WYKŁAD I 6.10.2008

STRATYFIKACJA I DYSTANS SPOŁECZNY

1. Istota analizy makrostrukturalnej

2. Poziomy analizy makrostrukturalnej

3. Podstawowe koncepcje stratyfikacji

Ad. 1) Istota analizy makrostrukturalnej

1. istota makrostruktury - „samoistność” (wg Pawła Rybickiego)

Niezbywalna struktura makrostruktur - „samoistność” to ten typ struktur, w ramach którego ludzie mogą zaspokajać wszelkie potrzeby, człowiek zaspokaja się totalnie (w zakresie potrzeb podstawowych, jednak w szerokim rozumieniu np. potrzeby rozwoju, edukacji, itp.

- narody

- grupy etniczne (getta etniczne)

2. konsekwencje przyjętej definicji

-zmienność desygnatu pojęcia (historyczność makrostruktury) - radykalni socjologowie uważają dziś jedynie społeczeństwo globalne za makrostrukturę

- rożne możliwości analizy (konflikt, współpraca, dominacja, podległość, odmienność, podobieństwo)

Ad. 2) Poziomy analizy makrostrukturalnej - zmodyfikowana koncepcja Charlesa Tilly'ego

poziom najwyższy: (4) badanie procesów globalnych

(3) analiza porównawcza społeczeństw „narodowych”

(2) społeczeństwo „narodowe” jako kompleks procesów

poziom najniższy: (1) struktury w obrębie społeczeństwa „narodowego”

Ad. 3) Podstawowe koncepcje stratyfikacji

1. Co to jest system stratyfikacyjny (uwarstwienia)? def. Davida Grask'ego - to kompleks instytucji społecznych, które tworzą (generują) widoczne nierówności w społeczeństwie

2. Kluczowe komponenty systemu stratyfikacyjnego

1. zinstytucjonalizowane procesy, które określają pewne typy dóbr jako wartościowe i pożądane (bogactwo, prestiż, władza) Co jest dzielone?

2. zasady lokowania tych dóbr pomiędzy rozmaite pozycje społeczne (zawody), ukształtowane w podziale pracy

*Odnowienie koncepcji Marksa - podział dóbr w strukturze globalnej - elity biorą dla siebie więcej, bo decydują o podziale tych dóbr, „proletariat” dostaje ochłapy.

*Teorie funkcjonalne (Parsons, Wright) więcej dóbr dają pozycje trudne do osiągnięcia (wymagające długiego treningu i kompetencji).

3. mechanizmy ruchliwości społecznej, które łączą ludzi (jednostki) z określonymi pozycjami społecznymi i w konsekwencji tworzą nierówności kontroli nad wartościowymi zasobami

3. Co z tego wynika?

- wartościowanie dóbr ma charakter zmiany (historyczność wartościowania), różne dobra są bardziej lub mniej pożądane w różnych okresach historycznych

- różnorodność dóbr tworzy rożne systemy stratyfikacji

• ekonomiczne (własność) Marks, Wright

• polityczne (władza) Weber, Dahrendorf

• kulturowe („smak”, styl życia) Bourdieu, DiMaggio

• społeczne (dostęp do sieci społecznych) Warner, Coleman

• honorowe (prestiż, dobra reputacja) Shils, Treiman

• obywatelskie (cżłonkostwo, swobody) Marshall, Brubaker

• ludzkie (umiejętności, doświadczenie) Svalastoga, Becker

4. Obszar badawczy teorii stratyfikacji

• formy i źródła stratyfikacji (cechy i umiejętności decydujące o pozycji społecznej)

• struktura współczesnych systemów stratyfikacyjnych

-jakie są zasadnicze linie podziału (cechy wyróżniające)

-czy bariery ulegają w procesie historycznym umocnieniu, czy osłabieniu

• powstanie systemów stratyfikacyjnych

• konsekwencje stratyfikacji

-wpływ pozycji w strukturze na przyjmowane postawy, opinie i działania, styl życia

• procesy przypisywania (enscription)

-dyskryminacja

• przyszłość stratyfikacji (społ. egalitarne vs nieegalitarne)

-czy powstaną jakieś nowe formy stratyfikacji?

