się pod silnym wpływem innej

jednostki/kolektywu, która poprzez techniki manipulacyjne wpływa na życie
członków sekty wkraczając we wszystkie obszary jej życia; grupa silnie izolująca się
od społeczeństwa; cele deklarowane znacznie odbiegają od celów rzeczywistych;
zagrażają porządkowi publicznemu – z tego powodu organ rejestrowy bada
dotychczasowe formy działalności danego związku gdy ten ubiega się o rejestrację
jako związek wyznaniowy.

9.

CZTERY KONCEPCJE STOSUNKU NORM PRAWA PAŃSTWOWEGO DO

PRAWA WEWNĘTRZNEGO KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW
WYZNANIOWYCH

:

a) teoria pozaprawnej natury norm wewnętrznych kościołów i związków

wyznaniowych: prawo może być tworzone wyłącznie przez państwo, normy
tworzone przez kościoły i związki wyznaniowe mogą mieć jedynie charakter
moralny lub etyczny

b) teoria natury statutowej norm wewnętrznych kościołów i związków

wyznaniowych: powstała w systemie rozdziału kościoła od państwa i polega na
traktowaniu kościołów i związków wyznaniowych jako stowarzyszeń prywatnych,
które to muszą posiadać statut (wiążący wyłącznie członków)

c) teoria skuteczności prawnej norm wewnętrznych kościołów i związków

wyznaniowych: teoria odwrotna do teorii „a” – normy wewnętrzne kościołów i
związków wyznaniowych mają charakter powszechnie obowiązujący i wiążą
wszystkich ludzi

d) teoria recepcji

– w większości świata uznawana za obowiązującą, polega na

recypowaniu norm wewnętrznych kościołów i związków wyznaniowych w drodze

legislacyjnej przez państwo i stają się normami państwowymi, skutecznymi wobec
wszystkich obywateli

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 01.03.2012.

I.

Modelowe stosunki państwo – kościół

1.Aspekt materialny stosunku państwo-kościół – bierzemy pod uwagę zasady
ustrojowe państwa przy określaniu tych relacji.
Pozwala wyróżnić:

a) państwa konfesyjne (wyznaniowe) – łączy się elementy państwowe i
religijne w jedno. Dzieli się je na państwa o konfesyjności otwartej i
zamkniętej.

konfesyjność zamknięta:
państwa muzułmańskie:
-Iran, Irak, Arabia Saudyjska;
- istnieje jedna religia państwowa, jeden kościół;
-państwo wypowiada się co do prawdziwości doktryny danej religii
państwowej;
-religia jest subwencjonowana z budżetu państwa;
- istnieje formalny zakaz wyznawania innej religii niż państwowa;
- w najlepszym wypadku wyznawcy innych religii są co najwyżej tolerowani;
-często prawo wewnętrzne kościoła państwowego, staje się prawem
państwowym

konfesyjność otwarta:
-istnieje jeden kościół narodowy, uprzywilejowany wyłącznie ze względów
historycznych, bądź socjologicznych;
- państwo nie wypowiada się co do prawdziwości doktryny kościoła;
- kościół narodowy jest subwencjonowany z budżetu państwa;
- istnieje wolność religijna;
- Wielka Brytania, Norwegia, Grecja.
- przed II Soborem Watykańskim(1962-1965; rozpoczęty za czasów papieża
Jan XXIII, zamknięty za Pawła VI) w Europie istniało wiele państw
konfesyjnych. Cel: otwarcie się kościoła na współczesność i na wiernych;
państwa katolickie zaczęły przekształcać się w świeckie

b) państwa świeckie (separowane) – oddzielenie kościoła i państwa. Istnieją
trzy modele: o separacji czystej, skoordynowanej i wrogiej (wroga francuska i
wroga sowiecka)

separacja czysta
– ten model reprezentują Stany Zjednoczone od I poprawki (1791) do
Konstytucji USA z 1789r;
- państwo nie ma prawa prowadzić kościoła państwowego;
- obywatel jest chroniony pozytywnie i negatywnie: przed przymuszaniem go
do uczestniczenia w praktykach religijnych, oraz nie może być
dyskryminowany w życiu publicznym ze względu na swoje wyznanie;

-państwo nie ingeruje w sprawy kościołów działających na terytorium USA,
oraz nie może zakazać wykonywania praktyk religjnych dopóki nie naruszają
one przepisów prawa;
-religia nie jest przedmiotem nauczania w szkole

separacja skoordynowana
-modelowym państwem są Niemcy; Konstytucja Weimarska 1919 (wolność
sumienia i wyznania jako prawo wynikające z przyrodzonej godności);
-nie ma jednego kościoła państwowego;
-istnieje zasada równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych;
-związki wyznaniowe mają charakter publiczno-prawny (zobowiązania,
nabywanie praw, osobowość prawna)

separacja wroga
*wersja francuska
- zapoczątkowana rewolucją burżuazyjną, osiąga apogeum w wieku XX- 1905r
ustawa o separacji kościoła od państwa: związki wyznaniowe mają charakter
stowarzyszeń prywatnych i nie mają osobowości prawnej
- Francja nie podpisała konkordatu, natomiast Górny Ren, Dolny Ren i Mozela
mają podpisane coś w rodzaju konkordatu
- charakteryzuje się sprywatyzowaniem kwestii religijności obywateli

*wersja sowiecka
-wersja wzmożona ideologią marksistowsko-leninowską;
- ma charakter stricte antykościelny
-wprowadza ogólnopaństwową ideologię ateistyczną
-1918r Dekret Komisarzy Ludowych – rozdział kościoła od państwa i szkoły
od kościoła
-1936r Konstytucja ZSRR – pozbawiła związki wyznaniowe osobowości
prawnej; mogły one działać jako stowarzyszenia prywatne; państwo przejęło
także majątek kościelny; laicyzacja nauczania szkolnego; wolność kultu ale
także prawo do wykonywania praktyk ateistycznych

2. Aspekt formalny – odnosi się do sposobu regulacji stosunków pomiędzy
państwem, a kościołem (metody regulacji).
a) państwa konkordatowe – państwa, które zawarły konkordat ze stolicą
apostolską; tylko stolica apostolska ma prawo zawierania konkordatu,
ponieważ jest podmiotem prawa międzynarodowego, który na zasadzie
uznania przez pozostałe podmioty uzyskał podmiotowość publiczno-prawną.
Umów jest około 40.
b) państwa bezkonkordatowe – takie, w których stosunek państwo-kościół jest
regulowany jednostronnie

II.

Historia relacji państwo-kościół w RP

1. Daty: a) 966 – chrzest polski b)968 powstanie biskupstwa misyjnego c)
1000r zjazd gnieźnieński
2. Kapituły – wybierały osoby na wyższe stanowiska hierarchii duchowej
3. Wiek XVI – okres wojen religijnych. RP udało się uchronić od wojen
religijnych z racji swojej tolerancji
4. Konferedacja Warszawska 1573: jej postanowienia wpłynęły na
ugruntowanie pozycji Polski jako kraju tolerancyjnego; Polska była
postrzegana jako ostoja chrześcijaństwa
5. Konstytucja 3 Maja – wprowadza zasadę państwa o konfesyjności otwartej;
religia kościoła katolickiego jako panująca; odstępstwo od religii katolickiej
(apostazja) była traktowana jako przestępstwo karane wg przepisów prawa
karnego
6. Okres zaborów – prześladowanie chrześcijan; w odniesieniu do KK
dochodziło do upośledzenia komunikacji między wiernymi, a
duchowieństwem i stolicją apostolską (np. zabór rosyjski)
a) zabór rosyjski – większość to wyznawcy prawosławni; Caryca Katarzyna
chciała odszczepieńców od religii prawosławnej (grekokatolików) przywrócić
do religii prawosławnej za pomocą dekretów, który uprawniał władzę do
użycia siły aby zmusić grekokatolików do powrotu; wyznawcy religii
katolickiej także byli upośledzeni w prawach (np. kontakt z Rzymem, Święte
Kolegium – celem było zadzorowanie kościołów i związków wyzaniowych
oraz ograniczanie ich działalności)
b) zabór pruski – od 1816r dochodziło do likwidacji majątku kościelnego,
który był przejmowany przez państwo; Kościół był ostoją polskości i trzeba
było się go pozbyć; tylko Luteranie i Kalwini mogli cieszyć się przychylnością
władzy
c) zabór austryjacki – dominacja państwa nad kościołem w inny sposób;
państwo chciało wpływać na sprawy wewnętrzne kościoła, zwłaszcza
katolickiego; Cesarz Józef II wydawał akty np. dotyczące tego ile ma być
wody w kropielnicy;
7. II RP – po odzyskaniu niepodległości po Pierwszej Wojnie Światowej RP
odrodziła się ale zalała ją fala biedy i bezrobocia; Ustawa o Opiece Społecznej
1923 – opieka zakładowa (pomoc w ramach prowadzenia zakładów, np.
sierociniec, dom starców) i pozazakładowa (pomoc bezpośrednia); państwo nie
było w stanie wywiązać się z tych obowiązków; 75% obywateli wyznawało
religię rzymskokatolicką, więc KK wkroczył i przy pomocy stowarzyszeń
niósł pomoc zakładową i pozazakładową; konieczne było także ujednolicenie
prawodawstwa, najlepiej poprzez wydanie Konstytucji – prace nad
Konstytucją Marcową – 17.03.1921r. - były długotrwałe i burzliwe także w
zakresie regulacji stosunków państwo-kościół: dwa poglądy – nawiązanie do
konstytucji majowej – państwo konfesyjne otwarte, bądź państwo świeckie; art
114 Konstytucji mówił, że religia rzymskokatolicka ma „naczelne stanowisko
wśród równouprawnionych wyznań”; Konstytucja: „Imię Boga
Wszechmogącego my naród polski...(...) Tak Mi Dopomóż Bóg(...)”.
Art 102 Konstytucji gwarantował pociechę religijną: osoby znajdujące się w
szpitalach, aresztach, DPS, na koloniach,miały mieć możliwość uzyskania
opieki duszpasterskiej; gwarantowała także zakaz dyskryminacji ze względu
na wyznanie i prawo do tworzenia stowarzyszeń, oraz zakazywała korzystania

ze swojej wolności religijnej w sprzeczności z ustawami; wyjątek: rodzice i
opiekunowie mają prawo zmuszenia osoby podlegającej ich władzy
rodzicielskiej/opiekuńczej do uczestniczenia w obrzędach religijnych; związki
wyznaniowe prawnie uznane posiadały osobowość prawną i miały prawo
organizowania publicznych nabożeństw i rządzenia się własnym prawem; KK
cieszył się autonomią, tak jak i inne kościoły uznane prawnie; Konstytucja
wprowadzała obowiązkową naukę religii dla dzieci i młodzieży do lat 18 w
szkołach publicznych; regulowanie stosunków państwo – KK regulowała
ustawa (którą ostatecznie odrzucono) i konkordat; związki nieuznane były
dzielone na tolerowane (mogły liczyć na przychylność władzy, Adwentyści
Dnia Siódmego) i nietolerowane (Metodyści, Badacze Pisma Świętego)

Konkordat 10.02.1925r. - uszczegóławiał i rozszerzał przepisy Konstytucji
Marcowej:
a) gwarantował wolność wykonywania swej działalności wszystkim
obrządkom KK
b) przywrócono stosunki dyplomatyczne pomiędzy Polską a Stolicą
Apostolską
c) państwo zobowiązuje się pomagać Kościołowi przy wykonywaniu
niektórych z jego uprawnień („Świeckie Ramię Kościoła”)
d) zwolnienie duchownych z obowiązków nie do pogodzenia ze stanem
duchownym: służba wojskowa, ławnik
e)nienaruszalność obiektów sakralnych oraz swobodę administrowania
majątkiem kościelnym
f) powtórzenie gwarancji konstytucyjnych cd. nauczania religii w szkołach
publicznych
g) Kościół zobowiązał się do odmawiania w niedzielę i dzień 3.05. za
pomyślność Prezydenta i ojczyzny
h) ustępstwo ze strony władzy kościelnej: konkordat przewidywał, że
Prezydent RP miał prawo weta politycznego w stosunku do biskupów
desygnowanych przez Stolicę Apostolską

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 08.03.2012.

