1. Pojęcie teologii dogmatycznej, jej źródła, przedmiot, metoda i zadania.

Teol. - nauka, w której rozum chrześc. upewniony i oświe­cony światłem wiary stara się myślą pojąć to, w co wierzy. Wyrasta z głoszenia Ew i opiera się na rozumie oświe­conym wiarą. Teol. dogm. po raz pierwszy użył luterański teolog Calixt w XVII w. Dogmat - prawda objawiona przez Boga i podawana przez Kł do wierzenia jako objawiona. Jest to więc systematyczna i metodyczna re­fleksja nad nadprzyrodzoną rzeczywistością Bożą, objawioną przez Boga. Jest nauką, gdyż posiada: oczywistość (pewność poznania) wyniku i wynikania, sprawdzalność wyniku i wynikania, posługuje się metodą, ma swój język.

Źródło teologii dogmatycznej - jest Bóg, to, co Bóg nam o sobie objawił: Pismo Św, Tradycja. Źródło podmiotowe to rozum oświecony wiarą.

Zadania teologii dogmatycznej: 1. wydobywać z objawienia prawdy, które mają charakter doktrynalny, 2. włączać je w ogólną hist. zbaw. i przedsta­wić w sposób systematyczny, 3. Koncentrować wokół jednej, 4. umysłem oświeconym wiarą poznawać, zgłębiać i coraz lepiej wyrażać Bożą rzeczywistość objawioną. 5. Wiązać dogmat z życiem. 6. Określać kwalifikacje teol.: De fide divina catholica definita, De fide divina catholica - prawda z powszechnego nauczania. De fide divina - wynika z objawienia prywatnego. De fide ecclesiastica - przyjęta na autorytet Kła. Fidei proxima - w stadium ustalania, nie ma obowiązku przyjmować wiarą Boską. Thelogice certa - uważana przez większość teologów za prawdziwą. teoria, opinia, hipoteza. 7. Bronić prawd objawionych.

Metoda - Planowe i systematyczne stosowanie określonych czynności, by rozumem oświeconym wiarą przyswoić obja­wienie, zgłębiać je i przez to docierać do rzeczywistości Bożej. Dwie metody:

- pozytywną - planowe i systematyczne postępowanie celem wykazania, jaka prawda zawarta jest w źródłach Objawienia i w jaki sposób jest tam zawarta. - spekulatywną - planowe, systematyczne i re­fleksyjne zgłębianie prawd obja­wionych za pomocą rozumu oświe­conego wiarą. Obie składają się z dwóch dróg poznawczych: odgórna (od Boga do czł.) i oddolna (od czł. do Boga).

4. Wartość i rozwój dogmatów

Dogmat - doktryna w objawieniu Bożym, przekazywana przez naucz. urząd Kła w powszechnym nauczaniu zwyczajnym lub uroczystym. Kł formuje dogmat mocą otrzymaną od Chr. Są światłem na drodze naszej wiary. Cel dogmatu: wierne zachowanie Ew: „Ale gdybyśmy nawet my lub anioł z nieba głosił wam Ewangelię różną od tej, którą wam głosiliśmy - niech będzie przeklęty!” (Ga 1, 8). Nica (Chrystus współistotny Ojcu), Efez i Chalcedon (Czł i Bóstwo J.). SWI: nieomylność papieża, Pius XII 1950: wniebowzięcie Maryi.

Dogmaty nie dają pełnego i systematycznego poznania objawionej rzeczywistości Bożej, dają poznać częściowo, są jednak prawdziwe i owocne dla duchowego życia czł. Dogmat posiada formułę dogm. Formuła opisuje obiektywną rzeczywistość Boga, niezależnie od wiary i uczuć czł. Formuły podlegają rozwojowi: ilościowy - zakończony wraz ze śm. ostatniego Apostoła (Jan ok. 100); jakościowy - pogłębianie objawionych prawd. Rozwój dogmatu dotyczy formuły dogm: aspekt - rozwój formuły - uściślanie; rzeczy. Boża ukryta w Objaw. jest ciągle odkrywa­na i przybiera postać formuły dogm., dogmaty z powszechnego nauczania mogą przechodzić w dog­m. z nauczania uroczystego; zgłębianie, poznawanie objawionej rzeczywistości Bożej w ogó­le. Przyczyny rozwoju: działanie Ducha Św, ekspansja poznawcza ludzkiego rozumu, życie Kła, błędy i herezje, czynniki różne - społ., ekon., polit. Teorie rozwoju dogmatów (czyli w jaki sposób człowiek pogłębia dogmat): intelektualistyczna -intelekt, rozum; egzystencjalna - wola, intuicja, eklektyczna - wszystkie władze czł. SWII, określany przez Jana XXIII jako duszpasterski, nie sformułował dogmatu.

7. Nadnaturalna poznawalność Boga

Poznanie nadnaturalne dokonuje się przez akt wiary i stanowi zalążek życia mistycznego. Wiara ma charakter poznawczy, gdyż władzą wiodącą w akcie wiary jest rozum oświecony łaską. Przedmiotem takiego poznania jest Bóg i cała Jego rzeczywistość dana nam w objawieniu. „Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno, wtedy zaś zobaczymy twarzą w twarz. Teraz poznaję po części, wtedy zaś poznam tak, jak i zostałem poznany” (1 Kor 13, 12). Czł mocą rozumu mógłby dojść do prawdziwego i pewnego poznania Boga. W praktyce jednak ludzki umysł, obarczony grzechem, ulega łatwo błędom. Z tego powodu, aby bez błędu i z pewnością poznać Boga, każdy czł potrzebuje światła Objawienia. Poznanie nadnaturalne to przyjęcie przez wiarę Bożego Objawienia, On pozwala się poznać. Objawił się w pełni, posyłając swego Syna. Poznanie nadprzyrodzone ma potrójny charakter: poznanie przez wiarę - spotkanie dwóch osób: Boga i czł (personalistyczny charakter poznania). Rozum umocniony łaską zostaje uzdolniony do poznania rzeczywistości Bożych., których w naturalny sposób nie byłoby w stanie poznać. Ma charakter egzystencjalny i rozwojowy - w miarę rozwoju wiary wzrasta poznanie wiary. Cechy: niejasność (nie jest widzeniem twarzą w twarz), niedoskonałość, stanowi wstęp do poznania eschatologicznego. Poznanie mistyczne - poznanie przez wiarę, usunięta została wszelka niejasność. Występowanie doznań mistycznych. Cechy: doświadczenie obecności Boga, zwiększa miłość, niezależne od woli czł. Poznanie eschatologiczne - widzenie twarzą w twarz, w Królestwie Boga.

