Finanse jako zjawisko pieniężne

Gosp. Domowe

Banki Finanse Przedsiębiorstwa

I instytucje bankowe

Tow. Ubezpieczeniowe Publiczne

I na to wpływają:

• Nastroje konsumenta

• Koniunktura

• Polityka banku centralnego

• Polityka międzynarodowych instytucji bankowych

• I instytucji finansowych

Zjawiska i procesy pieniężne:

• Kreacja pieniądza w systemie bankowym

• Jego cyrkulacja wewnątrz i na zewnątrz

• Tworzenie i wykorzystanie oszczędności, oraz rezerwy pieniężne

• Ich relacje

Geneza pieniądza:

Wzrost obrotów handlowych i nieefektywność transakcji barterowych były impulsem do pojawienia się form pieniężnych (różnych). W postaci srebrnych i złotych monet. Duże transakcje wymagały dużej ilości monet. A więc złoto zaczęło być deponowane u bankierów, którzy w zamian wydawali odpowiednie kwity. Wzrost liczby transakcji handlowych, wygoda regulowania zobowiązań spowodowała narodziny pieniądza - mającego 100% pokrycie w złocie ″Gold Standard″. Ponieważ tylko część deponentów zwraca się do bankierów z żądaniem wydania złota, zaczęli emitować banknoty i udzielać ich jako pożyczki. Rosła podaż pieniądza i gospodarka mogła się rozwijać. Banknoty przestały być pieniądzem towarowym, a stały się fiducjarnym.

Jeżeli deponenci zaczęli wycofywać pieniądze, banki były niewypłacalne.

Podaż pieniądza bardzo malała, prowadziło to do wzrostu bezrobocia, następnie recesji, a nawet depresji gospodarczej.

Mnożnik Pieniądza Bankowego

x

ΔD = DP Σ (1-r)n = Dp / r = 1 / 0,2 = 5

n

ΔD - przyrost pieniądza

Dp - wkład pierwotny

r - stopa rezerw

Podaż pieniądza w Polsce

Pieniędzy było mniej (reformy Balcerowicza) + a vista - są one na żądanie.

Szybkość obiegu pieniądza w gospodarce:

Fisher wprowadził pojęcie szybkości obiegu pieniądza V

V ≡ PNB / M ≡ (P * Q) / M

M - ilość pieniądza gotówkowego w obiegu

P - przeciętny poziom cen w gospodarce

Q - rzeczowy produkt

P ≡ (M * V) / Q ≡ (V / Q) * M ≡ k M

• W tzw. Prostej teorii ilościowej, zakłada się, że w krótkim okresie czasu k jest stała, a w dłuższym podlega zmianom.

k - zależy od poziomu stóp %

A w rzeczywistości:

M / P = L (Y, R) = ky - hr

ky - dochód narodowy

hr - stopy %

Im bogatsze państwo tym więcej transakcji gotówkowych.

Pieniądz

• to środek wymiany, musi być powszechnie akceptowany jako zapłata w transakcjach gospodarczych.

Strona akceptująca zapłatę w pieniądzu musi być przekonana, że w przyszłości też będzie akceptowana.

Funkcje pieniądza.

• Miernik wartości - wyraża cechy towarów

• Środek płatniczy (cyrkulacji) - można nabywać towary , oraz regulować zobowiązania

• Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) - umożliwia przechowywanie wartości zbytego towaru

Cena Pieniądza

• Wyraża się w kursie walutowym międzynarodowym

• W obrocie krajowym to stopa %

• Jest również towarem

Stopa % i Kurs Walutowy

Kształtują się odpowiednio pod wpływem relacji pomiędzy podażą a popytem na fundusze pożyczkowe i podażą a popytem na na daną walutę na rynku krajowym.

Kurs Walutowy - cena jednostki 1 waluty (bazowej) wyrażona w jednostkach innej waluty (kwotowej)

1 PLN = 3,14 USD

Kwotowanie waluty może mieć charakter:

1. Bezpośredni 2. Pośredni - (bardziej praktyczne)

W Polsce wyraża się 1 jednostkę waluty obcej w jednostkach waluty krajowej

I . 1 USD = 2,94 PLN USD/PLN = 2,94

II . 1 PLN = 0,34 USD PLN/USD = 0,34

Wyraża 1 jednostkę waluty krajowej w jednostkach waluty obcej.

Jeżeli cena waluty krajowej rośnie to:

• przy kwotowaniu pośrednim jej kurs rośnie.

