DEFINICJA KARTOGRAFII

KARTOGRAFIA - sztuka, nauka i technologia wykonywania map wraz z ich badaniem jako dokumentów naukowych i dzieł sztuki. (BCS 1964, ICA 1973)

BRZMIENIE KLASYCZNE, UKAZUJĄCE JEDNOŚĆ TRÓJDZIELNĄ

KARTOGRAFIA - organizacja, prezentacja [przedstawianie], przekaz [przekazywanie] i użytkowanie geoinformacji w formie [postaci] graficznej, cyfrowej lub dotykowej. (ICA 1989)

KARTOGRAFIA KOMPUTEROWA (COMPUTER ASSISTED CARTOGRAPHY)- stosowanie metod i technik informatycznych do opracowania map oraz wizualizacji danych geograficznych, zwłaszcza

w systemach informacji geograficznej.

DZIAŁY KARTOGRAFII:

KARTOGTAFIA MATEMATYCZNA,

KARTOZNAWSTWO, REDAKCJA MAP,

REPRODUKCJA KARTOGRAFICZNA

POJECIE MAPY

MAPA - uogólniony, matematycznie określony, płaski obraz całości lub części obszaru Ziemi, bądź
innego ciała niebieskiego lub nieba, określający wzajemne położenie przestrzenne i charakter przedmiotów i zjawisk występujących w tym obszarze.

MAPA (MAP)- model rzeczywistości geograficznej przedstawiony w postaci graficznej (rysunkowej lub obrazowej) z zastosowaniem skali i zrozumiałej dla użytkownika symboliki kartograficznej.

Jeśli zachodzi potrzeba podkreślenia graficznej, a więc analogowej postaci mapy nazywa się ją mapą analogową.

SPECYFIKA MAP GEOGRAFICZNYCH

- matematycznie określona konstrukcja,

-zastosowanie specjalnych systemów znaków (symboli kartograficznych),

- wybór i uogólnienie przedstawianych zjawisk.

MODEL (MOOEL)- według normy ISO 19109, abstrakcja pewnych aspektów przestrzeni rozważań. MODEL DANYCH (DATA MOOEL)-

1. abstrakcja świata realnego, która uwzględnia wybrane jego elementy i jest opisana danymi,

2. opis danych oraz ich powiązań odzwierciedlający strukturę informacyjną w danej organizacji lub dziedzinie,

3. wzorzec struktury danych w bazie danych.

WYBRANE CECHY MAPY

SZCZEGÓŁOWOŚĆ - stopień nagromadzenia szczegółów treści mapy.

DOKŁADNOŚĆ- stopień matematycznej zgodności położenia poszczególnych elementów treści na

mapie i w terenie.

WIERNOŚĆ - zgodność treści mapy ze stanem faktycznym.

KARTOMETRYCZNOŚĆ - możliwość mierzenia długości, kątów lub pól z dokładnością odpowiadającą

skali mapy i odwzorowaniu.

CZYTELNOŚĆ - możliwość łatwej i szybkiej percepcji treści w określonych warunkach.

CIĘŻAR GRAFICZNY - stosunek powierzchni zadrukowanej elementami graficznymi do

niezadrukowanej.

WYBRANE ELEMENTY MAPY

SKALA MAPY (MAP SCALE)- stosunek długości odcinka na mapie analogowej do długości tego odcinka

w terenie. * Termin skala jest również stosowany, choć nie całkiem poprawnie, do mapy cyfrowej lut

bazy danych topograficznych celem porównawczego określenia szczegółowości i dokładności danych

cyfrowych oraz ich pochodzenia, np. z digitalizacji mapy analogowej o przyjętej skali.

LEGENDA MAPY (MAP LEGEND)- wykaz znaków występujących na mapie wraz z objaśnieniami oraz

uzupełniające informacje o mapie.

GODŁO MAPY (MAP NOMENCLATURE)- alfanumeryczne oznaczenie położenia sekcji (arkusza) mapy

wykonanej zgodnie z przyjętym podziałem sekcyjnym, dotyczy np. mapy średnioskalowej pokrywającej

obszar całego kraju.

UOGÓLNIENIA POJĘCIA MAPY

GEOPRZEDSTAWIENIE - przestrzenno-czasowy, skalowy, zgeneralizowany model obiektów ziemskich (planetarnych) lub procesów, przedstawiony w obrazowej formie graficznej.

WIZUALIZACJA W KARTOGRAFII

WIZUALIZACJA (VISUALIZATION) - prezentacja danych w sposób wizualny, w postaci obrazów i rysunków.

WIZUALIZACJA - aktywizowanie doświadczeń zmysłowych (percepcyjnych) i emocjonalnych w celu wykorzystania zasobów psychicznych dla przyszłych planów i ich realizacji.

KLASYFIKACJA MAP ->

KRYTERIA KLASYFIKACJI: ZASIĘG. SKALA, TREŚĆ, PRZEZNACZENIE.