-Ossowski -> zanik klasowego, grupowego systemu stratyfikacyjnego w kierunku nieegalitarnego państwa indywidualizmów

5. Język teorii stratyfikacji

• stopień nierówności (dystanse społeczne)

• „sztywność” stratyfikacji (otwartość vs zamkniętość społeczna)

• rola procesów przypisywania

• stopień „krystalizacji” elementów systemu stratyfikacyjnego (powiązanie dóbr: prestiżu, władzy, pieniądza)

WYKŁAD II/III 13.10.2008/20.10.2008 „Obszary nierówności społecznych”

1. Odmienność/różnica/zróżnicowanie a NIERÓWNOŚĆ

2. Typy nierówności

3. Nierówność a uwarstwienie społeczne

Ad. 1) Wg Domańskiego - zróżnicowanie (odmienności, różnica) jako stan to negacja identyczności i odpowiednik szczególnego podziału jako proces to wyłanianie się nowych podziałów i ról, to podstawowy aspekt struktury społecznej

-pełnienie ról społecznych przez ludzi,

-występowanie przez tych samych ludzi w różnych rolach (zespoły ról)

-podział pracy

Nierówność to pewna szczególna forma różnicy, odmienności, polegająca na tym, że „jedni ludzi mają pewnych rzeczy więcej niż inni” (Domański)

Ad. 2) O jakie rzeczy chodzi?

Pięć czynników decydujących o nierówności:

• dochody

• władza

• prestiż

• styl życia

• kultura

-(nie)równość warunków i szans (na bazie warunków trzeba zawalczyć o szanse)

-moralna ocena (nie)równości

TYPY NIERÓWNOŚCI

-nierówności dychotomiczne i gradacyjne (S. Ossowski) np. wyzyskiwacze-wyzyskiwani

-typologia nierówności (Erik O. Wright)

a) nierówności materialne

	TYPY NIERÓWNOŚCI
TYP DYSTRYBUCJI		RELACYJNY	MONADYCZNY
		RELACYJNY	władza, status	dochód
		MONADYCZNY	talent	zdrowie, waga

-nierówności monadyczne - definiowane same przez się, nie ma potrzeby odwoływać się do innych (poprzez relacje)

-nierówności relacyjne - zasoby definiowane przez relacje, (aby mówić o władzy muszą być poddani)

-dystrybucja monadyczna - dobra nie są rozdzielane przez mechanizmy społeczne, są poza społ. np. w biologii

-dystrybucja relacyjna - dystrybucja poprzez mechanizmy społeczne

b) nierówności osiągnięciowe (wysiłek włożony w realizację celów, wartości) - Weber (merytokratyczne)

c) nierówności eksploatacyjne (mechanizmy wyzysku) - Marks (egalitaryzm)

Trzy społeczne obrazy nierówności (David Cannadine)

1. obraz hierarchii

2. obraz triady

3. obraz dychotomii

Cechy obrazu hierarchii

-metafora drabiny

-niewielkie różnice między „szczeblami”

-nadprzyrodzona albo naturalna sankcja

-funkcjonalna współzależność „szczebli”

Cechy obrazu triady

-trzy grupy (wyższa, średnia, niższa)

-nacisk na rolę średniej grupy

-konflikty, współpraca w społeczeństwie

Cechy obrazu dychotmicznego

-świat społeczny jako konflikt

-emocjonalne oceny siebie i innych (podział „ja” vs „inni”)

-istotna rola społecznych tożsamości

Obrazy „innych” (Davis i in. 1941)

z perspektywy klasy ->>	->> Wyższa-Wyższa	->> Niższa-Niższa
Wyższa-Wyższa	„stara arystokracja”	„faceci z forsą” „towarzystwo”
Niższa-Wyższa	„arystokracja ale nie stara”
Wyższa-Średnia	„mili, godni szacunku ludzie”
Niższa-Średnia	„dobrzy ludzie ale nikt”	„ci na górze, ale nie towarzysze”
Wyższa-Niższa	„biali”	„snoby chcące awansować”
Niższa-Niższa			„ludzie jak wszyscy inni”
Murzyni poza kategoriami

WNIOSKI: (1) Im większy dystans społ., tym mniej szczegółów; (2) O swojej kategorii mówi się dobrze, negatywnie o klasach sąsiadujących

-Wizja nierówności zależy od miejsca, które zajmują w hierarchii społ.