1. Postanowienia konstytucji marcowej zostały prawie całkowicie recypowane

przez Konstytucję Kwietniową z 1935r. Nie przejęto jednego przepisu: dot.
tzw. pociechy religijnej, oraz inwokacji, co spotkało się z negatywną reakcją
środowisk katolickich. I przetrwały aż do wydania Konstytucji Rzeczpospolitej
Polskiej Ludowej w 1952r

2. Okres Rzeczpospolitej Polskiej Ludowej

a) 12.09.1945 - Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej – uchwała: Stolica
Apostolska naruszyła postanowienia Konkordatu, więc przestał on
obowiązywać → cel: uwolnienie się od zobowiązań Konkordatu
b) W okresie PRL mieliśmy do czynienia z laicyzacją sterowaną – eliminacja
elementów religijnych z życia publicznego
c) W 1961r - religia została usunięta ze szkół i przeniesiona do punktów
katechetycznych. W 1989r religia powróciła do szkół.
d) w 1949 r - wydano „dekret o ochronie wolności sumienia i wyznania” -
penalizował nadużycia w uzyskiwaniu wolności sumienia i wyznania
e) 1950r – Urząd do spraw wyznań – nadzorowanie kościołów i związków
wyznaniowych – ukierunkowanie ich działalności w stronę laicyzacji
f) 1950r – likwidacja stowarzyszenia Caritas (aż do roku 1989 – Caritas będzie
instytucją świecką) . Dopiero w latach 90' Caritas powrócił do tradycji
przedwojennych
g)1950r – Ustawa o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki - poręczeniu
proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i o utworzeniu funduszu
kościelnego. - państwo przejmuje dobra kościelne za odszkodowania
(symboliczne albo żadne). Rekompensacie miało służyć utworzenie Funduszu
Kościelnego (to nie jest Komisja Majątkowa!!!!!!): wg założeń miał czerpać
środki z dwóch źródeł: z budżetu państwa i dochodu z przejętych przez
państwo nieruchomości. Ale: po pierwsze nie ewidencjonowano przejętych
nieruchomości, a po drugie nie oszacowano tych dochodów, które miały być
przekazywane. Dlatego też fundusz jest zasilany do tej pory wyłącznie z
budżetu państwa, a pieniądze z funduszu wydaje się na: ubezpieczenie
społeczne duchownych w 80%, działalność humanitarną, odrestaurowanie
zabytkowych obiektów sakralnych. Fundusz działa na rzecz wszystkich
kościołów i związków wyznaniowych, których nieruchomości zostały przejęte
na gruncie w/w ustawy.
h) 22.07.1952 – Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej: forma
gwarantowała rozdział kościoła od państwa, wolność sumienia i wyznania jako
prawo obywatelskie (nie nabyte przy urodzeniu), równouprawnienie obywateli
bez względu na wyznanie i wolność od przymusu do uczestniczenia w
praktykach religijnych.
i) w 1953 wydano Dektret o Obsadzaniu Stanowisk Kościelnych: obsadzanie
stanowisk kościelnych miało odbywać się za zgodą władzy państwowej.

j) 08.05.1953 – memoriał kardynała Stefana Wyszyńskiego, w którym wyraził
sprzeciw KK wobec wydania takiego dekretu ==> ks kardynał został
internowany na 3 lata
k) 1956 – Dekret o Obsadzie Stanowisk Kościelnych – obsadzanie stanowisk
za porozumieniem
l) 05.04.1989. - obrady Okrągłego Stołu. 17.05.1989r wydano trzy ustawy:
Pakiet Ustaw Majowych.- Ustawa O Gwarancjach Wolności Sumienia i
Wyznania [prawo obywatelskie]; Ustawa o Stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego; Ustawa o Ubezpieczeniu Społecznym Duchownych (już
nieobowiązująca)

3.

Źródła Prawa Wyznaniowego:

*System źródeł prawa: uporządkowany zbiór źródeł prawa w sensie
formalnym, mają różną moc prawną, zależnie od podmiotu wydającego akt;
tryb uchwalania; przedmiot regulacji
*Akty dzielą się na jednostronne i dwustronne [ konkordaty]
*ustawa szczegółowa deroguje postanowienia ustawy ogólnej

W SENSIE FORMALNYM [ zewnętrzne formy obowiązywania przepisów
prawa]:
a) ustawy
b) Konstytucja
c) rozporządzenia
d) umowy ratyfikowane

W SENSIE MATERIALNYM [ czynniki, które wpływają na kształt systemu
prawa, np. zwyczaj, kultura]:

A. KONSTYTUCJA:

a) preambuła: pojawiają się odwołania do religii (natomiast przyjmuje
się zasadę równouprawnienia względem osób wierzących i
niewierzących)
b) art 25- Gwarancja Wolności Sumienia i Religii w Aspekcie
Instytucjonalnym
c) art 53- Gwarancja Wolności Sumienia i Religii w Aspekcie
Indywidualnym
d) art 48 – religijne wychowanie dzieci
e) art 85 – służba wojskowa
f) art 191 – jeśli jakiś artykuł jest niezgodny z doktryną religijną
g) art 233 – wolność sumienia i religii w stanie nadzwyczajnym (nawet
stan nadzwyczajny nie jest przyczyną organiczenia)

B. UMOWY MIĘDZYNARODOWE RATYFIKOWANE ZA ZGODĄ

WYRAŻONĄ W USTAWIE

a) art 89 – dotyczy szczeg. Konkordatu

C. USTAWY

a) O wolności sumienia i wyznania
b) regulujące stosunek państwa do kościołów i związków
wyznaniowych, jest ich 15. Mają je następujące kościoły: KK,
Zielonoświątkowy, Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół
Starokatolicki Mariawitów, Chrześcijan Baptystów, Kościoła
Polskokatolickiego, Adwentystów Dnia Siódmego, Kościoła
Ewangelicko – Augsburskiego, Ewangelicko -
Metodystycznego: nie zostały wydane na podstawie obecnie wiążącej
Konstytucji
c)Ustawa o stosunku państwa do Karaimskiego Związku Religijnego,
Muzułmańskiego Związku Religijnego i Wschodniego Kościoła
Staroobrzędowego

D. ROZPORZĄDZENIA

a) dotyczące sposobu przeprowadzania zajęć religii w szkołach
b) w drodze rozporządzenia jednostki organizacyjne kościołów i
związków wyznaniowych nabywają osobowość prawną

E. AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

a) uchwały dot. odległości między punktami sprzedaży alkoholu, a
obiektami sakralnymi

4.

GWARANCJE WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA W
ASPEKCIE

INDYWIDUALNYM – ART. 53.

a) nieograniczony aspekt podmiotowy
b) wynika z praw człowieka
c) art 48 – rodzice mają prawo do wychowywania dzieci zgodnie z
przekonaniami, uwzględniając stopień dojrzałości dziecka
d) państwo nie może regulować/wpływać na naszą wolność sumienia i
religii
e) art 53.2- katalog uprawnień w zakresie wolności sumienia i religii
jest otwarty, ten art ma charakter przykładowy
f) ART 53. 6 i 53.7 – aspekt negatywny
g) w ramach tej wolności mieści się także prawo zmiany
światopoglądu, religii, przynależności do kościoła czy związku
wyznaniowego, a także odrzucenia wszelkich religii.
h) zasada niedyskryminacji ze względu na przynależność do
kościoła/związku wyznaniowego; wyznanie nie może być przesłanką
dyskryminującą. Przykład: Prawo Pracy art 18.3a i b – nakaz równego
traktowania bez względu na wyznanie, religię lub światopogląd
*wyjątki: katecheta
* dyskryminacja pośrednia – stosowanie pozornie neutralnego
kryterium, które powoduje jednak dyskryminację pewnej grupy
pracowników, np. szkolenia są organizowane przez pracodawcę w
piątki, co oznacza brak możliwości uczestnictwa dla wyznawców
islamu.

g) art 18.3.d – jeśli uważamy że nasze prawa zostały naruszone,
możemy domagać się od pracodawcy odszkodowania w wysokości
min. pensji minimalnej.

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 15.03.2012.

Art. 1. Ustawy o Gwarancjach Wolności Sumienia i Wyznania

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i
wyznania.
2. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań
oraz wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie.
3. Obywatele wierzący wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w
życiu państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.

Art. 7. Ustawy o Gwarancjach Wolności Sumienia i Wyznania

1. Cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej korzystają z
wolności sumienia i wyznania na równi z obywatelami polskimi.

2.Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do bezpaństwowców.

Wolność zrzeszania:

Art. 2

.

Korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności:

11) zrzeszać się w organizacjach świeckich w celu realizacji zadań wynikających

z wyznawanej religii bądź przekonań w sprawach religii;
→ obecnie gwarantuje ją ustawa o stowarzyszeniach
→ stowarzyszenia dzielą się na zwykłe i zarejestrowane/rejestrowe w Krajowym
Rejestrze Sądowym, z chwilą rejestracji stowarzyszenie nabywa osobowość prawną
(potrzeba 15 osób). Stowarzyszenie zwykłe są tworzone przez 3 obywateli z pełną
zdolnością do czynności prawnych, zgłaszają regulamin stowarzyszenia staroście, gdy
ten nie zgłasza uwag stowarzyszenie rozpoczyna działalność, ale nie posiada
osobowości prawnej, nie może tworzyć oddziałów etc etc.

4.

Kryteria podziału stowarzyszeń religijnych:

a) samodzielność organizacyjna: stowarzyszenia posiadające osobowość prawną lub
działające w ramach kościelnych osób prawnych, które je powołały.
b) podstawa funkcjonowania: działające na podstawie ustawy o gwarancjach wolności
sumienia i wyznania (art 2 pkt 6 i 11), działające na podstawie ok. 15stu ustaw
indywidualnych
c) ze względu na podmioty uprawnione do tworzenia stowarzyszeń: stowarzyszenia
powstałe z inicjatywy jednostek, powstałe z inicjatywy organów, kościołów i
związków wyznaniowych, powstałe z inicjatywy jednostek z aprobatą władzy
kościelnej.
d) stosunek do ustawy „prawo o stowarzyszeniach”: takie, do których ustawa stosuje
się w całości, w ogóle nie znajduje zastosowania, stosuje się ją z wyjątkami.

5.

Trzy typy stowarzyszeń (organizacji) religijnych:

a) świeckie o celach religijnych – poza strukturami kościołów i związków
wyznaniowych: w całości stosuje się prawo o stowarzyszeniach, np. stowarzyszenia
katolików działające w duchu katolickim ale nie wykazujące związku z władzami KK
(art 37 Ustawy o stosunku państwa do KK)
b) wyznaniowe – mogą być tworzone w siedmiu kościołach i związkach
wyznaniowych, na podstawie ustaw indywidualnych, np. katolicki i prawosławny;
mogą być zakładane przez jednostki [za aprobatą władzy kościelnej] lub organy
władzy kościołów i związków wyznaniowych; łącznikiem może być moderator, czy
asystent kościelny

*ustawa państwowa stosuje się z trzema wyjątkami: Kościół może cofnąć swoją
aprobatę przez władze danego kościoła/związku, które tę aprobatę wcześniej wydały –
w takim momencie stowarzyszenie traci charakter katolicki i staje się
stowarzyszeniem świeckim i w pełni stosuje się do niego postanowienia ustawy o
stowarzyszeniach; art 35.3 pkt 2 - wystąpienie do sądu z wnioskiem o rozwiązanie
stowarzyszenia wymaga uzgodnienia w Komisji Wspólnej; w przypadku likwidacji
organizacji katolickiej lub innej, co do zasady [jeżeli statut nie stanowi inaczej]
majatek przechodzi na kościelną osobę prawną hierarchicznie wyższą.
* Organizacje katolickie mogą mieć na celu w szczególności zgodną z nauką Kościoła

działalność społeczno-kulturalną, oświatowo-wychowawczą i charytatywno-
opiekuńczą

c) kościelne – powstają w sześciu kościołach i związkach wyznaniowych na postawie
ustaw szczegółowych; organizacje kościelne mają na celu w szczególności działalność
na rzecz formacji religijnej, kultu publicznego i nauki katolickiej; mogą być
zakładane przez organy władzy kościołów i związków wyznaniowych; organizacje
zrzeszające osoby należące do Kościoła: 1) erygowane przez biskupa diecezjalnego
lub w ramach statutów zakonnych przez wyższego przełożonego zakonnego, a w
odniesieniu do organizacji o zasięgu ponaddiecezjalnym – przez Konferencję
Episkopatu Polski, 2) założone przez wiernych z udziałem proboszcza, rektora
kościoła lub przełożonego zakonnego za zezwoleniem władzy kościelnej; te
stowarzyszenia mogą nabyć osobowość prawną w drodze rozporządzenia Ministra
Administracji i Cyfryzacji, do organizacji kościelnych nie stosuje się prawa o
stowarzyszeniach, w niektórych przypadkach stosuje się ustawę 'prawo o
zgromadzeniach; stowarzyszenia założone przez wiernych nigdy nie mogą nabyć
osobowości prawnej

6.