MAPA [cd.] Mapy dzieli się na:

* 1) mapy tematyczne *2) mapy ogólnogeograficzne

Z kolei wśród map ogólnogeograficznych wyróżnia się mapy: * zasadnicze- * topograficzne *przeglądowe

MAPA TEMATYCZNA (THEMATIC MAP)- mapa przedstawiająca jeden wybrany temat w odróżnieniu od map ogólnogeograficznych, które są mapami ogólnego przeznaczenia. Mapy tematyczne można klasyfikować zależnie od:

1. prezentowanych obiektów przestrzennych, które mogą być dyskretne i ciągłe, 0-, 1-, 2- i 3-wymiarowe, z
   ewentualnym uwzględnieniem czasu jako dodatkowego wymiaru;

2. charakteryzujących te obiekty atrybutów, które stanowią temat mapy, z uwzględnieniem typów danych
   odpowiadającym tym atrybutom;

3. kartograficznego sposobu przedstawienia tych atrybutów, który może przybierać postać prezentacji
   multimedialnej.

Często stosowanymi rodzajami map tematycznych są kartodiagramy i kartogramy.

MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA (GENERAL GEOGRAPHICAL MAP)- mapa określonego obszaru powierzchni

Ziemi z uwzględnieniem obiektów naturalnych i antropogenicznych przedstawionych z dokładnością

i szczegółowością odpowiadającą skali mapy.

MAPA ZASADNICZA (BASE MAP)- mapa wielkoskalowa, tj. mapa w skali większej niż 1:10000 (najczęściej .

1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000), o treści, która obejmuje obiekty ogólnogeograficzne, katastralne i uzbrojenia

terenu, i jest wykonywana oraz utrzymywana w stanie aktualności zgodnie z obowiązującymi przepisami.

MAPA TOPOGRAFICZNA (TOPOGRAPHICAL MAP)- mapa średnioskalowa, tj. mapa w przedziale skalowym

przyjmowanym zazwyczaj od 1:10 000 do 1:300 000, o treści ogólnogeograficznej ze szczególnym

uwzględnieniem obiektów topograficznych. * W Polsce do celów cywilnych stosowane są mapy topograficzne

w skalach: 1:10000, 1:25000, 1:50000, 1: 100 000 i 1 :200 000, z których podstawowe znaczenie mają obecnie

mapy 1:10000 i 1:50000. * Topograficzne mapy cyfrowe o przeznaczeniu wojskowym wykonywane są obecnie

zgodnie ze standardami NATO (VMAP).

MAPA PRZEGLĄDOWA (GENERAL MAP)- mapa małoskalowa, tj. na ogół mapa w skali mniejszej niż 1:300 000,

otrzymywana przez zmniejszenie i odpowiednią generalizację map topograficznych.

INSTRUKCJE TECHNICZNE W ZAKRESIE KARTOGRAFII

§ 1. 1. Wprowadza się na obszarze kraju jednolite standardy techniczne dla opracowań geodezyjnych,

kartograficznych i krajowego systemu informacji o terenie.

2. Przez standardy techniczne rozumie się przepisy lub normy techniczne, ustanowione w formie

instrukcji technicznych.

3. Wykaz standardów technicznych określa załącznik do rozporządzenia.

§2 Jednolite standardy techniczne stosuje się przy: [...]

5) wykonywań i aktualizacji map topograficznych i map tematycznych na potrzeby państwa.

Instrukcja techniczna O-2, Ogólne zasady opracowania map do celów gospodarczych. [1987, wyd. III]

Instrukcje techniczne Słownego Urzędu Geodezji, i Kartografji, otrzymują następującą symbolikę: 1 instrukcja dotycząca zasad opracowania mapy zasadniczej otrzymuje oznacznie K-1,

2. instrukcja dotycząca zasad opracowania i reprodukcji map topograficznych do celów
   gospodarczych otrzymuje oznaczenie K-2,

3. instrukcja dotycząca zasad opracowania i reprodukcji, map tematycznych (z wyłączeniem mapy

zasadniczej) otrzymuje oznaczenie K-3.

Instrukcja techniczna O-1/O-2, Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych

Ilekroć w ustawie jest mowa o [...] mapie topograficznej - rozumie się przez to opracowanie kartograficzne o treści przedstawiającej elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi

i ich przestrzenne związki.

Mapy topograficzne przedstawiają elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich

przestrzenne związki.

Mapy topograficzne stanowią obrazy kartograficzne przestrzeni geograficznej, jaką tworzą elementy fizyczno-geograficzne i społeczno-gospodarcze, występujące na powierzchni Ziemi,

konstruowane według określonych zasad matematycznych i graficznych.

Mapy topograficzne dają wszechstronną charakterystykę wzajemnego rozmieszczenia obiektów i zjawisk terenowych, ich cechy jakościowe, ilościowe oraz nazwy i opisy. Wszystkie elementy przestrzeni geograficznej w obrazie kartograficznym map topograficznych są praktycznie

równoważne.

Mapy topograficzne są mapami ogólnogeograficznymi o treści dostosowanej do potrzeb

gospodarczych.

Przy przedstawieniu treści map topograficznych powinna być zachowana jednorodność klasyfikacji i charakterystyki poszczególnych elementów treści z uwzględnieniem jednolitych zasad jej i doboru i

uogólnienia.

KLASYFIKACJA MAP DO CELÓW GOSPODARCZYCH

Mapy objęte niniejszą instrukcją stanowią zbiory map w skalach od 1:250 do 1:500000, dostosowanych pod względem przeznaczenia, treści, skali i formy graficznej do potrzeb gospodarki narodowej, wykonywanych przez służbę geodezyjno-kartograficzną

Jako główne kryterium klasyfikacji map przyjmuje się kryterium treści. W ramach tego kryterium

mapy dzieli się na klasy, zespoły, grupy, podgrupy i rodzaje.