-David Lockewood (50./60. XXw.) -> wizje nierówności naszej społ. są różne od wizji funkcjonujących w szerszym społeczeństwie, są też różne w różnych sytuacjach (przechodzenie z wizji hierarchii na dychotomiczną)

-Ludzie zazwyczaj plasują siebie bliżej środka drabiny

-Odzwierciedlenie dystansu, podtrzymywanie/wzmacnianie dystansu -> dwie funkcje obrazu innych Cannadine'a

Ad. 3)

-Stratyfikacja to wzory nierówności i jego konsekwencje dla życia jednostek, które dostarczają nierówności

-Stratyfikacja to analiza, w jaki sposób nierówności między jednostkami odtwarzają się (reprodukują) się w obrębie jednego pokolenia oraz pomiędzy różnymi pokoleniami

-Stratyfikacja wyznacza ponadto charakter stosunków społ. (defferential association)

WYKŁAD IV 27.10.2008

KLASYCZNE KONCEPCJE NIERÓWNOŚCI

1. Formy i źródła stratyfikacji (GRASKY)

2. Nierówności w koncepcji Marksa i postmarksistów

3. Nierówności w koncepcji Webera i postweberystów

4. Nierówności w koncepcji Durkheima i funkcjonalistów

5. Nierówność w koncepcjach elitystycznych

8 typów idealnych stratyfikacji społecznej

	PLEMIENNE	AZJATYCKIE (rolnicze)	FEUDALNE (rolnicze)	NIEWOLNICZE (rolnicze)	KASTOWE (rolnicze)	KLASOWE (przemysłowe)	SPOŁ. PAŃSTWOWEGO SOCJALIZMU (przemysłowe)	ZAAWANSOWANE PRZEMYSŁOWO (przemysłowe)
ZASADNICZY TYP ZASOBÓW	Ludzkie (umiejętności łowieckie, sprawowanie magii)	Polityczne (dysponowanie urzędami państwowymi)	Ekonomiczne (ziemia i siła robocza)	Ekonomiczne (posiadanie ludzi)	Kulturowe i prestiżowe („czystość” pochodzenia, „czystość” stylu życia)	Ekonomiczne (środki produkcji)	Polityczne (partia i zwierzchność w miejscu pracy)	Ludzkie (wykształcenie i posiadana wiedza)
PODSTAWOWE WARSTWY LUB KLASY	Wodzowie, szamani, inni członkowie plemienia	Urzędnicy i chłopi	Szlachta, duchowieństwo, poddani	Właściciele niewolników, niewolnicy, „wolni”	Kasty	Kapitaliści i pracownicy	Zarządzający i zarządzani	Grupy społ. zawodowe
NIERÓWNOŚĆ (DYSTANSE SPOŁ.)	Małe	Duży	Wysokie	Wysoki	Wysoka	Średnio-wysoka	Średnio-niska	Średni
SZTYWNOŚĆ STRATYFIKACJI	Niska	Średnia	Średnia-wysoka	Średnia-wysoka	Wysoka	Średnia	Średnio-niska	Średnio-niski
STOPIEŃ KRYSTALIZACJI	Wysoki	Wysoki	Wysoki	Wysoki	Wysoka	Wysoki	Wysoki	Średni
LEGITYMIZUJĄCA IDEOLOGIA	Selekcja merytokratyczna (pozycja wynika z umiejętności)	Tradycja, religia	Tradycje i doktryna Kościoła Katolickiego	Doktryna naturalnej i społecznej podległości	Tradycja i religia hinduistyczna	Liberalizm klasyczny	Marksizm-leninizm	Liberalizm

Co z tego wynika?

• różnorodność podstawowych zasobów oraz legitymizujących ideologii

• obecność zasad merytokratycznych w społeczeństwach pierwotnych

• od niskiej (społ. pierwotne) poprzez wysoką (społ. rolnicze) do średniej (społ. przemysłowe) nierówności

• od niskiej (społ. pierwotne) poprzez średnią, średniowysoką i wysoką (społ. rolnicze) do średniej i średnioniskiej (społ. przemysłowe) sztywności

• krystalizacja wszędzie wysoka poza „rozwiniętymi” społeczeństwem przemysłowym

Źródła systemów uwarstwienia społ.:

• kontrowersja pomiędzy modelem „motywacyjnym” a modelem „równowagi władzy/siły (power)”