10. Nauka katolicka o stworzeniu a nauka o przyrodzie

„Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię” (Rdz 1, 1) - stworzenie jest początkiem historii zbawienia, osiągającej punkt kulminacyjny w Chr. Początek świata jest obiektem zainteresowania nauk przyrodniczych. Teologia i nauki przyrodnicze nie stoją w sprzeczności, badają jeden problem, ale w innych aspektach. Teologia szuka odpowiedzi na pytanie: jaki jest sens tego początku: czy rządzi nim przypadek, czy transcendentny, rozumny i dobry Byt? Jeśli świat jest dziełem tego Bytu, to dlaczego istnieje zło i czy można się od niego wyzwolić? Uroczyste określenie wiary o stworzeniu świata przez Boga: SLat.IV (1215); SWI (1869 - 1870). Rozum ludzki jest zdolny do odnalezienia odp. na pytanie o początek, choć to poznanie jest często błędne. Dlatego z pomocą przychodzi Objawienie.

A. Katolicka nauka o stworzeniu. „Bereszit bara Elohim” - na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.

1. Bóg dał początek wszystkiemu, co istnieje poza Nim (na początku, przed wszystkimi bytami). 2. tylko On jest Stwórcą (bara, ma zawsze jako podmiot Boga). 3. całość tego, co istnieje („niebo i ziemia”), zależy od Stwórcy. Stworzenie jest dziełem całej Trójcy. Wszystko przez Nie [Słowo] się stało (J 1,2); W Nim wszystko zostało stworzone (Kol 1,16). Świat został stworzony dla chwały Boga. Troską Boga jest zbawienie czł, Jego chwałą jest czł usprawiedliwiony, celem czł jest udział w życiu Bożym. Tajemnica stworzenia: Bóg stwarza przez mądrość i miłość; creatio ex nihilo; stwarza świat uporządkowany i dobry (Mdr 11,20); jest transcendentny wobec stworzenia i jest w nim obecny; Bóg podtrzymuje i prowadzi swe stworzenie creatio continua. Przymioty aktu stwórczego: duchowość - rzekł i stało się; niekomunikatywność - tylko Bóg; trwałość - Bóg nie jest zegarmistrzem, ale podtrzymuje świat.

B. Teologia wobec nauk przyrodniczych.

Niesprzeczność między wiarą w stworzenie świata a teorią ewolucji - wiara dotyczy Boga Stwórcy jako ostatecznej przyczyny istnienia świata, teoria ewolucji próbuje wyjaśnić sposób powstawania i rozwoju świata.

Teoria ewolucji (K. Darwin, O powstawaniu gatunków droga doboru naturalnego) wykorzystywana przeciw wierze, zwalczana przez członków Kła. Nauka wiary: empirycznie niesprawdzalna, nie może być ani potwierdzona, ani zakwestionowana przez n. przyr. Nie oznacza, że Bóg w jednym momencie uczynił taki świat, jaki widzimy obecnie. Nauki przyrodnicze: potwierdzona przez ustalone fakty zmienności form życia, empirycznie sprawdzalna. Nie wyjaśnia, dlaczego byty ulegają zmianom, jaka jest ostateczna przyczyna ich istnienia.

13. CHRYSTUS PRAWDZIWY BÓG I INTEGRALNY CZŁOWIEK

Źródła objawienia o człowieczeństwie Chr.: Pismo Św.: A. Proroctwa ST określają z jakie­go pokolenia będzie pochodził Mesjasz (Iz 11,1), z jakiego rodu (Iz 9,56), będą określać miejsce Jego urodzenia (Mi 5,1), opisywać Jego cierpienia (Iz 53,2-12). B. Ew. określają JChr jako Syna Czł. (Mt 11,19; Mk 8,31; Łk 9,58). Ew. podają Jego genealogię ludzką (Mt 1,1-17 - rodowód JCh; Łk 3,23-38). Ew. podkreślają także normalny, ludzki rozwój J. (Łk 2,40 - Dziecię zaś rosło i nabierało mocy napełniając się mądrością). W całym życiu i działaniu J. ukazuje się jako pełny, integralny czł (zmęczony, senny, głodny); daje się określić ży­cie intelektualne, uczuciowe, działanie woli; narodowość Chr jako Żyda jest niepodważalna. Dla autorów NT fakt, że Jezus był prawdziwym czł, jest całkowicie oczywisty. Tradycja - Ojcowie Kła, zwłaszcza Ap., utrzy­mują, że Chr był integralnym czł. Podkreślają to zwłaszcza mówiąc o męczeńskiej śmierci J.: Klemens Rzymski, Ignacy Antiocheński, Ireneusz, Tertulian. Prawda o człon. J. zawarta jest: Symbol Ap. i Atanazjański. Była podejmowana na soborach chryst. Nicea I (325), Efez (431), Chalcedon (451), Lion (1274), Florencja (1441). Prawda o Chr. czł jest dogmatem wiary z uroczystego nauczania. Chr - prawdziwy czł. ludzka natura, wola, działanie.

Błędy chrystologicznoantropologiczne: Sekty gnostyckie Chr. nie mógł przyjąć ciała rzeczywistego, przy­jął ciało pozorne (dokeci). Apolinaryzm Chr. przyjął ciało i duszę zmysłową, nie przyjął duszy rozumnej, która została zastąpiona przez Bóstwo Chr. Nie jest On więc w pełni czł. Monofizytyzm Uznawał w Chr dwie natury Boską i ludz­ką przed wcieleniem. W momencie połączenia Bóstwo pochłonęło naturę ludzką. Monoteletyznt w Chr mimo dwóch natur istnieje tylko jedna wola.

