PRAWO CYWILNE
Prawo cywilne dotyczy równorzędnych podmiotów. Składa się z działów:
Część ogólna PC -pewne podstawowe konstrukcje wspólne dla wszystkich części prawa cywilnego
I księga kodeksu cywilnego
Prawo rzeczowe uregulowane w kodeksie cywilnym. Zawiera normy, które regulują uprawnienia w stosunku do rzeczy (głównym obiektem jest własność i inne prawa rzeczowe)
Prawo zobowiązań (353 - 821) reguluje stosunki prawne, które polegają na obowiązku spełnienia świadczenia. Może tu się rozchodzić o świadczenia odszkodowawcze ale też wynikające z umów.
Prawo spadkowe -część, która reguluje przejście praw i obowiązków majątkowych z osoby zmarłej na spadkobierców
Prawo rodzinne -reguluje w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosunki prawne, które wynikają z małżeństwa lub pokrewieństwa
Prawo gospodarcze i handlowe -zawiera regulacje dotyczące przedsiębiorców w obrocie gospodarczym gdy rozchodzi się o spółki. Prawo upadłościowe i naprawcze -kodeks spółek handlowych
Praw na dobrach niematerialnych -są to normy, które regulują szeroko pojętą twórczość. Ochrona znaków towarowych.
Prawo papierów wartościowych -są to szczególnego rodzaju dokumenty i to prawo reguluje kwestie związane z papierami wartościowymi, czeki, akcje, obligacje, weksle.
Prawo prywatne międzynarodowe -są to normy, które wskazują właściwy porządek prawny w sytuacji gdy stosunek prawny wykracza poza granice jednego państwa.
PODMIOTY prawa cywilnego
Aby uczestniczyć, aby móc mieć prawa i obowiązki trzeba być podmiotem.
Podmioty prawa cywilnego -to osoby fizyczne i prawne. Każdemu podmiotowi prawa przysługuje zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.
Zdolność prawna -to zdolność do tego by mieć prawa i obowiązki z zakresu prawa cywilnego.
Jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań własnym działaniem w drodze czynności prawnych. Przysługuje ona każdej osobie fizycznej.
Nascitulus -dziecko poczęte, chroni pozycje w prawie cywilnym.
Art. 927 §1 §2 nascitulus ma prawo dziedziczenia
Art. 446 nascitulus jako podmiot prawa cywilnego
Można dokonać darowizny na nascitulusa. Dziecko poczęte powinno być traktowane na równi z dzieckiem narodzonym wtedy, kiedy rozchodzi się o jego dobro.
Każdy człowiek ma takie same prawa np. prawo własności.
Zdolność prawna trwa od poczęcia aż do śmierci osoby fizycznej. Zmarły nie ma żadnych praw. Człowiek nie żyje na podstawie karty aktu zgony.
Sądowe stwierdzenie zgonu następuje jeśli np. nie ma zwłok wtedy jest wydane postanowienie o stwierdzeniu zgonu.
Uznanie za zmarłego -art. 28 i art. 29 KC.
Aby uznać osobę zaginioną za zmarłą muszą być spełnione dwie przesłanki:
Musi być zgłoszone zaginięcie tej osoby
Od czasu zaginięcia musi upłynąć określony ustawowo czas
W przypadku zaginięcia w związku np. z katastrofą lotniczą można uznać osobę za zmarłą po upływie 6miesięcy. Jeżeli ktoś zaginie w trakcie klęski żywiołowej -termin wynosi 1rok od daty ustania niebezpieczeństwa -art. 30KC)
Jeżeli zaginięciu nie towarzyszyły szczególne okoliczności -10lat od końca roku kalendarzowego, w którym była ostatnia wiadomość. Jeżeli jednak w chwili orzekania zaginiony ukończyłby 70lat -wystarczy okres 5lat. Nie można uznać osoby za zmarłą przed końcem roku, w którym ta ukończyłaby 23lat -art. 29KC
Jest to oczywiście fikcja prawna. Może się zdarzyć, że osoba uznana za zmarłą żyje, wówczas sąd uchyla postanowienie uznania za zmarłego. Ta osoba powraca do poprzedniej sytuacji prawnej (spadkobiercy muszą oddać to co wzięli wyjątek -art. 55KR
Jeżeli po uznaniu za zmarłego małżonek zawrze związek małżeński, a ten pierwszy się odnajdzie to i tak to drugie małżeństwo jest ważne -chyba, że drudzy małżonkowie wiedzieli, że ten pierwszy żyje -wtedy mówimy o bigamii.
Zdolność do czynności pranej
Do ukończenia 13roku życia osoba fizyczna nie ma zdolności do czynności prawnej.
Oprócz wieku znaczenia ma stan psychiczny o ile orzeczone będzie ubezwłasnowolnienie.
Jakie czynności prane można dokonywać do 13lat:
Zdolność do zawierania umów należących do powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego -art. 14KC
Po ukończeniu 13lat:
Ograniczona zdolność do czynności prawnej, która trwa do uzyskania pełnoletności.
Można szybciej uzyskać pełnoletność przez zawarcie związku małżeńskiego -dotyczy tylko kobiet (otrzymuje od sądu zgodę) art. 10KC i art. 10KR. To jest potrzebne by móc sprawować władzę rodzicielską nad dzieckiem. Kandydat na męża musi mieć ukończone 18lat. Jeżeli rodzice nie wywiązują się z obowiązków rodzicielskich to obowiązek przechodzi na dziadków.