• istota modelu „motywacyjnego” -> hierarchia nagród (ideologia), ruchliwość indywidualna

• istota modelu „równowagi” -> strategie „zamykania”, ograniczona ruchliwość indywidualna i zbiorowa

WYKŁAD V 3.11.2008 (ZAJĘCIA W ZASTĘPSTWIE)

POMIAR W KONCEPCJI STARTYFIKACJI

R. i H. Lyndowie „Middletown”

• zasoby materialne i władza

• klasa robotnicza i klasa „ludzi biznesu”

Badanie społeczności lokalnych

POZYCJA SPOŁECZNA pomiar wielowskaźnikowy

F. Chapina Living Room Scale (lata `30)

Status społeczny pozycja zajmowana ze względu na zasoby kulturowe, dochód i posiadane dobra materialne, uczestnictwo w życiu wspólnoty

Living Room koncentracja interakcji społecznych (domowników i gości); centrum nagromadzenia zasobów kulturowych i materialnych; w największym stopniu podlegającym ocenie

Pytania dotyczące:

• wyposażenia w sprzęty i przedmioty materialne charakteryzujące kulturę i styl życia (np. duży dywan, półki z książkami, obrazy na ścianach, pianino, gazety, radio);

• ich stan, porządek, styl domu

Zasoby domowe - (ocena) wartości liczbowe - Living Room Scale

Wady:

• identyfikacja pozycji amerykańskiej klasy średniej

• mała stabilność w czasie: zmienność wyposażenia domu

• mierzy materialny aspekt pozycji społecznej (bez zawodu, wykształcenia, dochodu)

L. Warner - Indeks cech statusowych (lata '30-`40)

Stratyfikacja ma wymiar subiektywny, zatem aby pisać należy badać ludzką świadomość.

Yankee City

Procedura E. P. (Evaluated Participation) zwana metodą oceniającej partycypacji (uczestnictwa)

6 klas:

1 wyższa - wyższa (pochodzenia i bogactwa)

2 niższa - wyższa (nowe rody)

3 wyższa - średnia (solidni)

4 niższa - średnia (mieszkańcy bocznych ulic)

5 wyższa - niższa (biedni - uczciwi)

6 niższa - niższa (ze złą reputacją moralną)

Wskaźniki przynależności klasowej: generalny prestiż (styl życia)

Jonesville - celem: dobór takich cech statusu, dzięki którym dałoby się przewidywać przynależność klasową

Metodą E. P. - 5 klas (skala 15 pkt.)

1. zmienna „przynależność klasowa (E. P.)” korelowana z różnymi cechami socjoekonomicznymi

2. cztery czynniki wyjaśniały 95% zróżnicowanie E. P.: zawód, źródło dochodu, typ domu, dzielnica zamieszkania (skala 7 pkt.)

3. do określenia siły oddziaływania poszczególnych czynników zastosowano równanie regresji

4. przyjmując „przynależność klasową” za kryterium zewnętrznym, utworzony został Indeks Cech Statusowych, którego składnikami były powyższe czynniki, a ich siłę oddziaływania opisywało następujące równanie:

I. S. C. = 4Z + 3D + 3 TD + 2DZ

Badanie ogólnokrajowe (lata `50) poszukiwanie porównywalnego wskaźnika pozycji społecznej wskaźnikiem zawód

Teoretyczne uzasadnienie: funkcjonalna teoria uwarstwienia (lata `40) Davis, Moore

1. kwalifikacje (edukacja) - zawód (zmienna pośrednicząca) - nagrody (dochód, prestiż)

2. role zawodowe - uniwersalny mechanizm stratyfikacji społecznej

3. 
   Zawód - podstawa tworzenia się etosu zawodowego, grupa interesu (korporacje zawodowe) uczestnictwo w życiu publicznym strategie obrony interesów

4. 
   Zawód silne skorelowanie z wieloma cechami: wykształcenie, stanowisko, dochody , zasoby materialne (samochód, wakacje, styl życia, książki)

Ważne też względy „operacyjności” zmiennej

5. Łatwość w konstrukcji wskaźnika - informacje o zawodzie łatwo dostępne

6. Operacjonalizacja w postaci: zmiennej ilościowej - skala zawodów; hierarchii zawodów (pozycji); zmiennej nominalnej - kwalifikacje zawodowe - podziały społeczne

