Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
Rozwój międzynarodowego rynku kapitałowego i integracji zwłaszcza w ramach organizacji Unii Europęjskiej i OECD stworzyły podstawy do wolnego przepływu kapitału i inwestycji bezpośrednich.
Wraz z tym rozwojem pojawiła się potrzeba ujednolicenia sprawozdawczości finansowej jako narzędzia umożliwiającego dokonywania niezbędnych analiz i porównań w celu podjęcia decyzji finansowych.
Mimo wieloletnich prób harmonizacji zasady rachunkowości stosowane w różnych krajach cechują się nadal dużą rozbieżnością. W efekcie sprawozdania finansowe i zawarte w nich wnioski mogą nie być porównywalne, mimo że opisują te same operacje gospodarcze.
Rodzaje różnic w standardach rachunkowości
Różnice te sprowadzają się do odmiennych zasad:
ujawniania przychodów i kosztów w księgach rachunkowych,
pomiaru przychodów i kosztów w odniesieniu do poszczególnych okresów sprawozdawczych,
wyceny aktywów i pasywów na dzień bilansowych, oraz rozbieżności w zakresie i rodzaju wymaganych informacji dodatkowych.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR) lub też Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) to standardy rachunkowości przyjęte na gruncie międzynarodowym i stanowiące podstawę zrozumienia zasad i metod rachunkowości stosowanych na świecie.
Organizacją, która została odpowiedzialna za opracowanie zunifikowanych zasad rachunkowości jest Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (KMSR), czyli International Accounting Standards Commitee (IASC). KMSR jest niezależną prywatną organizacją, która w 1973 r. postawiła sobie za cel ujednolicenie zasad rachunkowości stosowanych przez przedsiębiorstwa i inne organizacje.
Zgodnie z Konstytucją KMSR celem tej organizacji jest:
formułowanie i publikowanie - w interesie publicznym - standardów rachunkowości, które powinny być przestrzegane przy prezentacji sprawozdań finansowych, jak też promowanie standardów w celu ich przestrzegania i zaakceptowania na całym świecie
działalność zmierzająca do poprawy i ujednolicenia regulacji i standardów rachunkowości oraz proce dur prezentacji sprawozdań finansowych.
Wprowadzanie MSSF
Zakres obowiązywania MSR jest różny w różnych krajach. Wiele krajów przyjęło MSR jako krajowy standard rachunkowości. MSSF używane są w wielu częściach świata. Na dzień 27 sierpnia 2008 r. ponad 113 państw świata, łącznie z całą Europą, wymagało lub zezwalało na sprawozdawczość zgodną
z MSSF. Ok. 85 spośród tych krajów wymagało tej sprawozdawczości we wszystkich krajowych, notowanych na giełdzie przedsiębiorstwach. W Polsce bezwzględnie obowiązujące są przepisy Ustawy o rachunkowości !!! W razie braku uregulowań w ustawie przedsiębiorstwo powinno kierować się krajowymi standardami rachunkowości,
a dopiero w następnej kolejności Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości. Jednakże wszystkie spółki notowane na giełdach państw członkowskich UE, a więc także na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, muszą sporządzać skonsolidowane sprawozdania finansowe w zgodnie z MSSF. Polska Ustawa o rachunkowości wymóg ten nałożyła również na wszystkie banki.
Zawartość Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości określają m.in.:
sposób prezentacji danych finansowych,
metody wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów,
zakres informacji, jaki należy ujawnić w sprawozdaniu finansowym,
sposób prezentacji sprawozdania z przepływów środków pieniężnych,
metody prezentacji majątku trwałego.
Cechy jakościowe sprawozdań, jakimi sporządzający powinni się kierować przy opracowywaniu sprawozdania finansowego to:
zrozumiałość,
trafność,
wiarygodność,
przydatność,
porównywalność,
istotność.