1. Mapy ogólnogeograficzne zawierają wszystkie główne elementy krajobrazu powierzchni Ziemi jak:
hydrografię, rzeźbą: terenu, osiedla, drogi, lasy, użytki rolne itd., przedstawione z jednakowym

względnym stopniem szczegółowości.

2. Ze względu na skalę oraz związany z nią zakres i stopień uogólnienia treści, mapy
ogólnogeograficzne dzielą się na:

1. mapy topograficzne wielkoskalowe w skalach 1:5000 i 1:10000,

2. mapy topograficzne średnioskalowe w skalach 1:25000, 1:50000 i 1:100000,

3. mapy topograficzne małoskalowe w skalach od 1:200000 do 1:500000 włącznie.

2. Dla obszaru całego kraju sporządza się i aktualizuje mapy topograficzne w skali 1:10000 oraz

1:50000.

Dla map topograficznych będących przedmiotem niniejszej instrukcji ustala się następujące skale:

1:5 000, 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000, 1:500 000.

Mapy topograficzne do celów gospodarczych opracowuje się w skalach: 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000 1:100 000, 1:200 000 i 1:500 000 dla obszaru całego kraju oraz w skali 1:5 000 dla obszaru wielkich miast, lub innych obszarów intensywnie zagospodarowanych.

Przeznaczenie map

Mapy topograficzne przeznaczone są do zaspakajania różnorodnych potrzeb gospodarczych, a w szczególności:

• wykonywania pomiarów i obliczeń geodezyjno-kartograficznych

• sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego i ich realizacji,

• rozwiązywania problemów naukowo-badawczych,

• studiów nad terenem i oceny specyfiki terenu,

• jako materiał podkładowy do opracowywania map tematycznych.

Wymagania stawiane mapom topograficznym

Mapy topograficzne powinny odpowiadać następującym wymaganiom:

• wiarygodnie i z odpowiednią do skali szczegółowością i dokładnością odzwierciedlać aktualny stan
  terenu, jego typowe cechy i charakterystyczne właściwości,

• powinny być przejrzyste i czytelne oraz umożliwiać szybką ocenę terenu i łatwą orientację,

• dawać możliwości wykonywania pomiarów i obliczeń z dokładnością przewidzianą dla danej skali, jak
  również dawać charakterystyki jakościowe i ilościowe ważniejszych przedmiotów terenowych.

DOKŁADNOŚĆ MAP TOPOGRAFICZNYCH

1. Błąd kartowania punktów osnowy matematycznej na czystorysie mapy topograficznej nie może
   przekroczyć + - 0.15 mm.

2. W przypadku mapy topograficznej w skali 1:5000 lub 1:10000 średni błąd położenia punktów
   sytuacyjnych I grupy dokładnościowej na czystorysie nie może przekroczyć +- 0.5 mm względem
   najbliższych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ± 0.75 mm.
   Średni błąd położenia punktów pozostałych elementów treści mapy nie może przekroczyć ± 1.0 mm.

3. W przypadku map topograficznych opracowywanych w skalach mniejszych od 1:10000 średni błąd
   położenia punktów sytuacyjnych I grupy dokładnościowej nie może przekroczyć ± 0.75 mm względem
   najbliższych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ± 1.0 mm.

4. Średni błąd wysokości warstwie na mapach topograficznych we wszystkich skalach nie może przekroczyć:

1. 1/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu do 2°,

2. 2/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu 2° - 6°,

3. ł zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu większym od 6°.

Dokładność przedstawienia przedmiotów sytuacyjnych (mapy 1.5000 i 1:10000 oraz pozostałe skale);

boki i przekątne sekcji; opis wysokości punktów osnowy; średnie błędy w położeniu wysokościowym

warstwie; boki i przekątne materiałów podstawowych (w skali równej oraz większej); podkład do

montażu; nanoszenie punktów osnowy na podkład montażowy; punkty do montażu; błędy montażu

TREŚC MAP TOPOGRAFICZNYCH

1. Treść map topograficznych stanowią:

1) osnowa matematyczna (siatka kartograficzna [elementy osnowy lub siatka kilometrowa, narożniki arkuszy), skala matematycznej

i podziałka mapy oraz punkty osnowy geodezyjnej, i geodezyjnej]

2. osiedla,

3. obiekty przemysłowe, rolnicze i socjalno-kulturalne,

4. koleje i urządzenia z nimi związane,

5. drogi i urządzenia z nimi związane;

6. wody i urządzenia z nimi związane,

7. roślinność, uprawy i grunty,

8. granice: państwa, jednostek administracyjnych, użytków itd., [granice]

9. rzeźba terenu,

10) opisy informacyjne związane z treścią mapy.

2. Szczegółowe ujęcie treści oraz kartograficzną formę jej prezentacji ustala instrukcja o

opracowaniu i reprodukcji map topograficznych do celów gospodarczych (K-2).

Treść map przedstawia się znakami umownymi ustalonymi we wzorach i objaśnieniach znaków topograficznych map w odpowiednich skalach oraz zgodnie z wzorami map załączonymi do niniejszej

instrukcji.