CHRYSTUS PRAWDZIWY BÓG - JChr jest świadomy swego Bóstwa, ale objawia je stopnio­wo. Nie mówi wprost, że jest Bogiem równym Ojcu. Korzysta z wyznania kogoś (J l8,33-37). Chr w swojej działalności wskazuje na fakt prowadzą­cych do uznania Jego Bóstwa. Ukazuje, że jest więk­szy niż król Salomon (Mt 12,41-42), niż prorocy i Jan Chrzciciel (Mt 16,13-l4), większy niż aniołowie (Mt 4,11), godniejszy niż Świątynia (J 2,l9-21) i świętszy niż Szabat (Mt 12,8 o łuskaniu w szabat). Czyniąc cuda Chr czyni je we własnym imieniu (Mk 5,41 wskrzeszenie córki Jaira). JChr jawi się jako postać nie­zwykła, o przymiotach Boskich. Chrystus posiadał dwie natury i jedną Osobę - Boską. Orzeczenie S.Chalc.: Jest jeden i ten sam Syn, Pan nasz JChr, doskonały w bóstwie i w człon., w dwu naturach, bez pomieszania i bez zamiany, bez podziału i bez rozłączenia. Nigdy nie została usunięta różnica natur przez ich zjednoczenie.

Bóstwo Ch w Ew. - Mt 11,27 - Wszystko przekazał mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić. Wszystko należy rozumieć w sensie natury Ojca i Syna! Chr ma tę samą naturę co Ojciec. Ojciec i Syn są równi pod względem poznania! Ten kto posiada przymiot Boski, posiada Boską naturę, a więc jest Bogiem. Mt 16,16 - Szymon Piotr: Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego. Ch. jest Synem Bożym posiadającym tę samą naturę co Ojciec. J 1,1-3 - Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga. Słowo odnosi się do drugiej Osoby Boskiej, Chr. Bogiem było Słowo. Głównym dowód za Bóstwem J. J 5,17 - Jezus im odpowiedział: Ojciec mój dzia­ła aż do tej chwili i Ja działam. Chr stawia się na równi z Bogiem. Równość w działaniu zakłada równość w naturze! Ja i Ojciec jedno jesteśmy (J 10, 30) - jedność natur, woli i działania.

Bóstwo Chr w Dz. Ap. - Księga ta objawia rze­czywistość Bożą, a z drugiej stanowi dowód wiary pierwotnego Kła w Bóstwo Chr. Dz 2,21 - Każdy kto wzywać będzie imienia Pańskie­go, będzie zbawiony. Dz 3,6 - Nie mam srebra ani złota, powiedział Piotr, ale co mam, to ci daję. W imię Jezusa Chrystusa Nazarejczyka, chodź! Piotr i Jan w imię Jezusa dokonują cudów. Dz 4,12 - nie ma w żadnym innym zbawienia, gdyż nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być zbawieni. W imieniu J. dokonuje się zbawienie. On jest Panem wszystkich Kyrios. Chr jest najwyższym sędzią żywych i umarłych, przez Jego imię dokonuje się odpuszczenie grzechów.

Bóstwo Chr w Listach św. Pawła - Św. Paweł jest świadkiem tradycji apost., autor jest absolutnie przekonany o Bóstwie Pana. Kol 1,15-20 - On jest obrazem Boga niewidzialnego, Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone.. Chr. posiada Bożą naturę, doskonale ją wyraża w swoim życiu: Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone.

16. PRZYMIOTY ODKUPIENIA.

Rz 5, 18 - Jak przestępstwo jednego sprowa­dziło na wszystkich ludzi wyrok potępiający, tak czyn sprawiedliwy Jed­nego sprowadza na wszystkich ludzi usprawiedliwienie dające życie. Chr cierpiał, umarł i zmartwychwstał. Dokonał odkupienia wszystkich ludzi, czasów. SVII: Syn Boży, przez wcielenie swoje zjednoczył się jakoś z każdym człowiekiem i od tego momentu czynności Jezusa, zwłaszcza Jego śmierć i zmartwychwstanie, dosięgać będą każdego czł. Ale kto z odkupionych faktycznie się zbawi? Pojawia się tu koncepcja apokatastazy. Apokatastaza skrajna - wszystkie stworzenia będą zbawione, odrzucona przez Kł. Apokatastaza umiarkowana - mówi o zbawieniu wszystkich ludzi. Prawda o powszech. odkupienia jest dogmatem wiary.

Personalizm odkupienia 1 Kor 15,10 Lecz za łaską Boga jestem tym, czym jestem, a dana mi łaska Jego nie okazała się daremną; przeciwnie praco­wałem więcej od innych, nie ja, co prawda, lecz łaska Boża ze mną.

Personalizm to osobowy wymiar dzieła, jakiego dokonał Chr. Odkupienie Chr w doskonały spo­sób przenika i przemienia ludzkie wnętrze. Po drugie to przyjęcie przez czł jako osobę daru odku­pienia. Personalizm odkupienia: zakłada wolność czł, podkre­ślając jego wielkość i godność.

Kosmiczny wymiar odkupienia Rz 8,20-21 Grzech pierw. i grzechy aktualne ludzi sprawiły, że wszechświat został poddany niewoli grzechu i szatana. Ofiara Chr stanowiła wyzwolenie, pojednanie wszechświata z Bogiem. Przez zmartwychwstanie i uwielbienie, ciało Chr stało się wszechkosmiczne, a On sam stał się Panem wszechświata. Zadaniem czł jest współpraca z łaską odkupienia. Wierzący ma realizować posłannictwo przez sakralizację wszechświata. Eucharystia, jej kosmiczne elementy chleb i wino są przeistaczane w Ciało i Krew zmartwychwstałego.