Jeżeli osoba dokonuje czynności skutkujących rozporządzeniem przez nią mieniem lub zobowiązaniem do świadczenia -czynność taka wymaga zgody przedstawiciela ustawowego. Ta zgoda może mieć postać potwierdzenia -art. 17KC.
Bez ograniczeń można zawierać drobne umowy. Można zawrzeć umowę o pracę -ale na zasadach Kodeksu Pracy, a więc można swobodnie dysponować swoim zarobkiem.
Są czynności, których nie może wogóle wykonywać -np. testament
Pełnoletność: może wykonywać wszystkie czynności, nie ma ograniczeń.
W przypadku zaburzeń psychicznych osoba fizyczna może być pozbawiona całości lub części zdolności prawnych na mocy postanowienia sądu.
Ubezwłasnowolnienie całkowite:
Dana osoba w skutek zaburzeń psychicznych musi jest w takim stanie, że nie może kierować swym postępowaniem -art. 13(alkoholizm, narkotyki)
Osobie takiej ustanawia się opiekuna
Sytuacja prawna takiej osoby jest taka jak u dziecka do 13roku życia.
Ubezwłasnowolnienie częściowe:
Osoba jest dotknięta zaburzeniem psychicznym ale w mniejszym stopniu
Potrzebna jest jej osoba do prowadzenia jej spraw -art. 16
Dla takiej osoby ustanawia się kuratora
Taka osoba ma prawa jak dziecko, które ukończyło 13lat.
Ubezwłasnowolnienie -dążenie do pomocy osobie, która nie rozumie znaczenia pewnych spraw, aby nie pozbawiła się np. całego majątku. Są to działania mające na celu dobro jednostki ubezwłasnowolnionej.
Decyduje o tym kryterium formalne -jeśli ktoś sie już wyleczy, to musi odbyć się sprawa sądowa cofająca ubezwłasnowolnienie.
Osoba prawna -jest to taka jednostka organizacyjna, której przepisy prawa przyznają osobowość prawną
Struktury nie będące osobami prawnymi -art. 33KC
Spółka cywilna art. 860 i dalej
Urzędy administracji
Szkoły (z wyjątkiem wyższych)
Sądy
Prokuratura
Policja
Siły zbrojne
Straż pożarna
Leśnictwo
Działają jako fragment w strukturze osobowości prawnej
Wyróżniamy 3 grupy osób prawnych:
Osoby prawne państwowe -skarb państwa, przedsiębiorstwa państwowe, niektóre państwowe fundusze i agencje, wyższe uczelnie państwowe, PAN, NBP
Osoby prawne samorządowe (ST) -gmina, powiat, województwo, , przedsiębiorstwa komunalne
Pozostałe osoby prawne -spółki kapitałowe; akcyjna, spółdzielnie, stowarzyszenia, , fundacje, partie polityczne, związki zawodowe, org. kościelne
Gmina → organy → zarząd i rada gminy
Oświadczenia osób fizycznych wchodzących w skład organu osoby prawnej
Większość osób prawnych podlega wpisowi do KRS
Osobom prawnym ustawodawca przyznaje ochronę dóbr osobistych -art. 43
Skarb państwa jest to państwowa osoba prawna -art. 33
Jest to państwo jako uczestnik stosunków cywilno-prawnych
Państwo może działać na dwóch płaszczyznach:
-władza (prawo konstytucyjne)
stosunki cywilno-prawne (skarb państwa)
Państwo może wchodzić w stosunki cywilno-prawne tzn. Może zawierać umowy, wchodzić w zobowiązania, być pozwanym.
Kompetencje skarbu państwa określa art.34 w sposób negatywny
Art. 40 stanowi, że skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za państwowe osoby prawne a państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za skarb państwa i za jego zobowiązania.
Skarb państwa nie ma jednolitej reprezentacji. Jest on reprezentowany przez organy państwowe w granicach ich kompetencji np. minister skarbu państwa, minister gospodarki, minister finansów, wojewoda, Komendant Policji, prezes sądu.
Ochrona dóbr osobistych
Dobra osobiste -to wartości niematerialne w ścisłej łączności z człowiekiem. Obejmują sferę intelektu, uczuć podlegające ochronie prawnej.
Art. 23 -przykładowe wyliczenie dóbr osobistych(katalog) np. dobro pamięci o przodkach, do ciszy
W przypadku naruszenia lub zagrożeniu dobra osobistego możemy domagać się ochrony.