POJECIE GENERALIZACJI KARTOGRAFICZNEJ

GENERALIZACJA KARTOGRAFICZNA - uzasadniony dobór i uogólnienie elementów treści mapy
zależnie od jej treści i przeznaczenia.

[...] sposób doboru i uogólnienia treści mapy, polegający na celowym wyjawieniu i wyodrębnieniu na niej istotnych, typowych cech i charakterystycznych właściwości przedstawianych przedmiotów i zjawisk terenowych, które tworzą prawdziwy, odpowiadający przeznaczeniu mapy, naukowo uzasadniony obraz

kartograficzny.

[...] wybór rzeczy najważniejszych i istotnych oraz ich celowe uogólnienie, mające na względzie przedstawienie na mapie pewnej części rzeczywistości z uwypukleniem jej zasadniczych, typowych

cech i charakterystycznych właściwości, stosownie do przeznaczenia, tematyki oraz skali mapy.

W kartografii jesteśmy szczególnie zainteresowani sposobami, które służą do podniesienia efektywności przekazu kartograficznego poprzez przeciwdziałanie niepożądanym skutkom zmniejszania. Istnieje wiele różnych przekształceń, które mogą, a także muszą wystąpić w wyniku zmniejszania; obejmują one zarówno procesy czysto mechaniczne, jak też intelektualne. Zespół tych

przekształceń określa się mianem generalizacji kartograficznej.

GENERALIZACJA MAPY (MAP GENERALIZATION) - proces zmniejszania szczegółowości mapy jako konsekwencja zmniejszania jej skali; może podlegać częściowej automatyzacji dla niektórych

rodzajów obiektów i map, np. topograficznych.

ZNACZENIE GENERALIZACJI jest ona „kunsztem słowa" języka mapy redukcja wyrażająca dążenie do optymalnego kompromisu pomiędzy tendencją do przekazania maksimum informacji a tendencją zastosowania minimalnej ilości sygnałów kartograficznych nazywa się generalizacją kartograficzną. Umiejętna generalizacja przyczynia się więc walnie do pełnej efektywności mapy, czyli do optymalnego odbioru informacji przez odbiorcę zgodnie z intencją kartografa. Generalizacja jest tym postępowaniem w kartografii, które cechuje się największą indywidualnością i które najtrudniej ująć w sztywne normy.

RODZAJE GENERALIZACJI

V wyniku generalizacji ilościowej, redukcji ulega liczba sygnałów określonych parametrami x, y[...]

M (Σ x, y) > M₁ (Σ x, y) > M₂ (Σ x, y) > ... M_n (Σ x, y)

Następuje więc tutaj jedynie ubytek ilości (liczby) zdarzeń pokazanych na mapie.

generalizacja jakościowa polega na uogólnianiu pojęć, na zastępowaniu pojęć elementarnych pojęciami

nadrzędnymi, bardziej syntetycznymi. Zmieniają się więc tutaj parametry semantyczne z (q). [...]

Z - Z₁ = Σ z -> Z₂ = Σ z₁ -> Z_n = Σ z_n-1

Q -> Q₁ = Σ q -> Q₂ = Σ q₁ -> Q_n = Σ q_n-1

oba rodzaje są ze sobą ściśle związane i nawzajem na siebie oddziałują w procesie tworzenia mapy. Generalizacja jest procesem kompleksowym, niezwykle złożonym, o czym świadczą m.in. trudności

w jej sformalizowaniu.

REDAKCJA MAP

REDAGOWANIE MAPY - proces opracowania treści mapy oraz jej formy graficznej i wydawniczej.

Pod pojęciem „redakcja" należy rozumieć zbiór czynności związanych z opracowaniem koncepcji treści mapy pod względem merytorycznym i technicznym. [...]

Redakcja merytoryczna obejmuje: ustalenie koncepcji treści mapy, analizę i dobór niezbędnych materiałów źródłowych, ustalenie metod opracowania pierworysów i czystorysów oraz ustalenie kompozycji graficznej prezentacji treści, pozwalającej na uzyskanie najlepszych efektów w zakresie grafiki, estetyki i komunikatywności mapy.

Redakcja techniczna obejmuje zbiór czynności mających na celu przygotowanie materiału kartograficznego do reprodukcji lub wydania drukiem w określonej kolorystyce i zamierzonym nakładzie.

Ilekroć w ustawie jest mowa o [...] pracach kartograficznych - rozumie się przez to opracowywanie,

merytoryczne i techniczne redagowanie map i opracowań pochodnych oraz ich reprodukowanie.

MAPOWANIE (MAPPING)- wykonywanie mapy w postaci cyfrowej lub analogowej z uwzględnieniem kolejnych etapów całego procesu wiodącego od pozyskiwania danych początkowych do produktu końcowego. W polskiej kartografii termin ten, wprowadzony przez prof. L Ratajskiego już w roku

1977, nie jest szeroko stosowany.