SKALE - zestawy kategorii społeczno-zawodowych, przypisane im wartości liczbowe; wartości te określają miejsce kategorii w hierarchii pozycji

KLASYFIKACJA - zestawy kategorii mających an celu określać, odzwierciedlać podziały społeczne bez odniesienia się do ich miejsca w hierarchii

Tak skale, jak klasyfikacje funkcjonują w postaci standardowych wskaźników(są gotowymi narzędziami w postaci klucza kodowego - badacz nie musi konstruować za każdym razem nowych skal i klasyfikacji).[Author ID1: at Mon Dec 15 22:10:00 2008 ]

[Author ID1: at Mon Dec 15 22:10:00 2008 ]

Klasyfikacje zawodów (podziały społeczne)[Author ID1: at Mon Dec 15 22:10:00 2008 ]

Idea: wyodrębnione kategorie mają wskazywać na dystans i bariery między zawodami

Pytanie (seria pytań): o zawód, wykonywane czynności

Najbardziej znana „książka kodowa” ISCO `88

Kategorie: I rzędu - 390

II rzędu - 116

III rzędu - 28

IV rzędu - 10 (0 - wojskowi; 1 - wysocy urzędnicy państwowi, członkowie organizacji przedstawicielskich; 2 - itd.)

ISCO - oddaje podobieństwo treści ról zawodowych, słabiej co ważne dla socjologii - strukturę władzy i własności

ISCO rzadko stosowane jako samodzielny wskaźnik pozycji społecznej, najczęściej oprócz informacji zakodowanych w ISCO uwzględnia się informacje o stanowisku i podwładnych oraz o byciu właścicielem

Klasyfikacja EGP (lata '70 Erikson, Goldthorpe, Portocarero)

Teoretyczne uzasadnienie: koncepcje podziałów klasowych WEBERA

Kryteria klasyfikacji zawodów w kategorie (cechy położenia rynkowego):

1. Sytuacja pracy (umysłowi, fizyczni, rolnicy)

2. Poziom kwalifikacji (wyższe, średnie, zrutynizowane, wykwalifikowani - niewykwalifikowani)

3. Stanowisko w hierarchii organizacji (dominacja - podporządkowania)

4. Stosunek do własności (właściciele - najemni)

Kategorie nierówne pod względem: władzy i autonomii, statusu (prestiżu), pozycji rynkowej (pewność pracy, szans awansu, zarobków).

Service class: 1. Sprawują władzę; 2. Inwestują; 3. Dostarczają ekspertyz

Wymogi stosowania EGP:

1. Informacje o zawodzie pozwalające na zakodowanie w ISCO `88

2. Informacje o liczbie podwładnych

3. Informacje o tym czy pracuje na własny rachunek

Polskie klasyfikacje zawodów

1974 r. - Poholski, Słomczyński

1978 r. - Poholski, Słomczyński (9 kategorii)

1994 r. - Domański, Sawiński (14 kategorii)

2007 r. - Domański, Sawiński, Słomczyński (291 kategorii)

WYKŁAD VI 17.11.2008

KONCEPCJE

1. Nierówność w koncepcji Marksa i post-marksistów

• Dychotomiczny a wieloelementowy model klasowy

• Problem „starej” i „nowej” klasy średniej (Mills) - związanej z kwestią towarowości oraz pracy umysłowej

• Koncepcja „proletaryzacji” i de-skiling części klasy średniej (Braverman, Spencer, Aronowicz, DiFazio) - dotyczy przyszłości klasy średniej; de-skiling pozbawieni umiejętności klasy średniej; up-skiling wzbogacanie swoich umiejętności

• Koncepcja niewłączania klasy średniej do klasy pracowniczej (Poulantyas) zwolennik modelu triady

• 
  Koncepcja sprzecznych położeń klasowych (Wright) - nowa koncepcja eksploatacji - wyznacznik nierówności (Soerensen, Wright) przyczyną eksploatacji we współczesnym społeczeństwie jest ograniczanie dostępu do pewnych pozycji społecznych = ograniczanie pozycji pracy

2. Nierówność w koncepcji Webera i post-weberystów

• 
  Wielość pozycji klasowych w rezultacie różnych pozycji rynkowych operuje się schematem gradacyjnym, wieloelementowym

