ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM Z PSYCHOLOGII (Szczepankowska)

1.Spostrzeganie -def

Spostrzeganiem nazywa się złożony układ procesów prowadzący do ukształtowania się subiektywnego obrazu rzeczywistości, spostrzeżenia. Podstawą tych procesów są określone czynności tj. widzenie, słyszenie, smakowanie, wąchanie, odczuwanie dotyku i temperatury itp., które odpowiadają za konstruowanie spostrzeżeń.
Percepcja (spostrzeganie) jest pierwszym etapem przetwarzania informacji, które odbierane są przez narządy zmysłów.

2.Prawa spostrzegania

1. Różnicowanie bodźców na figurę i tło.

Najpierw spostrzegamy figurę, później tło. Figura ma określony kształt, jest na pierwszym planie i jest żywsza od tła.

Np. Gdy spojrzysz w klasie do góry, to najpierw zobaczysz wiszące lampy (figura), później

sufit (tło).

2. Bliskości.

Elementy znajdujące się w tej samej relacji przestrzennej są grupowane - zasada bliskości.

Np. 12 12 12 - widzimy trzy pary 12, a nie 121 212.

3. Zasada ciągłości.

Np. Na rys.a widzimy linię łamaną i linię ciągłą, a nie to co na rys.b.

rys.a rys.b

4. Zasada zamykania.

Jeśli widzimy figury niepełne (niezamknięte) to staramy się je zamknąć.

Np. Na rysunku nie widzimy pełnych figur, ale sami zamykamy je.

5. Podobieństwo.

Jeżeli elementy znajdujące się w tej samej relacji przestrzennej łączymy je razem na zasadzie podobieństwa.

3. Złudzenia percepcyjne

Są spostrzeganiem zależności między elementami bodźca w sposób niezgodny z fizyczną rzeczywistością.

Występują, gdy: sytuacja bodźcowa jest wieloznaczna, brakuje kluczowych informacji, składniki są w nieoczekiwanych relacjach, nie występują znane nam wzorce.

Złudzenie torów kolejowych (złudzenie Ponzo)

Równoległe odcinki są jednakowej długości , jednak spostrzega się górny odcinek jako dłuższy od dolnego.

Pokój Amesa

Schemat pokoju ma kształt trapezoidalny, jednak jest spostrzegany jako prostokątny. Doświadczenie wytwarza w reprezentacji poznawczej schemat standardowego pokoju. Błędne założenia decydują o złudzeniu.

Złudzenie Księżyca

Kiedy patrzymy na księżyc nisko nad horyzontem, wydaje się nam on bardziej oddalony, a więc większy niż w zenicie.

Złudzenie Muellera-Lyera

Nasze doświadczenie z narożnikami pomieszczeń lub budynków przyczynia się do spostrzegania linii pionowej budynku po lewej stronie jako bliższej, a zatem krótszej. Linia pomieszczenia po lewej stronie wydaje się natomiast bardziej oddalona, a więc dłuższa.

Wyższy niż szerszy?

Względna wysokość przyczynia się do złudzenia, że linie pionowe wydają się nam dłuższe od linii poziomych o tej samej (obiektywnie) długości.

Złudzenie Muellera-Lyera Złudzenie Zoellnera

Wieloznaczność

Ukazuje w jaki sposób pojedynczy obraz na poziomie sensorycznym może prowadzić do wielorakich interpretacji na poziomach percepcji i interpretacji. Figury wieloznaczne charakteryzują się niestałością (spostrzeganie przeskakuje w czasie patrzenia od jednej interpretacji do drugiej).

Irradiacja Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej samej wielkości.

Złudzenie Ebbinghausa - dwa okręgi o tej samej wielkości otoczone jednolitym szeregiem okręgów różnego rozmiaru, spostrzegane są jako różne.

Sześcian Neckera.

Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian, który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi.

4.Uwaga- definicja, funkcje

Uwaga. - Skierowanie narządów zmysłów w ściśle określony kierunek. Dzięki uwadze dokonujemy selekcji bodźców. Zauważamy ten bardziej ruchliwe, jaskrawe, różniące, dominujące.