Przesłanki do domagania się ochrony:
Istnienie dobra chronionego -musi być pewność, że dane dobro jest dobrem osobistym, które jest chronione
Zagrożenie lub naruszenie istniejącego dobra np. jeżeli w trakcie pisania książki zostaje naruszone dobro, to wtedy mówimy o zagrożeniu. Gdy książka jest wydana i zostaje naruszone dobro, to wtedy mówimy o naruszeniu
Bezprawność działania naruszającego np. nietykalność mieszkania (nie można powołać się na nietykalność przy komorniku, gdyż ma on prawo do swoich czynności np. z tytułu zadłużenia)
Bezprawność wyłączają:
(przypadki w których nie można domagać się ochrony)
Działanie w granicach upoważnienia ustawowego np. policjant goni z pałką bandytę
Ochrona konieczna. W określonych przypadkach można odeprzeć bezpośredni, bezprawny zamach na własne dobra np. życie
Stan wyższej konieczności. Poświęca się cudze dobro dla ratowania innego dobra
Działanie w ramach dozwolonego eksperymentu (naukowego, medycznego, technicznego)
Zgoda pokrzywdzonego. Nie można wyrazić zgody na pozbawienie życia lub uszkodzenie ciała
Można wyrazić zgodę na np. czytanie mojej korespondencji
Uczestnictwo w zawodach sportowych np. boks -wyrażamy zgodę na pewne naruszenie ciała
W przypadku naruszenia tych przesłanek przysługują następujące roszczenia:
Ochrona niemajątkowa -zaniechanie naruszeń lub działania grożącego naruszeniem -art. 24 ust1
-usunięcie skutków
Ochrona majątkowa -odszkodowanie(jeśli jest szkoda majątkowa to ma wymiar pieniężny)
-zadośćuczynienie(w przyp. Np. krzywdy -jest to szkoda niemajątkowa)
Żeby domagać się ochrony musi być naruszenie
Dobra materialne -nie są dobrami osobistymi
Szkoda może być:
majątkowa -zniszczenie rzeczy, utrata zysku, uszkodzenie ciała →odszkodowanie
niemajątkowa -sfera psychiki (ból, strach) →zadośćuczynienie
Osoby publiczne -opinia publiczna ma prawo znać w pewnych granicach, fakty dotyczące życia prywatnego danej osoby (chodzi o moralność osoby ubiegającej się o urząd państwowy). Istnieje granica, której u nas nie można przekraczać -całkowitą ochroną objęta jest sfera życia intymnego (relacje wewnątrz rodziny, seks)
Osoby niepubliczne -ochrona obejmuje całą sferę życia prywatnego
Czynności prawne -to zamierzone i celowe wywoływanie skutków prawnych. Są to świadome zachowania człowieka zmierzające do wywołania skutku cywilno-prawnego w postaci powstania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego
Podział (klasyfikacje) czynności prawnych:
jednostronne i dwustronne
między żyjącymi i na wypadek śmierci
odpłatne i nieodpłatne
zobowiązujące i rozporządzające
konsensualne i realne
czynności prawne wymagają dla swej skuteczności złożenia woli.
Oświadczenie woli jest to uzewnętrznienie woli podmiotu zmierzającego do dokonania czynności cywilno prawnych. Oświadczenie woli jest podstawowym składnikiem czynności prawnej i w większości przypadków składnikiem jedynym.
Niektóre czynności prawne wymagają oprócz oświadczenia woli -wydania rzeczy np. umowa przechowania.
Aby oświadczenie mogło być uznane za oświadczenie woli musi spełniać następujące warunki:
musi być zrozumiałe tzn. Możliwe do zrozumienia przy pomocy przyjętych reguł znaczeniowych
oświadczenie musi być wolne od fizycznego przymusu
oświadczenie musi być złożone na serio tzn. Z rzeczywistym zamiarem wywołania skutku prawnego
Ustawodawca zakłada, że proces podejmowania decyzji i wyrażania woli powinien przebiegać w sposób niezakłócony.
Oświadczeń woli nie mogą składać osoby, które nie mają zdolności do czynności prawnej.
Wady oświadczenia woli
Czynności prawne powinny być dokonywane w sposób świadomy.
Są to wszystkie takie sytuacje, w których proces powzięcia decyzji ulega zakłóceniu woli
Brak świadomości lub swobody art. 82 (bezwzględna nieważność)
Pozorność art. 83 (bezwzględna nieważność)
Błąd art. 84 (możliwość uchylenia się od skutków oświat.)
Podstęp art. 86 (=^)
Groźba art. 87 (=^)
Wyzysk art. 388 (możliwość żądania wyrównania dysproporcji świadczeń)
Art. 13 -(ubezwłasnowolnienie) ten stan jest długotrwały, orzeka je sąd, obowiązuje do zawieszenia tego orzeczenia
Art. 82 -odnosi się do ludzi, którzy tylko tymczasowo mają problemy psychiczne lub jeszcze nie orzeczono ubezwłasnowolnienia -dot. Konkretnej osoby w danej chwili
Art. 83 -Pozorność -polega na złożeniu oświadczenia bez zamiaru wywołania skutku prawnego, którego to oświadczenie dotyczy. Pozorność może mieć na celu ukrycie innej rzeczywistej czynności prawnej np. umowa kupna -sprzedaży. Przy pozorności druga osoba musi wyrazić zgodę na tę pozorność.