• 
  Inne niż klasowe źródła nierówności (czasem powiązane z klasowymi) nie są to źródła autonomiczne, gdyż są powiązane z innymi

• 
  Kontrowersja między interpretacją pluralistyczną a interpretacją „zamykania” (closure) „zamykanie” jest świadome, aby stworzyć utrudnienia

• 
  Pluralistyczny system stratyfikacji - ro/zbieżność czynników statusów (Barber, Rockwell, Lenski) siła powiązania między warstwami

• Postmodernistyczna koncepcja stratyfikacji (Waters, Pakulski, Bauman, Beck)

• Koncepcja zamykania (Manza, Murphy, Goldthrop, Parkin, Giddens)

3. Nierówność w koncepcji Durkheima i funkcjonalistów

• 
  Podział pracy i solidarność mechaniczna (Parsons, Davis i Moore) kontrowersja; pogłębiający się podział pracy, a jego oddziaływanie na solidarność

• Kontrowersja widocznych różnic na poziomie pracy w znaczące społeczne grupy (Grusky, Soerensen, Barley, Tolbert, Bourdieu)

• Kontrowersja wokół przyszłości znaczenia struktury zawodowej (Casey, Baron, Drucker, Baryce, Bechky, Freidson)

4. Nierówność w koncepcjach elitystycznych

• Czysto polityczne źródła nierówności (Mosca, Pareto, Mills)

• Spiżowe prawo diarchii (Michels)

• Tworzenie i struktura elit (Lachmann, Domhoff, Lerner, Nagai, Rotman, Useem, Karabel, Zweigenhoaft, Nee, Eyal, Szelenyi, Townsley)

Domhoft - nie elita a klasa społeczna

Nee - Socjologia gospodarki się zajmuje

Szelenyi - zajmuje się procesami tworzenia elit i jak wygląda ich struktura (zresztą jak dwaj wyżej)

WYKŁAD VIII 24.11.2008

BŁĘDY KLASYCHNYCH KONCEPCJI ANALIZY MAKROSTRUKTURALNEJ

1. Podstawowe pytanie

1. Jak społeczne warunki powiązane są z działaniami i postrzeganiem jednostek?

2. Jak różnice pozycji zajmowanych w hierarchii są powiązane z wytwarzaniem się subiektywnych granic w społeczeństwie? (Nieobiektywne różnice przekładane na bariery)

3. Jakiego rodzaju czynniki mają wpływ na zachowania ludzi w hierarchii społecznej i jak ujmujemy ich powiązania?

4. W jaki sposób nierówności w hierarchii społecznej są powiązane ze zróżnicowanie kulturowym?

5. W jaki sposób systemy uwarstwienia są reprodukowane w społeczeństwie?

2 PRZESŁANIA klasycznych koncepcji stratyfikacji:

odseparowanie struktury do działania (struktura jako sfera determinująca działanie; działanie jako uwikłane w znaczenia, intencjonalność i wartości)

odseparowanie wymiaru „ekonomicznego” (zdepersonalizowana strukturalna rzeczywistość) i „społecznego” (sfera ocen i kulturowych różnic)

2. Nieuzasadniona jednowymiarowość koncepcji Marksowskiej

• Zewnętrzna struktura społeczna generuje zachowania społeczne; struktura to pewne ramy gdzie jest miejsce na intencjonalne działania

• Brak faktycznego połączenia pomiędzy nierównością a działaniem społecznym (problem przejścia od „klasy w sobie” do „klasy dla siebie”) - w miarę dojrzewania „klasy w sobie” stają się „klasą dla siebie”

• Marks prezentuje tendencję do redukcji złożonych procesów społecznych do prostych czynników ekonomicznych (próba ich połączenia przy pomocy „stosunków własności”)

3. Problematyczne związki między wymiarami nierówności w tradycji Weberowskiej

• Pozycja społeczna jest czynnikiem wyjaśniającym zachowanie ludzi, ale nie determinantą tego zachowania; determinanta, ze istnieje bezpośredni wpływ pozycji na zachowanie (współcześnie odrzucany jest ten bezpośredni wpływ); weber racjonalność - formalna, substancjalna