Elementami sprawozdania finansowego są:
bilans,
rachunek zysków i strat,
informacja dodatkowa czyli wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje
i objaśnienia,
a także, dla jednostek które podlegają obowiązkowi corocznego badania:
zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym
rachunek przepływów pieniężnych.
Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) to standardy, interpretacje
i struktura przyjęte przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB). Wiele spośród standardów stanowiących część MSSF są znane pod starszą nazwą Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR). MSR były publikowane między 1973 a 2001 rokiem przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASC). 1 kwietnia 2001 r. nowo utworzona IASB przejęła od IASC odpowiedzialność za ustanawianie MSR. Podczas pierwszego spotkania nowa Rada przyjęła istniejące MSR i interpretacje Stałego Komitetu ds. Interpretacji (SIC). IASB kontynuuje tworzenie standardów nazywanych nowymi standardami MSSF.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości są wydawane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, a od 2001 r. przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Przy tym standardy wydawane przez Komitet nosiły nazwę Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR), a od momentu zmiany Komitetu na Radę wydawane standardy noszą nazwę Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). Z powodu tych zmian część standardów określona jest skrótem MSR, a pozostałe MSSF, jednak wszystkie dotyczą tego samego. Ustawa o rachunkowości posługuje się pojęciem MSR przez które rozumie się Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej oraz związane z nimi rozporządzenia (art. 2 ust. 3 ustawy o rachunkowości).
Zgodnie z MSR-ami obowiązkowo sporządzić skonsolidowane sprawozdanie finansowe muszą:
emitenci papierów wartościowych,
banki.
Jednostki stosują ustawę o rachunkowości w pełnym zakresie, w kwestiach nieuregulowanych ustawą sięgają w pierwszej kolejności do krajowych standardów rachunkowości, a w przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego mogą skorzystać z MSR-ów (art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości).
Przykładowo, przy kwalifikacji zdarzeń po dniu bilansowym skorzystać można z postanowień MSR 10 „Zdarzenia następujące po dniu bilansowym”, dokonując wyceny świadczeń emerytalnych i podobnych można kierować się postanowienia-mi MSR 19 „Świadczenia pracownicze”, a w kwestii definicji prac badawczo-rozwojowych można zastosować MSR 38 „Wartości niematerialne”.
Podsumowując, stosowanie krajowych standardów rachunkowości to jedynie prawo jednostki, a nie jej obowiązek. Podobnie rzecz ma się z MSR-ami (z wyjątkami wskazanymi wcześniej). Jednostka może, lecz nie musi przyjmować rozwiązań określonych w tych aktach prawnych. Natomiast jeśli się na to zdecyduje - wybrane rozwiązania powinna zapisać w zasadach (polityce) rachunkowości.
Stosowanie MSR w sprawozdawczości polskiej - wybór czy wymóg?
Począwszy od 1 stycznia 2005 r. wprowadzono obowiązek sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz banki.
Prawo do sporządzenia sprawozdań finansowych zgodnie z MSSF zostało również rozszerzone na:
jednostkowe sprawozdania finansowe emitentów papierów wartościowych dopuszczonych
do publicznego obrotu,
jednostkowe i skonsolidowane sprawozdania emitentów papierów wartościowych ubiegających się o ich dopuszczenie do publicznego obrotu w Polsce lub do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
jednostkowe sprawozdania finansowe jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR,
skonsolidowane sprawozdania finansowe jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdania zgodnie z MSR,
skonsolidowane sprawozdania finansowe emitentów wyłącznie dłużnych papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu w Polsce (od dnia 1.01.2007 roku prawo to staje się obowiązkiem).
Powyższe uregulowania ustawy o rachunkowości ujęte zostały w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 roku o zmianie UOR w zakresie treści artykułu 45 (dotyczy jednostkowych sprawozdań finansowych) i art. 55 (dotyczy skonsolidowanych sprawozdań finansowych).