FAZA ODKUPIENIA - Zstąpienie do piekieł - 1 P 3,18-20 Naukę o zstąpieniu J. do piekieł omawiano na synodach w: Syrmium (359), Nike (359), Konstantynopolu (360). W 370 r. w Akwilei włączono do wyznania wiary: Zstąpił do podziemi. Formułę dzisiejszą: zstąpił do piekieł ma Symbol Atanazjański. SLater. IV (1215): Zstąpił do otchłani, powstał z martwych, wstąpił na niebiosa. Lecz zstąpił duchem, a powstał ciałem, wstąpił zaś do nieba z ciałem i duszą. Dogmat wiary z uroczystego ogłoszenia. Interpretacja tradycyjna - starożytne pojmowanie wszechświata, szeol był miejscem umarłych. Chr zstępując do otchłani wpro­wadza sprawiedliwych do nieba. Interpretacja współczesna - zstąpił do otchłani, by przezwyciężyć śmiertelny los czł i utorować dostęp do życia. Zmartwychwstanie - 1 Kor 15,3-4 W zmar­twych. udzielona została człowieczeństwu Chr pełnia chwały i mocy. Zmartw. ma charakter odkupieńczy. A jeśli Chr nie zmartwychwstał, daremne jest na­sze nauczanie, próżna jest wasza wiara (1 Kor 15,14). 1 Kor 15,20: Tym czasem jednak Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli. Wniebowstąpienie - Kons. o św Liturgii SWII - jeden z istotnych elementów paschalnego misterium odkupienia. Chodzi tu o nie­widzialne wywyższenie i uwielbienie w niebie przez Ojca, które nastąpi­ło już w chwili zmartw. W Credo: siedzi po prawicy Boga Ojca wszech­mogącego. Zesłanie Ducha Świętego - Dz 1,5.7-8: Jan chrzcił wodą, ale wy wkrótce zostaniecie ochrzeczeni Duchem Świę­tym. Moc Duch Św. działać będzie w świe­cie grzechu i śmierci jako zasada nowego ży­cia. Zesłanie Ducha Św to integralna część odkupienia i realizacja tego odkupienia. Z jednej strony jest to jednora­zowe wylanie Ducha na Apostołów w Wieczerniku, z dru­giej jest to nieustanne posyłanie Ducha przez Ojca i Syna. Paruzji - Powtórne przyjście Chr. w chwale na końcu czasów. Królewskość Chrystusa - 1Kor 15,25-28 Trzeba bowiem, ażeby królował, aż położy wszystkich nieprzyjaciół pod swoje stopy. Jako ostatni wróg, zosta­nie pokonana śmierć. Jego panowanie opiera się na trzech władzach królewskich: a) władzy ustawodawczej (ustalanie i przekazywanie przykazań), b) władzy sądowniczej (przyjdzie na końcu czasów jako Sędzia), c) władzy wykonawczej (to On dokona sądu ostatecznego). Panowanie Chr zostało naznaczone Jego zwycięstwem nad śmier­cią. Królestwo Chr posiada cechy: jest królestwem duchowym, powszechnym, wiecznym, jego elementami konstytutywnymi są: miłość, prawda, sprawiedli­wość, pokój. Lumen gentium 14-16

19. PRZYNALEŻNOŚĆ DO KOŚCIOŁA JAKO LUDU BOŻEGO

Św. Cyprian broniąc jedności Kła: poza Kłem nie ma zbawienia. W dziele O jedności Kła kat. mówi: Kto odłącza się od Kła, łączy się z cudzołożnicą i po­zbawia wszystkiego co mu ów Kł dać obiecuje; zry­wając z Kłem Chrystusowym rezygnuje na zawsze z Chr nagrody. Pojawia się pytanie: co z tymi, którzy nie należą do Kła, a jednak są święci? SWII w Lumen gentium nawiązuje do biblijnego obrazu Ludu Bożego. Granice tak pojętego Kła zostały poszerzone, a zasada św. Cypriana pozostała aktualna. Soborowa nauka o przynależności Kła jako Ludu Bożego: 1. Szukający Boga - bez własnej winy nie znając Ew Chr i Kła, szczerym sercem szukają Boga. 2. Niechrześcijanie - Ci, którzy jeszcze nie przyjęli Ew, ale przy­porządkowani są do LBożego. Członkowie wielkich religii świata (islam, hinduizm, buddyzm) uznających istnienie Boga Stwórcy mogą się zbawić. 3. Chrześcijanie - niekatolicy - będąc ochrzczeni noszą imię chrześcijan, ale nie wyznają całej wiary. Protestantyzm i prawosławie. 4. Chrześcijanie - katolicy - Ci, dla których trwanie w Kościele jest konieczne ze względu na ich zbawienie.

Przynależność do Kościoła a misje - Nic nie zwalnia Kła z obowiązku działalno­ści misyjnej. Misje są pozytywnym nakazem Chr. Posłannictwo chrześcijan skupia się na dawaniu świadectwa o Chr, ma charakter ewangelizacyjny. Logika pastoralna wskazuje by dążyć do zbawienia drogą najkrótszą, najbardziej efektywną.

22. PROBLEM UDZIAŁU W DZIELE ODKUPIENIA I MACIERZYNSTWO NMP

Boże macierzyństwo Maryi - Macierzyństwo Maryi jest Bożym macierz. Bóg obdarzył Maryje świętością bez zmazy na podobieństwo Ojca. Chciał, aby ludzkie poczęcie Słowa było dziewicze na wzór odwiecznego rodzenia. Maryja na podobieństwo Boga Ojca, staje się Matką Ch, ale daje Synowi jedynie naturę ludzką. Skutkiem poczęciem i kresem rodzenia jest zawsze osoba dziecka. Dlatego Maryja jest Matką Bożą - Theotokos - S.Efeski jedność 2 natur w 1 osobie. M jt Matką Bożą - S.Nicea. Ujawniło się istnienie dwóch szkół: Aleksandryjskiej i antiocheńskiej. Ta ostatnia uznała istnienie w Chr dwóch natur i dwóch osób. Nestorianie mówili, że Maryja dając Synowi Bożemu ludzką naturę stała się matką ludzkiej osoby w Chr - Christotokos. Szczególne miejsce biblijne mówiące o Bożym macierzyństwie M. to opis nawiedzenia Św Elżbiety, a szczególnie dialog miedzy nimi. Biorąc pod uwagę kontekst słów „matka mojego Pana” należy uważać, że oznacza ono matkę Boga. W przypadku M., tylko ona jest rodzicem ziemskim Jezusa, dlatego posiadał On ciało z M. Przez zrodzenie Ch. M. włącza się w Jego dzieło odkupienia, gdyż rodzi Odkupiciela. To macierzyństwo Boże jest podstawą Jej pozostałych przywilejów. Stojąc pod krzyżem stała się M. Matką Kła.