• Gospodarka jako wyróżniona i dominująca w nowoczesnym społeczeństwie

• Ekonomiczne różnice nigdy nie są wystarczającym czynnikiem wyjaśniającym społeczne podziały

• Podkreślenie podmiotowości ludzi

• Uwzględnienie czynników statusowych

• Istniejące „obok siebie” społeczne podziały są czynnikiem „podkopującym” jedność „grup” ekonomicznych

• Waga wytyczania granic międzygrupowych przez świadome działania

4. Pochwała nierówności w koncepcji funkcjonalnej i elitystycznej

• Zewnętrzna struktura społeczna generuje zachowania społeczne

• Struktura społeczna to działanie, które stało się nawykiem i uległo „krystalizacji”

• Ludzie działają wyłącznie w zgodzie z normami społecznymi

• Ekonomiczne motywacje są wbudowane w strukturę społeczną (normy i wartości)

• Indywidualizacja i osiągnięcie jako podstawa organizacji społecznej

• Słabe podkreślenie problemu grupowych tożsamości, kolektywnego charakteru kategorii stratyfikacyjnych

WYKŁAD IX/X 01.12.2008/15.12.2008

CZYNNIKI RASOWO - ETNICZNE W KONCEPCJACH STRATYFIKACJI

1. Czy cechy rasowo - etniczne są: naturalne czy społeczne?

• Istota socjologicznego ujęcia kategorii rasowo - etnicznych: konstrukcja społeczna

Kwestie kulturowe - wartości powiązane z nierównościami materialnymi

Ważna jest siła konstrukcji społecznych

• Od biologicznej hierarchii do kulturowego zróżnicowania

lata '40 - '50 wyrażanie „biologicznej” hierarchii poprzez koncepcję kulturowego zróżnicowania; Warner - badał społeczeństwo amerykańskie

pojawienie się pewnych koncepcji dotyczących systemu stratyfikacyjnego, budującego podziały ze względu na kulturowe treści.

• Czynniki rasowo - etniczne jako element zróżnicowania i nierówności społecznych

pozycja definiowana jako wiązka cech to w każdej z nich znajdzie się element rasowo - etniczny

1. Koncepcje zróżnicowania rasowo - etnicznego.

• Podziały klasowe a podziały rasowo - etniczne (pojawiają się w różnych koncepcjach uwarstwienia jako narzędzie analizy w różnych sferach życia społecznego)

• Podziały rasowo - etniczne z perspektywą analizy kulturalnej

koncepcja rasy nie jest widziana z perspektywy klasy; korelacja ich jest bardzo słaba, np. koncepcje Nowych Ruchów Społecznych; koncepcja „ śmierci klas”

kwestia tożsamości - fragmentaryzacja tożsamości

• Materialne i symboliczne czynniki w podziałach rasowo - etnicznych (grupowość rasowo etniczna uzyskuje przez dowołanie do pewnych znaczeń)

1. Czynnik rasowo - etniczny w koncepcjach uwarstwienia społecznego.

• Koncepcja rozpadu rynku pracy (Edna Bonacich)

1. Etniczne antagonizmy (konflikty oraz uprzedzenia) i podział pracy

2. Czynniki warunkujące wyjściową cenę siły roboczej. Od czego zależy to za ile będziemy pracować?

Zależy od:

- umiejętności - kapitału kulturowego, czynników indywidualnych

- rozeznania na rynku pracy, posiadanych informacji

- motywacji do pracy

- makrospołeczna charakterystyka - przynależność rasowa, czy etniczna do gospodarki; ważne jest postrzeganie gospodarki u jednostki

3. Dynamika rozpadu rynku pracy.

4. Wykluczenie i system „kastowy” jako efekty rozpadu rynku pracy

• Przyszłość etniczno - rasowych czynników stratyfikacji

Jest zasadniczy spór, który toczy się w socjologii amerykańskiej (w odniesieniu do klasy underclass; jedni twierdzą, ze przyczyny są ekonomiczne, a drudzy, że etniczne):

- Czynniki etniczno-rasowe będą miały mniejsze znaczenie - upadek znaczenia czynników rasowych (Julius Wilson lata '70-`80)

- Czynniki etniczno-rasowe będą miały większe znaczenie - czynniki rasowe a nierówności społeczno - ekonomiczne (Charles Hirschman i Matthews Snipp)