Zmiany te były następstwem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 1606/2002 w sprawie stosowania MSR oraz przyjęcia rozporządzeniami Komisji Europejskiej treści Międzynarodowych Standardów Rachunkowości opracowanych i zatwierdzonych przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.
Zakres stosowania ustawy o rachunkowości w sprawozdaniach sporządzanych zgodnie
z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości koncentrując się głównie na wycenie i prezentacji informacji finansowych, nie regulują innych zagadnień związanych z prowadzeniem rachunkowości. Dla jednostek, które przyjmują MSR do stosowania, wprowadzono obowiązek stosowania Ustawy
o Rachunkowości w zakresie nieobjętym uregulowaniami MSR, są to:
zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych,
zasady dokumentowania zdarzeń gospodarczych,
zasady inwentaryzacji,
sporządzanie sprawozdania z działalności spółki,
badanie, zatwierdzanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych,
ochrona danych,
odpowiedzialność karna.
Komitet Standardów Rachunkowości działa od 2002 r., do zakresu jego działania należy:
wydawanie krajowych standardów rachunkowości, oraz przegląd i aktualizacja istniejących,
opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie rachunkowości,
analiza Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, standardów rachunkowości opracowanych przez inne kraje, a także dyrektyw Unii Europejskiej - z zakresu rachunkowości,
podejmowanie innych działań mających na celu harmonizację i standaryzację zasad rachunkowości.
W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o rachunkowości, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki, mogą stosować standardy międzynarodowe.
Dotychczas Komitet Standardów Rachunkowości wydał sześć krajowych standardów rachunkowości oraz wyraził stanowisko w trzech sprawach.
Informacja o przepływach pieniężnych, to jest o zdarzeniach, które spowodowały w jednostce zmiany stanu środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, pozwala użytkownikom sprawozdań finansowych na ocenę:
źródeł pochodzenia oraz wielkości uzyskanych przez jednostkę środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, oraz
kierunków i wielkości ich wykorzystania w toku działalności jednostki.
Podejmowane przez użytkowników sprawozdań finansowych decyzje gospodarcze wymagają określenia:
zdolności jednostki do uzyskiwania wpływów i racjonalnego ich wydatkowania,
okresu, w którym wpływy i wydatki nastąpią, oraz
stopnia pewności wystąpienia przepływów pieniężnych.
Rachunek przepływów pieniężnych, w połączeniu z innymi elementami sprawozdania finansowego, dostarcza takich informacji. Umożliwiają one użytkownikom sprawozdania ocenę zmian w aktywach netto jednostki, jej struktury finansowej (łącznie z płynnością i wypłacalnością) oraz zdolności jednostki
do oddziaływania na wysokość i okres wystąpienia przepływów pieniężnych, w celu przystosowania się
do zmieniających się warunków rynkowych i możliwości.(...)
Celem niniejszego Krajowego Standardu Rachunkowości jest określenie - w dostosowaniu do przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.) - zasad ujmowania, wyceny i prezentacji należności i zobowiązań z tytułu podatku dochodowego oraz aktywów
i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego, którego podatnikiem jest jednostka, a także zasad ujawniania informacji ich dotyczących w sprawozdaniach finansowych. Postanowień Standardu nie stosuje się do osób fizycznych, prowadzących księgi rachunkowe i sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości oraz do pozostałych jednostek jeżeli jednostki te nie są podatnikami podatku dochodowego od działalności gospodarczej. W przypadku skonsolidowanego sprawozdania finansowego postanowienia Standardu odpowiednio stosuje się do jednostki dominującej, jednostek zależnych i współzależnych objętych konsolidacją, bez względu na to, czy jednostki te stanowią podatkową grupę kapitałową, czy też są indywidualnie opodatkowane podatkiem dochodowym. (...)