Gwarancjami wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa z kościołami i
innymi związkami wyznaniowymi są

:

a) zasada rozdziału kościołów i związków wyznaniowych od państwa (art 9 ustawy o
Gwarancjach Wolności Sumienia i Wyznania) – zapobiega wprowadzeniu państwa
konfesyjnego
b) swoboda pełnienia funkcji religijnych przez kościoły i związki wyznaniowe
c) równouprawnienie wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych,
bez względu na formę uregulowania ich sytuacji prawnej

7.

Art 25 Konstytucji

reguluje instytucjonalną wolność sumienia i wyznania:

a) zasada równouprawnienia – równość polegająca na tym, że jeśli podmioty mają
jakąś cechę wspólną to w tym zakresie traktujemy je tak samo. UWAGA: tylko KK ma
reprezentację międzynarodową w postaci Stolicy Apostolskiej, co nie oznacza że inne
kościoły/związki wyznaniowe również powinny ją posiadać; dni świąteczne KK w
pewnym zakresie pokrywają się z ustawą o dniach wolnych o pracy, co nie oznacza że
wyznawcy innych kościołów nie mogą tych dni świętować.
b) zasada bezstronności – art 25.2 – władze RP zachowują bezstronność (ale: nie
neutralność!)w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych,
zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym + brak uprzedzeń w
stosunku do innych wyznań + przedstawiciele władz mają możliwość uczestnictwa w
obrzędach religijnych
c) zasada autonomii i niezależności - autonomia w aspekcie prawnym:prawo do
rządzenia się własnym prawem w stosunkach wewnętrznych; niezależność dotyczy
stosunków zewnętrznych i jest najwyższym stopniem autonomii; państwo nie nadaje
autonomii kościołom i związkom wyznaniowym, państwo ją UZNAJE.

d) zasada współdziałania – art 25.3- „stosunki między panstwem a kościołami i
innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich
autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również
współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego; zasada partnerstwa państwa i
kościoła (np. pomoc społeczna, instytucja małżeństwa etc)

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji:
-działania władcze: wpisywanie do rejestru kościołów i związków wyznaniowych;
wydawanie rozporządzeń na gruncie których niektóre kościelne jednostki
organizacyjne nabywają osobowość prawną
-działania niewładcze: notyfikacje (np. zmiany w zakresie statutu stowarzyszenia)
→ zapewnia współdziałanie państwa i kościoła dla dobra człowieka
e) zasada bilateralności stosunków – art 25.4 i 5: „Stosunki między RP a KK określają
umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską”, „Stosunki między RP a
innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na
podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właciwymi
przedstawicielami.”
W przypadku zawarcia umowy na podstawie art 25 nie wywołuje ona skutków
prawnych, dopiero wydanie ustawy takie skutki wywołuje. Każda zmiana takiej
ustawy będzie wymagała powrotu do stron zawierających tę umowę i porozumienia co
do wprowadzanych zmian.

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 22.03.2012.

1.

Trzy sposoby regulacji stosunków państwo-kościół:

a) jednostronny - państwo decyduje jak będą wyglądały jego relacje z
kościołem
b) umowny – decydują umowy pomiędzy stronami, obie strony wpływają na
kształt stosunków
c) mieszany – ustawowo umowny, w PL dotyczy Kościoła Katolickiego:
konkordat + ustawa o stosunku państwa do KK

2.

Konkordat:

a) musi być zgodny z Konstytucją, Prezydent może wystąpić do TK o zbadanie
zgodności konkordatu z Konstytucją, później można mówić o domniemaniu
zgodności konkordatu z Konstytucją
b) w przypadku postanowień sprzecznych, obowiązują postanowienia umowy
międzynarodowej, czyli Konkordat ma wyższą moc niż ustawy
c) konkordat co do zasady stosuje się bezpośrednio, istnieją dwa wyjątki: art
10 (wszedł w życie 15.11.1998, poźniej niż cały konkordat) – prawo
małżeńskie – koniecznym było dostosowanie ustawodawstwa polskiego w tym
zakresie;art 22 – konieczność powołania Komisji Majątkowej – wymagał
wydania stosownej ustawy na podstawie której ta komisja została powołana
d)w momencie wejścia w życie konkordatu polepszyła się sytuacja innych
kościołów i związków wyznaniowych (zasada równouprawnienia), np.
przepisy prawa małżeńskiego: małżeństwo wywołujące skutek cywilny można
zawrzeć nie tylko w KK
e) wywodzi się z łac. słowa concordare i oznacza „zgadzać się”
f) 10.02.1925r – przyjęcie konkordatu

g) w sensie szerokim: każda umowa pomiędzy państwem, a Stolicą Apotolską,
w ujęciu wąskim: uroczysta umowa zawierana na gruncie przepisów prawa
międzynarodowego pomiędzy Stolicą Apostolską, a danym państwem.
h) KONKORDAT – definicja – dwustronna umowa międzynarodowa,
odnosząca się do ochrony praw człowieka, której przedmiotem są
zobowiązania państwa w stosunku do Stolicy Apostolskiej, ale te zobowiązania
dotyczą stosunków wewnątrz państwa, pomiędzy państwem, a wiernymi i
strukturami KK w tym państwie.

i) Od 1122r mówimy o erze konkordatów klasycznych (wertykalnych):

służyły wymianie przywilejów pomiędzy władzą świecką, a władzą
duchowną, aby zachować pokój religijny

ii) od 1962-65 (II Sobór Watykański) mówimy o konkordatach

horyzontalnych: do dziś konkordaty gwarantują pewne uniwersalne
wartości (np. prawo do wolności religijnej) i zagwarantowaniu
wiernym kościoła pewnej ugruntowanej sytuacji w odniesieniu do
państwa

3.

Konkordat reguluje :

a)stosunki dyplomatyczne pomiędzy Stolicą Apostolską, a danym
Państwem(nuncjusz apostolski rezydujący w Polsce, Ambasador
rezydujący w Stolicy Apostolskiej:
b)stosunki pomiędzy panstwem, a wiernymi kościoła
c)między państwem, a strukturami KK w danym państwie

4.

Stronami konkordatu są:

a) państwo i Stolica Apostolska (nie państwo-miasto Watykan!!!!) i
jest to umowa międzynarodowa, ale nie międzypaństwowa!

5.

Konwencja Wiedeńska

o prawie traktatu z 1969r reguluje zasady

zawierania konkordatu
a) etap negocjacji (Minister Spraw Zagranicznych lub Premier vs
Nuncjusz Apostolski (Legat Papieski), który na etapie negocjacji jest
zobowiązany zasięgnąć opinii Konferencji Episkopatu państwa, z
którym konkordat ma być zawarty.

b) parafowanie tekstu konkordatu (etap niekonieczny): złożenie parafki
pod tekstem projektu konkordatu. Oznacza, że tekst jest autentyczny,
ostatecznie uzgodniony, wyraża chęć nadania uroczystego charakteru
konkordatowi
c) podpisanie konkordatu: MSZ/Premier i Legat Papieski
d) ratyfikacja
e) ogłoszenie w publikatorze: (Dziennik Ustaw i Acta Apostolicae
Sedis)
f) po ratyfikacji występuje wymiana not ratyfikacyjnych pomiędzy
stronami i po określonym czasie od tej wymiany konkordat wchodzi w
życie)

6.

Polski konkordat podpisano 28.07.1993.

a) wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastapiła 25.03.1998.,
b) wszedł w życie 25.04.1998r.
c) ratyfikacja nastąpiła za zgodą wyrożoną w ustawie
d) składa się z preambuły i 29 Artykułów. Dwa typy wykładni:
systemowa – miejsce konkordatu w systemie źródeł prawa i
funkcjonalną – czemu konkordat miał służyć?

e) pięć rodzajów przesłanek:
-polityczne:nawiązują do odzyskania przez PL niepodległości
-socjologiczne: nawiązuje do tego, że religia KK jest wyznawana przez
dużą część obywateli RP
-historyczna: „rola odegrana przez Kościół w 1000-letniej historii
państwa (...)”, bulla papieża etc.
-aksjologiczna: (preambuła), odwołuje się do systemu wartości
wspólnego dla państwa i Stolicy Apostolskiej (prawa człowieka)
- prawna: dążenie do uregulowania stosunków między państwem a KK,
poszanowanie systemów prawnych, oraz wspólne wartości
zakotwiczone w prawie międzynarodowych i prawach człowieka
f) klauzule końcowe

nieobecne w konkordacie:
-derogacyjna: nie ma konieczności zawarcia w polskim
konkordacie tej klauzuli, ponieważ wcześniejszy konkordat utracił
wcześniej moc prawną
-temporalna: mówiąca o tym, na jaki czas konkordat został zawarty;
nasz konkordat jest konkordatem wieczystym, choć w każdej chwili
może zostac przez strony zerwany
obecne w konkordacie:
-dotycząca zmiany/trybu zmiany konkordatu i trybu wprowadzenia
nowych przepisów (art 27)
-interpretacyjna – art 28 - „układające się strony będą usuwać na
drodze dyplomatycznej zachodzące między nimi różnice dotyczące
interpretacji lub stosowania niniejszego Konkordatu”
-ratyfikacji – art 29 - „Konkordat niniejszy podlega ratyfikacji”
-wejścia w życie – art 29 „(...)wejdzie on w życie po upływie
jednego miesiąca „od dnia wymiany dokumentów ratyfikacyjnych”
- języka – art 29 - „Konkordat sporządzono w Warszawie dnia 28
lipca 1993r, w dwóch egzemplarzach, każdy w językach polskim i
włoskim, przy czym obydwa teksty są jednakowo autentyczne”

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 29.03.2012.

OCHRONA WOLNO CI SUMIENIA I RELIGII

Ś

1. 4 sposoby ochrony:

a) prawo do sądu
b) Rzecznik Praw Obywatelskich, gdy naruszenia dokonały organy władzy
publicznej
c) TK – sprawdza konstytucyjność i legalność
*art 191 Konstytucji: kościół i związki wyznaniowe – podmioty
uprzywilejowane
* skarga konstytucyjna obywatela

d) Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu – warunki:

naruszenie prawa z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950r;
po wyczerpaniu drogi sądowej w kraju.

