Emocje- złożony wzór zmian cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy i specyficzne reakcje behawioralne pojawiające się w odpowiedzi na sytuacje postrzegane jako ważną dla danej osoby. Czynniki stanowiące źródła reakcji emocjonalnych: pierwotne bodźce emocjonalne, wtórne bodźce emocjonalne oraz poznawcze źródła emocji. Pierwotne bodźce emocjonalne mają dla człowieka znaczenie już od pierwszych dni życia; wywołują one reakcje o charakterze bezwarunkowym. Należą do nich bodźce związane ze stanem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych organizmu. Ponadto pierwotnym źródłem emocji są wszystkie doznania zmysłowe. Do wtórnych bodźców emocjonalnych należą bodźce, których znaczenia człowiek uczy się w toku rozwoju. Są one początkowo neutralne i dopiero w wyniku powiązania z pierwotnymi bodźcami nabywają zdolność do wywoływania emocji. Takie uczenie się emocji następuje za pośrednictwem procesów warunkowania i generalizacji. Niektóre emocje są odpowiedzią nie tyle na poszczególne bodźce, lecz na relacje, w jakich powstają one wobec określonych nastawień czy oczekiwań człowieka - poznawcze źródła emocji. proces powstawania emocji:1.Obiektywne zdarzenie zewnętrzne; 2. Subiektywna interpretacja tego zdarzenia; 3. Reakcja ośrodkowego układu nerwowego (OUN) na interpretację; 4. Zmiany biochemiczne w organizmie; 5. Reakcja emocjonalna. Wśród emocji wyróżniamy: -Nastroje (przeżycie niezbyt silne, a jednocześnie długotrwałe, wywołane przez wydarzenia, które mają dla człowieka znaczenie dodatnie lub ujemne), wzruszenia, afekty (procesy emocjonalne silne, a jednocześnie krótkotrwałe, wyrażają się one w czynach gwałtownych, doprowadzają do utraty panowania nad sobą), namiętności (uczucia długotrwałe i bardzo silne to. Mogą wywierać one istotny wpływ na całokształt zachowania się człowieka, prowadzą do podporządkowania im całej aktywności);-Emocje steniczne - asteniczne;-Emocje związane z popędami oraz uczucia wyższe. Emocje wynikać mogą z następujących stanów: Zagrożenia-przybierają formę niepokoju, lęku, strachu, a w szczytowym natężeniu przerażenia; Ograniczenia - rozdrażnienie, złość, gniew, wściekłość; Pozbawienia-smutek, żałość, cierpienie, rozpacz; Zaspokojenia-zadowolenie, radość, szczęście, ekstaza. Wśród emocji wyróżnia się także emocje: Ujemne (inaczej przykre czy awersyjne) Dodatnie (inaczej przyjemne lub apatytowe),Emocje w życiu człowieka:·Pełnią funkcję motywacyjną (niezaspokojona potrzeba wywołująca emocje lub myśli związane. z dążeniem do stanu, gdy cel zostanie osiągnięty);· Wpływają na myślenie-mogą aktywizować myślenie (emocje steniczne, jak radość, satysfakcja), lub wpływać destrukcyjnie (emocje asteniczne, np. silne wzruszenia i afekty, które zamiast rozwiązywać problem, stwarzają dodatkowe problemy). Wpływając na treść myślenia powodują, że człowiek łatwo wierzy w to, co jest zgodne z jego pragnieniami;·Wpływają na zaburzenia psychosomatyczne - zwłaszcza, gdy trwają długo, mają znaczne natężenie i są tłumione i nierozładowane;-Generalnie emocje dodatnie w odpowiednim natężeniu polepszają sprawność działania, emocje ujemne pogarszają; Formy wyrażania emocji:-Wzrost napięcia mięśniowego;-Intensywność procesów umysłowych;-Pobudzenie osi: przysadka - nadnercze; Etapy gniewo - strachu:-Pobudzenie;-Wzrost napięcia i samopobudzenie.