Treść informacji przekazywanej za pomocą mapy określa i opracowuje autor mapy, którym może być kartograf. Formę przekazu, czyli samą mapę konstruuje jej redaktor, który musi być kartografem. [...] W dawniejszych czasach, a w niektórych krajach i obecnie, istniał zawód pisarza listów. Klient chce przekazać wiadomości adresatowi, ale nie posiada znajomości pisma, czyli formy przekazu. Pisarz natomiast potrafi otrzymane od klienta informacje zapisać w odpowiedniej formie znanej odbiorcy listu. Współpraca tych dwóch ludzi może stanowić porównanie ze współpracą między autorem a redaktorem map. Oczywiście w tym przypadku, gdy autor mapy nie posiada wiedzy i umiejętności kartograficznych. Autor dostarcza inicjatywę i konieczna informacje, redaktor informacje te koduje w języku mapy. [FORMOWANIE = REDAKCJA]

KONCEPT AUTORSKI [MAPY] - odręczny projekt graficzny i opisowy mapy, na którego podstawie jest sporządzany pierworys redakcyjny.

ORYGINAŁ AUTORSKI - projekt mapy sporządzony przez autora.

PRZEBIEG REDAKCJI

Sporządzaniem mapy nazywamy cały zespół prac nad przygotowaniem i stworzeniem oryginału mapy i jej wydaniem. Przygotowanie [...] rozpada się na cztery zasadnicze, po sobie następujące części [...]:

1. prace przygotowawcze, obejmują redakcję mapy w ścisłym tego słowa znaczeniu (ustalenie
   programu, wzorów i sposobu wykonania mapy),

2. dobór i analizę materiału źródłowego,

3. wykonanie i korektę oryginału redakcyjnego (pierworysu) mapy,

4. wykreślenie i korektę czystorysu.

PRACE REDAKCYJNO-PRZYGOTOWAWCZE - wybór i przygotowanie materiałów służących do opracowania założeń redakcyjnych mapy oraz jej pierworysu.

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE [DO OPRACOWANIA MAPY] - materiały kartograficzne, statystyczne i inne, które wykorzystuje się przy opracowaniu mapy.

MATERIAŁY KARTOGRAFICZNE - mapy i opracowania pokrewne, jak szkice, odrysy, wyrysy itp.

Do materiałów podstawowych należą dokumenty, które można bezpośrednio lub przy niewielkiej liczbie zabiegów technicznych wykorzystać do opracowywania danej mapy. Będą to więc:

• opracowania kartograficzne lub wybrane elementy treści tych opracowań wykorzystywane jako
  materiały podkładowe, na podstawie których ma być przedstawiana treść opracowywanej mapy,

• istniejące mapy o tematyce zbieżnej z treścią opracowywanej mapy (w tym fotomapy i ortofotomapy),

• wykazy współrzędnych zawierające dane niezbędne do konstrukcji osnowy matematycznej mapy,

• wyniki specjalnych pomiarów i badań terenowych, zdjęcia lotnicze, zdjęcia i obrazy satelitarne,
  dane ewidencyjne, wyniki specjalnych obliczeń itp., związane z tematyką mapy [...].

Do materiałów pomocniczych zalicza się materiały służące do uzupełniania treści mapy. Będą to więc zdjęcia lotnicze [..,], obrazy satelitarne [...] oraz mapy o różnej tematyce i skali, których treść - po zabiegach reprodukcyjnych i redakcyjnych - może być wykorzystana [...] oraz piśmiennictwo zawierające informacje bardziej aktualne i szczegółowe niż zawarte w materiale podstawowym. Do materiałów uzupełniających zalicza się w zasadzie te same materiały, co zaliczone do pomocniczych, ale z zachowaniem odmiennego sposobu wykorzystania [...]. Materiały pomocnicze były przeznaczone do wykorzystania w pracach redakcyjnych, natomiast materiały uzupełniające służą do porównywania i sprawdzania informacji budzących zastrzeżenia [...]. Często w praktyce kartograficznej nie

wyodrębnia się [...] materiałów uzupełniających, a materiały te zalicza się do materiałów pomocniczych.

MAKIETA MAPY - ręcznie wykonany rysunek rozmieszczenia takich elementów mapy, jak: ramka, zarys przedstawianego terytorium, legenda, stanowiących podstawę jej opracowania. ZAŁOŻENIA REDAKCYJNE MAPY - zbiór ustaleń określających rodzaj, skalę, przeznaczenie, podstawy matematyczne i treść mapy oraz sposób jej prezentacji.

Plan redakcyjny konkretyzuje [...] zasady opracowywania tych map [...], których zakres treści wybiega poza ustalenia instrukcji i wytycznych. [...] Założenia planu redakcyjnego powinny ustalać:

• rodzaj, przeznaczenie i skalę mapy, - zasięg obszaru [...], - podstawy matematyczne mapy [...]

• zasady konstrukcji poszczególnych arkuszy mapy, [...] podziału na arkusze, godeł arkuszy [...],

• kartograficzne materiały źródłowe, [...] a także sposób wykorzystania materiałów źródłowych,

• treść mapy, łącznie ze wskazówkami dotyczącymi [...] redagowania poszczególnych elementów treści
  kartowania [...], graficznego sposobu przedstawiania (wykazy znaków umownych i oznaczeń),

• wskazówki dotyczące wyboru techniki sporządzania pierworysu mapy [...],

• wskazówki dotyczące techniki opracowania czystorysu mapy [...],

• wskazówki dotyczące sposobów przygotowania mapy do druku, [...]