2. Kodeks Karny, rozdz. 24, art 194-196 (obowiązuje do kolokwium i do egzaminu)

a) wymienione 3 przestępstwa są występkami (art 7 KK)
b)alternatywne kary: grzywny, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności
do lat 3 (nie wykroczenia, bo to KK a nie kodeks wykroczeń)
c) przestępstwa powszechne (=każdy, kto ponosi odpowiedzialność z KK =
17lat)
d) ścigane z oskarżenia publicznego
e)mogą być popełnione wtłącznie umyślnie
f) mogą być popełnione w zamiarze bezpośrednim (za wyjątkiem art 196 – tam
zamiar ewentualny)
3. art 194 – Dyskryminacja Religijna
a) dyskryminacja wyznaniowa, religijne przestępstwo
b) przestępstwo skutkowe (musi być skutek do odpowiedzialności)
c) dwie os. w tej samej sytuacji, jedna cecha subiektywna – religijność vs
bezwyznaniowość i dlatego gorzej traktowana jest taka osoba
d) ograniczana w każdych prawach
e) różne formy sprawcze- podżeganie pomocnictwo etc.
4. art 195 – Przeszkadzanie Aktom Religijnym
a) warunkiem odpowiedzialności jest złośliwość działania – zamiar
bezpośredni ubarwiony
b) również to że przeszkadza publicznemu(dostrzeżonemu przez większą grupę
osób) wykonywaniu aktów religijnych
c) ochronie podlegają akty wykonywane przez kościoły i związki wyznaniowe,
które opierają się na wpisie do rejestru i regulacji ustawowej (uregulowana
sytuacja prawna), oraz pogrzeby, uroczystości żałobne (bez podkreślania
publiczności), także o charakterze świeckim.
5. art 196 – naruszenie uczuć religijnych:
a) warunek: naruszenie min 2 uczuć
b) przestępstwo skutkowe
c) znieważenie musi mieć charakter publiczny
d) przedmiot czci – kielich, szaty etc
e) spór w doktrynie: czy podmioty też są chronione z art 196? - większość:
TAK
f) miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania kultu (niekoniecznie
stałe, przenośne też)
g) przestępstwo nie musi być bezpośrednie: również zamiar ewentualny:
przewidywał sytuację, a nie odstąpił od planu
h) sąd bierze pod uwagę osobę „przeciętnie wrażliwą” w związku
wyznaniowym
6. Dopełnienie ochrony KK: art 118 i 119 (ciężkie kary), art 123 (zabójstwo
duchownych), art 256, art 257, art 262
7. Ochrona cywilna – KC art 23 i 24
a) dobra osobiste: skuteczne wobec wszystkich erga omnes, niezbywalne,
niemajątkowe, m.in. prawo swobody sumienia i wolności religijnej
b) art 24 KC – jeżeli dobro obywatelskie jest zagrożone bezprawnym
działaniem drugiej osoby
naruszenie dóbr osobistych – można żądać usunięcia skutków naruszenia,
przez osobę która naruszyła, np. oświadczenia zadośćuczynienia pieniężnego
lub wypłaty sumy pieniędzy na określony cel społeczny
8. Tajemnica spowiedzi – Kodeks Kanoniczny

a) art 178 KPK : zakaz przesłuchiwania duchownego co do faktów ze
spowiedzi
b) KPA: w ogólnie nie można wzywać na świadka
c) art 269 par 2 KPC: duchowny ma prawo do odmowy składania zeznań
d) tajemnica obowiązuje: spowiednika, tłumaczy, wszystkich którzy usłyszeli
9. Klauzula sumienia tzw. sprzeciw sumienia
a) zezwala na: odmowę dokonania czynności nakazanych przez prawo, ale
niezgodnych z sumieniem danej osoby
b) odmowa aborcji: 3 przypadki: podejrzenie przestępstwa, uszkodzenie płodu,
zagrożenie dla życia matki
c) 3 przesłanki umożliwiające powołanie się na klauzulę sumienia:

–

lekarz uprzednio pisemnie musi powiadomić przełożonego

–

umieszczenie infomacji w dokumentacji medycznej pacjentki

–

powiadomienie pacjentki o możliwości wykonania zabiegu przez innego
lekarza/w innym ośrodku
* nie działa gdy śmierć/uszkodzenie wymaga szybkiego działania – wtedy
lekarz ma obowiązek

10. Administrowanie danymi osobowymi przez kościoły i związki wyznaniowe
a) od kandydatów do seminarium
b) przez prowadzone przez nie sprawy – katolickie kartoteki parafialne
c) tzw. dane wrażliwe (orientacja seksualna etc) – przetważanie danych
wrażliwych za zgodoą podmiotu zainteresowanego, we wskazanych w ustawie
przypadkach, gdy niezbędne do wykonywania statutowych zadań kościołów i
związków wyznaniowych
d) dane członków kościoła oraz osób pozostających w stałym kontakcie z
kościołem i muszą być wykorzystywane do działalności statutowej: zbiory
danych do tego nie podlegają rejestracji u GioDO. GIODO utracił większość
uprawnień nadzorczych w odniesieniu do tych zbiorów.

PRAWO KO CIELNE I WYZNANIOWE – WICZENIA 05.04.2012.

Ś

Ć

Zagadnienie dni wi tecznych w oparciu o prawo kanoniczne.

ś ą

1. Art 9 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania – wolność kultu –

kościoły i związki wyznaniowe mogą obchodzić swoje dni świąteczne jako
wolne od pracy.

2. Katalog dni świątecznych:

A. Art. 17. Ustawy państwo – KK:

a) Niedziele i następujące święta katolickie, zwanej dalej "świętami", są dniami
wolnymi od pracy:
b) 1 stycznia – uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (dzień Nowego
Roku),
c) drugi dzień Wielkiej Nocy,
d) dzień Bożego Ciała,
e) 15 sierpnia – uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny,
f) 1 listopada – dzień Wszystkich Świętych,
g) 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
h) 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.
i) Święto objawienia pańskiego – Święto Trzech Króli (6 stycznia)

B. 1246-48 Kodeksu Prawa Kanonicznego: katalog dni świątecznych

nakazanych:
a) wszystkie niedziele
b) 25.12. Boże Narodzenie
c) 06.01. Święto Objawienia Pańskiego
d) Święto Wniebowstąpienia Pańskiego – ruchome, 40 dni po Wielkanocy
e) Boże Ciało – ruchome
f) 01.01. Święto Świętej Bożej Rodzicielki Maryji
g) 01.11. Święto Wszystkich Świętych
h) 08.12. Niepokalanego Poczęcia NMP
i) 19.03. Święto Św. Józefa
j) 29.06. - Św. Apostołów Piotra i Pawła

+obchodzone w Polsce: Drugi Dzień Wielkanocy i Drugi Dzień Bożego
Narodzenia
+ nie są ustawowo wolne od pracy

W dni świąteczne nakazane Katolicy mają obowiązek uczestnictwa we Mszy
Św., oraz powstrzymania się od wykonywania prac niekoniecznych.
Kanon 1246.2: zezwala aby Konferencje Episkopatu poszczególnych krajów za
aprobatą Stolicy Apostolskiej mogły znieść lub przenieść na niedzielę część dni
świątecznych nakazanych.
Na mocy dekretu kultu bożego i dyscypliny sakramentów z dniem 30.11.2003.
w Polsce dniami świątecznymi nakazanymi nie są: Święto Św. Józefa 19.03,
Święto Św. Apostołów Piotra i Pawła 29.06., oraz 08.12. Święto
Niepokalanego Poczęcia NMP. Natomiast święto Wniebowstąpienia Pańskiego
zostało przeniesione na siódmą niedzielę Wielkanocy.
Kanon 1248: obowiązek niedzielnej Mszy Św. można zrealizować w sobotę
wieczorem
C.

Katalog z ustawy o Dniach Wolnych od Pracy 1951r.:

a)wszystkie niedziele
b) 01.01.
c) 06.01.
d) Pierwszy i Drugi Dzień Wielkanocy
e) 01. i 03.05.
f) Pierwszy Dzień Zielonych Świątek
g) Dzień Bożego Ciała
h) 15.08.
i) 01. i 11.01.
j) 25. i 26.12.

*art 42 Ustawy o Gwarancjach Wolnosci Sumienia i Wyznania:”Osoby
należące do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta
religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę
uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia tych
świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii. Zwolnienie od
pracy, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być udzielone pod warunkiem
odpracowania czasu zwolnienia, bez prawa do dodatkowego

wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w
godzinach nadliczbowych.” - pracodawca musi zostać powiadomiony na
przynajmniej 7 dni przed dniem świątecznym i poinformować o sposobie
odpracowania dnia wolnego na 3 dni wcześniej.
*jeżeli dzień świąteczny dla danego wyznania wypada każdego tygodnia tego
samego dnia, można wnieść do pracodawcy o ustalenie indywidualnego
rozkładu czasu pracy, o ile pracodawca ma taką możliwość.
* Kodeks Pracy, rozdział VII:
a) art 151.9: dniami wolnymi od pracy są niedziele i dni określone w ustawie,
za pracę w dniu świątecznym uważa się pracę od 6 rano w niedzielę do 6 rano
w poniedziałek.
b) art 151.9a: praca w święta w placówkach handlowych jest niedozwolona
(także w niedzielę), wyjątkiem są prace konieczne ze względu na użyteczność
społeczną – zakaz jest omijany przez zatrudnianie na umowę-zlecenie, lub
pracę właściciela
c) art 151. 10: wymienia dziedziny/czynności, które mogą być wykonywane
nawet w święto: akcje ratownicze, praca zmianowa, zakłady hotelarskie,
gospodarka komunalna etc.
d) art 151.12: pracownik pracujący w niedzielę, powinien co najmniej raz na 4
tyg korzystać z niedzieli wolnej od pracy, wyjątek nie dotyczy osób
zatrudnionych na weekendy.

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 12.04.2012.

I. Osobowość prawna Kościoła Katolickiego w trzech aspektach

Teorie dot. nabywania osobowości prawnej:
*teoria normatywna: spełnienie przesłanek ustawowych powoduje nabycie
osobowości prawnej przez jednostkę organizacyjną
*teoria koncesyjna: wymaga zezwolenia władzy publicznej
*teoria aktów organów państwa: osobowość prawną jednostki nabywają w
drodze wydania stosownych aktów – ustawy, rozporządzenia etc.

Uznanie osobowości prawnej Kościoła może mieć charakter całościowy i może
byc uznaniem o charakterze indywidualnym

Lata 754-756 uznaje się za datę powstania Państwa Kościelnego
Teoria koncyliaryzmu: wyższość soboru nad papieżem – odpowiedź na
problemy z legalnością papieża
Papież Pius IX: symbol sprzeciwu wobec idei zjednoczeniowych Włoch; gdy
Wiktor Emmanuel podbija Rzym, Papież ogłasza się niewolnikiem Watykanu,
koniec istnienia państwa kościelnego. 1869-70 na Soborze Watykańskim I
ogloszono Dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności,
który pozwolił na przetrwanie papiestwa mimo braku oparcia terytorialnego. W
1925r podpisano konkordat pomiędzy Polską, a Stolicą Apostolską, co
świadczy o dalszym funkcjonowniu Stolicy Apostolskiej, które opiera swoje
funkcjonowaniu na uznaniu swojego istnienia przez inne podmioty prawa
międzynarodowego.

