Poznanie przednaukowe i naukowe

Poznanie - świadoma czynność uzyskiwania informacji o jakimś przedmiocie lub fragmencie rzeczywistości. Poznanie jest organizowane specjalnie lub niezależnie od naszej woli; rezultatem czynności poznawania jest uzyskanie informacji czyli wiedza.

Role osób poznających wiedze:

1. mędrcy ( eksperci ) - autorytety w swojej dziedzinie wiedzy

2. scholarze:

• odkrywcy prawdy ( odkrywają niewielka cześć rzeczywistości )

• systematycy ( układają wiedzę według jakiś schematów )

• przyczynkowy ( nowo odkrytą wiedzę dołączają do wiedzy istniejącej )

• bojownicy prawdy ( udowadniają słuszność jednej teorii nad innymi za wszelką cenę )

• popularyzatorzy ( rozpowszechniają wiedzę )

• ekleptycy ( erudycji - mówią o szerokiej wiedzy i umieją ja ładnie przekazać )

c) badacze ( badają, prowadzą różne eksperymenty i badania )

Podział nauk według Sosnickiego:

• matematyczno przyrodnicze

• humanistyczne

• techniczne

Poznanie przednaukowe - związane z działaniem zmysłowym człowieka, wyrasta z praktyki do niej się odwołuje i ustosunkowuje. Posiada właściwości poznania zmysłowego jak i działania praktycznego z różnymi aspektami, punktami widzenia, interesami. Z tych uwarunkowań wynika „wiedza potoczna-zdroworozsądkowa”, a operacje myślowe do niej prowadzące to „myślenie zdroworozsądkowe”.

Trzy formy poznania naukowego:

1. Poznanie filozoficzne ( charakteryzuje je oderwanie się od rzeczywistości danej w doświadczeniu, aby z wyższego poziomu ogólności poddać ją na nowo oglądowi )

2. Poznanie w naukach szczególnych ( wgłębianie się w daną dziedzinę)

3. Poznanie techniczne ( tworzy teorie naukowe, współzależność i współprace teorii z praktyką )

Nauka - narastająca historycznie tradycja poznawcza, metoda poznawania rzeczywistości, układ instytucjonalny, czynnik utrzymania i rozwoju produkcji, forma światopoglądu (Bernal).

Funkcje nauki:

• opisowa (deskryptywna; jak jest?)

• wyjaśniająca (eksploracyjna; dlaczego tak jest?)

• prognostyczna (jak będzie?)

• praktyczna (co należy zrobić aby było tak a tak?)

• kształtowanie świadomości społecznej (jaki jest związek między istniejącymi osiągnięciami naukowymi a stanem różnych form świadomości społecznej)

Pedagogika jako nauka leży na pograniczu nauk pedagogicznych i społecznych.

Pedagogika (Godlewski) - jako dyscyplina naukowa tworzy teoretyczne i metodyczne podstawy planowej działalności wychowawczej, formułuje teorię celów wychowania.

Naukowe cechy pedagogiki:

• własna terminologia

• własne badania i ich przedmiot

• metody (charakterystyka indywidualna, obserwacja uczestnicząca)

Pierwszy naukowy system pedagogiczny (XIX wiek Herbart - ojciec pedagogiki nowożytnej) oparł swój system na etyce i psychologii. Formował ideały, wartości i cele wychowania. Cel podstawowy to cnota ( np. rozwaga, słuszność, życzliwość, doskonałość, moralność i wolność osobista). Herbart podzielił pedagogikę na 4 główne działy:

• teoria wychowania

• historia wychowania

• dydaktyka

• pedagogika ogólna

Stworzył dwa kierunki:

• indywidualizm teoretyczny

• socjologizm praktyczny

Wyodrębnił pedagogikę z filozofii i stała się ona dzięki niemu nauka ( ale nie samodzielną ).