Udział Maryi w dziele odkupienia - Odkupicielem ludzkości jedynym i doskonałym jest JCh, brał udział bezpośrednio i fizycznie. Życie Jego można podzielić na: życie ukryte i publiczne. W każdym z tych etapów towarzyszą Mu ludzie. W pierwszym Matka i opiekun Józef. W drugim uczniowie, apostołowie. W jakiej mierze Matka brała udział w odkupieniu? Są trzy stanowiska: M. nie bierze w ogóle udziału; bierze udział moralnie i fizycznie jako współodkupicielka; bierze udział, ale jedynie moralnie. Teksty biblijne ukazujące rolę M. w życiu Chr: zwiastowanie, narodzenie, ofiarowanie, w Kanie Galilejskiej, śmierć na krzyżu. Tradycja i nauka Kła: symbole wiary, listy św. Leona, list Piusa X na 50 lecie ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu, Lumen gentium.

Udział M. w obiektywnym dziele odkupienia. Bezpośredni udział brała tylko w fazie przygotowawczej przez zrodzenie Syna Bożego. W dal­szym etapie bierze udział przez wychowanie J. i moralne wspieranie. Nie brała udziału w fazie głównej odkupienia w sensie bezpośred­nim i fizycznym. W subiektywnym dziele odkupienia M. z woli Chr bierze aktywny udział jako Pośredniczka łask. Nie jest jednak Pośredniczką tak jak Chr, ale jedynie przez Chr i w Chr. Przez swoje współ­działanie z Chr w zbawieniu wszystkich ludzi M. na mocy testamentu z krzyża staje się Matką wszystkich. SWII unika tytułu Współodkupicielka, ograni­czając do udziału obiektywnego do charakteru moralnego i pośredniego. Udział M. w subiektywnym dziele odkupienia jest dogmatem wiary z powszechnego nauczania - de fide divina catholica.

25. Warunki ważnego i godziwego szafowania sakramentów

SZAFARZ - w imieniu Chr i Kła spełnia sakramenty. Sakrament jest szafowany tzn. sprawowany i udzielany). Szafarzem jest: główny jest Bóg przez Chrystusa w Duchu (laska); drugorzędny - spełnia sakramenty w imieniu Kł. 1. zwyczajny - posiada władze do szafowania 2. nadzwyczajny- delegowany przez Kł.

1. konsekrowany - na mocy święceń; 2. niekonsekrowany - bez świeceń

1. publiczny- ksiądz; 2. niepubliczny - bez zachowania przepisów na pod­stawie udzielonej władzy

WAŻNOŚĆ: niezbędność władzy Kościoła u szafarza; uwaga zewn. (na czyn) i wewn. (przekonanie); intencja: 1. aktualna (w danej chwili); 2. wirtualna; 3. habitualna (ze względu na podmiot i przedmiot, na mocy święceń) Wewnętrzne zachowanie intencji Kościoła; ważne użycie formy i materii sakramentu.

GODZIWOŚĆ: stan łaski uświęcającej; ustanowienie przez Kościół; brak przeszkody skutku u przyjmującego

28. Powszechne rozdawnictwo łaski.

Nie ulega wątpliwości że łaska została udzielona wszystkim bez wyjątku i dlatego była ona jednym
z najsilniejszych impulsów dla pierwszych chrześcijan. Dlatego szli na cały świat aby zaszczepić Dobrą nowinę, ponieważ łaska Chr jest przeznaczona dla wszystkich i oni są jej rozdawcami dla wszystkich. Każdemu czł będącemu w stanie łaski uświęcającej Bóg udziela łaski wystarczającej do zachowania przykazań. Natomiast wszystkim grzesznikom udziela Bóg łaski wytaczającej ku zbawiennemu nawróceniu.

Czyny zbawienne i zasługujące. Czyn zbawienny - musi być łaska uczynkowa, ma związek ze zbawieniem. Czyn zasługujący - musi być łaska uświęcająca (łacińskie Meritum - zasługa). Meritum: De conguro - nagroda (zasługa wynikająca z obietnicy); De condigno - zapłata (zasługa wynikająca ze sprawiedliwości). Uczynki zasługujące człowieka usprawiedliwionego (w stanie łaski) zasługują na pomnożenie laski i osiągnięcie życia wiecznego. De fide divina catholica - Trydent

Osiągnięcie życia wiecznego może zawierać w sobie jego pomnożenie, jednak nic konkretnego o tym powiedzieć nie można. Poglądy niekatolickie, protestanckie nie dopuszczają żadnych zasług. Mt 16, 27; Mt 25, 34; 1Kor 9, 24. Warunki czynu zasługującego: stan doczesnego życia - doczesność; posiadanie łaski uświęcającej; dobrowolność czynu; czyn musi być moralne dobry. Przedmiot zasługi (co można wysłużyć): pomnożenie łaski uświęc., łaski uczynkowe, dobra doczesne, łaskę końcowego wytrwania, łaskę dla innych. Ożywienie zasługi (Hbr 6, 10) W grzechu ciężkim traci się łaskę uświęcającą, traci się zasługi, ale w momencie odzyskania łaski odżywają zasługi (powszechna nauka katolicka, ale nie dogmat wiary).