-Organizm postawiony jest w stan gotowości bojowej;-Stan kulminacyjny(organizm przygotowany jest do walki albo ucieczki i zdolny do niezwykłych czynów. Działanie kierowane jest głównie impulsami, a nie logicznym rozumowaniem. Nie podejmuj decyzji w takim stanie);-Gdy niebezpieczeństwo mija, następuje odprężenie .Wewnętrzne zmiany pod wpływem emocji to m.in.: ·Zmiana przewodnictwa elektrycznego i temperatury skóry;·Zwiększone wydzielanie potu;·Zmiana ciśnienia tętniczego krwi;·Zmiana częstotliwości skurczów serca;·Uczucie zimna i gorąca;·Wzrost poziomu niektórych hormonów we krwi;·Przyśpieszona praca nerek i/lub perystaltyka jelit;·Suchość w jamie ustnej; ·Dławienie w gardle; ·Utrudnione oddychanie; ·Rozszerzenie źrenic. Do zewnętrznych (obserwowalnych) zmian pod wpływem emocji należy m.in: Zmiana wyraz twarzy; Zwiększenie pobudliwości; Impulsywność działania; Roztargnienie; Zaburzenia koncentracji; Trudności w zapamiętywaniu i odtwarzaniu; Zaburzenia mowy; Drżączka, tremor; Nerwowy śmiech; Zmiana nawyków żywieniowych; Konfliktowość, agresywność; Nadwrażliwość na krytykę; Przygnębienie, apatia, alienacja, depresja; Niezdolność do podejmowania decyzji. Radzenie sobie z emocjami własnymi polega przede wszystkim na: Przyznaniu się do emocji Reinterpretacji sytuacji Optymizmie myślenia; Opracowaniu poznawczym Działaniu Rozładowywać napięcie w cywilizowany sposób można wykorzystując: Ręce (rabanie drewna, ugniatanie ciasta, wyrywanie chwastów, gry typu tenis i golf); Stopy (piłka nożna);Zęby (guma do żucia); Głos (krzyk np. na meczu). Prostą techniką opanowywania emocji własnych jest: Oddychanie Wizualizacja Literowanie dowolnego nazwiska wspak; Liczeniu wspak od dowolnego miejsca. Radzenie sobie z własnym gniewem polega m.in. na:

Przejęciu całkowitej odpowiedzialności za wszystkie nasze myśli, czyny i reakcje. Nie szukaniu winnych, bo patrzy się do tyłu a nie szuka rozwiązania Patrzenie do tyłu nic nie zmienia i pogarsza samopoczucie a postawa do przodu uruchamia konkretne działanie; Nie dawaniu się manipulować złością Nie mówieniu - zdenerwował mnie, lecz „to ja podjąłem decyzję bycia zdenerwowanym”. Jeżeli sobie nie poradzimy z gniewem - zrobi się nawykiem Aby kontrolować własną złość: Daj sobie czas, żeby ochłonąć (zasznuruj usta);Rozchmurz czoło i odpręż się; Spoglądaj łagodniej (pozwól by twoje mięśnie wokół oczu odpoczęły); Oddychaj głęboko; Mów normalnym głosem (prędkość, głośność, intonacja); Napnij kilka mięśni a potem je rozluźnij; Zaakceptuj odmienność; Koniec z groźbami i żądaniami; Nagradzaj zamiast karać. Emocje innych ludzi: Traktuj łagodnie;

„Modeluj” swoim spokojem; Zastanów się, co ci da walka; Kontroluj się; Słuchaj aktywnie; Gdy inna osoba wpada w gniew: Okaż empatię, zrozumienie jej sytuacji, przyznaj prawo do okazywania gniewu, jednocześnie nie wycofując się ze swojej krytyki np.: „Potrafię zrozumieć twoja irytację - to co powiedziałem musiało cię zszokować”; Znajdź w jej wypowiedzi coś, z czym możesz się zgodzić; Nie daj się zbić z tropu (chyba, że rzeczywiście zostaniesz przekonany); Stosuj konstruktywną krytykę. Stres- niespecyficzna reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania. Oznaki stresu: 1.W sferze fizjologicznej:-przyspieszone bicie serca, przyspieszony oddech;-zmiana ciśnienia krwi;-napięcie mięśni;-suchość w gardle i ustach;-częste oddawanie moczu-bóle pleców, szyi i innych części ciała;-zaburzenia menstruacyjne;-niestrawność;-bóle głowy;- częste przeziębienia;- potliwość;. 