• Przy kwotowaniu bezpośrednim maleje.

Pośrednie Bezpośrednie

Kurs wzmocnienie waluty osłabienie waluty

Kurs osłabienie waluty wzmocnienie waluty

Jeżeli wzmocnienie waluty lub osłabienie nastąpiło w wyniku gry rynkowej, to mówimy, że nastąpiła aprecjacja lub depracjacja.

Jeżeli wzmocnienie waluty lub osłabienie, nastąpiło w wyniku decyzji administracyjnej, to mówimy o rewaluacji lub dewaluacji waluty.

Wahania Kursu Walutowego

Kursy walutowe są ustalane na rynku walutowym, zgodnie z prawem popytu i podaży.

Popyt i podaż danej waluty uzależnione są m. in. od:

• Jej kursu kasowego (spot) i oczekiwanego kursu terminowego (forward)

• Stóp % w danym kraju i zagranicą (lokaty, w banku polskim dla obcokrajowców)

• Wielkości I kierunku przypływów towarów I usług w wymianie międzynarodowej

Kurs walutowy

$ 0,2456

$ 0,2404

Ilość złotówek

Czynnik wpływające na kurs walutowy:

• 
  
  PKB Kurs Walutowy

*ale zbyt duży wzrost kursu walutowego może powodować spadek PKB ponieważ

PKB = C+ I+G+(Ex - Im)

*kurs walutowy - wzrasta konkurencyjność towarów - spada

*eksport i koszt importu - spada

*import - wzrasta PKB - spada

• 
  
  Stopy % Kurs Walutowy

*stopy % - wzrastają napływ kapitału - wzrasta

*popyt na walutę krajową - wzrasta kurs walutowy - wzrasta

• 
  
  Stopa Bezrobocia Kurs Walutowy

*ale zbyt długo utrzymujący się wysoki kurs walutowy sprzyja wzrostowi bezrobocia ponieważ

*kurs walutowy - wzrasta konkurencyjność towarów - spada

*eksport I koszt importu - spada

• 
  Stopa Inflacji Kurs Walutowy

• 
  
  Dodatnie Saldo Bilansu Płatniczego Kurs Walutowy

• 
  
  Rezerwy Walutowe Kurs Walutowy

Inne czynniki pozaekonomiczne:

• stabilność polityczna

• spekulacje

• wydarzenia światowe

• wypowiedzi polityków

Stopy %

Wpływ podaży pieniądza na Dochód Narodowy.

R Rynek pieniężny R Popyt na inwestycje

ΔR

MΔ

M ΔI I

I

ΔY

Efekt mnożnikowy

Y

R - stopy %

M - podaż pieniądza

I - inwestycje

Y - dochód narodowy

Proces dyskontowania

PV = 0,91

proces kapitalizacji w/g stopy % Rk = 10% FV=PV*(1+Rk)=1

nominalna wartość lokaty na koniec okresu FV=1

proces dyskontowania w/g stopy % Rd = 10% Pv=Fv

PV = ΣFV*1/ (1+4)x

Zaktualizowana renta wieczysta

Metody Ocen Efektywności

-metody księgowe

*metoda prostej stopy zwrotu = zysk/ nakład inwestycji

*okres zwrotu = nakład inwestycji/ zysk

-metoda dyskontowa

*polega na wyznaczeniu sumy zaktualizowanych strumieni pieniężnych netto (przychody - wydatki)

NPV = -NCF0+ a1NCF1 + a2NCF2 + ….>0

To zaktualizowana

PV2 = 50,000/ (1+0,8) * (1+0,5)

wewnętrzna stopa zwrotu inwestycji

IRR

Polega na wyznaczeniu takiej aktualizującej stopy dyskontowej k, dla których suma zaktualizowanych przepływów pieniężnych netto jest =0

NPV = -NCF0+ a1NCF1 + a2NCF2+…=0

NBP

• Odpowiada za stabilność monetarną i stabilność systemu finansowego w Polsce.

Zadania NBP oraz kształt systemu bankowego określają:

• Art. 227 Konstytucji RP

• Ustawa o Narodowym Banku Polskim

• Ustawa o prawie bankowym

Zasadniczym celem działalności NBP jest:

• W zakresie polityki pieniężnej jest obniżenie inflacji i utrzymanie stabilnego poziomu cen (cel inflacyjny na koniec 2003, 3%) poprzez regulację poziomu stóp%

• W zakresie polityki kursowej jest pozostawienie kursu walutowego siłom rynkowym, z możliwością ingerencji w sytuacjach kryzysowych.