31. NATCHNIENIU PISMA ŚWIĘTEGO I JEGO SKUTKACH.

KK 101-133. 105 -103; oraz Kons. „Dei verbum”. Bóg jest Autorem Pisma Św. Prawdy przez Boga objawione, które są zawarte i wyrażone w Piśmie Św, spisane zostały przez łudzi pod natchnieniem Ducha Św. Św. Matka Kł uważa, na podstawie wiary apostolskiej, księgi SiNT w całości, ze wszystkimi ich częściami za święte i kanoniczne, dlatego że, spisane pod i tchnieniem Ducha Św. Boga mają za Autora i jako takie zostały Kłowi przekazane. Natchnienie biblijne - działanie Boga, przez które czł jest podniesiony ponad swą naturę. Jest to napełnienie Duchem Św dla prawidłowego osądu tajemnic. jakich Bóg dozwala oglądać czł. Natura natchnienia: podwójne autorstwo: charyzmatyczny wpływ Boga na autora-czł, przyjęcie przez czł natchnienia Bożego: rozumem (oświecenie), wolą (poruszenie), władzami wykonawczymi (asystencja Boga). Rezultatem spełnionego natchnienia: Księgi. Skutki natchnienia: prawda tekstu - nieomylność, zgodność z życiem, świętość- zgodność autora z prawem naturalnym i moralnym, dynamiczność - łaska i siła Boża przemieniająca i uświęcająca człowieka. Ma charakter normatywny: jak żyć i w co wierzyć. 2 Tm 3. 14-ł 6 - natchnienie od Boga dla nawrócenia; 1 Tes 2, 13 - usłyszane słowo, jako słowo Boga, który działa w nas wierzących. Definicja ogólna natchnienia: nadprzyrodzone działanie Ducha Świętego, które sprawia, ze prawdziwe słowo ludzkie, jest równocześnie Słowem Bożym.

Definicja tradycyjna: bezpośredni, nadprzyrodzony, pozytywny i charyzmatyczny wpływ Boga na umysł, wolę i władze wykonawcze piszącego, dzięki czemu powstała Księga autorstwa Boga i człowieka. Dwa aspekty natchnienia: 1. Boże autorstwo (Bóg jako pierwszorzędny autor), 2. rola czł (narzędzie w ręku Boga), niemniej czł jest drugorzędnym autorem Pisma Św. Dwa podstawowe teksty o natchnieniu: 2 Tm 3,16 - Wszelkie Pismo od Boga natchnione [jest] i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości. 2 P 1,20-2 1 - To przede wszystkim miejcie na uwadze, że żadne proroctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjaśnienia. Nie z woli bowiem ludzkiej zostało kiedyś przyniesione proroctwo, ale kierowani Duchem Św mówili od Boga święci ludzie.

Natchnienie czynne - działanie Boga na czł, Bóg wpływa w charyzmatyczny sposób na czł, aż do końca spisania księgi. Natchnienie bierne - czł przyjmuje dar Bożego działania poprzez władze wykonawcze. Natchnienie terminatiwne - Biblia chroni przed błędem, widać w niej ślady współpracy człowieka z Bogiem (styl osobisty autora - człowieka), i Boskie autorstwo (skuteczność ciągłość, prawda).

Sfery działania Boga: Rozum - Bóg oświeca i daje poznać co chce, aby było w Biblii, Wola - Bóg daje czł impuls skłaniający do pisania, Władze wykonawcze - wzrok, słuch, pamięć, Bóg cały czas czuwa nad człowiekiem w trakcie pisania, aby ustrzec tekst przed błędami.

Ostateczny kanon Księgi Pisma Św - STryd. Filon z Aleksandrii uważał, że Septuaginta jest natchniona, w rzeczywistości tylko oryginały są natchnione, a LXX jest przekładem. LXX powstała III - II w. p. n. e.

Natchnienie a Objawienie - Objawienie - to Boskie oświecenie ukazujące czł rzeczy nowe, dla niego nieznane. Natchnienie - rozciąga się na rozum, wolę, władze poznawcze czł. W Piśmie Św wszystko jest natchnione, ale nie wszystko jest objawione. Natchnienie i objawienie są ściśle ze sobą związane, ale nie jest to tym samym.

34. Prorok

W ST nabi (prorok) wołający, powołany przez Boga. Stare teksty nazywają: Widzącymi (1 Sm 9,9) i mężami Bożymi (znane są też prorokinie). Stanowili podstawę wykształcenia się profetyzmu, z jakim spotykamy się w epoce królów w Izraelu i Ju­dzie, w czasach kryzysów. Prorocy zawodo­wi byli uprawnionymi rzecznikami Boga na dworze królewskim i w san­ktuariach. Prorocy w klasycznym sensie legitymowali się osobiście przeżytym powo­łaniem przez Boga. Powołanie to stanowiło początek i trwałą pod­stawę ich całego przepowiadania. Prorok mówił o doświadczeniu przeniknięcia do głębi jego jestestwa przez Boga i obarczenia go przez Boga szczególną misję służebną. Był ustami i wysłannikiem Boga, a zadanie jego polegało na głoszeniu ludowi woli Bożej. Ich słowa miały skłonić lud do nawrócenia i opamiętania. Ich orędzie zba­wienia miało ukazać nowy horyzont aktualnej nadziei, do pojed­nania z Bogiem. Mówili o przeszłości i przyszłości zawsze ze względu na teraźniejszość. W aspekcie historyczno-religijnym staro­testamentowy profetyzm był zjawiskiem całkowicie niezale­żnym. Sen i przeczuwające widzenie to znamiona widzącego. Określenie "mąż Boży", nadany Mojżeszowi, Samuelowi, Eliaszowi i Elizeuszowi, ukazuje oprócz ele­mentu głoszenia i elementu ekstatycznego ­aspekt urzędu prorockiego: oczeki­wano od niego mocy sprawiania cudów. Starotestamentowy profetyzm nie jest two­rem jednolitym. Sentencje prorockie miały charakter żywego słowa, wyrastającego z bezpośredniego doświadczenia Boga. Prorocy poruszają wielkie tematy zbawczej historii Izraela, aby pokazać, że Bóg dochowuje wierności swemu słowu. Ingerując w życie publiczne i politykę, posługiwali się zawsze tylko słowem; nigdy nie próbowali przy pomocy ludzi podobnie myślących obalić instytucję.