2. W sferze emocjonalnej:- lęk, rozdrażnienie, złość;- zamykanie się w sobie;- zakłopotanie;- labilność emocjonalna (chwiejność emocjonalna); 3. W sferze poznawczej:- „łuki pamięciowe”, zapominanie;- trudności w koncentracji;- ogólny brak zainteresowań;- schematyzm myślowy, brak plastyczności w myśleniu;- chaos myślowy; 4. W sterze behawioralnej: -impulsywność;- drżenie, tiki nerwowe;- nerwowy uśmiech;- trudności w mówieniu;- zgrzytanie zębami;- zmiany w odżywianiu;- palenie w dużej ilości papierosów;- nadużywanie alkoholu, leków;- sięganie po narkotyki;. Stresor- jakikolwiek postrzegany subiektywnie lub istniejący obiektywnie czynnik zewnętrzny w postaci wymagania, ograniczenia lub deprywacji, który powoduje napięcie objawiające się niezadowoleniem, spadkiem wydajności lub dolegliwościami somatycznymi. Deprywacja- jest to brak lub niedobór bodźców do normalnego funkcjonowania; eustres=stres pozytywny; dystres=stres negatywny; neustres=bodziec neutralny; Stadium reakcji alarmowej- mobilizacja sił obronnych organizmu czyli przygotowanie się do zwalczania stresu. W stadium tym wiąże się przede wszystkim mechanizmy nerwowe i hormonalne, następują zmiany, w układzie sercowo-naczyniowym(np. wzrost tętna ciśnienia krwi) zmiany napięcia mięśniowego oraz zmiany metaboliczne. Stadium odporności ( adaptacji) -organizm zaczyna być odporny na zaistniałą sytuację trudną. Jest to próba utrzymania równowagi fizjologicznej mimo sytuacji, w jakiej się znalazłeś czyli Twój organizm podejmuje próbę poradzenia sobie i przystosowania się. Przy czym jego reaktywność na bodźce zewnętrzne jest podwyższona oznacza to ze słabiej toleruje działanie innych bodźców, poprzednio nieszkodliwych. Stadium wyczerpania- organizm jeszcze raz wyzwala ogólny alarm somatyczny ale już nie w celu zwalczanie sytuacji trudnej ale jako skutek rozregulowania funkcji fizjologicznych organizmu, zużycia zapasów energii, prowadzące do zmęczenia lub utraty ogólnej równowagi organizmu, a w krańcowym przypadku może prowadzić do śmierci. Etapy stresu psychologicznego: Faza mobilizacji-pod wpływem działania stresora następuje mobilizacja procesów psychologicznych staje się sprawniejsze spostrzeganie, bardziej oryginalne procesy myślowe, szybsze procesy pamięciowe zachowania odpowiedzialne do motywacji. Faza rozstrojenia-przedłużony stan stresu prowadzi do pogorszenia poziomu procesów umysłowych trudnościach. W skupieniu uwagi logicznym myśleniem, schematyzm myślowy i działania zachowanie bezradności, oznak gniewu, strachu. Faza destrukcyjna- to stan kiedy żadna czynność nie jest wykonana poprawnie, człowiek zaś nie potrafi dokonać realnej oceny sytuacji następuje gwałtowna obniżka motywacji, rezygnacja, ucieczka, izolacja; Asertywność: -umiejętność dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów innych ludzi;-umiejętność wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą czy osobami; zachowania asertywne: - zespół zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia, postawy, życzenia, opinie, prawa innej osoby lub osób.;-bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby.;-mogą obejmować ekspresję takich uczuć jak: gniew, strach, zaangażowanie, nadzieję, radość, rozpacz, oburzenie lub zakłopotanie. terytorium psychologiczne: -to wszystko, co w podstawowy sposób zależy ode mnie i należy do mnie np.: myśli czyny potrzeby, postawy, prawa, tajemnice, sposób dysponowania rzeczami, które są moją