Art. 84 -Błąd -polega na mylnym wyobrażeniu podmiotu o rzeczywistym stanie rzeczy. Dotyczy treści czynności prawnej (musi być subiektywnie i obiektywnie istotny) Jeżeli wystąpi błąd (gdy druga osoba sama wywołała błąd, wiedziała o błędzie lub mogła błąd z łatwością zauważyć) -wówczas osoba, która złożyła oświadczenie dotknięte tą wadą może w terminie 1roku od daty wykrycia błędu może uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli
Art. 88 -jak się uchylamy -przez rok możemy uchylić się od umowy
Art. 86 -podstęp -to błąd ale wywołany celowo(umyślnie) przez drugą stronę w celu złożenia określonego świadczenia woli
Art. 87 -groźba -polega na wywołaniu u drugiej strony stanu obawy w celu nakłonienia jej do złożenia danego oświadczenia woli. Wymierzona może być w dobra osobiste jak i majątkowe. Aby zachowanie zagrożonego mogło być uznane za groźbę -zachowanie to musi być bezprawne, a stan zagrożenia rzeczywisty i poważny
Art. 388 -wyzysk -jedna osoba wie o niedołęstwie drugiej i wykorzystuje to by uzyskać o wiele korzystniej świadczenie
Przesłanki wyzysku to:
przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie wyzyskiwanego (choroba, wiek)
świadomość wyzyskania po stronie wyzyskującego
rażąca dysproporcja świadczeń
Możliwość ta wygasa z upływem 2lat od dnia zawarcia umowy
Forma czynności prawnych
Prawo cywilne w zasadzie nie jest mocno sformalizowane tzn. oświadczenie woli co do zasady może być złożone w dowolnej formie byle by tylko w sposób czytelny uzewnętrzniona była wola osoby, która ją składa.
Oświadczenia woli mogą złożone być nawet w sposób dorozumiany -art.60
Największa liczba umów zawierana jest ustnie
Rodzaje form:
forma pisemna zwykła -to dokument, który w formie pisemnej zawiera oświadczenia woli
pismo z datą pewną -dokument zawierający urzędowe potwierdzenie daty dokonania czynności
pismo z urzędowym potwierdzeniem podpisu
akt notarialny -jest dokumentem w całości sporządzonym przez notariusza. Określa przedmiot oraz warunki czynności. Przy odczytaniu aktu musza być wszystkie strony obecne. Akt sporządzany jest w liczbie pojedynczej i pozostaje u notariusza, strony otrzymują odpis/ kopię
Nie ma znaczenia techniczny zapis treści -ważne są własnoręczne podpisy stron wyjątek -testament musi być własnoręcznie napisany
Nie można przyjąć milczącego oświadczenie woli.
Kiedy czynność będzie nieważna:
F. pisemna zwykła -nieważność wystąpi tylko wówczas, gdy ustawa będzie przewidywać nieważność
Ich niezachowanie z zasady przewiduje nieważność dokonanej czynności prawnej.
Jest ona przeznaczona dla celów dowodowych -oznacza, że czynność jest ważna mimo niezachowania formy, gdyby jednak między stronami zaistniał spór dotyczący umowy, to wystąpią istotne ograniczenia dowodowe w szczególności zakaz przeprowadzenia dowodu ze świadków(gdy nie ma sporu →wszystko OK)
Art. 89 §2 -udzielenie pełnomocnictwa ogólnego
Art. 866 §2 -umowa poręczenia
Art. 709 -umowa leasingu
Forma pisemna zwykła ale tylko do celów dowodowych(przykłady):
Art. 860 §2 -umowa spółki cywilnej
Art. 75 .1 §1 -zbycie przedsiębiorstwa, ustanowienie przedsiębiorstwa
Akt notarialny (przykłady):
Art. 58 -umowa o nieruchomości -gdy zmienia się własność nieruchomości(przeniesienie, sprzedaż)
Art. 1048 -umowa o zrzeczenie się dziedziczenia
-umowa spółki z o.o. -statut spółki akcyjnej, akt założenia fundacji
-umowa małżeńska -intercyza
Oświadczenia woli muszą być zawarte przy umowie
Sposoby zawarcia umowy:
Aby doszło do czynności prawnej strony muszą osiągnąć konsens co do postanowień umowy:
oferta art. 66
przetarg i aukcja art. 70
negocjacje art. 72
umowa przedwstępna art. 389
Oferta -skierowana do określonego adresata lub ogółu, stanowcza propozycja zawarcia umowy o określonej treści. Aby była ważna określać musi istotne postanowienia umowy w których ma być zawarta. Istotne -charakteryzują dany typ umowy tzn. Bez ich określenia umowa nie była zawarta.
Złożenie ważnej oferty powoduje związanie oferenta jej treścią. Oznacza to, że nie może on odstąpić od tej oferty ani też jej zmienić. Czas związania ofertą może być choć nie musi określony w treści oferty. Jeśli nie jest określony czas oferta wiąże przez orientacyjny czas potrzebny do podjęcia decyzji i przekazania pozytywnej odpowiedzi oferentowi -art. 66 §2
Oferta musi być tak sformułowana aby jej adresat mógł ją przyjąć albo po prostu odrzucić.
Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą, gdy oferent otrzyma pozytywną odpowiedź od adresata oferty.
Jeżeli adresat milczy to jego milczenie nie można traktować za przyjęcie oferty z wyjątkiem sytuacji: Art. 68 -jeżeli 2przedsiębiorcy pozostają ze sobą w stałych stosunkach gospodarczych i jeden złoży ofertę to brak odpowiedzi uważa się za przyjęcie oferty.
Jeżeli odpowiedź adresata jest w zasadzie pozytywna ale proponuje jednocześnie jakieś zmiany warunków umowy, to odpowiedź tę rozumie się jako nową ofertę. Wtedy decyzja o zawarciu umowy przechodzi wcześniejszego oferenta.
Przyjęcie oferty może też nastąpić przez przystąpienie do realizacji umowy.