NT mówi o Jezusie jako Tym, w którym objawia się ostateczna bezpośredniość Boga. W Nim dopełnia się prorocki urząd ST. On jest prawdziwym wysłannikiem Boga (J 6,14) i przypada Mu w udziale naznaczony cierpieniem los proroków (Łk 13,33). Tytuł proroka nadaje się jednak też Janowi Chrzcicielowi i Annie. Charyzmat prorocki dorów­nuje pod względem autorytetu charyzmatowi apostołów i nauczycieli. Prorocy przewodzili zgromadzeniom liturgicznym. Ich obowiązkiem było upominać, dodawać otuchy i podnosić na duchu. Byli też fałszywi prorocy, którzy przepowiadali za pieniądze. W rozumieniu Pawła prorokowanie nie polega na odsłanianiu przyszło­ści, lecz na zrozumiałym przekazywaniu i za­ktualizowaniu dla określonej gminy orędzia Boże­go przez charyzmatyka. Prorocy więksi: Iz, Jr, Ez, Dn. Mniejsi: Abdiasz, Ag, Am, Hab., Joel, Konasz, Malachiasz, Mi, Nahum, Sof, Oz, Zachariasz.

40. IDEA MESJANSKA

aramejsko-hebrajskie „Mesjasz”, gr. chrystos - namaszczony

ST - namaszczony odnosi się: przede wszystkim do KRÓLA

Posłaniec Jahwe W HISTORII: król namaszczony, by sprawować funkcję namiestnika Jahwe w Izraelu; król staje się „pomazańcem Jahwe” (2Sam 19,22; Lm 4,20) czyli osobistością świętą, której wierni winni cześć religijną (1Sm 24,7.11;26, 9.11.); od proroctwa Natana każdy król wywodzący się z dynastii Dawida - „Mesjasz” aktualny

Posłaniec Jahwe W MODLITWIE Izraelity: przybrany Syn Jahwe (Ps 2, 7); pewny Bożej opieki (Ps 18, 51; 20, 7; 28, 8); bunt przeciw niemu to szaleństwo (Ps 2, 2); Bóg zawsze przyjdzie mu z pomocą (Hab. 3, 13) i ocali swego Pomazańca (1 Sm 2, 10); mimo to ludzie modlą się za niego (Ps 84, 10; 132,10); po zburzeniu Jerozolimy - posłaniec Jahwe więźniem pogan (Lam 4, 20); => próba wiary dla Izraela; nadzieja odżywa na krótko - Zorobabel => mimo nadziei nie otrzymał korony; już nigdy Mesjasz-król nie stanie na czele narodu żydowskiego

Posłaniec Jahwe W ESCHATOLOGII: prorocy kierują swoje nadzieje w stronę przyszłego króla (pomazańcy się nie sprawdzają); rozwija się mesjanizm królewski => po okresie niewoli; Psalmy są śpiewane w nowym duchu => ich treść kieruje się ku przyszłemu pomazańcowi; nadzieja bardzo żywa zw. w czasach NT; Mesjasz traktowany jest jak dawni królowie; panowanie Mesjasza - rozumiane bardzo realistycznie, widziane w aspekcie politycznym

Inne użycie terminu POMAZANIEC: Pomazaniec Jahwe - w znaczeniu szerszym, metaforycznym, ST mówi o namaszczeniu tam, gdzie wchodzi w grę spełnienie pewnej misji (takiej, która zakłada posiadanie Ducha Bożego np. Cyrus- Iz 45, 1); charakter raczej „okolicznościowy”; [Eliasz => polecenie, by „namaścił Elizeusza na proroka po sobie” (3 Krl 19,16)]; Kapłani - pomazańcami: Po niewoli wzrasta powaga kapłanów - najwyższy kapłan staje się głową społeczności (brak króla); przy objęciu funkcji jest namaszczony (jako pierwszy Aaron - Wj 29, 7); z czasem wszyscy kapłani są namaszczani (Wj 28, 41; 30,30); Najwyższy Kapłan - Kapłan - Pomazaniec => MESJASZ aktualny, jak kiedyś król. W niektórych środowiskach (m. in. teksty z Qumran) oczekiwano przyjścia w czasach ostatecznych dwóch Mesjaszów Mesjasza-króla i Mesjasza-kapłana.

NT - JEZUS a oczekiwanie na MESJASZA

1. Patrząc na Jezus ludzie pytali się KIM ON JEST? Czy nie jest Mesjaszem? (J 4, 29; 7, 40nn) = Czy nie jest Synem Dawida (Mt 12, 23)? Pytania powodują dwie postawy: ze strony władz żydowskich => Uznanie Jezusa za mesjasza => wykluczenie z Synagogi J 9, 22; ze strony uznających Jego cudowną moc => Jezus Syn Dawida, Mesjasz (wyznanie wiary Piotra. Mt 16, 16) - wyznawana przez ludzi wiara jest autentyczna, ale niedoskonała ze względu na pojmowanie Mesjasza jako politycznego wybawcy.

2. Postawa Jezusa: Nigdy nie przypisuje sobie tytułu „Mesjasz”; Pozwala nazywać się Synem Dawida, ale zabrania nazywać Mesjaszem (Łk 4, 41); Akceptuje wyznanie Piotra, ale zabrania o nim mówić (Mt 16, 20).

Jezus podejmuje trud oczyszczenia pojęć mesjańskich. Jezus MESJASZ => CIERPIĄCY SŁUGA (Od niedzieli Palmowej...droga męki...do wywyższenia na krzyżu). ZMARTYCHWSTANIE => CEZURA CZASOWA Uczniowie dopiero po nim mogą zrozumieć, co oznacza tytuł - Mesjasz (Łk 24, 25).

37. Euch.- tradycje ustanowienia, ipsissima verba Jesu - wypowiedziane słowa.

Ustanowienie sakramentów przez Chr w tym także i Euch nie może utknąć wyłącznie w historyzującym zawężeniu: Kł i sakramenty są rzeczywistością powielkanocną (po Zmartwychwstaniu Chr), a zatem ich ustanowienie przez JChr jest wydarzeniem rozległym, obejmującym także Wielkanoc i Zesłanie Ducha Św.