własnością.; Każdy ma prawo do zachowań asertywnych, ale też ma prawo działać nieasertywnie. Robiąc coś, na co nie ma się ochoty należy wybrać sposób zachowania ze względu na jakieś istotne dla siebie wartości i decydować się na ten wybór, a nie czuć się zmuszanym, poddanym presji otoczenia, bezradny z powodu własnej nieumiejętności obrony.; Prawa człowieka według Herberta Fensterheima: 1. Masz prawo do wyrażania siebie swoich opinii, potrzeb uczuć- tak długo dopóki nie ranisz innych; 2. Masz prawo do wyrażania siebie-nawet jeśli rani to kogoś innego dopóki twoje intencje nie są agresywne.; 3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb- dopóki uznajesz że oni mają prawo odmówić,; 4. Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.; 5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.; Rodzaje zachowań: 1. Agresywne. -bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych. - dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzając. - nie słuchamy innych. - przyjmujemy postawy wrogie lub obronne. - podejmujemy decyzje nie uwzględniając praw innych. 2. Uległe. - lekceważymy własne prawa, pozwalając innym je naruszać;- nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów i odczuć;- zachowujemy się nie uczciwie(nasze działanie nie pokrywa się ze słowami, co powoduje nagromadzenie się złości, urazów).; 3. Asertywne: - bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych; - wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia;- nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie;. Przyczyny zachowań: 1. Agresywnych: - boimy się, że nie dostaniemy tego co chcemy; - nie wierzymy w siebie; - wcześniej okazywało się to skuteczne ; - chcemy zwrócić na siebie uwagę; - chcemy zademonstrować swoją władzę; - chcemy wyładować złość( będącą często wynikiem nierealnych oczekiwań).; 2. Uległych: - boimy się utraty aprobaty ze strony innych; - boimy się reakcji innych; - uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie chcemy uniknąć konfliktów;- chcemy manipulować innymi.; 3. Asertywnych: - jesteśmy zadowoleni z siebie;-mamy szacunek dla siebie i innych(pomaga nam to w osiągnięciu celów i realizacji naszych potrzeb);- dzięki temu mniej ranimy innych;- dzięki temu rośnie wiara w siebie; - daje to poczucie kontroli nad własnym życiem;- jesteśmy uczciwi w stosunku do samych siebie i innych; Konsekwencje zachowań: Agresywnych- konflikty w stosunkach z innymi ludźmi;- utratę szacunku dla samego siebie;- utratę szacunku do innych;- będziemy nie lubiani;- poważny stres;- dojdzie do przemocy;- rezultaty przeciwne do zamierzonych; 2. Uległych:- utratę poczucia własnej wartości; - poczucie krzywdy, złość, frustrację.- zachęcanie innych do dominacji;- wybuch agresji spowodowany kumulacją uczuć; 3. Asertywnych: - będziemy mniej lubiani za to, że wyrażamy swoje odczucia.- etykietka człowieka idącego przez życie przebojem;- zmiany naszych relacji z innymi.; Asertywna odmowa: - stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe i stanowcze. Powinno tam się znaleźć słowo nie i jasna informacja wyjaśnienia, co pozwoli na lepsze zrozumienie naszego postępowania. Jeżeli obawiamy się, że odmowa zostanie zrozumiana jako brak sympatii czy chęć odsunięcia się można dodać komentarz podtrzymujący relację.-nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień;-najlepszym argumentem jest odwołanie się do siebie, do swoich osobistych preferencji( wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie ważne, lub postanowień( mam zamiar, zdecydowałem). Wyrażanie własnych opinii i przekonań. Każdy dąży do tego by czuć się w porządku, dlatego też ludzie zacierają rozbieżności, starając się upodobnić swoją opinię do opinii partnera, jeśli jednak rozbieżności już się uwidaczniają to osoba może zacząć się usprawiedliwiać lub atakować starając się udokumentować drugiej osobie że to ona jest nie w porządku. Wielkość opinii i ich wymiana są wartością samą w sobie. Daje to możliwość spojrzenia na te sama kwestie w różny sposób, lepsze zrozumienie punktu widzenia opinii partnera. Gdy pojawiają się osoby starające się skłonić nas do zmiany naszej opinii na bardziej podobna do ich własnej to możemy :- ujawnić rozbieżność opinii akceptując postawę akceptacji tego faktu. Przez ujawnienie rozbieżności możemy dopuścić do gry nastwionej na ukrycie tego faktu, a poprzez zademonstrowanie akceptacji, komunikujemy partnerowi, ze mimo rozbieżnych opinii my i on jesteśmy w porządku; - prezentujemy a nie argumentujemy. Wymieniając opinii nie staramy się koniecznie przekonać partnera do swojego zdania-on tez ma prawo mieć własne.;-zamiast udowadniać odwołujemy się do siebie powiedzmy prawdę o swoich poglądach. Zawsze można trafić na kogoś inteligentniejszego lub zręcznie prowadzącego rozmowę.- konsekwentnie dekonspirujemy aluzyjna argumentacje, zamieniając na komunikaty wprost. .Wywieranie wpływu na ludzi: Reguła wzajemności: Powoduje poczucie zobowiązania na przyszłość. Wzajemność ustępstw. Zawsze prosić o więcej niż chcemy uzyskać. jak się bronić-Trafnie odróżniać rzeczywistą przysługę od manipulacji, jakim inni ludzie chcą nas poddać. Więc nie odmawiajmy przyjmowania cudzych przysług, ale jeżeli dostrzeżemy w tym próbę manipulacji, fakt, że nam ją wyświadczono, przestaje na obligować do odwzajemniania się Reguła zaangażowania i konsekwencji Wzbudzanie zaangażowania. Zmuszanie do ustnych lub pisemnych deklaracji. Technika małych kroczków. Warunki powodzenia: aktywny i publiczny charakter, musi wymagać pewnego wysiłku, powinno mu towarzyszyć przekonanie, iż wszystko robimy z własnej woli. Trzeba sprawić by ofiary czuły się sprawcami własnych działań i wyborów. Zapuszczanie korzeni: ofiary same wyszukują argumentów na rzecz ich poprzedniej decyzji. Technika niskiej piłki. jak się bronić: Wsłuchać się w siebie, w odgłosy wychodzące z własnego ciała. Nie robić nic wbrew sobie. Społeczny dowód słuszności Najlepiej działa, gdy sytuacja jest niejasna i dwuznaczna i nie jesteśmy pewni swego. Zjawisko niewiedzy wielu. Efekt Wertera (fale samobójstw i wypadków). Mentalność stada czyni je łatwym do kierowania, wystarczy tylko nakłonić niektóre jednostki do podążania w wybranym kierunku, a inni pójdą za nimi. jak się bronić Obrona polega na wrażliwości na sfałszowane dowody postępowania innych oraz uświadomieniu sobie, że postępowanie podobnych do nas ludzi nie może stanowić jedynej podstawy naszych własnych decyzji. Lubienie i sympatia: Czynniki wypływające na sympatię: atrakcyjność fizyczna, podobieństwo, komplementy, kontakt i współpraca. Zasada kojarzenia (trzeba się dobrze kojarzyć). Warunkowanie. Skłonność do kąpania się w cudzej chwale, poszukiwanie prestiżu poprzez osiągnięcia innych. jak się bronić Jeżeli stwierdzimy, że niezwykle szybko polubiliśmy jakąś zupełnie nam dotąd nieznaną osobę - a ona chce nam