Funkcje uwagi - dwie podstawowe funkcje uwagi to selekcjonowanie i ukierunkowanie aktywności człowieka . selektywny aspekt uwagi polega na możliwości dokonywania wyboru czynności, jaką chcemy wykonać lub zjawiska na którym chcemy się skupić. Selekcja wiąże się z ukierunkowaniem czynności na określony cel lub zadanie. Funkcja selekcji i ukierunkowania czynności spełnia zależnie od poziomu zachowania się człowieka uwagę reaktywną, i uwagę kognitywną. Pierwszy podział uwagi odgrywa ważną rolę regulacyjną w zachowaniu się reaktywnym, w którego skład wchodzą odruchy i nawyki. Uwaga kognitywna natomiast wiąże się z zachowaniem celowym skierowanym na wykonanie określonego zadania. Wyodrębnienie uwagi reaktywnej i kognitywnej odpowiada po części tradycyjnemu podziałowi na uwagę mimowolną i dowolną. Uwaga mimowolna zostaje wywołana przez pewne właściwości bodźców i sytuacji, bez wysiłku ze strony jednostki. Najprostszą formą spontanicznej uwagi mimowolnej jest odruch orientacyjny, który stanowi wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe. Uwaga dowolna wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli.

5.Świadomośc introspekcyjna i percepcyjna

Introspekcja - w psychologii, analiza wlasnych stanów psychicznych, mysli i przemyśleń.

Percepcja - organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń. (W. Kopaliński)

Istnieją dwa rodzaje struktur poznawczych:

• Związana z wyobraźnią. Odbierane przez nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość.

• Związana z inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni.

Systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzieć, słyszeć, czuć smak, zapach, dotyk i zmiany temperatury. Jest to także poczucie świadomości (otoczenia).

Percepcja w szerokim sensie oznacza rejestrację (uchwycenie) przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na bodziec.

6.Uczenie się -definicja

Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).

Zdolność uczenia się, w rożnym zakresie posiadają zwierzęta, ludzie, grupy ludzi a także komputery.

Dlatego też uczenie się może być świadome i nieświadome.

Uczenie się można rozpatrywać jako czynność pojedynczą, krótkotrwałą lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania. Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.

Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.

7.Warunkowanie klasyczne -na czym polega

Warunkowanie klasyczne lub warunkowanie pawłowowskie

Przykład: jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał u psa reakcji ślinienia, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem karmienia. Tego typu bodziec (sygnał) Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt wywołyany przez niego (tu: wydzielanie śliny) — reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu kojarzeniu się bodźca (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego.

• Podstawowy paradygmat:

• Bodziec bezwarunkowy Ⴎ reakcja bezwarunkowa

• Bodziec warunkowy Ⴎ bodziec bezwarunkowy

• Bodziec warunkowy Ⴎ reakcja warunkowa

8.Warunkowanie sprawcze(instrumentalne)

Zasada warunkowania sprawczego stwierdza, że zachowanie powstaje i utrzymuje się w wyniku pozytywnych konsekwencji z nim związanych.

• Gdy brak jest wzmocnień, zachowanie wygasa.

• Wzmocnienie o charakterze dodatnim polega na wystąpieniu zdarzenia, które ma funkcję nagrody; o charakterze ujemnym - na zapobieżeniu wystąpieniu zdarzenia, które ma funkcję kary.

• Modyfikacja powstałego tą drogą zachowania polega na wyeliminowaniu wzmocnień i wprowadzeniu wzmocnień zachowania przeciwnego.

• Nauczenie zachowania brakującego polega na wzmacnianiu zachowania brakującego (które jest zapoczątkowane przez modelowanie)

9.Pamięc- definicja

Pamięć jest to zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń czy informacji.

Rodzaje pamięci:

1. a) mechaniczną;

b) logiczną - łatwiej zapamiętujemy;

2.a) mimowolna - nie zastanawiamy się nad zapamiętywaniem;

b) dowolna - nastawiamy się na zapamiętywanie;

3.a) bezpośrednia

b) odroczona (odtwarzanie materiału po pewnym czasie)

Podział II - ze względu na rodzaj zapamiętywania(jej trwałość):

sensoryczna (ultrakrótka) - jest to pamięć związana z receptorami (dotyk, wzrok); wyróżniamy: ikoniczną (zw. ze wzrokiem), echoiczna (zw. z poszczególnymi zmysłami);

krótkotrwała - trwa przeważnie 15-30sek. bez koncentracji. STM 7 +- 2 wyrazy możemy zapamiętać;

długotrwała - może przechowywać informację bardzo długo. dzieli się na

semantyczną (ogólna wiedza pojęciowa o świecie) i epizodyczną (wspomnienia przeżyć danej jednostki)

10.Etapy rejestru zmysłowego ( sensorycznego) (???)