PIERWORYS MAPY - pierwszy rysunek mapy.

PIERWORYS AUTOGRAMETRYCZNY - pierworys mapy sporządzony ze zdjęć fotogrametrycznych
na autografie. * PIERWORYS POLOWY - pierworys mapy sporządzony bezpośrednio w terenie

PIERWORYS REDAKCYJNY, ORYGINAŁ REDAKCYJNY - pierworys mapy sporządzony na podstawie materiałów kartograficznych i tekstowych.

CZYSTORYS MAPY, ORYGINAŁ WYDAWNICZY - rysunek elementów treści mapy wykonany z zachowaniem warunków przydatności do przewidzianego sposobu reprodukcji.

Nowoopracowywany arkusz mapy tub zespół arkuszy mapy powinny posiadać metrykę zawierającą
przede wszystkim: charakterystykę osnowy matematycznej, skorowidz wykorzystywanych materiałów
i ich opis, opis metod zastosowanych w poszczególnych etapach pracy w kolejności ich realizacji,
uwagi kontroli i skorowidz podziału arkuszowego map.

Formę formularza metryki oraz szczegółowy wykaz danych, które powinny się znaleźć w metryce, określają wytyczne techniczne dotyczące opracowania i reprodukcji poszczególnych rodzajów map.

Metrykę wypełnia się stopniowo od chwili rozpoczęcia opracowania mapy.

1. Metryka mapy jest podstawowym dokumentem obrazującym przebieg opracowania danego arkusza
   lub grupy arkuszy mapy.

2. Metrykę wypełniają wykonawcy po zakończeniu prac, przy czym każdy wpis kończący etap pracy
   wypełnia wykonawca, a podpisuje jego zwierzchnik.
   Po wydaniu mapy metrykę przechowuje się wraz z oryginałem redakcyjnym, czystorysem i odbitką mapy.

W metryce arkusza mapy podaje się również opis wszelkich późniejszych zmian i uzupełnień
wprowadzonych przy aktualizacji oraz datę ich wprowadzenia.

1. Przebieg opracowania mapy dokumentuje się w metryce mapy.

2. W metryce mapy zamieszcza się podstawowe informacje źródłowe o cechach mapy i stopniu jej

aktualności.

ZASADY REDAGOWANIA MAP TOPOGRAFICZNYCH

Dla obszaru całego kraju sporządza się i aktualizuje ewidencję gruntów i budynków, mapę zasadnicza oraz mapy topograficzne, stanowiące podstawę do wykonywania innych rodzajów map.

3. Mapy topograficzne wielkoskalowe stanowią źródłowe opracowanie kartograficzne oparte na
   wynikach pomiarów geodezyjnych.

4. Mapy topograficzne średnioskalowe i małoskalowe stanowią opracowania kartograficzne pochodne
   od map topograficznych wielkoskalowych powstałe w wyniku prac redakcyjnych i reprodukcyjnych.

3. Mapa topograficzna 1:10000 stanowi podstawowy materiał do redagowania mapy topograficznej w skali 1:50000 oraz map topograficznych w innych skalach.

Przy opracowaniu i wydawaniu map topograficznych dopuszcza się stosowanie uzasadnionych technicznie i ekonomicznie metod sporządzania pierworysów i czystorysów map oraz przygotowania ich do reprodukcji, pod warunkiem zachowania wymagań dokładności i jakości technicznej [...].

Pierworysy map topograficznych w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje się:

• - metodą kombinowaną [...],

• - metodą autogrametryczną [...],

• - metodą stolikową (klasyczną),

• - innymi technicznymi i ekonomicznymi uzasadnionymi metodami.

Zbieranie i analiza materiałów

Podstawowymi materiałami do opracowania pierworysów map topograficznych w skalach 1:5 000 i 1:10 000 są:

• dokumentacja techniczna poziomych i wysokościowych osnów geodezyjnych,

• fotogrametryczne zdjęcia lotnicze,

• materiały kartograficzne.

Pierworysy redakcyjne map topograficznych w skalach: 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000

i 1:500 000 opracowuje się w skali materiałów podstawowych, w skali roboczej lub skali wydawniczej.

Opracowanie sytuacji [...] Generalizację stosuje się, jeżeli przedstawienie wszystkich elementów
treści w ich rzeczywistym kształcie i zagęszczeniu ujemnie wpływa na czytelność mapy i poprawną,
zgodną z możliwościami znaków charakterystykę terenu,

* Szczegóły ważne pod względem gospodarczym i orientacyjnym nie powinny być pominięte w treści mapy.

Opracowanie rzeźby terenu [...] Przy opracowywaniu rzeźby terenu na mapach topograficznych obowiązują następujące zasady:

• rzeźba terenu powinna być opracowana zgodnie z dopuszczalnymi dla danej mapy odchyłkami w
  pionowym położeniu warstwic,

• rysunek powinien odtwarzać rzeźbę, terenu i poszczególne jej formy zgodnie z ich
  geomorfologicznym pochodzeniem,

• generalizacja drobnych form powinna być wykonana w taki sposób, aby uproszczenia n\e
  zniekształcały obrazu terenu i nie obniżały wartości mapy,

• rzeźba terenu powinna być opracowana w logicznym powiązaniu z sytuacja,

• uwydatnienie pewnych charakterystycznych form, ze względu na ich orientacyjne znaczenie, może

być dokonane przez przesunięcie warstwic [...]