coś sprzedać, namówić do czegoś, to powinno być dla nas ostrzeżeniem, należy wówczas zawiesić na chwilę kontakt z tą osobą i rozdzielić w naszym umyśle uczucia żywione wobec TEJ osoby, od uczuć, jakie wzbudza w nas jej propozycja, a decyzję podjąć na podstawie tych drugich. Autorytet: Silnie zakorzeniona skłonność do podporządkowywania się autorytetom. Samo odwołanie do pozorów autorytetu działa. jak się bronić Zadać sobie pytanie: „ czy ten autorytet jest rzeczywiście ekspertem?” oraz „jak dalece można mu zaufać w tej sytuacji?” Reguła niedostępności Im coś bardziej niedostępne, tym bardziej tego pragniemy. Nietypowość, wyjątkowość. Zagrożenie potencjalna utratą. Ograniczona ilość lub czas dostępności. Teoria oporu psychicznego - jeśli cos nam odebrano, to pragniemy tego jeszcze silniej i wyżej to cenimy. Warunki optymalne do stosowania: nowo pojawiająca się niedostępność (deprywacja względna), sytuacja rywalizacji o niedostępne dobro. Ludzie po prostu przestają myśleć jak się bronić Pojawiają się emocje utrudniające myślenie - ta fala emocji może być dla nas sygnałem, że trzeba ochłonąć i odpowiedzieć sobie na pytanie:, po co naprawdę chcę mieć to coś, co jest trudno dostępne Najlepsze warunki zastosowania tych reguł: pośpiech, niepewność, stres, obojętność, zmęczenie, zajętość. MANIPULACJA jest formą zamierzonego i intencjonalnego wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by realizowała działania zaspakajające potrzeby manipulatora. Manipulować można treścią i sposobem przekazywanych informacji. Do podstawowych technik manipulacji możemy zaliczyć: --blokowanie, opóźnianie, fabularyzowanie, fragmentaryzowanie, zmniejszanie lub zwiększanie znaczenia poszczególnych informacji, -przekazywanie fałszywych bądź nieweryfikowalnych informacji, -wzbudzanie poczucia zagrożenia, lęku, strachu, -prowokację, -wzbudzanie sytuacji deprywacyjnych, -kanalizację wartości, -moralizatorstwo, -etykietowanie oraz ośmieszanie osób i zachowań, -ingracjację. Ingracjacja to manipulacje skoncentrowane na samoocenie inaczej manipulowanie innymi ludźmi za pomocą zwiększania własnej atrakcyjności. Ingracjacja to rodzaj zachowania komunikacyjnego, w trakcie którego podmiot przekazuje informacje o tym, jak spostrzega: partnera, otaczającą go rzeczywistość i samego siebie. W związku z tym można wyróżnić trzy klasy technik ingracjacyjnych: -podnoszenie wartości partnera, najczęściej poprzez prawienie pochlebstw i komplementów, -konformizm w zakresie opinii, ocen i zachowań, -przedstawianie siebie w korzystnym świetle, tzw. autoprezentacja lub autodeprecjacja. Makiawelizm oznacza doktrynę polityczną zalecającą stosowanie podstępu, przemocy i obłudy w dążeniu do realizacji zamierzonego celu. Jest to postawa, która charakteryzuje się cynizmem, przewrotnością, brakiem skrupułów. W psychologii termin osobowość makiawelistyczna oznacza ludzi: -opanowanych; zachowujących dystans emocjonalny zarówno wobec swoich spraw, jak i spraw innych; -postępujących racjonalnie; -potrafiących skutecznie kłamać; -nie dostosowujących swoich postaw do zachowania; -dobrze znoszących rozbieżność między własnymi postawami a swoim zachowaniem. OSOBOWOŚĆ:-charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno - przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.;-zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych; Podłożem są zadatki anatomiczno-fizjologiczne organizmu warunkujące możliwość takiego a nie innego poznania świata i tworzenia schematów percepcyjnych, intelektualnych i emocjonalno-społecznych. Dojrzała osobowość - układ trwałych właściwości charakterystycznych dla danej jednostki. Czynniki wpływające na kształtowanie się osobowości człowieka 1.