Rejestr sensoryczny (pamięć ultrakrótkotrwała) - Chwilowe zachowanie informacji sensorycznej po zniknięciu bodźca. jest to pamięć związana z receptorami (dotyk, wzrok); wyróżniamy: ikoniczną (zw. ze wzrokiem), echoiczna (zw. z poszczególnymi zmysłami);

Pamięć obejmuje trzy fazy:

1. rejestrowanie:

- mimowolne (samorzutne);

- świadome (forma uczenie się);

2. przechowywanie - jest to proces utajniony. Przechowujemy w postaci engramów (jednostka hipotetyczna)

3. odtwarzanie jest miarą pamięci. Istnieję trzy miary pamięci:

a) przypominanie:

- reprodukcja;

- przypominanie (wspominanie);

b) rozpoznawanie i identyfikacja bodźca, z którym mieliśmy kontakt w przeszłości.

W przypominaniu nie mamy kontaktu z przypominanym wydarzeniem.

W rozpoznawaniu mamy w swoim polu obserwowania przypominane wydarzenie.

c) ponowne uczenie się (kolejne uczenie się tego samego)

11.Pamięc krótkotrwała

krótkotrwała - Przechowuje niewielkie ilości informacji przez krótki okres (bez dokonywania powtórek wewnętrznych czas ten szacuje się na kilka do kilkunastu sekund).Pamięć krótkotrwała wykorzystywana jest do czasowego zapamiętywania danych zmysłowych lub informacji pobranej z pamięci długotrwałej, czy rezultatów procesów przetwarzania danych w mózgu (np. wyników obliczeń czy wniosków rozumowań); trwa przeważnie 15-30sek. bez koncentracji.

12. Pamięc długotrwała

długotrwała - stanowi trwały magazyn śladów pamięciowych, o teoretycznie nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.

Określa się jako pamięć trwałą lub wtórną.

Pamięć długotrwałą dzieli się na różne podsystemy, ze względu na sposób kodowania, funkcje, materiał, który zapamiętuje itd. Jeden z popularnych sposobów podziału pamięci długotrwałej przedstawia się następująco:

1. pamięć deklaratywna, a w niej:

1. pamięć semantyczna (ogólna wiedza pojęciowa o świecie

2. pamięć epizodyczna (wspomnienia przeżyć danej jednostki)

2. pamięć niedeklaratywna:

1. pamięć proceduralna

2. habituacja

3. warunkowanie

4. torowanie

13. Metody poznawania człowieka- obserwacja( definicja , czynniki); rozmowa psychologiczna( wstęp, rozwinięcie, podsumowanie) ; warunki prowadzenia rozmowy; testy psychologiczne( definicja,cechy testu)

OBSERWACJA PSYCHOLOGICZNA: rodzaj spostrzegania lub poznawania zjawisk, rzeczy i ludzi prowadzony z określonym zamiarem i z góry przyjętym planem. Przedmiotem obserwacji psychologa jest wygląd i zachowanie człowieka, wyraz czyli wygląd ciała, ubiór itd. Zaletą tej metody jest to że nie wymaga ona współpracy pacjenta, jest łatwa, umożliwia weryfikacje danych z wywiadu, pacjent nie kontroluje niektórych zachowań co może nam dostarczyć wielu informacji. Techniczne podstawy obserwacji: określenie celu obserwacji, stosowanie łącznie z wywiadem, rejestrowanie w protokole obserwacji, korzystanie ze skal obserwacyjnych, wnioski z obserwacji traktować jako wstęp do innych metod diagnostycznych.

ROZMOWA PSYCHOLOGICZNA - Rozmowa jest to proces komunikacji językowej między psychologiem a osobą badaną . Rozmowa służy przede wszystkim poznaniu prawidłowości życia psychicznego człowieka. Rozmowa jako narzędzie badań naukowych aby spełniła swój cel musi być bardzo rzetelna.