Rysowanie pierworysu mapy [...]

Rysunek treści pierworysu mapy powinien być czytelny, zachowywać rozmiary znaków umownych

zgodne z podanymi we wzorach i objaśnieniach znaków oraz powinien być wykonany w sposób

umożliwiający otrzymanie z niego czytelnej reprodukcji dla opracowania kartograficznego.

Uzgodnienie styków przeprowadza się przy pomocy kalki uzgodnienia styków [...]

Redakcyjne opracowanie nazewnictwa

Opracowanie nazewnictwa obejmuje:

- zebranie materiału nazewniczego,

- opracowanie kalki nazw oraz sporządzenie wykazu nazw.

Kalka nazw powinna zawierać:

- opis pozaramkowy,

• opis współrzędnych płaskich lub geograficznych,

• opis wylotów granic administracyjnych oraz kolei i dróg,

• nazwy fizjograficzne i ich zasięgi,

- skróty objaśniające.
Wykaz nazw powinien zawierać dane oraz informacje dotyczące wszystkich nazw i skrótów

objaśniających, występujących na kalce nazw.

SKOROWIDZ NAZW (GAZETTEER)- wykaz nazw obiektów geograficznych, np. ulic lub miejscowości, zawierający informacje o położeniu tych obiektów.

ZAUTOMATYZOWANE UMIESZCZANIE NAZW (AUTOMATED NAME PLACEMENT)-umieszczanie nazw i innych napisów na mapach opracowywanych w sposób cyfrowy, stosując oprogramowanie realizujące zbiór odpowiednich reguł i algorytmów mających na celu spełnienie

wymagań dotyczących czytelności mapy.

OPRACOWANIE KARTOGRAFICZNE MAP TOPOGRAFICZNYCH

Opracowanie kartograficzne map obejmuje wykonanie czystorysów na podstawie pierworysów map
raz opracowanie nazewnictwa na podstawie materiałów nazewniczych zebranych na etapie
opracowania pierworysu.

Wybrany sposób opracowania czystorysów map powinien umożliwić otrzymanie w jak najprostszej
formie materiałów do reprodukcji.

sposób wykonywania czystorysów map uzależniony jest od ilości kolorów, w których mapa będzie
reprodukowana.

Metody sporządzania czystorysów

Czystorysy map sporządza się następującymi metodami: rysowanie na planszach kartograficznych, rysowanie na przezroczystej folii,

rytowanie w warstwie pokrywającej szkło lub przeźroczystą folię,

innymi metodami gwarantującymi odpowiednio wysoką jakość opracowań kartograficznych.

Zasady wykonywania czystorysów mapy Czystorysy winny spełniać następujące warunki:

linie rysunku powinny być intensywne i gwarantować uzyskanie z czystorysu wysokiej jakości reprodukcji,

rysunek i rozmiary znaków oraz rodzaje krojów pisma powinny być zgodne z wzorami znaków umownych i wzorami pism obowiązujących dla map w poszczególnych skalach, minimalne odstępy pomiędzy poszczególnymi znakami nie powinny być mniejsze od 0.2 mm w skali

wydawniczej mapy.

Sporządzenie czystorysów mapy obejmuje następujące czynności;

- wykonanie podkładów [...], - wykonanie rysunku treści mapy,
- konstrukcję arkusza mapy [...], - umieszczanie napisów,

- opracowanie redakcyjne arkusza mapy, - uzgodnienie styków z arkuszami sąsiednimi.

koncepty kolorów [...] materiał pomocniczy do rozdzielenia treści map na poszczególne kolory.

Kartograficzne opracowanie nazewnictwa obejmuje analizą i uzupełnienie kalki nazw i opisów, wykazu
nazw powstałych na etapie wykonania pierworysu oraz wniesienie opisów na czystorys mapy.

Wykaz nazw uzupełnia się poprzez:

- wypisanie nazw osiedli i obiektów fizjograficznych,

- wypisanie objaśnień, skrótów i danych liczbowych,

- wypisanie elementów opisu pozaramkowego,

- określenie wielkości i rodzaju czcionki dla poszczególnych grup nazewnictwa.

Opisy umieszcza się na czystorysie przy zachowaniu następujących warunków: opisy powinny jednoznacznie określać zlokalizowany obiekt,

opisy nie powinny zakrywać znaków ważnych obiektów, przecinać rzek przedstawionych dwiema liniami, linii kolejowych, szos, ani pokrywać się z poziomymi liniami siatki kilometrowej lub geograficznej,

nazwy osiedli, obiektów fizjograficznych, skróty objaśniające, wysokości punktów geodezyjnych i topograficznych - umieszcza się równolegle do południowej linii ramki arkusza mapy, nazwy rozległych obiektów fizjograficznych powinny podkreślać kierunek największej rozciągłości obiektu,

nazwy obiektów obszarowo dużych - umieszcza się pismem rozspacjowanym (rozstrzelonym).