Ponieważ złożenie oferty powoduje poważne konsekwencje dla oferenta w postaci związania treści z jej umową, oferta musi być złożona doraźnie by nie budzić wątpliwości (w razie art. 71)
Także oświadczenie należy traktować nie jako ofertę ale zaproszenie do negocjacji.
Przetarg i Aukcja polegają na tym, że ich organizator zaprasza potencjalnych oferentów do zgłoszenia ofert dotyczących proponowanej umowy.
Organizator przetargu nie jest oferentem. Określa on tylko warunki przeprowadzenia przetargu. Oferentami zaś są uczestnicy aukcji bądź aukcji /przetargu
Aukcja polega na tym, że oferty składane są ustnie w ten sposób, że każda kolejna jest korzystniejsza dla organizatora przetargu i tylko ta ostatnia jest wiążąca.
Organizator może określić kwotę tzw. Postępowania tzn. Minimalną różnicę między kolejno zgłaszanymi ofertami. Organizator aukcji wybiera najkorzystniejszą ofertę, w praktyce -oczekuje momentu gdy uczestnicy aukcji nie zgłaszają już swoich ofert.
W aukcji wykorzystywana jest konstrukcja oferty.
Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo
Uprawnienie do działania w cudzym imieniu (umocowanie) może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo)
Działanie w imieniu osoby reprezentowanej to przedstawicielstwo. Przedstawiciel działa sam, czyli składa oświadczenie woli ale ze skutkiem dla osoby reprezentowanej.
Aby działać w czyimś imieniu trzeba mieć stosowne umocowanie (upoważnienie). Wynika ono z ustawy i nazywa się przedstawicielstwem ustawowym albo z czynności prawnych -pełnomocnictwem
Przykład przedstawicielstwa ustawowego -rodzice wobec dzieci, przedstawicielstwo w spółce cywilnej
Pełnomocnictwo (art. 98 - 109)
jest jednostronną czynnością prawną. Polega na oświadczeniu mocodawcy o udzieleniu umocowania dla określonej osoby, która staje się pełnomocnikiem
Pełnomocnictwo często towarzyszy innemu stosunkowi prawnemu np. umowa zlecenie -art. 734 §2
Pełnomocnik nie musi składać oświadczenia, że pełnomocnictwo przyjmuje
Forma pełnomocnictwa jest w zasadzie dowolna. Wyjątki:
pełnomocnictwo ogólne wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności art. 99 §2
jeżeli dla ważności czynności prawnej wymagana jest szczególna forma to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności wymaga tej samej formy -art. 99 §1
Czy pełnomocnik może udzielić dalszego pełnomocnictwa? (=substytucji)
może ale wyjątkowo (art. 106 -tylko wówczas gdy możliwość taka wynika albo z treści pełnomocnictwa, innego stosunku prawnego lub ustawy
Czy pełnomocnik może być drugą stroną umowy, którą zawiera w imieniu mocodawcy?
można ale tylko wyjątkowo art. 108 -treść pełnomocnictwa lub wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy)
Rodzaje pełnomocnictwa:
ogólne -obejmuje umocowanie do dokonywania czynności tzw. Zwykłego zarządu tj. Czynności związane z bieżącą eksploatacją pewnej masy majątkowej (gospodarowanie czy administrowanie całością lub częścią majątku mocodawcy). Nie daje ono prawa do rozporządzania rzeczą, zmiany jej istoty
rodzajowe -przewidziane jest do dokonywania czynności danego rodzaju np. zakupu książek, wydzierżawienia nieruchomości. Może dotyczyć także czynności przekraczających zwykły zarząd.
szczególne -dotyczy jednej, oznaczonej czynności prawnej (np. sprzedaż samochodu mocodawcy)
lub większej liczby konkretnych czynności prawnych
Ustanie pełnomocnictwa ma miejsce gdy:
upływ terminu, na jaki pełnomocnictwo było udzielone
odwołanie przez mocodawcę -może nastąpić w każdym czasie i bez podania przyczyn
dokonanie czynności, dla której było ustanowione pełnomocnictwo szczególne
śmierć mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w treści pełnomocnictwa inaczej zastrzeżono -art.101 §2
utrata przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych (ubezwłasnowolnienie c.)
Prokura art. 109.1 - 109.9
Przedawnienie
Instytucja prawa cywilnego polega na tym, że po upływie określonego terminu zwanego terminem przedawnienia dłużnik może uchylić się obowiązku spełnienia świadczenia
Przedawnienie uzasadnia się czynności natury praktycznej. Chodzi o usunięcie niepewności czy dane dochodzenie będzie roszczone czy nie.
Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne -powinno być spełnione
Podstawowy termin przedawnienia wynikający z art. 118 wynosi 10lat.
Są dwie sytuacje, gdy termin jest krótszy:
termin trzyletni dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej
trzyletni termin za roczne świadczenia okresowe np. czynsz, alimenty, renta
Przepisy o długości terminu przedawnienia mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie mogą być zmieniane przez strony.
Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu.