Umowy o usługi budowlane charakteryzują się zazwyczaj długim okresem realizacji. Ich wykonanie
i odbiór często przypada na inny okres sprawozdawczy niż ten, w którym rozpoczęto prace. W przypadku takim Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.), zgodnie z zasadą współmierności kosztów do przychodów oraz zasadą memoriału, sformułowanymi w art. 6, nakazuje, niezależnie od handlowej strony zagadnienia, przypisać poszczególnym okresom, w którym wykonano świadczenia, odpowiadające im przychody i koszty. Takie podejście rodzi szereg problemów w praktyce, w rozwiązaniu których ma pomóc niniejszy Krajowy Standard Rachunkowości, zwany dalej Standardem.
Standard określa - w dostosowaniu do przepisów Ustawy - zasady ustalania przychodów i kosztów
z niezakończonych umów o usługi budowlane, a także zasad prezentacji i ujawniania informacji o nich
w sprawozdaniach finansowych. Określając moment ujęcia przychodów i kosztów z niezakończonych umów o usługi budowlane Standard opiera się na zasadach ogólnych oraz na przepisach szczegółowych zawartych w art. 34a, 34c i 34d Ustawy. Standard zawiera ponadto praktyczne wskazówki i przykłady objaśniające stosowanie zasad.
Celem niniejszego Krajowego Standardu Rachunkowości jest rozwinięcie przepisów ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.), określających zasady ustalania
i ujmowania w księgach rachunkowych oraz wykazywania w sprawozdaniu finansowym odpisów aktualizujących wartość bilansową aktywów jednostki, spowodowanych częściową lub całkowitą utratą zdolności do przynoszenia jednostce korzyści ekonomicznych przez te aktywa.
Aktualizacja do realnej wysokości wartości bilansowej zasobów jednostki zaliczonych do aktywów, gdyż spełniają one warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt. 12 ustawy o rachunkowości, służy zapewnieniu rzetelnego obrazu dokonań i potencjału gospodarczego jednostki prezentowanego w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym, a zarazem chroni przed wykazywaniem strat jako aktywów. Związana
z aktualizacją konieczność weryfikowania zdolności aktywów do przynoszenia jednostce w przyszłości korzyści ekonomicznych i dążenie do zachowania porównywalności rozwiązań stosowanych w tym zakresie uzasadnia stosowanie przez jednostki postępowania przewidzianego w niniejszym Standardzie.
Niniejszy Krajowy Standard Rachunkowości, określa zasady wyceny i ujęcia w księgach rachunkowych oraz kryteria prezentacji i ujawnień w sprawozdaniu finansowym aktywów i zobowiązań oraz kosztów i przychodów wynikających z umów leasingu, najmu i dzierżawy, o których mowa w art. 3 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76 poz. 694 z późn. zm.). Celem Standardu jest pomoc w rozwiązywaniu problemów, jakie rodzi stosowanie umów leasingu, najmu i dzierżawy dla rachunkowości w praktyce.
Standard dotyczy wszystkich rodzajów umów leasingu, nazwanych w Kodeksie cywilnym, najmu
i dzierżawy oraz wszelkich umów o podobnym charakterze, których przedmiotem są środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, z wyjątkiem umów wynikających z przepisów o komercjalizacji
i prywatyzacji.
Celem niniejszego Krajowego Standardu Rachunkowości (KSR), jest określenie jednolitych zasad ujmowania w księgach rachunkowych rezerw, biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów oraz zobowiązań warunkowych, jak też ich wyceny oraz kryteriów prezentacji i ujawniania w sprawozdaniu finansowym. Ujawnione informacje o rezerwach, biernych rozliczeniach międzyokresowych kosztów
i zobowiązaniach warunkowych umożliwiają użytkownikom sprawozdań finansowych właściwe zrozumienie ich charakteru, terminów, kwot i ich zmian oraz prawidłowe ustalenie kwot zobowiązań w tym rezerw, wymagających wypływu aktywów, przez co przyczyniają się do rzetelnego i wiarygodnego odwzorowania sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego jednostki sprawozdawczej.
w sprawie księgowego ujęcia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii,
w sprawie niektórych zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych - poświęcone wyjaśnieniu wątpliwości powstających przy stosowaniu rozdz.2 ustawy o rachunkowości, w tym w zakresie komputerowego prowadzenia ksiąg.