Funkcje NBP:

- jako banku emisyjnego

• Ma wyłączność na emitowanie znaków pieniężnych, będących legalnymi środkami płatniczymi w Polsce

• Decyduje o wielkości i czasie emisji pieniądza gotówkowego

• Organizuje obieg pieniężny

• Reguluje ilość pieniądza w obiegu

- jako banku banków

• Odpowiada za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego w Polsce

• Kontroluje działalność banków komercyjnych

• Organizuje system rozliczeń pieniężnych

• Prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe

- jako centralny bank państwa

• prowadzi obsługę bankową budżetu państwa

• prowadzi rachunki bankowe rządu

• jako kredytodawcy ostatniej szansy

• udziela pomocy finansowej (w formie kredytów redyskontowych lub lombardowych) bankom komercyjnym mającym chwilowe trudności z utrzymaniem płynności finansowej.

Bank centralny i systemy bankowe w Polsce

Organami NBP są:

• Prezes NBP - powoływany jest przez sejm na wniosek prezydenta (6 lat)

• Rada Polityki Pieniężnej

• Zarząd NBP

Klasyfikacja Rynków Finansowych

Ze względu na rodzaj walorów finansowych będących przedmiotem obrotów:

• Rynki walutowe (waluty zagraniczne)

• Rynki pieniężne (krótkotrwałe walory finansowe)

• Rynki kapitałowe (długotrwałe walory finansowe)

• Rynki innowacji (derywatów) finansowych

Ze względu na uczestników operacji rynkowych:

• Narodowe rynki finansowe

• Międzynarodowe rynki finansowe

• Globalne rynki finansowe

Ze względu na pierwotny lub wtóry charakter transakcji

• Pierwotne rynki - nowych emisji - uprawnione podmioty emitują nowe papiery wartościowe np. akcje, obligacje.

• Wtórny rynek - służy kupowaniu i sprzedawaniu już wyemitowanych papierów wartościowych, zapewnia płynność inwestycji i ich wycenę.

Ze względu na kontrahentów i liczbę transakcji:

• Rynki detaliczne

• Rynki hurtowe

Ze względu na publiczny lub niepubliczny charakter obrotu:

• Publiczny - gdy papiery wartościowe oferowane są przy wykorzystaniu środków masowego przekazu. Jeżeli propozycje sprzedaży papierów wartościowych na rynku pierwotnym kierowane są do konkretnych inwestorów, więcej niż 300.

• Niepubliczny - papiery są sprzedawane na rynku pierwotnym, oferowane są mniejszej liczbie potencjalnych inwestorów (poniżej 300). Zwykle są powiązane z powołaniem do życia spółki akcyjnej, oraz kolejnymi emisjami skierowanymi do wcześniejszych właścicieli, kooperantów lub zaproszonych os. Fizycznych lub prawnych.

Ze względu na giełdowy i poza giełdowy charakter obrotu:

• Rynek giełdowy - to rynek regulowany, którego zasady funkcjonowania w Polsce są dobrze określone

• Rynek pozagiełdowy

Rynek Regulowany - cechy:

• centralizacja zleceń - do ustalenia ceny transakcji dochodzi na podstawie ofert kupna i sprzedaży.

• Równość traktowania zleceń - każdy może uczestniczyć w transakcjach giełdowych, bez względu na wielkość kapitału, którym dysponuje.

• Bezpieczeństwo obrotu - uczestnicy mają zagwarantowane, że transakcje zostaną prawidłowo rozliczone i zaksięgowane. Giełda i Komisja PwiG sprawują kontrolę, by pośrednicy i emitenci przestrzegali zasad zawartych w regulaminie.

Finanse Publiczne

Wydatki i przychody budżetowe w Polsce.