Pedagogika jako nauka teoretyczna i empiryczna

Pedagogika jako nauka empiryczna:

Dla tworzenia twierdzeń empirycznych mogą być stosowane dwie strategie badawcze:

• indukcyjna

• hipotetyczna, gdzie występują następujące po sobie ogniwa:

• sformułowanie problemu badawczego,

• sformułowanie hipotezy - przypuszczenia o istnieniu pewnej prawidłowości,

• wprowadzenie przez dedukcje następstw wynikających z przyjęcia hipotezy za zdanie prawdziwe,

• empiryczna weryfikacja skutków wyprowadzonych z hipotezy w drodze dedukcji,

• na podstawie wyników badań owych skutków (następstw) przyjęcie hipotezy za uzasadnioną - uznanie jej za twierdzenie lub odrzucenie,

• naukę o wychowaniu trudno budować przez dedukcje ze względu na nieostrość, niejednoznaczność, zmienność zakresową i treściową pojęć opisujących przedmiot badań.

W naukach empirycznych uznawane twierdzenia mają rangę hipotez, które zostały poddane weryfikacji. W naukach empirycznych nie można zastosować indukcji zupełnej zamiast niej stosuje się indukcje enumieracyjna lub eliminacyjną.

Pedagogika jako nauka teoretyczno-praktyczna - związek teorii z praktyka musi być respektowany przez teoretyków i przez praktyków. Obie strony nie chcą widzieć złożoności problemu - ze złożoności owego związku .

Wpływ teorii na praktykę:

Pedagogika praktyczna - opisy pojedynczych doświadczeń i sprawozdania z bezpośredniej działalności dydaktyczno- wychowawczej. Jest potoczną refleksją nad wychowaniem. Opis doświadczenia, który mógłby być przydatny do celów naukowych wymaga dysponowania przez opisującego pewnymi kompetencjami teoretyczno-metodologicznymi - oprócz umiejętności pisania.

Pedagogika teoretyczna (ogólna) - jednolita teoria rozwoju człowieka i uwarunkowań tego rozwoju przez uogólnianie zjawisk wychowawczych i poszukiwanie najogólniejszych pojęć ujmujących proces rozwojowy człowieka.

Stanowiska w kwestii wiedzy teoretycznej:

• wiedza teoretyczna jest traktowana jako filozofia stosowana,

• pedagogika nie tworzy wiedzy teoretycznej, ale wykorzystuje dorobek innych dyscyplin naukowych do tworzenia wiedzy technologicznej - dlatego trzeba prowadzić i porządkować wiedzę z punktu widzenia celów, którym jest podporządkowana wiedza technologiczna,

Pedagogika jest uprawiana na poziomie wiedzy teoretycznej, jednak innej niż „filozofia stosowana”

Głównym zadaniem teorii - jest obiektywne poznanie zjawisk i procesu rzeczywistości oraz wyjaśnienie i przewidywanie zachodzących w niej przemian.

Głównym zadaniem praktyki - jest praktyczne stosowanie prawd i na ich podstawie planowe i racjonalne przekształcanie rzeczywistości. Występuje sprzężenie zwrotne (teoria - praktyka - teoria). Teoria formułuje podstawy do planowej działalności wychowawczej - do realizacji określonych zamierzeń wychowawczych.

Struktura pedagogiki

Podział klasyczny (4 dyscypliny-działy pedagogiki)

• pedagogika ogólna

• dydaktyka

• historia wychowania i oświaty oraz doktryn pedagogicznych

• teoria Wychowania

Struktura pionowa (szczegółowe dyscypliny pedagogiczne wyznaczone rozwojem człowieka)

• teoria wychowania rodzinnego

• pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna

• pedagogika szkolna (podstawówka, gimnazjum, średnia)

• pedagogika szkoły wyższej

• teoria kształcenia równoległego (poza szkołą)

• teoria kształcenia ustawicznego (kształcenie przez całe życie)

• pedagogika dorosłych - andragogika

• pedagogika specjalna (resocjalizacyjna, rehabilitacyjna, rewalescencyjna)

Struktura pozioma - Wiatrowski (dyscypliny pedagogiczne odpowiadające głównym obszarom człowieka):

• pedagogika społeczna (opiekuńcza i socjalna)

• pedagogika kulturalno-oświatowa

• pedagogika pracy

• pedagogika zdrowia

• teoria wychowania technicznego

• teoria wychowania obronnego

• pedagogika czasu wolnego i rekreacji

Dyscypliny pomocnicze i z pogranicza:

• pedagogika porównawcza (porównuje systemy oświatowe)

• pedeutologia (nauka o nauczycielu)

• polityka oświatowa

• ekonomika oświaty

• organizacja oświaty i wychowania

• filozofia wychowania

• psychologia wychowawcza

• socjologia wychowania

• informatyka i cybernetyka edukacyjna

• gerontologia (nauka o starszych ludziach)

Pojęcia w pedagogice

Etymologia nazwy ,,pedagogika''

Nowożytna kultura europejska odziedziczyła po kulturze greckiej 2 pojęcia należące do tej samej rodziny wyrazów.