Środowisko - biologiczne:-role społeczne,-osoby znaczące, -przyjmowanie wzorów na drodze: - empatii, - naśladownictwa, - modelowania, - identyfikacji. 2.Wpływ kultury na kształtowanie się osobowości. 3. Rola oddziaływań wychowawczych w kształtowaniu osobowości:-wychowanie zamierzone- wychowanie niezamierzone. Składniki osobowości wpływające na zachowanie człowieka.-Temperament - zespół najbardziej stałych właściwości psychicznych organizmu, przejawiających się w reakcjach emocjonalnych i motoryce. Jest on uzależniony od typu układu nerwowego, który jest wrodzony, ale poddany jest oddziaływaniom środowiska. Od temperamentu zależy: to czy człowiek reaguje i jak intensywnie na stosunkowo słaby bodziec (reaktywność), zdolność reagowania na bodźce silne i długotrwałe (wydolność), zdolność do przestawienia się z jednej reakcji na drugą w chwili ustania działania bodźca. Typy nerwowe wg Pawłowa: Sangwinik - łatwo dostosowuje się do zmiennych warunków życia, jest pogodny, odporny na przeciwności życiowe. Cechuje go bogata mimika twarzy i żywa gestykulacja. Flegmatyk - jego reakcje są powolne, wskazuje niechęć do zmian warunków życia. Potrafi pracować bardzo wytrwale. Na ogół nie uzewnętrznia swoich uczuć. Choleryk - Przejawia dużą energię życiową przy jednoczesnym braku opanowania, gwałtowny, wybuchowy. Melancholik - jest bierny, zahamowany i powolny. Źle znosi silne pobudzenie zewnętrzne, które stanowi dla niego źródło zaburzeń nerwowych. Zdolności i uzdolnienia- zdolności - właściwości psychiczne warunkujące pomyślne rezultaty działania. Rozwijają się pod wpływem określonych zadatków fizjologiczno-anatomicznych. Wrodzone zadatki wpływają na rozwój zdolności, ale ich nie wyznaczają. Uzdolnienia - zespół zdolności umożliwiający wyjątkowa skuteczne działania w danej dziedzinie. Talent - wyższy stopień uzdolnień - najbardziej korzystne połączenie uzdolnień umożliwiające twórcze wykonywanie jakiejś działalności. Inteligencja- Zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i sytuacji. Badacze wyróżniają następujące rodzaje inteligencji: logiczno-matematyczna, lingwistyczna, muzyczna, przestrzenna, interpersonalna, emocjonalna Potrzeby - to zaburzenie równowagi między organizmem a otoczeniem; wynikają często z braku czegoś co sprawia, że organizm nie może normalnie funkcjonować. Można dokonać różnego podziału potrzeb, najczęściej mówi się o potrzebach pierwotnych (biologiczne), wtórnych ( psychicznych). Można też dokonać innego podziału na potrzeby: fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, potrzeba kontaktu emocjonalnego, potrzeba akceptacji, potrzeba uznania, potrzeba sukcesu, potrzeba poznawcza. Piramida potrzeb Maslowa W 1954 roku opracował teorię potrzeb. Postawił on hipotezę, że człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, zaś potrzeby te tworzą logiczną hierarchię rozpoczynającą się od potrzeb niższego stopnia, których zaspokojenie redukuje niedobory w systemie fizjologicznym, a kończącą się wyższego stopnia potrzebami osobistymi i abstrakcyjnymi. Hierarchia potrzeb: 1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie, głód, posiłek);