Definicja kapitału kulturowego (edukacji) przyczyną napływu czarnych amerykanów do underclass. Pojawia się ponieważ mieli i mają utrudniony dostęp do edukacji (różne grupy narodowościowe - poza Japończykami- zarabiają mniej na tych samych stanowiskach, tak jak czarnoskórzy w porównaniu z białymi)

1. Narody, globalizacja a zróżnicowanie rasowo - etniczne.

• Ekonomiczne konsekwencje globalizacji istotne z punktu widzenia systemu uwarstwienia społecznego:

1. Swobodny przepływ kapitału a relatywnie mniejszy przepływ siły roboczej

2. Rosnące różnice dochodowe

• Kulturowe konsekwencje globalizacji istotne z punktu widzenia systemu uwarstwienia społecznego:

1. Natężenie migracji zwiększenie się widoczności zróżnicowania kulturowego

2. Jako reakcja na ujednolicenie pojawiają się czynniki alternatywne

CZYNNIK RODZAJOWY (GENDER) W KONCEPCJI STRATYFIKCAJI

1. Uwago wstępne

- „niedobra” tradycja analiz systemów uwarstwienia

G. Marshal krytykuje tą „niedobrą” tradycję

- rola asymetrycznych relacji międzyrodzajowych w obrębie rodziny (heteroseksualnej)

- rezultat różnorakiego (nie tylko poprzez rodzinę) zaangażowania kobiet w życie publiczne

- „kulturowy zwrot” we współczesnych naukach społecznych wskazuje na zanikanie znaczenia uwarunkowań rodzajowych - czy tak jest naprawdę?

2. Płeć: cecha naturalna czy społeczna?

- XIX-wieczna tradycja ujęcia „rodzaju” żeńskiego

- rodzaj jako cecha społecznie konstruowana

- rodzaj jako cecha kulturowa w systemie nierówności społecznych

Czy te nierówności są efektem wyboru czy efektem wymuszenia?

3. Płeć (rodzaj) a mniejszości społeczne

Rodzaj jako cecha ekonomiczna i społeczna.

- przyjmuje się np. ze dochody kobiet i mężczyzn zajmujących to samo stanowisko, pozycję wykonują zawód mają różny dochód;

- zatrudnienie - wyjście na rynek pracy jak wygląda w kontekście gender tej osoby;

Zatrudnienie mężczyzn ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania rodziny

- badanie gdzie w tej strukturze społeczno-zawodowej koncentrują się kobiety (gdzie mężczyźni)

KOBIETY - średni i niski poziom w strukturze pracy umysłowej

Rodzaj jako czynnik wyznaczający relacje społeczne.

- czy podziały klasowe same są gender?

- „cultural turn” - podziały zaczynają mieć charakter klasowy

- można mówić tak jakby o dwóch rodzajach jednej klasy w zależności od charakteru zmiennej gender

Przeobrażenia we współczesnym społeczeństwie a zmieniająca się rola czynnika rodzajowego

- generalnie zmniejsza się zależność kobiet od mężczyzn w kwestii pojawienia się na rynku pracy

Wzrasta ilość kobiet wchodzących na rynek pracy

Wzrasta rola tych zawodów gdzie kobiety się koncentrują

- kwestia niższych zarobków za tę samą pracę (kobiet od mężczyzn) - obecnie zmniejsza się różnica, ale tylko wśród pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin

- struktura społeczna poddana jest fragmentacji - klasy bądź grupy klasowe

Nurty:

1. analiza lokalna - środowiskowa - nierówności społeczno - kulturowe (np. koncepcja indywidualizacji - Urlich Beck)

2. charakter materialnych nierówności

4. „Mniejszości” rodzajowe

- kobiety jako „mniejszość rodzajowa”

- podstawowy przejaw nierówności: różnica rodzajowa w wynagrodzeniach

- segregacja rodzajowa rynku pracy (David Grusky i Maria Chales, William Bielany, Jerry Jacobs): analiza wg 2 zas. Obie zasady powodują grupowanie kobiet i mężczyzn w różnych sektorach rynku pracy - dysproporcja alokacyjna: sektorowej (kobiety trafiają do najmniej pożądanych zawodów umysłowych i fizycznych) i gradacyjnej (kobiety przejawiają większą ilość w zawodach umysłach)

5. Wybrane teoretyczne koncepcje

---