Pierwszeństwo KSR
Jeżeli ustawa o rachunkowości nie reguluje danego obszaru, można stosować krajowe standardy rachunkowości. Mają one pierwszeństwo przed standardami międzynarodowymi, które stosuje się tylko
w przypadku braku regulacji krajowych.
Celem tworzenia krajowych standardów rachunkowości jest pomoc księgowym w prawidłowym stosowaniu ustawy o rachunkowości. Nie oznacza to jednak, że ich stosowanie jest obowiązkowe.
Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości, jeżeli ustawa nie reguluje danego obszaru, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego jednostki mogą stosować Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.
Należy pamiętać, że nie można korzystać z rozwiązań zawartych w międzynarodowych standardach, jeżeli dany problem regulowany jest standardami krajowymi.
Przykładem złej praktyki w tym zakresie mogą być deweloperzy, którzy nie mają obowiązku stosowania MSR, natomiast ustalają swoje przychody w oparciu o MSR 11 - Umowy o usługę budowlaną. W związku
z tym ujmują oni przychody i koszty w miarę postępów prac i realizacji postanowień umowy. Celem takiego działania jest pokazanie w sprawozdaniu lepszego wyniku finansowego. Rzecz jasna, jest to postępowanie nieprawidłowe. Przepisy ustawy o rachunkowości wyraźnie stanowią, że w przypadku istnienia krajowego standardu nie należy stosować międzynarodowych.
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości jest ustawa
o rachunkowości. Jednostki prowadzące księgi rachunkowe stosują przepisy ustawy o rachunkowości.
Regulacje z niej wynikające są jednak niekiedy bardzo ogólne i niejasne. Szczegóły dotyczące przyjętych rozwiązań jednostka powinna określić w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości. Pomocne w formułowaniu sposobu kwalifikacji zdarzeń, ich wyceny i ujęcia w księgach rachunkowych mogą okazać się krajowe lub międzynarodowe standardy rachunkowości.
W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. Stanowi o tym art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości.
Należy zauważyć, że korzystanie z krajowych standardów rachunkowości jest dobrowolne, nieobowiązkowe. Kierownik jednostki, jeśli podejmie taką decyzję, może zapisać w polityce rachunkowości, że jednostka stosuje dany krajowy standard rachunkowości.
W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki mogą stosować (również dobrowolnie) przepisy Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej oraz związanych z nimi interpretacji ogłoszonych w formie rozporządzeń. Przy czym dotyczy to jednostek, które nie sporządzają sprawozdań finansowych zgodnie
z międzynarodowymi standardami.
Ustawa o rachunkowości
- stanowi podstawę prawną rachunkowości (wraz z Krajowymi i Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości). Zwyczajowo nazywa się ją polskim prawem bilansowym.
Ustawa określa zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów. Przedstawia również zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Ustawa dokonuje w zakresie swej regulacji wdrożenia dyrektyw Wspólnot Europejskich, m.in.:
dyrektywy 2001/65/WE z dnia 27 września 2001 r. w zakresie zasad oceny rocznych
i skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek a także banków oraz innych instytucji finansowych;
dyrektywy 2003/51/WE z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek, banków i innych instytucji finansowych oraz zakładów ubezpieczeń.