• PEDAGOGOM - pedagog

• PAJDAGOGIA - pedagogia

Oba te pojęcia wywodzą się od greckiego wyrazu ``pair``, co w języku polskim może oznaczać - dziecko.

Pedologia - nauka o dziecku

Pedeutologia - nauka o nauczycielu

Paideita - całość wykształcenia

Logopedia - usuwanie wad wymowy

Bibliopedia - wychowanie przy pomocy ksiązki

HEBAGOGIA - zajmuje się wychowaniem młodzieży

ANDRAGOGIA - obejmuje oświatę i wychowanie dorosłych

GERONTAGOGIA - pedagogika starszego wieku

PEDAGOLOGIA - nauka o całkowitym rozwoju człowieka. Termin obejmuje całość pedagogiki rozwoju człowieka i pedagogiki stosowalnej w instytucjach

Przedmiot badań pedagogiki ( Godlewski )

1. Problematyka wychowania dorastających pokoleń

2. Wychowanie kształcenie ludzi dorosłych

3. Zjawiska wychowawcze odnoszące się do dzieci i ludzi dorosłych

4. Proces planowego i celowego wychowanie człowieka

5. Wpływy wychowawcze niezamierzone i zamierzone

6. Wychowanie organizowane w instytucjach wychowawczych

7. Zagadnienia funkcjonowania systemu szkolnego i oświatowego z punktu widzenia społecznego i ekonomicznego społeczeństwa.

Zadania pedagogiki:

• gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej i rzetelny opis wyników tej obserwacji

• uogólnianie zebranych wyników obserwacji, wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami, formułowanie ogólnych związków dotyczących tych zależności i ich wpływu na wychowanie

• dostarczenie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionych w formie zadań wartościujących i normatywnych; ustalanie celów; zasad wychowania w związku z rozwojem społeczno ekonomiczna społeczeństwa; sprawdzanie skuteczności metod w praktyce; opracowywanie głównych założeń organizacji pracy wychowawczej i dydaktycznej; formułowanie norm dla wychowawczej działalności człowieka

Szczegółowe zadania:

• opracowywanie naukowych podstaw treści kształcenia

• określanie współzależności miedzy wykształceniem ogólnym, politechnicznym, zawodowym

• ustalenie prawidłowości kształtowania postaw naukowego poglądu na świat

• dostarczanie treści i metod moralnego wychowania człowieka

• opracowywanie problemu wychowania młodej generacji w rodzinie i organizacjach

• dostarczenie wiedzy umożliwiającej aktywizacje w zakresie społecznej działalności człowieka

• określanie systemu kryteriów, jakim powinien odpowiadać nauczyciel

• wypracowanie treści wykształcenia pedagogicznego w społeczeństwie socjalistycznym

Pedagogika ukazuje role wychowania w rozwoju i kształtowaniu osobowość jednostki a także w życiu społeczeństwa.

Nauki współpracujące z pedagogiką:

Gwiazda Kunowskiego ( ukazuje stan nauk współpracujących z pedagogiką )

Nauki pedagogiczne:

H - historia wychowania

K - kulturologia wychowania

A - antropologia wychowania ( nauka i istocie, naturze i egzystencji człowieka )

B - biologia wychowania ( nauka o podstawach biologicznych wychowania )

P - psychologia wychowania ( nauka o rozwoju i funkcjonowaniu psychiki podczas wychowywania )

S - socjologia wychowania ( nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu )

F - filozofia wychowania

T - teologia wychowania ( wychowanie w świetle objawienia )

Nauki współdziałające z pedagogika:

1. realne

2. formalne

3. aksjologiczne

Pasy pomiędzy naukami współdziałającymi z pedagogika obrazują nauki podstawowe wraz z naukami pomocniczymi. Wyodrębniamy 3 grupy nauk pomocniczych:

I. Nauki historyczne

Zadaniem jest badanie początków oraz rozwoju zagadnień praktycznych i teoretycznych. Znajomość historii pedagogicznej wprowadza do studium pedagogiki, orientuje w działających dynamizmach, oraz wychowania oraz kształtuje myślenie pedagogiczne. Nauki historyczne w pedagogice sprowadzają się do dwóch dziedzin:

1. historia szkolnictwa i wychowania

• bada przede wszystkim instytucje powołane do wychowywania dzieci i młodzieży, stosowane przez nie programy kształcenia, środki i metody, zwyczaje i sposoby postępowania pedagogicznego oraz zajmuje się zawodem nauczycielsko wychowawczym.

• studiuje kształtowanie się funkcji pajdogogosa od wędrownego sofisty aż po współczesnego nauczyciela

• bada dzieje oświaty dorosłych, walki z analfabetyzmem oraz popularyzacji nauki

• zajmuje się rozwojem czytelnictwa, prasy i książek

2) historia myśli i doktryn pedagogicznych

• zajmuje się rozwojem refleksji nad sprawami wychowania

• zajmuje się sprawą kształtowania się ideologii wychowawczej, ideału człowieka oraz teorii pedagogicznych

II. Nauki empiryczne

Zjawiska życiowe takie jak: życie organizmu człowiek, życie wewnętrzne psychiki, oraz życie społeczne w środowisku ludzkim, są opisywane i badane w sposób empiryczny; eksperymentalnie lub obserwacyjnie. Zajmują się tym 3 nauki pedagogiczne:

1. biologia wychowania

• mówi się o biologicznych postawach życia organizmu, przekazywania życia i rozrodu

• zaznajamia się z organicznymi procesami wzrostu ciała i rozwoju mięśni

• przedstawia strukturę i funkcjonowanie organizmu

• wyjaśnia cechy fizyczne organizmu i cechy psychiczne łącznie ze sposobami reakcji

• stanowi podstawę dla teorii wychowania fizycznego, dietetyki oraz higieny rozwojowej, szkolnej i społecznej

2) psychologia wychowania

• ustaliła, że dziecko nie jest miniaturą dorosłego, bezduszna rzeczą ani stanem przejściowym, który nie pozostawia śladu

• studiuje procesy uczenia się dzieci i młodzieży

• studiuje procesy zachowania się ze szczególnym uwzględnieniem stanu frustracji

3) socjologia wychowania

• zajmuje się badaniem zależności wychowania i jego wyników od środowiska społecznego, w którym rozwój się odbywa

• określa wychowanie jako ,,przysposobienie wychowanka na pełnoprawnego członka grupy''

• socjologia wychowawcza środowisk rodzinnych bada tym rodziny oraz wpływy środowiska lokalnego na rodzinę i wychowanie w niej dzieci

III. Nauki światopoglądowe

Do nauk światopoglądowych należą nauki humanistyczne, filozoficzne i teologiczne. Nauki humanistyczne mówiące o życiu i czynach człowieka służą pomocą w kształceniu światopoglądu młodzieży i dorosłych, ale nie rozstrzygają które z ideałów, postaw powinny być realizowane w wychowaniu. Czynią to nauki filozoficzne. Ustalają one kryteria tego, co jest prawdziwe, dobre moralnie. Nauki teologiczne o Bogu i stosunku religijnym człowieka do Boga, konkretyzują ideał wychowawczy człowieka. Wszystkie te wymienione nauki przyczyniają się do budowy prawdziwego światopoglądu.

Światopogląd osobisty - to zespół własnych przekonań oparty o wiedzę jakiegoś rodzaju, dającą pewność poznania oraz zaspakajającą samorzutne pytania poznawcze, nurtujące wszystkich normalnych ludzi.

Przekonania - to sądy poznawcze, różniące się od sądów wyuczonych i zapamiętanych tym, że wiążą się one z własnym przeświadczeniem o ich prawdziwości.