1. KK jako całość na gruncie prawa międzynarodowego

A. Atrybuty podmiotowości prawa międzynarodowego Stolicy Apostolskiej
a) prawo legacji:
legacja czynna – prawo wysyłania swoich przedstawicieli dyplomatycznych
akredytowanych przy głowach innych państw (nuncjusz/pronuncjusz)
legacja bierna – przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych innych
krajów akredytowanych przy Stolicy Apostolskiej
b) ius contrahendi – prawo do zawierania umów międzynarodowych -
konkordatów
c) prawo do przystępowania do organizacji międzynarodowych
*Konwencja Wiedeńska o stosunkach prawnych i dyplomatycznych:
nuncjusze apostolscy mogą być dziekanami korpusu służby
dyplomatycznej (stoi na czele tego korpusu)

B. Państwo-miasto Watykan powstało na gruncie Paktów Laterańskich z 1929r.
[trzy osobne dokumenty: Konkordat,Układ Finansowy – rekompensujący
papiestwu zajęcie Rzymu przez Wiktora Emmanuela, Traktat – media,
połączenia kolejowe itd. zapewnione przez Włochy], aby zabezpieczyć
ciągłość funkcjonowania Stolicy Apostolskiej. Wyłączną jurysdykcję nad
państwem-miastem Watykan sprawuje Stolica Apostolska.
C. Państwo-miasto Watykan jest monarchią elekcyjną,w której władzę
absolutną sprawuje papież. Obowiązuje Konstytucja z 2000r, która zaczęła
obowiązywać w roku 2001.
Władzę ustawodawczą sprawuje Komisja ds. Państwa-Miasta Watykan,
złożoną z kardynałów mianowanych na 5 lat przez papieża
Władzę wykonawczą sprawuje Przewodniczący Komisji, z Sekretarzem
Generalnym i jego zastępcą.
Państwo-miasto Watykan nie korzysta z prawa legacji – nie istnieją urzędy
takie jak np. Ambasador Watykanu.
D. Wakat na Tronie Św. Piotra – gdy nie ma papieża, państwo-miasto Watykan
nadal funkcjonuje; natomiast Stolica Apostolska zamiera, urzędy
administracyjne tracą swoją moc prawną. Procedurę Konklawe reguluje
Konstytucja Jana Pawła II Universi Dominici Gregis z 1996r., która
przewiduje możliwość zrzeczenia się urzędu przez papieża. Do 1059r
zmieniono sposób wyboru papieża (wcześniej kler&lud) – dekret Mikołaja II –
jedynymi uprawnionymi do wyboru papieża są Kardynałowie Św. Kościoła
Rzymskiego.
*Od 1179r Papież Aleksander IV postanowił, że wystarczy większość 2/3
elektorskich głosów przy wyborze papieża.
*W 1274r wydano konstytucję Ubi Periculum („Gdzie Leży
Niebezpieczeństwo?”) w których zawarto podstawowe ramy Konklawe („ Pod
Kluczem”).
*Ius Exclusive – istniało do XX w. - kardynał udający się na konklawe
otrzymywał listę nazwisk odpowiednich wg władcy swojego kraju kandydatów
na papieża. Prawa zakazano w 1904 r pod groźbą ekskomuniki dla
zgłaszającego.

*W 1970r wydano akt, na podstawie którego papież stwierdził, że grono
kardynałów nie powinno być większe niż 120 osób, oraz że kardynałowie po
ukończeniu 80r.ż., są wyłączeni z możliwości uczestnictwa w konklawe.
* Dom św. Marty służy jako miejsce odpoczynku dla kardynałów
*w 2007r papież Benedykt XVI stwierdza, że do samego końca wybór papieża
odbywa się większością 2/3 głosów.

2. KK jako całość w Polsce

A. W okresie międzywojennym o osobowości prawnej KK mówiła konstytucja
marcowa i konkordat. Problem pojawił się w momencie zerwanie konkordatu
w 1945r i nieprzestrzeganiu konstytucji.
B. W latatch 60. SN wydał orzeczenie stwierdzające, że przepisy Prawa
Kanonicznego nie mogą znaleźć zastosowania w odniesieniu do przepisów
prawa polskiego. Osobowość prawną będą miały DIECEZJE i SEMINARIA
DUCHOWNE.
C. Obecnie konkordat mówi o osobowości prawnej KK jako całości (art 4), a
ustawa o stosunku państwa do KK wymienia poszczególne jednostki.
*osobowość publiczno-prawna: zespół właściwości, poprzez które podmiot ma
prawo realizacji zadań które pozostają w kompetencji administracji
państwowej.
D. W ramach osobowości publiczno-prawnej Kościoły: zarządzają
cmentarzami, nauczają religii, udzielają ślubów.
E. KK reprezentowany jest jako całość przez Konferencję Episkopatu Polski
(art 6 ustawy o stosunku państwa do KK): w jej skład wchodzi Prezydium [ma
prawo reprezentować Konferencję w sprawach majątkowych], Rada Główna,
Sekretariat. W skład KEP wchodzą Biskupi Diecezjalni i inne osoby zrównane
w uprawnieniach, Biskupi Tytularni powoływani do wykonania konkretnego
zadania, Biskupi Koadiuktorzy i Biskupi Pomocniczy. Muszą oni posiadać
obywatelstwo polskie, ale nie muszą być polskiej narodowości. Nie mogą oni
także należeć do Konferencji Episkopatu innego kraju, ale mogą należeć do
Konferencji Episkopatu o zasięgu szerszym niż krajowy, np. CCEE – Rada
Konferencji Episkopatu w Europie.

3. Osobowość prawna poszczególnych jednostek organizacyjnych KK

A. Art 7-9 Ustawy o Stosunku Państwa do KK: o charakterze
terytorialnym, personalnym i mieszanym.

Art. 7
1. Osobami prawnymi są następujące terytorialne jednostki organizacyjne
Kościoła:

1) metropolie - metropolita
2) archidiecezje - arcybiskup
3) diecezje – biskup diecezjalny, administrator diecezji
4) administratury apostolskie*
5) parafie

2. Osobami prawnymi są również:

1) kościoły rektoralne (rektoraty),
2) Caritas Polska,
3) Caritas diecezji,
4) Papieskie Dzieła Misyjne.

Art. 8.

1. Osobami prawnymi są następujące personalne jednostki organizacyjne
Kościoła:

1) Ordynariat Polowy – sprawuje jurysdykcję nad wojskiem
2) kapituły: katedralne, kolegiackie i kanonickie na czele z prepozytem
lub dziekanem
3) parafie personalne (dla osób danego obrządku, posługujących się
danym językiem etc)
4) Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonnych Męskich,
5) Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonnych Żeńskich,-
przewodniczący konsulty
6) instytuty życia konsekrowanego (instytuty zakonne i instytuty
świeckie)oraz stowarzyszenia życia apostolskiego; te instytuty i
stowarzyszenia zwanesą dalej "zakonami",
7) prowincje zakonów,
8) opactwa, klasztory niezależne, domy zakonne,
9) wyższe i niższe seminaria duchowne diecezjalne,
10) wyższe i niższe seminaria duchowne zakonne, jeżeli, w myśl
przepisów danego zakonu, mają charakter samoistny.

2. Organami osób prawnych wymienionych w ust. 1 są:

1) dla Ordynariatu Polowego – ordynariusz polowy,
2) dla kapituły – prepozyt albo dziekan,
3) dla parafii personalnej – proboszcz lub administrator parafii,
4) dla Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonnych –
przewodniczący (przewodnicząca) Konsulty Wyższych Przełożonych
Zakonnych,
5) dla zakonów – wyższy przełożony (przełożona),
6) dla prowincji zakonnej – przełożony (przełożona) prowincji,
7) dla opactwa – opat (przełożona),
8) dla klasztoru niezależnego i domu zakonnego – przełożony
(przełożona),
9) dla wyższego seminarium duchownego – rektor,
10) dla niższego seminarium duchownego – dyrektor.
3. Organy osób prawnych zakonnych mogą używać innych nazw,
stosownie do tradycji danej osoby prawnej.

Art. 9.
1. Osobami prawnymi są:

1) Katolicki Uniwersytet Lubelski,
2) Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie,
3) Papieski Wydział Teologiczny w Poznaniu,
4) Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu,
5) Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie oraz jego dwie
sekcje:św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Boboli "Bobolanum",

6) Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego w Krakowie,
7) kościelne instytuty naukowe i dydaktyczno-naukowe kanonicznie
erygowane.

Ukończenie wyższego seminarium duchownego nie nadaje absolwentowi
tytułu naukowego uznanego przez państwo polskie, ale księża często studiują
jednocześnie inny kierunek.

B. Jednostki kościoła katolickiego posiadające osobowość prawną o
charakterze mieszanym:

Mieszane – kościoły rektoralne – często występują przy domach zakonnych;
*dyrektor Caritas Polska i Caritas Diecezji, parafialne Caritas nie ma
osobowości prawnej
*Papieskie Dzieła Misyjne, siedziba w Warszawie, na czele stoi dyrektor
*Kościelne Zakłady Naukowe: Katolicki Uniwersytet Lubelski (rektor i Wielki
Kanclerz, który reprezentuje uczelnie wobec Stolicy Apostolskiej, oraz Stolicę
Apostolską wobec uczelni); Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie;
Wydziały Teologiczne w Poznaniu, Wrocławiu i Warszawie; Wyższa Szkoła
Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum; uwaga: Uniwersytet im kardynała
Stefana Wyszyńskiego jest uczelnią państwową!!!!

C. 5 trybów uzyskiwania osobowości prawnej przez jednostki prawne
Kościoła Katolickiego:

a)Istniejące w chwili wejścia ustawy jednostki wymienione imiennie lub
rodzajowo w art 6-9 ustawy o stosunku państwa do KK nabyły osobowość
prawną z chwilą wejścia ustawy w życie.

b)Jednostki organizacyjne KK wymieniono rodzajowo w art 7,8,9 ust 1 pkt 7
ustawy, które powstały po wejściu w życie tej ustawy, nabywają osobowość
prawną z chwilą powstania, ale maja obwiązek powiadomienia właściwych
władz państwowych.: Minister Administracji i Cyfryzacji lub Wojewoda

c)Art 13 ust 1 w stosunku do KK został zmieniony na art 4.2 Konkordatu:
Art. 13:
1. Kościelne jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 7 i 8 oraz art. 9
ust. 1 pkt 7, nabywają osobowość prawną z chwilą powiadomienia właściwego
organu administracji państwowej o ich utworzeniu przez władzę kościelną,
jeżeli ratyfikowane umowy nie stanowią inaczej.

d) art 10 ustawy: Inne jednostki organizacyjne Kościoła mogą uzyskać
osobowość prawną w drodze rozporządzenia Ministra–Kierownika Urzędu do
Spraw Wyznań.

e) Stowarzyszenia (o charakterze katolickim) zarejestrowane: wpisane do
Krajowego Rejestru Sądowego

f) Fundacje (kościelne) - uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu dla
Krajowego Rejestru Sądowego

II.

Sposoby uzyskiwania osobowości prawnej przez inne niż KK kościoły:

1. Jednostki organizacyjne innych niż KK kościołów i związków

wyznaniowych, a wymienione w ustawie i istniejące w chwili wejścia
w życie ustaw, nabyły osobowość prawną w momencie wejścia w życie
ustaw

2. Jednostki organizacyjne innych niż KK kościołów i związków

wyznaniowych wymienione rodzajowo, a nieistniejące w chwili
wejścia ustawy w życie, uzyskują osobowość prawną z chwilą
powiadomienia organów państwowych (art 13 ustawy)

3. Osobowość prawną dla fundacji i stowarzyszenia można uzyskać

poprzez rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji, rejestrację
w KRS – analogicznie do KK.

III.

Procedura rejestracyjna kościołów i związków wyznaniowych:

1. Naczelnym organem administracji rządowej zajmującym się rejestracją

jest Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji – departament wyznań
religijnych, mniejszości narodowych i etnicznych, tutaj: wydział
dokumentacji i rejestru

2. Terenowym organem administracji rządowej, któremu powierzono

sprawy wyznań jest Wojewoda

3. Procedura rejestracji kościołów i związków wyznaniowych jest

procedurą dobrowolną przeprowadzaną na wniosek, nie z urzędu.

4. Kto może wystąpić z wnioskiem? Przynajmniej 100 obywateli Polski,

mających pełną zdolność do czynności prawnych

5. Procedurę określają art 30-38 ustawy o gwarancjach wolności sumienia

i wyznania:
a) deklaracja o utworzeniu kościoła
b) wniosek o wpis do rejestru
c) lista notarialnie poświadczonych podpisów wnioskodawców
d) statut: cele, sposoby wyboru władz, nazwa, sposoby nabycia
członkostwa, sposoby rozwiązania
e)wnioskodawcy wybierają spośród siebie min 5-osoby komitet
założycielski – dobrowolnie
f) Ministerstwo bada złożony wniosek i może wydać trzy rodzaje
decyzji: o wpisie do rejestru (3 miesiące od dnia zgłoszenia deklaracji
na jej wydanie) - nabycie osobowości ma miejsce z chwilą wpisu do
rejestru; obligatoryjne wyznaczenie dwumiesięcznego terminu w
przypadku stwierdzenia braków we wniosku - decyzja odmowna jeżeli
w określonym terminie wnioskodawcy nie uzupełnią wniosku;
stwierdzenie przez organ, że wniosek (statut) zawiera postanowienia
sprzeczne z przepisami prawa – termin 3 miesiące od daty wszczęcia
postępowania, postępowanie jest jednoinstancyjne, do tego samego
organu można wnieść o ponowne rozpatrzenie sprawy, lub skargę do
Sądu Administracyjnego.