Zawieszenie polega na tym, że w określonej sytuacji przedawnienie nie biegnie a przy ustaniu tej sytuacji biegnie w dalszym ciągu art. 121(przykłady)
Przerwanie biegu przedawnienia -w skutek określonego zdarzenia przedawnienie przestaje biec a po tym zdarzeniu biegnie od początku -art. 123-125
Okoliczności przerywające bieg -2grupy:
każda czynność wierzycielska podjęta przed sądem lub innym właściwym organem zmierzająca bezpośrednio do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
np. powództwo do sądu (dopiero wtedy bieg zostaje wyłączony i biegnie od początku)
Uznanie roszczenia przez dłużnika -jest to albo czynność prawna -umowa dokonana między dłużnikiem a wierzycielem dotycząca istniejącego roszczenia albo jakikolwiek przejaw wiedzy dłużnika o istnieniu długu.
Decyzja czy powołać się na przedawnienie należy wyłącznie od tego dłużnika.
Sąd nie uwzględnia upływu przedawnienia z urzędu
Jeśli nawet przedawnienie nastąpiło ale dłużnik się na to nie powołał sąd musi rozpocząć sprawę co do istoty.
Posiadanie -jest to stan faktyczny a nie prawo. Jest to faktyczne władztwo nad rzeczą
Posiadacz -ten kto rzeczą włada jak właściciel, jak i ten kto nią faktycznie włada jako użytkownik, zastępca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą (posiadacz zależny)
Tylko posiadacz samoistny może stać się prawnie właścicielem przez zasiedzenie.
Posiadacz zależny nigdy nie może stać się właścicielem prawnym własności.
Na posiadanie składają się:
corpus -władztwo nad rzeczą (fizyczne posiadanie rzeczy)
animus -zamiar, wola posiadania rzeczy dla siebie (psychiczny)
(zgodnie z art. 336 posiadaczem rzeczy jest zarówno ten , kto nią faktycznie włada jak właściciel, jak i ten, kto nią faktycznie włada jako użytkownik, najemca, dzierżawca...)
Środki ochrony posiadania:
domniemania związane z posiadaniem
środki ochrony sądowej (o wstrzymanie budowy, posesyjne czyli o ochronę posiadania)
środki ochrony pozasądowej (obrona konieczna, stan wyższej konieczności)
Rodzaje posiadania:
Mamy 3 podstawowe podziały:
I podział na:
posiada samoistnie -to ten kto włada rzeczą jak właściciel
posiadacz zależny -to ten kto zachowuje się jak najemca lub osoba, która ma inne prawo do władania inną rzeczą
II podział:
posiadanie w dobrej wierze -to ten kto ma usprawiedliwione okoliczności
posiadacz w złej wierze -to ten kto wie, że prawnie ta rzecz mu nie przysługuje (złodziej) ale i ten kto nie wie o tym bo nie dołożył należytych starań
III podział:
posiadanie wadliwe -jest wtedy gdy posiadacz uzyskał rzecz podstępem, nadużyciem stosunku zależności albo w inny sposób sprzeczny z prawem
nie wadliwe -gdy aktualny posiadacz nabył rzecz za zgodą i wiedza poprzedniego posiadacza
Najważniejszy podział na:
rzeczy (wszystkie rzeczy, które nie są nieruchomościami)
nieruchomości (art. 46)
Zgodnie z art. 143 własność gruntu jest trójwymiarowa tzn. Jest się właścicielem nie tylko w wymiarze wschód -zachód ale również w górę i w dół.
Własność rzeczy rozciąga się na jej części składowe.
Powstanie nabycia własności
Można nabyć prawo własności:
w sposób pierwotny
w sposób pochodny
Ad a. Pierwotne nabycie własności jest to nabycie, które jest niezależne od woli a nawet istnienia poprzednika prawnego (np. przez zasiedzenie, wywłaszczenie, wytworzenie nowej rzeczy, znalezienie rzeczy)
Ad b. Nabycie pochodne to nabycie własności od poprzednika prawnego w takich granicach w jakich własność ta mu przysługiwała (np. nabycie w drodze darowizny, sprzedaży, dziedziczenia)
W pierwotnym nabyciu najistotniejsze znaczenie ma nabycie przez zasiedzenie.
Art. 172-176 -Zasiedzenie jest to nabycie prawa własności na skutek długotrwałego, samoistnego posiadania rzeczy.
Posiadanie samoistne oznacza taki rodzaj posiadania zgodnie z którym osoba postępuje z rzeczą tak jak gdyby była jej właścicielem.
Długość terminów zależy od tego czy posiadacz jest w złej wierze lub dobrej wierze.
Do biegu terminów zasiedzenia stosuje się przepisy dotyczące przedawnienia, przerwania.
Pochodne nabycie własności:
w drodze umowy
w drodze dziedziczenia
ad 1. Nabycie własności może być na podstawie różnych ale najważniejsze z nich to:
sprzedaż
zamiana
darowizny
umowa wniesienia czyli aportu
dożywocie
Umowa przenosząca własność skutkuje automatycznym przeniesieniem własności wtedy gdy przedmiotem tej umowy jest rzecz oznaczona co do tożsamości czyli oznaczona indywidualnie (z chwilą podpisywania umowy notarialnej)
W przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku (np. owoce, sól, woda, piasek) własność przechodzi nie z chwilą przeniesienia zawarcia umowy tylko z chwilą przeniesienia posiadania rzeczy na nabywcę
W prawie cywilnym obowiązuje zasada, iż nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada. W związku z tym zbywca powinien być właścicielem rzeczy. W pewnych jednak wypadkach ustawodawca chroni działającego w dobrej wierze nabywcę, który zawiera umowę z osobą nieuprawnioną do rozporządzania rzeczą (art. 169 &1,2)
Współwłasność -występuje wówczas, gdy prawo własności do jednej rzeczy przysługuje więcej niż jednej osobie.