Byłoby zawężeniem ograniczać wywód hist. wyłącznie do tak zwanej Ostatniej Wieczerzy. Również uczty J. wraz ze wspólnotą przed Jego męką odgrywają podobnie znaczącą rolę dla powstania Euch. i jej rozumienia. Te uroczyste uczty były czymś więcej niż tylko antycypacją uczty czasów ostatecznych. Zatem celebracja Euch przez pierwotna wspólnotę jest zakorzeniona w: W często sprawowanych ucztach ziemskiego Jezusa z uczestnikami przychodzącymi z różnych warstw społecznych. W Ostatniej Wieczerzy z uczniami przed Jego męką. W tak zwanych „ucztach ukazań się” wobec świadków zmart.

Jednakże cała tradycja nowotestamentowa ustala powielkanocne celebrowanie Euch przede wszystkim na podstawie wydarzenia Ostatniej Wieczerzy. Wiadomo , że z czterech przekazów o ustanowieniu Euch, które opowiadają o ostatniej uczcie(Mk 14, 22-25; Mt 26, 26-29; Łk 22, 17-20; 1 Kor 11, 23-26), żaden w swojej słownej warstwie nie zgadza się z drugim. Teksty biblijne przekazują więc 4 relacje ustanowienia Euch: 3 w Ew synoptycznych oraz jedną w 1 Liście św. Pawła do Kor. Św. Jan mówi o ostatnim posiłku JChr, który spo­żył w przeddzień śmierci w gronie najbliższych (J 13-17), ale nie wspomina o ustanowieniu Euch., przedstawił mianowicie: umywanie nóg i ostat­nie pożegnanie. O samej Euch mówi Jan w tzw. wielkiej mowie euch. Chr. Mamy do czynienia z zapisem dwóch tradycji; jedną określa się jako Piotrową, zwaną też palestyńską, reprezentują ją Mt i Mk. Drugą tradycję reprezen­tują Łk i 1 Kor; tę tradycję określa się mianem antiocheńskiej, albo tradycji Pawła.

Mk/Mt z jednej strony i Paweł/Łk z drugiej strony. Te dwa typy różnią słowa wypowiedziane nad kielichem: Mk i w nawiązaniu do niego Mt piszą: „To jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana” (Mk 14, 24; Mt 26, 28), podczas gdy Paweł i Łk piszą następująco: „Ten kielich jest Nowym Przymierzem we Krwi mojej” (Łk 22, 20; 1 Kor 11, 25). Jest także uderzające, że w tradycji Mk i Mt nie ma tak zwanego nakazu powtarzania „To czyńcie na moją pamiątkę”, a pojawia się on tylko w tradycji Pawłowo Łk, przy czym Paweł wspomina o tym w obu częściach obrzędu, a Łk tylko w obrzędzie nad chlebem (por. 22, 19). Łk i Paweł czynią wyraźniej aluzje do męki i śmierci Chr (zwłaszcza formuły nad chlebem). Mt i Mk wskazują na pierwotne powiązanie obu części obrzędu euch. z dwoma róż­nymi momentami hebrajskiego posiłku paschalnego. Mianowicie na modlitwę nad chlebem używają terminu: błogosławić - eulogein (Mt 26,26: „J. wziął chleb i od­mówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom”, Mk 14,22), mo­dlitwę natomiast nad winem określają terminem: składać dzięki, odmówić dziękczynienie, eucharistein (następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie dał im).

Ew Łk ostatecznie została zredagowana około roku 80, a zatem Łk opowiadanie o ustanowieniu Euch jest tekstem najpóźniej napisanym. Natomiast pierwszy list do Kor został napisany około roku 55. dokładne badania wykazują, że relacja Łk nie odpisuje wprost, ani nie dopełnia ujęcia Pawłowego, lecz że obie formy każda dla siebie sięgają do wersji tekstu, która pochodziła prawdopodobnie z greckojęzycznej Antiochii i sformułowana została około roku 40. inaczej wygląda sytuacja zależności Mt od Mk. Mt piszący zaraz po roku 70 jest młodszy i zależny od pierwotniejszej Ew Mk, która prawdopodobnie została zredagowana około roku 68. Przede wszystkim powtórne tłumaczenie na aramejski oryginalnych słów pozwala stwierdzić, że Mk całkowicie zachował stary semicki przekaz, choć jego opowiadanie o ustanowieniu Euch powstało prawie po czterdziestu latach już w formie liturgicznej.

Zatem: Łk jest w każdym razie językowo i rzeczowo pierwotniejszy niż Paweł; sięga do przedpawłowego stadium Pawłowej tradycji. Jeszcze bardziej wstecz prowadzi nas Mk, ponieważ pod względem językowym zachował znacznie pierwotniejsze ujęcie tradycji niż Paweł, a także niż Łk. Mk zatem ze swoimi licznymi semityzmami jest najbliższy tradycji ze wszystkich przekazanych nam relacji o Ostatniej Wieczerzy.

Rozmnożenie chleba jako zapowiedź Eucharystii - J 6

Jan również mówi o ostatnim posiłku JChr, który spo­żył On w przeddzień śmierci w gronie najbliższych (J 13-17), ale nie wspomina o ustanowieniu Euch. Przedstawił obszerniej inne świadectwa, mianowicie: umywanie nóg i ostat­nie pożegnanie. Jan, choć nie podaje samego opisu ustanowienia Euch. J 6 - Chleb żywy - 2 ściśle związane z sobą tematy: wiara i Euch. Temat Euch. rozważana jest w dwóch fragmentach:

1. Rozmnożenie chleba - typ Euch. 2. Mowa Eucharystyczna - zapowiedź ustanowienia Euch - największego znaku, w którym sam J, jako prawdziwy chleb z nieba, da ludziom swoje ciało na pokarm.

Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało, wydane za życie świata (6,51) Jeżeli nie będziecie spożywali Ciała Syna Czł. i nie będziecie pili Krwi Jego, nie będziecie mieli życia w sobie. Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem (J 6,53-55). Brak formuły ustanowienia, teologia Euch (J jest chlebem życia, nową manną, zjednoczenie z Chr), związek Euch z wiarą, eschatologiczny wymiar Euch (życie wieczne).

---