6. Rejestr składa się z dwóch działów:

a) dział A – samodzielne kościoły i związki wyznaniowe (158)
b) dział B – organizacje międzykościelne; deklarację podpisują władze
co najmniej dwóch kościołów lub związków wyznaniowych (5)

c) dla każdego działu prowadzi się Księgi Rejestrowe, dla każdego
kościoła/związku wyznaniowego prowadzone są akta rejestrowe

7. Kiedy dochodzi do wykreślenia kościołu/związku wyznaniowego z

rejestru?
a) gdy utraci właściwości warunkujące wpis do rejestru; gdy kościół w
ciągu 3 lat nie zaktualizował informacji o swojej działalności
b) zaprzestanie działalności – likwidacja
c) rażące naruszenie przepisów prawa lub przepisów statutu przez
kościół lub związek wyznaniowy – organ rejestrowy lub prokurator
występują do sądu okręgowego – jeżeli prawomocnym orzeczeniem
sąd stwierdzi takie naruszenia, to organ rejestrowy wykreśla z rejestru
kościół czy związek wyznaniowy
d) jeżeli sytuacja prawna kościoła lub związku wyznaniowego zostanie
ugruntowana w ustawie indywidualnej
* majątek po rozwiązanym kościele lub związku wyznaniowym, w
drodze decyzji organu rejestrowego jest przeznaczany na cele
charytatywno-opiekuńcze, o ile statut nie stanowił inaczej.

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych

Art. 30.

Prawo wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, zwanego

dalej “rejestrem”, prowadzonego przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych9),

jest realizowane przez złożenie temu ministrowi, zwanemu dalej “organem

rejestrowym”, deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego i

wniosku o wpis do rejestru.

Art. 31.

1. Prawo wniesienia wniosku, o którym mowa w art. 30, przysługuje co najmniej

100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych,

zwanych dalej “wnioskodawcami”.

2. Wnioskodawcy składają listę zawierającą ich notarialnie poświadczone podpisy

potwierdzające treść wniosku, o którym mowa w ust. 1, i deklaracji o utworzeniu

kościoła lub innego związku wyznaniowego, imię i nazwisko, datę urodzenia,

miejsce zamieszkania oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości oraz

numer PESEL każdego z wnioskodawców.

3. Wnioskodawcy mogą wybrać spośród siebie co najmniej pięcioosobowy komitet

założycielski reprezentujący ich w postępowaniu w sprawie wpisu do rejestru.

Art. 32.

1. Wniosek, o którym mowa w art. 30, powinien zawierać:

1) listę, o której mowa w art. 31 ust. 2;

2) informację o dotychczasowych formach życia religijnego i metodach

działania kościoła lub innego związku wyznaniowego na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej;

3) informację o podstawowych celach, źródłach i zasadach doktrynalnych,

obrzędach religijnych;

4) adres siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz dane osób

wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych:

a) imiona i nazwisko,

b) datę urodzenia,

c) adres zamieszkania,

d) nazwę, serię i numer dokumentu tożsamości,

e) nr PESEL;

5) statut.

1a. W przypadku wybrania komitetu założycielskiego, o którym mowa w art. 31 ust.

3, wniosek o wpis do rejestru powinien zawierać także podpisany przez

wnioskodawców protokół z wyboru tego komitetu określający datę i miejsce

wyborów oraz następujące dane osób wchodzących w jego skład:

1) imiona i nazwisko;

2) datę urodzenia;

3) adres zamieszkania;

4) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości;

5) nr PESEL.

2. Statut powinien określać w szczególności:

1) nazwę kościoła lub innego związku wyznaniowego różną od nazw innych

organizacji;

2) teren działania i siedzibę władz;

3) cele działalności oraz formy i zasady ich realizacji;

4) organy, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres kompetencji oraz

tryb podejmowania decyzji;

5) źródła finansowania;

6) tryb dokonywania zmian statutu;

7) sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań

majątkowych;

8) sposób nabywania i utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków;

9) sposób powoływania, odwoływania oraz kompetencje osób duchownych, o

których mowa w art. 12 ust. 3, o ile kościół lub inny związek wyznaniowy

przewiduje tworzenie takich stanowisk;

10) sposób rozwiązania kościoła lub innego związku wyznaniowego i

przeznaczenie pozostałego majątku.

3. Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek

organizacyjnych mających osobowość prawną, statut powinien określać ich

nazwy, teren działania, siedziby, zakres uprawnień, zasady tworzenia, znoszenia i

przekształcania tych jednostek, ich organy, zakres kompetencji, tryb

podejmowania decyzji, sposób powoływania i odwoływania tych organów,

sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a

także przeznaczenie majątku pozostałego po zakończeniu likwidacji osoby

prawnej kościoła lub innego związku wyznaniowego.

4. Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy stanowi część organizacji o zasięgu

międzynarodowym, w statucie powinny być określone zakres i formy

wzajemnych stosunków.

5. Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek

organizacyjnych bez osobowości prawnej, w statucie powinny być określone

nazwy, zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek.

Art. 33.

1. W trakcie postępowania w sprawie wpisu do rejestru organ rejestrowy może

żądać od wnioskodawców wyjaśnień treści wniosku w zakresie określonym w

art. 32, a także zwracać się do odpowiednich organów państwowych o

sprawdzanie prawdziwości zawartych we wniosku danych.

2. Jeżeli organ rejestrowy w trakcie postępowania w sprawie wpisu do rejestru
stwierdzi braki lub uchybienia w treści wniosku, w zakresie określonym w art.

32, wyznacza dwumiesięczny termin ich uzupełnienia, a po upływie tego terminu

wydaje decyzję o odmowie wpisu do rejestru.

3. Jeżeli wniosek zawiera postanowienia pozostające w sprzeczności z przepisami

ustaw chroniącymi bezpieczeństwo i porządek publiczny, zdrowie, moralność

publiczną, władzę rodzicielską albo podstawowe prawa i wolności innych osób,

organ rejestrowy wydaje decyzję o odmowie wpisu do rejestru.

4. Decyzje, o których mowa w ust. 2 i 3, powinny być wydane w terminie 3

miesięcy od daty wszczęcia postępowania o wpis do rejestru. Na decyzje te może

być wniesiona skarga do sądu administracyjnego.

Art. 34.

1. Jeżeli nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 33 ust. 2 i 3, organ rejestrowy

wydaje, w terminie 3 miesięcy od zgłoszenia deklaracji, decyzję o wpisie do

rejestru.

2. Z chwilą wpisu do rejestru kościół lub inny związek wyznaniowy uzyskuje, jako

całość, osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega

obowiązkom określonym w ustawach.

3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do jednostek organizacyjnych, zakonów i

diakonatów, o których mowa w art. 32 ust. 3.

4. Do kościołów i innych związków wyznaniowych wpisanych do rejestru stosuje

się odpowiednio art. 14.

Art. 35.

1. Zmiany statutu kościoła lub innego związku wyznaniowego wpisanego do

rejestru dokonuje się w trybie obowiązującym przy ich rejestrowaniu.

2. Organ rejestrowy może domagać się aktualizacji danych warunkujących wpis do

rejestru, określonych w art. 32 ust. 1 pkt 2–5.

Art. 36.

1. Wykreśleniu z rejestru podlega:

1) kościół lub inny związek wyznaniowy, którego sytuacja prawna i majątkowa

została uregulowana w odrębnej ustawie;

2) kościół lub inny związek wyznaniowy, który zawiadomił organ rejestrowy o

zaprzestaniu swojej działalności;

3) kościół lub inny związek wyznaniowy, który utracił cechy warunkujące

uzyskanie wpisu do rejestru; dotyczy to w szczególności kościoła lub innego

związku wyznaniowego, który w ciągu 3 lat nie odpowiedział na żądanie

organu rejestrowego i nie zaktualizował wpisów do rejestru w zakresie

określonym w art. 32 ust. 1 pkt 4.

2. Wykreślenie z rejestru następuje na podstawie decyzji organu rejestrowego.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 36a ust. 2,

wykreślenie z rejestru następuje po przeprowadzeniu likwidacji.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, likwidatorami są członkowie

organu kościoła lub innego związku wyznaniowego uprawnionego do

reprezentowania na zewnątrz i zaciągania zobowiązań majątkowych, jeżeli statut

lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu, decyzja właściwego

organu kościoła lub innego związku wyznaniowego nie stanowi inaczej.

5. Organ rejestrowy, w drodze decyzji, zarządza likwidację i wyznacza likwidatora:

1) w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i art. 36a ust. 2;

2) w razie braku możliwości ustalenia likwidatora, o którym mowa w ust. 4.

6. Przed zniesieniem osoby prawnej, o której mowa w art. 32 ust. 3, kościół lub

inny związek wyznaniowy zarządza jej likwidację i wyznacza likwidatora

informując o tym organ rejestrowy oraz określa przeznaczenie majątku

pozostałego po zakończeniu likwidacji.

7. Do obowiązków likwidatora stosuje się odpowiednio art. 37 ustawy z dnia 7

kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z

2003 r. Nr 96, poz. 874 oraz z 2004 r. Nr 102, poz. 1055).

8. Jeżeli statut kościoła lub innego związku wyznaniowego nie stanowi inaczej,

majątek pozostały po zakończeniu postępowania likwidacyjnego kościoła lub

innego związku wyznaniowego albo osób prawnych, o których mowa w art. 32

ust. 3, może być przeznaczony wyłącznie na cele charytatywno-opiekuńcze w

drodze decyzji organu rejestrowego.

Art. 36a.

1. Organ rejestrowy lub prokurator może wystąpić do sądu okręgowego o

stwierdzenie niezgodności działania kościoła lub innego związku wyznaniowego

z przepisami prawa, o których mowa w art. 27 ust. 1, lub ze statutem, o którym

mowa w art. 32.

2. W razie stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu, że działalność kościoła lub

innego związku wyznaniowego rażąco narusza prawo lub postanowienia statutu,

organ rejestrowy wykreśli z rejestru ten kościół lub inny związek wyznaniowy.

Art. 37.

Minister właściwy do spraw wyznań religijnych10) określa, w drodze rozporządzenia,

zasady i sposób prowadzenia rejestru, dane i informacje podlegające wpisowi, spo-

sób, formę i termin aktualizacji wpisów do rejestru, warunki udostępniania rejestru,

wydawania wyciągów z rejestru oraz sposób wykreślania kościoła lub innego związku

wyznaniowego z rejestru.

Art. 38.

Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do krajowych organizacji międzykościelnych,

jeżeli mają one mieć osobowość prawną. Do utworzenia takiej organizacji

jest wymagana deklaracja podpisana przez władze co najmniej dwóch działających

w Rzeczypospolitej Polskiej kościołów i innych związków wyznaniowych.

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 19.04.2012.

Prawo ma e skie konkordatowe

łż ń

(+przeszkody ma e skie- tabelki ze strony zak adu!!)

łż ń

ł

I.