Struktura wydatków budżetowych:

1. Obowiązkowe Ubezpieczenia Społeczne

2. Obsługa długu społecznego (obligacje)

3. Obrona Narodowa

4. Szkolnictwo Wyższe

5. Wymiar Sprawiedliwości

6. Ochrona Zdrowia

7. Nauka

8. Urzędy naczelnych organów władzy państwowej

9. Górnictwo i kopalnictwo

10. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

11. Działalność usługowa

12. Przetwórstwo przemysłowe

13. Kultura i sport

14. Leśnictwo

15. Turystyka

I VAT 40%

II Akcyza 22 %

III CIT 18%

IV PIT 9%

V Zysk NBP 2%

VI Cło 2%

VII Dochody jednostek budżetowych 4%

VIII Opłata restrukturyzacyjna 1 %

IX Inne 2%

Główne źródła finansowania deficytu budżetowego w Polsce

1. Przychody z prywatyzacji

2. Skarbowe Papiery Wartościowe

Unia Europejska

Przychody Wydatki

Zasoby własne 15% Konkurencyjność i spójność 44,2%

(z towarów importowanych poza granicami)

Dochody z VAT 15% Zasoby Naturalne (rolnictwo, rozwój obszarów) 43%

Dochody Uzależnione od PNB 69% Obywatelstwo, bezpieczeństwo, sprawiedliwość 1,2%

(każde z państwa wpłaca 0,73%) UE na arenie międzynarodowej 5,7%

Inne i koszty administracyjne 5,9%

Ustawa z 2005 roku określa:

• zasoby i sposoby zapewniania jawności i przejrzystości finansów publicznych

• zasady planowania i dysponowania środkami publicznymi

• zasady zarządzania państwowym długiem publicznym

• sposób finansowania budżetu

• zasady i tryb gospodarowania środkami pochodzącymi z UE

Finanse Publiczne obejmują:

• zarządzanie długiem publicznym

• gromadzenie

• rozliczanie z budżetu UE

• zarządzanie środkami publicznymi

Sektor Finansów Publicznych tworzą:

+ organy administracji rządowej, kontroli państwowej i ochrony prawa, oraz sądy i trybunały

+ jednostki samorządu terytorialnego

+ ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze

+ NFZ

Środkami Publicznymi są m. in. :

• dochody publiczne

• środki pochodzące z budżetu UE oraz nie podlegające zwrotowi środki z pomocy

• dochody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

• daniny publiczne, podatki itd.

Budżet Państwa

• roczny plan dochodów i wydatków, oraz przychodów i rozchodów:

• organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony państwa

• sądów i trybunałów

Dodatnia różnica między dochodami, a wydatkami publicznymi ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych.

Dług Publiczny

• rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych.

Max Długu Publicznego

Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych, w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż dług nie może przekroczyć 605 wartości rocznego PKB.

Finansowanie deficytu państwa

Deficyt oraz inne pożyczkowe potrzeby mogą być pokryte przychodami z:

• kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych pożyczek

• sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym

• prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

Deficyt Budżetowy

Rodzaje:

• rzeczywisty

• strukturalny - jest hipotetyczny (gdyby wykorzystać cały potencjał wytwórczy gospodarstwa narodowego).

• Cykliczny - odzwierciedla przebieg procesów gospodarki i stanowi różnicę pomiędzy rzeczywistym a strukturalnym.

PRAWO OKUNA

Dla każdego % wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 3%.

18-5=13*3%

PNB jest prawie 40% niższy niż by mógł.

Skutki deficytu:

• zwiększona inflacja

• występowanie efektu WYPIERANIA - (inwestycje prywatnych przez rządowe)

• pogorszenie salda obrotów bieżących (handlowych)

Kurs Walutowy

WYKRES SWANA

Dewaluacja

Nadwyżka handlowa Rewaluacja

Inflacja

Nadwyżka handlowa Deficyt handlowy

Bezrobocie Inflacja

Deficyt handlowy

Bezrobocie

rząd obniżyć

wydatki, a bank obniża (dewaluacja)

Wydatki Rządowe

Sposoby mierzenia PKB przez sumowanie...:

Na PKB składają się :

1. Konsumpcja ( C )

2. Inwestycje ( I )

3. Wydatki Rządowe ( G )

4. Saldo Rachunków Obrotów Bieżących ( X )

PKB ( Y )

PKB przeznaczamy na:

1. Konsumpcje ( C )

2. Podatki ( T )

3. Oszczędności ( S )

PKB ( Y )

C + I + G +X = Y = C + T + S

C + I + G + X = C + T + S

I + G + X = T + S

S + ( T - G ) - I = X

S + ( T - G ) = NS =oszczędności krajowe

NS - I = X

Bilans Płatniczy

Przedstawia zestawienie transakcji obciążających i uznających konto danego kraju.