Pierwsza faza rozmowy polega na zachęceniu osoby badanej do uczestnictwa w badaniu poprzez zlikwidowanie lęków i oporu w związku z ujawnieniem niezbędnych informacji oraz wzbudzenie wzajemnego zaufania.
Zasadniczy etap rozmowy to przekazywanie informacji o obiektywnych faktach ( wiek , liczba rodzeństwa, sytuacje wywołujące napięcie emocjonalne itd.) . Druga funkcja odpowiedzi odnosi się do ustosunkowaniu się osoby badanej do tych faktów (ocena wychowawcy zakładu.
Końcowy etap rozmowy powinien nastąpić po uzyskaniu od badanego informacji na wszystkie podjęte tematy bez dokonywania oceny badanego. Po zakończeniu badania należy uporządkować zebrany materiał i przystąpić do jego analizy.
Rozmowa powinna być prowadzona w sposób planowy i kierowany w celu uzyskania określonych informacji. Rola badającego winna być bardziej dyskretna niż w wywiadzie, ograniczać się do okazywania zainteresowania i zadawania pytań podtrzymujących. Rozmowa dostarcza też informacji których źródłem jest obserwacja zachowania się rozmówcy.

WARUNKI PROWADZENIA ROZMOWY - Pytania dobierane do rozmowy muszą spełniać kilka warunków :
* dotyczyć bodźców emitowanych przez otoczenie człowieka i jego reakcji na te bodźce;
* koncentrować się na doświadczeniach ;
*być konkretne , aby umożliwiały uzyskanie konkretnej reakcji - odpowiedzi.
Pytań musi być wiele , aby objąć jak największy zakres zachowań człowieka. Najlepiej służą do tego ankiety i kwestionariusze.

Rozmowa powinna się odbywać , bez udziału osób trzecich , bez pośpiechu , w miejscu urządzonym wygodnie i estetycznie oraz gwarantującym ciszę.

Przeprowadzając wywiad należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

1. Język, którym się posługujemy, powinien ułatwić nam kontakt intelektualny z osobą. Należy sprawdzić, czy rozumie on znaczenie słów i sens pytań. Trzeba posługiwać się aparatem pojęciowym rozmówcy, co daje szansę na rzetelne i trafne przeprowadzenie wywiadu.

2. Kolejność zadawanych pytań określa cel wywiadu. Należy jednak pamiętać, aby tzw. trudnych pytań nie zadawać w pierwszej kolejności. Wymaga to uwagi i elastyczności. Dobrze jest zachęcić klienta do poszerzenia i pogłębienia wypowiedzi(np. Powiedz o tym coś więcej. Jakie to ma dla Ciebie znaczenie?).W celu zachowania porządku dobrze jest mieć przygotowany scenariusz wywiadu(ankieta, kwestionariusz). Mamy wtedy pewność, że zapytaliśmy o wszystko, co może być nam przydatne w lepszym rozumieniu klienta.

3. Rodzaj pytań - w wywiadzie stosuje się pytania otwarte i zamknięte. Pytania otwarte dają dużo swobody w wyborze treści i formy odpowiedzi, należy jednak uważać, aby badana osoba nie zbaczała z tematu. Pomagają one w utrzymywaniu kontaktu z rozmówcą, stwarzają korzystny nastrój. Pytania zamknięte wyznaczają zaś postać odpowiedzi. Są wygodne, kiedy badany ma wskazać jeden z faktów.

4. Zapis wywiadu wydaje się z pozoru błahy, jednak w praktyce stwarza terapeutom kłopot. Bezpośredni zapis wypowiedzi osoby badanej ma plusy i minusy. Np. gdy terapeuta notuje, badany milknie, próbuje dyktować wypowiedzi. Tymczasem terapeuta powinien zapisywać też swoje spostrzeżenia, uwagi, pomysły na dalszy kierunek badania. Można np. zastosować zapis magnetofonowy(należy uzgodnić to z klientem). Pozwala on na dokładną analizę wypowiedzi.

TESTY PSYCHOLOGICZNE - narzędzie badawcze w psychologii pozwalające na uzyskanie takiej reprezentatywnej próbki zachowań, o których można przyjąć, że są one wskaźnikami interesującej nas cechy psychologicznej danej jednostki.

Powinno to być narzędzie obiektywne, zestandaryzowane, trafne, rzetelne i znormalizowane.

Badanie testowe powinno być sytuacją, w której osoba badana uczestniczy dobrowolnie, świadoma celu, jakim jest jej ocena.

+ do tego wszystkie przerobione na zajęciach artykuły przypomniec sobie o co w nich chodziło.

---