Rodzaje współwłasności:
łączna -towarzyszy określonym stosunkom prawnym służąc ich wzmocnieniu (występuje w małżeństwie, w spółce cywilnej). Charakteryzuje się tym, że w czasie jej trwania nie są wyodrębnione udziały poszczególnych właścicieli, a tym nie może być co do zasady zniesiona jeżeli trwa stosunek prawny z którego ona wynika. Współwłasność łączna to tzw. Współwłasność.
Ułamkowa -polega na tym, że poszczególni współwłaściciele mają wyodrębnione udziały w przysługującym im prawie własności. Udziały określone są ułamkowo. Udziały przysługujące poszczególnym właścicielom mogą być przez nich zbywane bez wyrażania przez nich zgody.
Źródła współwłasności:
wspólne nabycie określonej rzeczy
dziedziczenie (więcej niż 1sadkobierca)
ustanie małżeństwa (np. rozwód -dotychczasowa wspólność małżeńska staje się współwłasnością.
Każdy ze współwłaścicieli ma prawo swobodnego rozporządzania swoim udziałem. Pozostałym właścicielom w zasadzie nie przysługuje prawo pierwokupu (wyj. Przy nieruchomościach rolnych)
Każdy współwłaściciel ma prawo do współ korzystania i współposiadania rzeczy wspólnej. Każdy jest jednocześnie uprawniony i zobowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.
Zarząd rzeczą wspólną odbywa się wg następujących reguł:
czynność zwykłego zarządu -wymagana jest zgoda większości współwłaścicieli. Większość współwłaścicieli nie określa się według liczby właścicieli, ale według wielkości udziałów. Mniejszość może jednak uzyskać pewną ochronę ze strony sądu -jeżeli jeden ze współwłaścicieli chciałby dokonać jakiejś czynności dla której nie może przekonać większości, może żądać upoważnienia sądowego do dokonania tej czynności.
W przypadku czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu -wymagana jest zgoda wszystkich współwłaścicieli, wówczas ci, których udziały wynoszą ponad połowę mogą zwrócić się o rozstrzygnięcie do sadu.
Zniesienie współwłasności
Może nastąpić poprzez:
Umowę między współwłaścicielami
Na podstawie orzeczenia sądu
Sposoby zniesienia współwłasności:
podział fizyczny rzeczy(dobry np. przy nieruchomościach, gorszy przy podziale obrazów)
przyznanie całości praw jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych (najlepszy bo nie prowadzi rozdrobnienia własności)
Podział cywilny -polega na sprzedaży rzeczy i podziale uzyskanej kwoty proporcjonalnie do wielkości udziałów.
Ochrona własności
Realizowana w postaci roszczeń petytoryjnych. Mamy dwa rodzaje takich roszczeń:
Windykacyjne (art. 222) -polega na tym, że właściciel, który nie włada fizycznie rzeczą może wystąpić w o jej wydanie przeciwko osobie, która tą rzeczą włada nie będąc właścicielem. Jest to roszczenie nie posiadającego właściciela przeciwko posiadającemu nie właścicielowi.
Posiadaczowi może jednak przysługiwać prawo do władania rzeczą skutecznie względem właściciela!
Negatoryjne -przysługuje właścicielowi w przypadku innego naruszenia własności niż przez pozbawienie go fizycznego władztwa nad rzeczą np. uniemożliwianie lub utrudnianie korzystania z nieruchomości. Treścią tego roszczenia jest żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń (art. 222 &2KC)
Oprócz tego właścicielowi przysługują tzw. Roszczenia uzupełniające związane z rozliczeniami kosztów i nakładów między nim a osobą posiadającą rzecz.
Obok ochrony własności występuje również
ochrona posiadania
posiadanie nie jest prawem, tylko stanem faktycznym. Posiadacz to osoba, która rzeczą faktycznie włada nawet bez tytułu prawnego
Właścicielowi przysługuje:
prawo do posiadania rzeczy
prawo do czerpania pożytków i innych dochodów z rzeczy
prawo rozporządzania rzeczą
Istnieje wiele ograniczeń prawa własności (wprowadzają je ustawy)
Przyczyny ograniczenia wynikają z:
potrzeby zachowania publicznego porządku
poszanowania praw innych właścicieli
art. 5 -wyznacza zakres wykonywania praw własności.
Granice wykonywania prawa własności wynikają z zasad współżycia społecznego.
Nabycie prawa własności
Mamy dwie podstawowe grupy sposobów nabywania własności:
sposoby pochodne -polegają na nabyciu tego prawa od poprzednika i w takim kształcie w jakim ono jemu przysługiwało.
Sposoby pierwotne -polegają na nabyciu tego prawa niezależnie od woli, a nawet od istnienia poprzednika prawnego. Nabycie własności odbywa się przez:
Zasiedzenie
Wywłaszczenie
Nacjonalizacja
Zawłaszczenie rzeczy niczyjej
Wytworzenie rzeczy
Użytkowanie wieczyste
Jest prawem rzeczowym, kategorią pośrednią między własnościom a prawami ograniczonymi. Jest uregulowane w KC i w ust. O gospodarowaniu nieruchomościami.