Transakcje zapisywane są na:

• Rachunku obrotów bieżących (towarowych, usługowych)

• Rachunku obrotów kapitałowych

• Jednostronne transfery

Bilans Obrotów Bieżących

Rachunek prywatnych obrotów kapitałowych:

• Inwestycje bezpośrednie

• Inwestycje portfelowe (papiery wart. , akcje, obligacje)

• Przepływy międzybankowe

Bilans Płatniczy

X = ( S - I ) + ( T - G ) = - obroty kapitałowe

Obroty Bieżące + Obroty Kapitałowe = 0

Aspekty równowagi wewnętrznej i zewnętrznej:

• Równowaga rachunku bieżącego i wpływu na nią bilansu handlowego.

• Równowaga wewnętrzna, kształtowana przez zmianę relacji oszczędności i inwestycji z jednej strony i poziomu podatków i wydatków budżetowych z drugiej.

• Przepływy kapitałowe z zagranicy.

Dylemat równowagi wewnętrznej i zewnętrznej SWAN

Modele objaśniające przebieg wzrostu gospodarczego:

• Ceny to czynniki, które przywracają równowagę pomiędzy popytem a podażą

• Kryterium elastyczności cen decyduje o wyborze modelu wzrostu gospodarczego

• Przy cenach sztywnych proces dostosowawczy wymaga czasu

• Przy cenach doskonale elastycznych dostosowanie cen następuje natychmiast

Model Długookresowy

C ≠ I + G + X = Y

C / Y + I / Y + G / Y ≠ X / Y ≡ 1

WYPIERANIE - Jeśli G się zwiększy inne zmaleją

Zjawisko

Wzrost wydatków rządowych, przez wzrost stóp %, spowoduje zmniejszenie inwestycji, ex-netto, konsumpcji.

FINANSE Międzynarodowe

System stałego i zmiennego kursu walutowego

Import inflacji

Ceny krajowe / Ceny światowe = kurs walutowy = constans

Przy stałym kursie, mały kraj musi przyjąć te same cele inflacyjne jak kraj, z którym związał swoją walutę.

Systemy Walutowe (międzynarodowe)

Jest konstrukcją historyczną, obejmuje on zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza.

• klasyczny złoty (1881 - 1913)

• system stałych kursów (1926 - 1931)

• półśrodki

• płynne

+Zasady Gold Standard:

• ścisłe powiązanie wielkości emisji pieniądza papierowego z rezerwami złota posiadanymi przez Bank Centralny

• obowiązek Banku Centralnego do kupna i sprzedaży złota po stałej ceniew walucie krajowej

• zasadzie pełnej wymienialności wszystkich form pieniądza na złoto

• prawo do swobodnego przywozu i wywozu złota w skali międzynarodowej

-Gold Standard a cykle koniunkturalne:

• wzrost importu

• zmniejszenie importu

• wzrost dobrobytu

• zmniejszenie podaży pieniądza przez Bank Centralny i wzrost stóp procentowych

• wzrost gospodarki

• czas trudnego pieniądza i schładzanie gospodarki

• wzrost podaży pieniądza przez Bank Centralny i spadek stóp procentowych

• zwiększenie rezerw złota

• ograniczenie produkcji i zmniejszenie zatrudnienia

• spadek dobrobytu

• wzrost eksportu

• zmniejszenie importu

• wzrost konkurencyjności towarów

• spadek cen

Mechanizm półautomatycznego przywracania bilansu płatniczego

+Standard złota gwarantował stabilność rynku walutowego

System z Bretton Woods

Dylemat Triffina

Unia Europejska - historia integracji monetarnej

Kryteria zbieżności do strefy ∈:

• Stopa inflacji nie wyższa niż 1,5 pkt. % od średniej stopy inflacji w 3 krajach UE, gdzie inflacja jest najniższa.

• Długoterminowa stopa %(mierzona na bazie 10 letnich obligacji skarbowych) nie przekraczająca o więcej niż 2 pkt. % średniej stóp %, występujących w 3 krajach UE o najniższej inflacji.

• Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3 % PKB.

• Dług publiczny nie większy niż 60 % PKB.

• Stabilny kurs wymiany w ciągu ostatnich 2 lat (bez dewaluacji waluty).

KOSZTY:

• adaptacji do Euro systemów informatycznych

• utrata kontroli narodowej nad polityką monetarną oraz polityką kursu walutowego

• częściowa utrata suwerenności przez kraj członkowski

• utrata możliwości emisji własnej waluty

---