Nauki współpracujące z pedagogiką:

• - etyka

• - prakseologia ( teoria skutecznego działania )

• - socjologia

• - psychologia

• - filozofia

• - historia wychowania

• - teleologia ( nauka o celach )

• - ekonomia

• - fizjologia

• - anatomia

• - higiena

Historia wychowania - bada instytucje wychowania dzieci i młodzieży, stosowane przez nie programy nauczania, środki i metody wraz i sposobami postępowania pedagogicznego, zajmuje się zawodem nauczycielskim w przeszłości, dzięki czemu daje możliwość porównania ich z teraźniejszymi i wyeliminowania błędów.

Wychowanie

Rodzaje wychowania:

• naturalne ( życie społeczne i rodzinne )

• celowo zamierzone ( do zawodu )

• organizowane ( czyli szkoły )

Drugi podział:

• dyrektywne ( szablonowe )

• niedyrektywne ( otwarte wspomaganie rozwoju )

Cechy wychowania:

• złożoność - zachowanie człowieka jest zależne od uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych

• intencjonalność - wychowawca świadomy jest celów, jakie pragnie zrealizować w wyniku planowo zorganizowanej działalności wychowawczej

• interakcyjność - proces wychowawczy ma miejsce w warunkach interakcji czyli współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka

• reaktywność - wiąże się z trudnościami, jakich dostarcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych - co na jednego działa na innego nie musi

• długotrwałość - uczymy się systematycznie i przez całe życie

Obszary przemian w wychowaniu:

1. Rozszerzenie terenu wychowania ( całe życie ludzkie )

2. Zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowy

3. Powstanie nowych instytucji wychowawczych ( poprawczak, dom matki z dzieckiem )

4. Pedagogizacja wielu instytucji ( wojsko, sądownictwo dla nieletnich, prasa )

5. Pedagogizowanie starych instytucji wychowawczych ( przekazywanie nowej wiedzy szkołom, uniwersytetom, domom akademickim )

6. Pedagogizowanie duszpasterstwa w kościele ( udoskonalanie oddziaływanie religii na współczesnego człowieka )

7. Zastosowanie najnowocześniejszej techniki do oddziaływania masowego na ludzi ( prasa, plakaty, kino, radio, telewizja, internet )

Wychowanie w szerokim i wąskim ujęciu - ( ,,Encyklopedia pedagogiczna'' pod redakcja Wiesława Pomykały )

Wychowanie - w ujęciu wąskim - świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób z reguły występujących w ich różnych zbiorach ( rodzinnym szkolnych i innych ) dokonywane głowienie przez słowo ( i inne postacie interakcji, zwłaszcza przez przykład osobisty ) zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków ( zmian ) w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym i duchowym jednostki ludzkiej.

Wychowanie - w ujęciu szerokim - oddziaływanie całokształtu specyficznych pedagogicznych bodźców i doświadczeń ogólnospołecznych, grupowych, indywidualnych, profesjonalnych i nie profesjonalnych, przynoszących względnie trwałe skutki w rozwoju jednostki ludzkiej w jej sferze fizycznej, umysłowej, społecznej, kulturowej i duchowej.

Wychowanie w wąskim ujęciu dotyczy sfery emocjonalno-wolicjonalnej, a w szerokim różnych sfer ( fizycznej, umysłowej, społecznej, duchowej, kulturowej )

Wychowanie ( wg Antoniny Góreckiej )

Definicja pedagogiczna: dynamiczny złożony układ oddziaływań społecznych wywołujący zmiany osobowości człowieka. Są to zmiany społecznie pożądane i akceptowane.

Definicja psychologiczna: dynamiczny złożony układ wzajemnych od siebie zależnych procesów nadawania i odbioru wpływów zachodzących miedzy jednostkami o zróżnicowanych, specyficznych rolach, z których jedna jest dojrzałym wychowawcą a druga mniej dojrzałym wychowankiem w celu zrealizowania w sposób względnie trwały świadomie założonego przez wychowawcę projektu

Definicja psychologiczna podkreśla osobowy charakter wychowania a definicja pedagogiczna społeczny.