Układ ustawy podporządkowany jest przedmiotowemu (funkcjonalnemu) zakresowi rachunkowości (art.4). Składa się ona z następujących rozdziałów:
Rozdział 1. Przepisy ogólne
Rozdział 2. Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Rozdział 3. Inwentaryzacja
Rozdział 4. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
Rozdział 4a. Łączenie spółek
Rozdział 5. Sprawozdania finansowe jednostki
Rozdział 6. Skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy kapitałowej
Rozdział 7. Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
Rozdział 8. Ochrona danych
Rozdział 8a. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych
Rozdział 9. Odpowiedzialność karna
Rozdział 10. Przepisy szczególne i przejściowe
Rozdział 11. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe
Załączniki - wzory sprawozdania finansowego dla 3 grup klientów ustawy: dla jednostek innych niż banki
i zakłady ubezpieczeń, dla banków, dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji.
Obowiązek posiadania polityki rachunkowości
Ustalenie i aktualizacja zasad rachunkowości to jeden z podstawowych obowiązków kierownika jednostki wynikających z ustawy o rachunkowości. Przez politykę rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt. 11 ustawy) rozumie się wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych. Politykę rachunkowości muszą posiadać jednostki, które mają obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zapewnienie rzetelności i jasności sprawozdania finansowego to podstawowy i niezwykle istotny obowiązek kierowników jednostek. Narzędziem, które w znaczącym stopniu ułatwia wywiązanie się z tego obowiązku jest z pewnością polityka rachunkowości, której głównym zadaniem jest uszczegółowienie przyjętych zasad rachunkowości wynikających z Ustawy, w tych obszarach, w których przepisy Ustawy pozostawiają jednostce wybór. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Ustawy o rachunkowości jednostki zostały zobowiązane do stosowania przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, co ma umożliwić przedstawianie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego w sposób rzetelny i jasny.
W związku z powyższym każda jednostka, podlegająca przepisom Ustawy, powinna posiadać dokumentację, która opisuje przyjęte przez nią zasady rachunkowości - w szczególności:
określenie roku obrotowego i okresów sprawozdawczych,
metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego,
sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, a także systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów.
Katalog ten nie jest zamknięty, co oznacza, że jednostka może (a nawet powinna) rozszerzyć zakres dokumentacji o inne uregulowania, które dostosują ją do specyfiki danej jednostki. W przypadku podmiotów podlegających badaniu wagę polityki rachunkowości zaakcentowano w Ustawie dodatkowo poprzez nałożenie na biegłych rewidentów obowiązku wyrażenia pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowanymi zasadami rachunkowości. Jednocześnie należy zaznaczyć, że (na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy) osobą odpowiedzialną za ustalenie w formie pisemnej
i aktualizację dokumentacji zasad rachunkowości jest kierownik jednostki (czyli członek bądź członkowie zarządu lub innego organu zarządzającego, wspólnicy prowadzących sprawy spółki w spółce jawnej, cywilnej lub partnerskiej, komplementariusze prowadzący sprawy spółki w spółce komandytowej lub komandytowo - akcyjnej, osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą).
Poza obowiązkiem sporządzenia w formie pisemnej dokumentacji określającej stosowane przez jednostkę zasady rachunkowości należy podkreślić także znaczenie ich aktualizacji. Jak mówi przepis
art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości, w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Oznacza to, że jednostka nie tylko może ale wręcz powinna weryfikować adekwatność swojej polityki rachunkowości do aktualnej sytuacji podmiotu, aby w ten sposób zapewnić bardziej wierne (czyli rzetelne i jasne) odzwierciedlenie sytuacji majątkowej, finansowej lub wyniku finansowego jednostki, a więc jednocześnie zwiększyć jakość swoich sprawozdań finansowych. W każdym przypadku gdy stosowane przez jednostkę zasady rachunkowości zmieniają się jednostka powinna stosowne zmiany wprowadzić do dokumentacji, która opisuje przyjęte przez nią zasady. Zmiany zasad (polityki) rachunkowości dokonuje kierownik jednostki w formie pisemnej na podstawie uchwały zarządu w przypadku spółek kapitałowych, uchwały wspólników w spółkach osobowych
lub zarządzenia właściciela w firmie osoby fizycznej.
1