Prawo to powstało pod koniec lat 50, wymyślone jako formę prawna, która pozwoliła by na oddanie gruntu osobie fizycznej lub prawnej ale właściciel nie traciłby prawa własności.
Użytkowanie wieczyste może być ustanowione na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Zasadą jest, że prawo to obejmuje nieruchomości gruntowe położone w granicach miast a także poza granicami ale przeznaczone pod zabudowę. Nie obejmuje natomiast gruntów związanych z produkcja rolna lub leśną.
Użytkownikiem wieczystym może być obecnie każda osoba fizyczna i prawna.
Użytkownik wieczysty zyskuje szerokie uprawnienia związane w szczególności z możliwością korzystania z gruntu, związane z prawem rozporządzania tym gruntem
Użytkowanie wieczyste jest ustanawiane w trybie określonym w ustawie o gospod. nieruchomościami.
W przypadku gruntów komunalnych konieczna jest uchwała rady gminy o przeznaczeniu danego gruntu w oddanie
Na tej podstawie wójt, prezydent, ogłasza przetarg. Z osobą która zostanie wyłoniona jako nabywca sporządza się w terminie 30 dni umowę o ustanowienie użytkowania wieczystego.
Umowa ta wymaga pod rygorem nieważności w formie aktu U.W. -powstaje z chwilą dokonania wpisu tego prawa do KW.
Użytkowanie wieczyste jest terminowe. Ustanawiane jest na 99lat lub 40. Istnieje możliwość przedłużenia obowiązywania tego prawa.
Na użytkowniku wieczystym ciążą istotne obowiązki:
Jest on zobowiązany do zagospodarowania gruntu w sposób i w terminie określonym w umowie (polega w szczególności na obowiązku wzniesienia określ. budynku)
Niezrealizowanie tego obowiązku może być podstawą do rozwiązania umowy i odebrania gruntu.
Jednak wszystkie budynki i urządzenia stałe związane z gruntem staja się własnością użytkownika wieczystego.
Ma obowiązek wnoszenia opłat :są to opłata wstępna, co roku płaci on 1% aktualnej wartości gruntu, gdy chodzi o budynki mieszkaniowe a 3% jeżeli chodzi o tereny nie mieszkaniowe.
Ma obowiązek wnoszenia opłat adiacenckich (opłaty wynikające z partycypowania użytku wieczystego w kosztach budowy infrastruktury technicznej realizowanej przez gminę zwiększającej wartość gruntu (art. 232 -243 KC -użytkowanie wieczyste)
Ograniczone prawo rzeczowe
(art. 244KC) zaliczamy do nich:
Użytkowanie wieczyste
Służebność (285KC)
Zastaw
Hipoteka
Spółdzielcza własność prawa do lokalu
Ograniczone prawa rzeczowe charakteryzują się tym, że podmiotom uprawnionym przysługuje szeroki zakres uprawnień -szerszy niż wynikający z stosunków prawnych opartych na umowach ale węższy jednak niż wynikający z prawa własności.
Obowiązuje zasada zamkniętej listy ograniczonych praw rzeczowych -nie można zatem w drodze umowy tworzyć takich praw rzeczowych, które nie są przewidziane w ustawie.
Szczególne znaczenie ma :
Służebność -jest to prawo, które polega na tym, że właściciel określonej nieruchomości zwanej nieruchomością władnącą może korzystać w pewnym zakresie z nieruchomości obciążonej albo też właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony co do możliwości działania na tej nieruchomości.
Podstawową przesłanką odpowiedniego ustanowienia służebności drogi koniecznej jest brak dostępu nieruchomości do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości zabudowań gospodarskich.
Kiedy nie ma takiej drogi właściciel może żądać ustanowienia drogi koniecznej.
Służebność może być ustanowiona dobrowolnie przez właściciela sąsiedniej nieruchomości.
Treścią służebności drogi koniecznej jest udostępnienie właścicielowi nieruchomości władnącej możliwości przejazdu od i do drogi publicznej.
Praw właściciela nieruchomości zostają więc w istotny sposób ograniczone przez to iż na części tej nieruchomości nie może podejmować żadnych działań, które utrudniałyby przejazd.
Służebność drogi koniecznej nie polega tylko na ogólnym umożliwieniu przejazdu ale na wyznaczeniu konkretnej drogi.
Ze względu na uciążliwości dla właściciela nieruchomości władnącej wynagrodzenie. Jego wysokość jest ustalana albo w umowie między stronami albo w orzeczeniu sadu.
Jeżeli drogę konieczną ustala sąd to musi kierować się wskazówkami zawartymi w art. 145 &2KC.
Należy uwzględnić potrzeby nieruchomości, która nie ma dostępu do drogi publicznej ale jednocześnie w jak najmniejszym stopniu można ograniczyć korzystanie z nieruchomości obciążonej.
Niekiedy potrzeba przeprowadzenia drogi koniecznej wynika z dokonania podziału nieruchomości.
Służebność drogi koniecznej ustanawiana jest na czas tak długi jak długo nie ma takiego dostępu.
Jeżeli ze względów faktycznych lub prawnych uzyska ten dostęp to właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia tej służebności.