Pięć ujęć wychowania:

- ujęcia instytucjonalne

a) system instytucji wychowujących - oficjalny system wychowania

b) wewnętrzny system określonej instytucji wychowującej

- ujęcia nie instytucjonalne - osobowe

c) działalność wychowawcza wychowawcy

d) przebieg zmian rozwojowo wartościowych w wychowanku

e) efekt wychowania

Cztery grupy wychowania ( według Kunowskiego )

1. prakseologiczna - oddziaływania wychowawców

Wg najstarszych definicji najistotniejsze jest działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich. Różnica w definicjach dotyczy metody jak działać by wychowywać

2. ewolucyjna - procesu rozwojowego jednostki

Zwraca uwagę na swobodny wzrost i dojrzewanie dziecka; dziecko znajduje się w centrum i jest wspierane

3. sytuacyjna - bodźców środowiska wychowawczego

Zwrócenie uwagi na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka, jak organizować środowisko wychowujące

4. adaptacyjna - dotyczące skutków i wytworów wychowania

Polega na przystosowaniu wychowanka do środowiska poprzez kształtowanie jego charakteru lub osobowości

Struktura wychowania:

• wychowanie umysłowe

• moralne

• spłeczne ( obywatelskie )

• estetyczne

• fizyczne

Pseudowychowanie ( według Tchorzewskiego ):

• nieadekwatne ( wychowawca nierozpoznane faktycznej sytuacji wewnętrznej wychowanka i działa na oślep )

• fikcyjne ( wychowawca i wychowanek nie potrafią zharmnizować swego współdziałania, działanie niedostosowane do potrzeb )

• wyobcowane ( pozory wychowania; bezpośredni podmiot nie jest odbiorcą wychowania)

• - zawładające ( zdominowanie wychowanka przez jawny przymus)

DEFINICJE:

Wincenty Okoń - ,,Słownik pedagogiczny''

Samowychowanie - samorzutna praca człowieka nad ukształtowanie własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości, stosownie do założonych kryteriów, wzorców oraz ideałów, rozwijane w procesie wychowania rodzinnego czy szkolnego, motywacji pobudzającej dzieci i młodzież do pracy nad sobą; jest działaniem, które zwielokrotnia wpływ wychowawczy rodziny i szkoły

Zdzisław Dąbrowski - ,,Pedagogika Opiekuńcza część pierwsza''

Tradycyjne ujęcie pojęcia opieka.

Opieka - ,,oznacza zapewnianie elementarnych warunków egzystencji ludziom z jakiś powodów nieszczęśliwym, najczęściej biednym, chorym, starym kalekim.

Teresa Hejnicka-Bezwińska

Edukacja - to ogół czynności drugiego człowieka i jego własnej aktywności, osiąganie pełnych i swoistych dla niego możliwości, ogół wpływów i funkcji ustanawiających, regulujących osobowość człowieka i jego zachowań.

Wg. Heliodora Muszyńskiego ,, Zarys teorii wychowania''

Socjalizacja to ogół wpływów środowiska społecznego na jednostkę, w wyniku których nabywa ona zdolności do życia w społeczeństwie i pełnienia w nim powszechnie obowiązujących ról. Tak rozumiana socjalizacja obejmuje swym zakresem zarówno wpływy niezamierzone jak i zamierzone, a wiec wychowanie w szerokim znaczeniu.

Wg. Wiesława Łukaszewskiego ,,Szanse rozwoju osobowości''

Indoktrynacja - polega na wpajaniu człowiekowi w drodze wielokrotnego powtarzania sądów, przekonań, ocen niepopartych jakąkolwiek racjonalna argumentacja.

Wg. Wincentego Okonia ,,Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej''

Samokształcenie - jest takim rodzajem kształcenia, którego cele, treści, warunki i środki zależą od samego podmiotu. Jest onozatem procesem całkowicie samodzielnego uczenia, zależnym od osoby je podejmującej. Samokształcenie kierowane jest względnie samodzielnym uczeniem się pod kierunkiem innej osoby ( nauczyciela bądź instruktora ), które ingeruje, czy to w cele tego uczenia się czy w jego treści, metody, lub formy.

Samouctwo - można pojmować jako uzupełnienie wykształcenia podstawowego przez jednostkę, która z jakiegoś powodu nie mogła go nabyć wcześniej w szkole.