Historia, informacje wstępne:

1. do roku 1946
→ forma świecka zawarcia małżeństwaw zaborze pruskim
→ forma mieszana wyznaniowa ze skutkami cywilnymi w zaborze austriackim
→ kościelna forma małżeństwa na kresach wschodnich ( z wyjątkiem dla
staroobrzędowców, którzy mogli zawrzeć małżeństwo w formie świeckiej)
→ forma kościelna małżeństwa w zaborze rosyjskim( z wyjątkiem dla
staroobrzędowców, którzy mogli zawrzeć małżeństwo w formie świeckiej)
→forma świecka na podstawie ustawy węgierskiej

2. od 01.01.1946r wprowadzono jednolite prawo małżeńskie:
jedynym rodzącym skutek cywliny było małżeństwo świeckie, można było
osobno zawrzeć małżeństwo przed duchownym (w dowolnej kolejności)
3. w latach 1968-1989 nakazane było zawieranie najpierw małżeństwa
cywilnego, a później kościelnego
4. dowolna kolejność po roku 1989, z wyjątkiem KK, który stoi na
następującym stanowisku: najpierw małżeństwo cywilne, a później kościelne
5. od wejścia w życie konkretnych przepisów konkordatu (art 10 –
15.11.1998r), dopuszcza się małżeństwa kościelne rodzące skutki
cywilne dla kościołów działających na podstawie ustaw indywidualnych, ale
nie wszystkie się na to zdecydowały – z 15stu, 4 zrezygnowały.
6. Kościół Katolicki, Kościół Prawosławny, 3 Kościoły Ewangelicko-
Augsburgskie-, Ewangelicko-Metodystyczne i Ewangelicko-Reformowany,
Kościół Chrześcijan Baptystów, Adwentystów Dnia Siódmego,
Polskokatolicki, Zielonoświątkowy, Gminy Wyznaniowe Żydowskie, Kościół
Starokatolicki dopuszczają małżeństwa wywołujące skutek cywilny
7. Nazwa małżeństwa konkordatowego jest właściwa tylko dla Kościoła
Katolickiego; inne to wyznaniowe formy małżeństwa cywilnego.
8. Aby małżeństwo w formie wyznaniowej spełniło faktyczny skutek cywilny,
trzeba spełnić łącznie trzy przesłanki:
a) pomiędzy nupturientami nie mogą istnieć przeszkody wedle prawa
polskiego
b) przy zawieraniu małżeństwa nupturienci złożą zgodne oświadczenie, że chcą
aby ich małżeństwo wywoływało również skutek cywilny
c) zostanie utworzony akt małżeństwa – małżeństwo zostanie wpisane do akt
stanu cywilnego
9. W świetle prawa kanonicznego małżeństwo jest sakramentem, więc jest
nierozerwalne, w świetle prawa cywilnego jest to umowa, którą można zerwać.
10. Małżeństwo może być zawarte przez pełnomocnika; zgoda sądowa ze
strony władz państwowych i zgoda biskupa ordynariusza miejsca ze strony
władz kościelnych
11. Duchowny – osoba, która asystuje przy udzielaniu małżeństwa
(małżeństwa dokonują nupturienci); wyznaczają go przepisy wewnętrzne
kościołów i związków wyznaniowych. W kk: diakon, kapłan lub biskup

działający z mocy prawa (z mocy prawa działa ordynariusz miejsca, proboszcz
parafii lub administrator parafii) lub działają na podstawie delegacji.
12. Duchowny który podpisuje oświadczenie o zawarciu małżeństwa, jest
duchownym którego określają przepisy prawa państwowego: ordynariusz
miejsca, proboszcz, administrator parafii, wikariusz w zastępstwie proboszcza,
lub duchowny w zastępstwie proboszcza.

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE – ĆWICZENIA 26.04.2012.

prawo ma e skie c.d.

łż ń

I.

Sytuacja zwyczajna:

1. Czynności związane z procedurą zawarcia małżeństwa

a) czynności poprzedzające
b) etap zawierania małżeństwa – złożenie oświadczeń woli (art 1 kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego) w obecności duchownego, po sporządzeniu przez
urzędnika USC aktu małżeństwa (małżeństwo jest zawarte od chwili złożenia
oświadczeń woli)
c) formalności dopełniane po złożeniu oświadczeń woli, aby małżeństwo
wywoływało skutek cywilny

2. Duchowny informuje o doniosłości zawarcia związku małżeńskiego, oraz o

przepisach prawnych związanych z zawieraniem małżeństwa, oraz kieruje
wniosek do kierownika USC właściwego dla miejsca zamieszkania jednego z
nupturientów.

3. Kierownik USC: dowód osobisty lub inny dokument tożsamości, oraz

skrócony odpis aktu urodzenia (jeśli znajduje się w innym urzędzie); jeśli
zawieramy małżeństwo przez pełnomocnika – stosowne dokumenty; musimy
wykazać że jesteśmy stanu wolnego (akt zgonu współmałżonka etc.)
art 3.2 – przeszkody przy okazaniu dokumentów – sąd może zwolnić z
obowiązku ich przedstawienia

4. Nupturienci składają u kierownika USC pisemne oświadczenie o

nieznajomości przeszkód wedle prawa polskiego, które uniemożliwiałyby im
wstąpienie w związek małżeński, oraz mogą złożyć oświadczenie dotyczące
nazwisk, które będą nosić po ślubie oni i ich dzieci; jeśli nie złożą, każdy
pozostaje przy swoim nazwisku, a dziecko nosi nazwisko matki z dołączonym
nazwiskiem ojca (dwuczłonowe).

5. Kierownik USC może odmówić wydania oświadczenia o braku przeszkód

uzasadniając swoją decyzję i przekazując ją nupturientom, a ci mają 14 dni na
wniesienie sprawy do sądu rejestrowego.

6. Jeśli kierownik USC nie ma wątpliwości co do braku przeszkód, wydaje

zaświadczenie potwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie
małżeństwa – ważne trzy miesiące. Powstają 4 kopie zaświadczenia, jedna
zostaje u kierownika USC, a trzy są wydawane nupturientom.

7. Z trzema zaświadczeniami udajemy się do kościoła.

→ OBOWIĄZUJĄCE ARTYKUŁY KODEKSU RODZINNEGO I
OPIEKUŃCZEGO: art 1, art 3, art 4, art 4.1, art 5, art 6, art 8, art 9, art 23, art
25, art 88 (1,2,3,4,5,6,8,9,23,25,88)

II.

Ma e stwo zawierane w niebezpiecze stwie mierci:

łż ń

ń

ś

1. W prawie polskim: art 9. 2 – oświadczenia składane przed kierownikiem
USC/duchownym mogą być złożone bez oświadczenia o braku przeszkód,
wtedy nupturienci składają tylko oświadczenie, że nie wiedzą o żadnych
istniejących przeszkodach
2. W prawie kanonicznym: jeśli istnieje podejrzenie, że przynajmniej przez
miesiąc duchowny będzie nieobecny w danej okolicy – możliwość zawarcia
małżeństwa bez obecności duchownego, tylko przy świadkach → takie
małżeństwo wywołuje tylko skutek kanoniczny, ale nie wywołuje skutku
cywilnego, bo dla niego konieczna jest obecność duchownego

III.

Przeszkody ma e skie (materia y!!!)

łż ń

ł

1. Prawa polskiego: pokrewieństwo, powinowactwo, bigamia, wiek (18

lat – sytuacja nadzywczajna – obniżenie wieku kobiety do lat 16 za
zgodą sądu rodzinnego)

2. Prawa kanonicznego:

-zrywające [wiek (14 lat kobieta, 16 lat mężczyzna ale w Polsce 18 lat),
niezdolność płciowa, pokrewieństwo, przywoitość, uprowadzenie
(chyba że po uprowadzeniu kobieta wyrazi wolę zawarcia
małżeństwa)]
-wady zgody małżeńskiej [świadek kwalifikowany – duchowny, oraz
dwaj świadkowie zwykli muszą być obecni przy składaniu oświadczeń
woli; dokumenty podpisuje drugi duchowny, upoważniony do tego z
mocy prawa państwowego, jednocześnie potwierdzając brak wad].
Zaświadczenie jest zanoszone do USC przez duchownego (który może
działać z urzędu [proboszcz, administrator parafii, wikariusz parafii];
może działać z delegacji [duchowny w zastępstwie proboszcza,
zaświadczenie podpisuje proboszcz i to proboszcz je zanosi], lub może
działać na podstawie licencji [duchowny musi ją uzyskać jeśli udziela
małżeństwa poza budynkiem kościoła, wtedy podpisuje się na
zaświadczeniu i zanosi je do USC]) w terminie 5 dni z pominięciem dni
ustawowo wolnych od pracy do USC właściwego dla miejsca zawarcia
małżeństwa. Termin może ulec zawieszeniu gdy zachodzi przeszkoda
w postaci siły wyższej.
*zaświadczenie można zanieść osobiście za potwierdzeniem odbioru,
zanieść przez posłańca, wysłać listem poleconym
*jeśli akt małżeństwa nie będzie sporządzone, małżeństwo nie będzie
istniało
*po 10 dniach należy udać się do USC po akt małżeństwa
*jeśli mimo przekroczenia terminu akt małżeństwa został sporządzony,
każdy kto ma w tym interes prawny (np. spadkobierca) może wystąpić
o jego nieważnienie
-brak kanonicznej formy zawarcia małżeństwa

FINANSOWANIE KO CIO ÓW I ZWI ZKÓW WYZNANIOWYCH

Ś

Ł

Ą

(doczyta z podr cznika i ustawy o stosunku pa stwa do KK!!!)

ć

ę

ń

I.

Źródła finansowania:

1. Ustawa o stosunku państwa do KK: prawo do posiadania, zarządzania i
zbywania majątku (ruchomości i nieruchomości)
2. Zasada autonomii kościołów i związków wyznaniowych – przepisy
wewnętrzne kościołów (ale pozostające w zgodzie z prawem)
3. Pierwszym źródłem finansowania jest ofiarność wiernych (zbiórki, np. na
tacę). Jeśli zbiórki są organizowane w miejscach i okolicznościach
zwyczajowo przyjętych (kościoły, kapice, kościoły) i w obrębie terenów
kościelnych, oraz w sposób tradycyjnie przyjęty, a środki uzyskiwane z takich
zbiórek są przekazywane na cele religijne, kościelną działalność charytatywno-
opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą, oraz na utrzymanie
duchownych i członków zakonu, to takie zbiórki są wyłączone z obowiązku
uzyskiwania pozwolenia na zbiórkę publiczną; a uzyskiwane w ten sposób
środki są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych i w stosunku
do uzyskanych kwot nie musi być prowadzona księgowość.
a) Osoby przekazujące darowizny mogą zyskać na przekazywaniu środków -
jeśli przekazują na cele kultu religijnego, oraz działalności pożytku
publicznego, to dokonane darowizny mogą być odliczone od podstawy
opodatkowania. Limity: dla osób prawnych 10%, dla osób fizycznych 6%.
Zapis wynika z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i
prawnych
b)Darowizny przekazywane przez osoby fizyczne na kościelną działalność
charytatywno-opiekuńczą są wyłączone z podstawy opodatkowania podatkiem
dochodowym pod pewnymi warunkami: uzyskanie pokwitowania odbioru od
kościelnej jednostki organizacyjnej, przekazanie dowodu wpłaty, w ciągu
dwóch lat od dnia przekazania darownizny kościelna jednostka organizacyjna
musi przedstawić darczyńcy sprawozdanie, że pieniądze faktycznie zostały
przekazane na rzeczoną działalność, brak granicy odliczenia.
c) Możliwość przekazania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku
publicznego
4. Fundusz Kościelny – miał zrekompensować przejęcie przez państwo
majątku kościelnego – jedynym źródłem finansowania jest budżet państwa.
Dotyczy nie tylko KK, ale swoją działalnością obejmuje wszystkie kościoły i
związki wyznaniowe, które utraciły swój majątek na podstawie ustaw z okresu
PRL. Głównym celem jest opłacanie w 80% składki na ubezpieczenie
społeczne i zdrowotne osób duchownych. Drugim celem jest działalność
humanitarna kościołów i związków wyznaniowych, trzecim celem jest ochrona
i ratowanie zabytkowych obiektów sakralnych (nie dotyczy wystroju).
Czwartym celem (na dziś niewykorzystywany) jest świadczenie na pomoc
materialną i lekarską dla duchownych, oraz organizowanie dla nich domów
wypoczynkowych.
*Fundusz kościelny to nie jest komisja majątkowa (nieistniejąca od 2011)!!!!
*Jeżeli kościół był właścicielem faktycznym nieruchomości, z chwilą wejścia
ustawy stał się on właścicielem prawnym. Ale: nie wszystkie nieruchomości
były wtedy we władztwie faktycznym, więc powstała komisja majątkowa.