AKTUALIZACJA MAP

1. Mapy podlegają aktualizacji: * 1) bieżącej lub * 2) okresowej

3. Aktualizacji okresowej podlegają: * 1) mapy topograficzne

2. Za aktualizację okresową uważa się aktualizację dokonywaną w określonych odstępach czasu.

AKTUALIZACJA MAP TOPOGRAFICZNYCH

Mapy objęte niniejszą instrukcją podlegają aktualizacji okresowej w odstępach 5-15 letnich,
zależnie od tempa zmian zachodzących w terenie.

Cel i istota aktualizacji

Aktualizacja map topograficznych obejmuje zespół prac i czynności
organizacyjno-technicznych mających na celu doprowadzenie treści topograficznej map do zgodności
ze stanem w terenie oraz uaktualnienie związanych z treścią charakterystyk opisowych.

Aktualizacja map topograficznych polega na:

• wrysowaniu na mapę nowopowstałych oraz usunięciu nieistniejących juz szczegółów treści przy
  zachowaniu obowiązujących warunków dokładności opracowania pierworysu,

• zastosowaniu nowych rozwiązań kartograficznych zwiększających czytelność, komunikatywność

i użyteczność zaktualizowanych map.

Aktualizacji polegają

- osnowa geodezyjna, - rzeźba terenu,

- obiekty i szczegóły sytuacyjne, - nazewnictwo i opis pozaramkowy mapy.

Zaktualizowana mapa w skali 1:10 000 lub 1:5 000 stanowi materiał podstawowy do aktualizacji map w

skalach mniejszych.

Zasady i metody aktualizacji mapy w skali 1:10 000 (1:5 000)

Aktualizację mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje się w pięciu podstawowych

etapach produkcyjnych:

1. Przegląd i analiza map podstawowych i innych materiałów wyjściowych oraz przygotowanie
materiałów podkładowych do aktualizacji.

2. Aktualizacja kameralna treści mapy obejmująca:

• aktualizację osnowy geodezyjnej,

• aktualizację obiektów i szczegółów sytuacyjnych

3. Aktualizacja terenowa treści mapy obejmująca:

• sprawdzenie polowe poprawności aktualizacji kameralnej,

• polowe uzupełnienie, bądź poprawienie sytuacji, rzeźby terenu i nazewnictwa.

4. Aktualizacja kartograficzna polegająca na nowym opracowaniu, bądź aktualizacji czystorysu

5. Wydanie zaktualizowanej mapy.

6. 
   Materiały wykorzystywane do aktualizacji mapy podstawowej

materiały podstawowe:

1. Materiały geodezyjne: - katalogi oraz wykazy współrzędnych

2. Materiały fotogrametryczne: - zdjęcia lotnicze

3. Materiały topograficzne i kartograficzne - pierworysy lub czystorysy map

4. Mapa zasadnicza i inne mapy.

Aktualizacja kartograficzna mapy w skali 1:10 000 /1:5 000/

1. przy zmianach treści do ok. 40 % następuje aktualizacja czystorysu

2. przy zmianach treści powyżej 40 % następuje ponowne opracowanie (odnowienie) czystorysu mapy.

Aktualizacje map w skalach 1:25 000 - 1:500 000 przeprowadza się kameralnie

CYFROWY MODEL KRAJOBRAZU (DIGITAL LANDSCAPE MODEL = DLM)- w znaczeniu określonym przez Europejską Asocjację EuroGeographics - wektorowy model danych geoprzestrzennych dedykowany obiektowym topograficznym bazom danych.

Określona w takim modelu struktura danych umożliwia dokonywanie analiz przestrzennych i wiązanie obiektów geograficznych z innymi danymi zewnętrznymi. Takie bazy danych mogą zawierać w sposób pośredni lub bezpośredni dane topologiczne. Obiekty geograficzne, a także ich atrybuty i powiązania miedzy nimi są odniesione do pojęć odpowiadających bytom rzeczywistym.

CYFROWY MODEL KARTOGRAFICZNY (DIGITAL CARTOGRAPHIC MODEL = DCM)- [w znaczeniu jw.] - model danych geoprzestrzennych dedykowany prostym mapom cyfrowym o płaskiej strukturze, na przykład mapom wektorowym otrzymanym w wyniku digitalizacji map zeskanowanych. Mapy oparte na takim modelu są odpowiednie jedynie dla przedstawiania ich na ekranie lub do wydruku. W systemach geoinformatycznych mogą być używane jako tło dla innych danych geoprzestrzennych.

CYFROWY MODEL TERENU (NUMERYCZNY MODEL TERENU = NMT), NUMERYCZNY MODEL RZEŹBY TERENU (DIGITAL TERRAIN MODEL = DTM), (DIGITAL ELEVATION MODEL - DEM-numeryczna reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej, utworzona zazwyczaj przez zbiór punktów tej powierzchni oraz algorytmy służące do aproksymacji jej położenia i kształtu na podstawie współrzędnych x, y, z tych punktów. * Podstawowe znaczenie mają modele, w których rzuty punktów na płaszczyznę x, y znajdują się w węzłach gridu lub nieregularnej sieci trójkątów.

NUMERYCZNY MODEL SYTUACJI TERENU (DIGITAL PLANIMETRIC MODEL) - numeryczna reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej oraz powiązanych z nią obiektów, która jest ograniczona do przedstawienia planimetrycznego, bez uwzględniania wysokości jako trzeciej

współrzędnej.

9

---