Heliodor Muszyński-„Zarys Teorii Wychowania”

Osobowość- posiadany przez jednostkę system dyspozycji wyznaczających w sposób stały jej zachowanie. Dyspozycje te są powtarzalne ale ich zestawienie w jednej osobowości jest unikalne.

W.Okoń- Słownik pedagogiczny

Uczenie się- proces ,w toku którego na podstawie doświadczenia poznania, ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy nabyte wcześniej.

Kształcenie (nauczanie)- przekształcanie intelektualnej strony człowieka czego rezultatem ma być wykształcenie. Współczesna teoria wiąże je z rozwojem całej osobowości. Może być organizowane przez instytucję, zakłady, osoby, rodzinę. Ma charakter planowy i czasowy.

Rodzina

Wincenty Okoń

Rodzina - mała grupa społeczna składająca się z rodziców, dzieci i krewnych. Rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi więź rodzicielska stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie.

Rodzina jest składnikiem środowiska wychowawczego, podstawową grupą społeczną, elementarną komórką życia w społeczeństwie. W rodzinie proces wychowania przebiega w sposób stały, ciągły we względnie stabilnym, choć dynamicznym środowisku. Rodzina jest naturalnym środowiskiem wychowawczym.

Klasyfikacja rodziny:

• wielopokoleniowa i jednopokoleniowa

• bezdzietna, jednodzielna i wielodzietna

• patriarchalna i matriarchalna

• miejskie, wiejskie

• pracujące, niepracujące

• wierzące, niewierzące

Cechy rodziny:

• tworzą ją osoby, które łączy związek małżeństwa pokrewieństwa lub adopcji

• na ogół mieszkają pod jednym dachem i ze wspólnym gospodarstwie domowym

• współdziałają ze sobą zgodnie z wewn. Podziałem ról między innymi tworząc warunki niezbędne do wychowania i utrzymania dzieci

• stanowią grupę otwartą na wpływy zewn., kształtujący system wartości i norm zachowania się społecznego

Funkcje rodziny:

• prokreacyjna (zachowanie ciągłości rodziny)

• wychowawcza

• gospodarcza

• ekonomiczna

• społeczna

• kulturotwórcza

• seksualna

• socjalizująca

Struktura rodziny: cechy strukturalne to wielkość oraz kolejność urodzenia się dziecka.

Postawy rodziców wg. Ziemskiej

1. pozytywne

• akceptacja

• współdziałanie

• rozumna swoboda

• uznanie praw dziecka

b) negatywne

• odtrącająca (unikanie, odtrącanie)

• nadopiekuńcza

• nadmiernie wymagająca

Środowisko wychowawcze wg. Hulla- podłoże procesu socjalizacji w kontekście kultury danej społeczności; teren, na którym odbywa się proces społecznego uczenia się.

Środowisko wychowawcze dzielimy na:

1. naturalne (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna 0

2. intencjonalne (bezpośrednie- żłobek- przedszkole, szkoła; pośrednie- służba zdrowia, zakłady pracy, świetlice, prasa, radio, telewizja)

Różnica między środowiskiem naturalnym a intencjonalnym -

W naturalnym osoby nie mają profesjonalnego przygotowania, ale łączą je z wychowankami więzy krwi lub głębsze uczucia, wychowanie jest często nieświadome; łatwiej zmienić szkołę niż rodzinę.

W intencjonalnym osoby są profesjonalnie przygotowane, jest przygotowany wcześniej program nauki i określone są cele.

Typy środowiska ogólnego:

• naturalne (składniki geofizyczne, biogeograficzne, przyrodnicze- fauna flora, zasoby mineralne i wodne, klimat)

• społeczne (złożony układ osób i grup ludzi, pełnionych przez jednostkę ról i stosunków interpersonalnych)

• kulturowe ( składniki historycznego dorobku społeczności i narodu- dobra kultury materialnej i duchowej, techniczne środki upowszechniania kultury).

1

PEDAGOGIKA I JEJ DZIAŁY

H

CYBERNETYKA

EKONOMIKA

DEMOGRAFIA

LOGIKA

ESTETYKA

HIGIENA

ETYKA

PRAKSEOLOGIA

T

K

A

B

P

F

S

---