Komisja działając na wniosek mogła: przywrócić własność zabranych
kościołowi nieruchomości (gdy nie naruszało praw osób trzecich i innych
związków wyznaniowych), oszacować ich wartość i oddać tzw nieruchomości
zamienne, lub przekazywała środki finansowe rekompensujące wartość
zajętych nieruchomości. W skład komisji wchodzili przedstawiciele strony
państwowej i przedstawiciele kościoła; głosu nie mieli przedstawiciele
samorządu terytorialnego, co budziło kontrowersje, bo dysponowano
majątkiem gminnym.

II. Kwestia opodatkowania jednostek organizacyjnych kościoła
III. Kwestia opodatkowania duchownych
IV. Zasady ubezpieczenia społecznego duchownych

PRAWO KOŚCIELNE I WYZNANIOWE –

Ć

WICZENIA 17.05.2012./ 24.05.2012.

NAUCZANIE RELIGII W SZKOŁACH

1. spełnia dwa cele: dydaktyczny i wychowawczy
2. art 54.3 Konstytucji – przedmiot nauczania w szkołach, o ile nie

narusza wolności sumienia i wyznania

3. wcześniej religia miała charakter obowiązkowy i trzeba było złożyć

tzw negatywne oświadczenie

4. religia w obecnym systemie prawnym nie może być przedmiotem

obowiązkowego nauczania, ale nie można też zakazać osobom
chętnym uczestnictwa w takich lekcjach: należy złożyć tzw

pozytywne oświadczenie

5. jeśli nie złożymy żadnego oświadczenia, także takiego o uczestnictwie

w przedmiocie zastępczym (etyka, religioznawstwo), to nie będziemy
uczestniczyli w żadnym z nich; w tym czasie szkoła ma zapewnić

opiekę dzieciom nie korzystającym z ww zajęć

6. oświadczenie składamy dyrektorowi szkoły/przedszkoła na początku

edukacji w danej placówce i nie trzeba ponawiać go co roku jeśli
nasza wola się utrzymuje.

7. W każdym momencie możemy zmienić zdanie i złożyć oświadczenie,

że nie chcemy aby nasze dziecko uczestniczyło w lekcjach religii

8. ocena z religii znajduje się na świadectwie ale nie jest określone o

jaką religię chodzi (religia/etyka); ocena z religii wpływa na średnią

ale nie wpływa na promocję do kolejnej klasy

9. liczba godzin religii w szkole: 2h/tyg; za zgodą kościoła lub związku

wyznaniowego ta liczba może być zmniejszona do 1h/tyg

10.rozporządzenie

wskazuje sposoby organizowania religii: lekcje etyki w

oparciu o programy dopuszczone do użytku szkolnego, szkoła jest
zobowiązana do zapewnienia opieki dla nieuczestniających, trzy dni

zwolnienia z zajęć w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych, wtedy
opiekę zapewniają katecheci; dyrektor szkoły ma obowiązek

zatrudnienia katechety jeśli znajdzie się min 7 uczniów danego
wyznania – możliwość organizacji grup ponadklasowych; jeśli zbiorą

się min 3 osoby, lekcje odbywają się w punktach katechetycznych po
szkole. Nadzór nad nauczaniem religii sprawuje państwo (kuratorium

oświaty) – związki wyznaniowe przekazują do MEN programy
nauczania oraz podręczniki; nadzór wewnątrzkościelny – sprawują

władze kościołów i związków wyznaniowych, delegowani są stosowni
wizytatorzy; katecheci nie mogą być wychowawcami klas.

11.Aby móc nauczać religii trzeba spełniać kryterium: wykształcenia,

przygotowania pedagogicznego, przygotowania katechetycznego,

trzeba otrzymać też misję kanoniczną – imienne pisemne skierowanie
właściwej miejscowo władzy kościoła do nauczania religii w

konkretnej szkole – szczególna kwalifikacja do wykonywania zawodu;
jeśli taka osoba utraci misję kanoniczną rozwiązuje się stosunek pracy

bez wypowiedzenia i taka osoba nie może nauczać już w szkole.

12.Nauczyciele: stażyści, kontraktowi, mianowani i dyplomowani. O

awansie decyduje wyłącznie dyrektor szkoły

KULT PUBLICZNY – SPRAWOWANIE PRZEZ KOŚCIOŁY I ZWIĄZKI

WYZNANIOWE

1.

ustawa o stosunku państwa do kościoła katolickiego 1989r –

pierwsze sformułowanie kultu publicznego

2.

kult publiczny – oddawanie czci bogu, głównie poprzez liturgię

sprawowaną przez upoważnione do tego osoby kościoła w imieniu

kościoła i w sposób zatwierdzany przez władzę kościelną
3.

prawo do sprawowania kultu publicznego wynika z prawa do

autonomii kościołów i związków wyznaniowych; nie przysługuje
jednostkom; art 25 Konstytucji – instytucjonalne gwarancje wolności

sumienia i religii
4.

kult publiczny jest sprawowany w obiektach sakralnych –

budynki przeznaczone do sprawowania kultów religijnych; miejsca
konsekrowane; mają walor nienaruszalności – bez zgody kompetentnej

władzy kościelnej nie mogą być przeznaczone na inny cel; wyjątkiem
jest wywłaszczenie przeprowadzone zgodnie z przepisami prawa

międzynarodowego ze słusznej przyczyny i za zgodą władzy kościelnej
5.

obiekty kościelne – budynki, pomieszczenia, do których tytuł

własności lub inny tytuł prawny pozwalający na dysponowanie nimi
(dzierżawa, użytkowanie wieczyste) posiadają kościelne osoby prawne

= plebania, dom parafialny, budynek kurii, szkoła katolicka
6.

cmentarze – prawo do zakładania, posiadania, zarządzania i

rozszerzania cmentarzy grzebalnych; są nienaruszalne bez zgody
władzy kościelnej, wyjątek: bez uprzedzenia władze publiczne mogą

podjąć działania jeśli zaistnieje konieczność – zagrożenie życia,
zdrowia lub mienia. Gwarantem pochówku jest państwo, a konkretnie

gmina. Obywatele mają prawo do bycia pochowanym zgodnie ze
swoim światopoglądem. Jeżeli w danej miejscowosci nie ma

cmentarza komunalnego, zarząd cmentarza wyznaniowego jest
zobowiązany do pochowania danej osoby bez dyskryminacji religijnej.

Jeśli ktoś ma nabyte prawo do grobu na cmentarzy wyznaniowym a
nie należy do danego związku/kościoła to sytuacja jest analogiczna.

7.

W krakowie jest 5 cmentarzy wyznaniowych, 17 parafialnych, 7

wojennych etc

8. związki wyznaniowe mają prawo sprawowania kultu publicznego w
miejscach publicznych, a ten kult nie podlega przepisom ustawy

„prawo o stowarzyszeniach” - ograniczenia tylko na gruncie ustawy i z
wymienionych przyczyn – katalog zamknięty – wyjątek: sprawowanie

kultu na drogach, placach publicznych i budynkach użyteczności
publicznej wymaga uzgodnienia z organem zarządzającym takim

budynkiem/placem/drogą. (art 15 ustawy o stosunku państwa do KK).
Procesje/pielgrzymki i inne uroczystości o charakterze religijnym

wymagają uzgodnienia z organem administracji rządowej lub
samorządowej (art 16 ustawy) – zapewnienie bezpieczeństwa.

Wyjątek: kondukty pogrzebowe zgodnie z przyjętym lokalnie
zwyczajem.

ustawa o cmentarzu i chowaniu zmarłych:

1.

31.01.1959r

2.

art 1 ust 1,3,5 – zakładanie cmentarzy należy do zadań

własnych gminy, wpisany do planu zagospodarowania przestrzennego
3.

art 2 ust 2 – utrzymanie cmentarzy wyznaniowych należy do

związków wyznaniowych
4.

art 5 ust 1 – ogrodzony teren, przygotownay sanitarnie, dom

pogrzebowy lub kostnica
5.

art 6,7,8 – 40 lat od ostatniego pochówku aby rozpocząć inną

działalność na terenie cmentarza; grób nie może być użyty do
ponownego pochowania przed upływem lat 20; po tym czasie nie

może nastąpić jeśli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie i uiści
opłatę; można uiścić opłatę na dłuższy termin dotyczy grobów

→

ziemnych, nie dotyczy grobów murowanych – podpiwniczonych;
przyjęcie zwłok następuje po przedstawieniu karty zgonu

6.

art 9 ust 1,2,3,4,5 – zwłoki osób zmarłych nie mogą być

chowane przez upływem 24h od chwili stwierdzenia zgonu – z

wyjątkiem osób zmarłych na choroby zakaźne (w ciągu 24h); zwłoki
należy usunąć z mieszkanie przed upływem 72h.

7.

art 10 ust 1,2,3,4,6 – obowiązek pochowania osoby zmarłej

posiada najbliższa rodzina – małżonek, krewni zstępni, krewni

wstępni, krewni w linii bocznej do 4 stopnia, osoby spowinowacone ze
zmarłym i osoby dobrowolnie zobowiązujące się; osoby założone dla

państwa mogą zostać pochowane przez organy państwowe; jeśli nikt
nie pochowa zwłok mogą one być za zgodą starosty przekazane dla

uczelni medycznej; można wydać taką zgodę o wykorzystaniu
własnego ciała do celów dydaktycznych przed własną śmiercią.

Obowiązek pochówku spoczywa także na gminie.
8.

art 11 ust 1,2,4,5,5a (nowelizacja!!!!),8,9 – zgon i jego

przyczyna powinny być stwierdzone przez lekarza leczącego ostatnią
chorobę lub inną osobę wskazaną przez starostę ale koszty oględzin

nigdy nie obciążają rodziny; w przypadku dziecka martwourodzonego
bez względu na długość ciąży, nie jest wymagane sporządzenie aktu

zgonu w USC, chociaż można to zrobić na życzenie osoby
zainteresowanej)

9.

art 12 (!!!) - groby ziemne,murowane, katakumby, zatopienie w

morzu. Szczątki pochodzące ze spopielenia zwłok mogą być

przechowywane w kolumbariach – to wszystko może znajdować się
tylko na cmentarzach.

10. art 13 – zwłoki osób zmarłych lub zabitych w miejscach
publicznych muszą być przewiezione do zakładu medycyny sądowej,

ew do prosektorium
11. art 14 – zezwolenia do przewożenia zwłok

12.

art 15 i 16 – ekshumacja: umotywowana prośba osób

uprawnionych do pochowania zwłok, zarządzenie prokuratora lub

sądu, w razie zajęcia cmentarza przez wywłaszczenie. Zwłoki osób
zmarłych na choroby zakaźne nie mogą być ekshumowane na wniosek

zainteresowanych przez okres 2 lat

13.

art 16 – ciała osób zmarłych na okrętach powinny być

pochowane przez zatopienie, chyba że statek w ciągu 24h dotrze do

lądu zgodnie z programem którego się trzyma.
14.

art 18 – areszt, grzywna w przypadku złamania postanowień

ustawy, na podstawie kodeksu wykroczeń
15.

art 19 – ekshumacja i przewożenie zwłok nie dotyczy prac

archeologicznych
16. art 21.1, art 21a.1 – nadzór sprawuje starosta, wójt, burmistrz,

prezydent miasta, minister do spraw gospodarki przestrzennej i
zdrowia

Przed ogłoszeniem nominacji na stanowisko

→

biskupa diecezjalnego,

stolica apostolska w sposób pufny, drogą dyplomatyczną, informuje

rząd RP o nazwisku nominowanego biskupa art 7 Konkordatu

→

←

ale: państwo nie może sprzeciwić się danej kandydaturze.