2. Potrzeby bezpieczeństwa;
3. Potrzeby społeczne (przyjaźń, miłość); 4. Potrzeby szacunku;
5. Potrzeby samorealizacji.
Maslow był przekonany, że potrzeby wyższego stopnia mogą się pojawić tylko wtedy, gdy są zaspokojone potrzeby niższego stopnia. Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe. Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne. Zdaniem Maslowa trudno jest o nich cokolwiek powiedzieć, gdyż nie zostały jeszcze dogłębnie poznane, ale można próbować wiązać je z potrzebami samorealizacji. Zachowanie człowieka według teorii potrzeb określone jest przez dwa prawa: prawo homeostazy i prawo wzmocnienia. Pierwsze z nich mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższego rzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie. Z kolei do potrzeb wyższego rzędu ma zastosowanie prawo wzmocnienia. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia. Struktura występowania określonych potrzeb związana jest z osobowością człowieka. Wraz z rozwojem osobowości zauważa się większą motywację do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu. Postawy- sposoby zachowania się wobec przedmiotów, osób i sytuacji, gotowość do działania w określony sposób, względnie trwała organizacja wiedzy, przekonań, uczuć, motywów. Postawa wyraża się w działaniu jak też i braku działania. Charakter- to ogólne postawy warunkujące stosunek człowieka do innych ludzi, o pracy i do siebie samego, powiązane w zwartą całość. Ważną cechą charakteru jest stałość-, czyli konsekwentne postępowanie. Obraz samego siebie - na obraz ten składa się samoocena czyli ocena siebie i własnych możliwości w porównaniu z innymi ludźmi. Czynnikami które wpływają na obraz samego siebie są: własny wygląd i fizyczne właściwości, umiejętności, uzdolnienia, potrzeby i postawy, pozycja wśród ludzi. Samoocena nie zawsze jest prawidłowa - bywa że przeceniamy swoje możliwości
lub ich nie doceniamy. WYPALENIE ZAWODOWE: Jest pochodną nadmiernych obciążeń w pracy, braku możliwości kontroli i podejmowania decyzji, co do pełnionych funkcji, niedostatecznego wynagrodzenia, doświadczania konfliktów wartości. U policjantów do tego dochodzi udział w różnego rodzaju sytuacjach kryzysowych (skrajnie urazowych): - okaleczenie lub śmierć kolegi, zagrożenie własnego życia lub zdrowia, konfrontacja z cierpieniem, śmiercią, podejmowanie działań służbowych związanych z pracą operacyjną czy dochodzeniowo-śledczą. Jest jedną z wielu możliwych reakcji organizmu na chroniczny stres związany z pracą w zawodach społecznych, gdzie jest ciągły kontakt z ludźmi i zaangażowanie emocjonalne w ich problemy Gdy osoby zaangażowane w swoją pracę tracą motywację do działania, Zespół fizycznego i emocjonalnego wyczerpania, którego rezultatem są rozwój negatywnej samooceny i negatywnego nastawienia do pracy oraz spadek zainteresowania problemami klientów - wg Ch. Maslasch.;Stan wyczerpania jednostki spowodowany nadmiernymi zadaniami stawianymi jej przez fizyczne lub społeczne środowisko - wg H.J. Freudenbergera; Przyczyny wypalenia zawodowego:

Indywidualne: -nadmierne zaangażowanie w pracę, -intensywna praca,-poczucie bycia niezastąpionym,-brak zaufania do współpracowników,-wysokie aspiracje przy trudnych i obciążających zadaniach,-idealistyczne podejście do pracy. Zawodowe:-wysokie wymagania,-krótki czas na wykonanie zadań,-duża odpowiedzialność,-złe relacje interpersonalne,-małe możliwości awansu,-brak gratyfikacji,-efekty nieadekwatne do włożonych wysiłków. Najczęstsze symptomy wypalenia zawodowego:-stałe zmęczenie,-złość, zniecierpliwienie, irytacja,-uczucie emocjonalnej i duchowej pustki,-poczucie przytłoczenia,-niechęć do kontaktów z ludźmi, zamykanie się w sobie,-brak empatii,-trudności w rozpoczynaniu i kończeniu zadań,-trudności z porannym wstawaniem i pójściem do pracy,-nieobecności w pracy,-depresja,-pobudzenie, -problemy ze spaniem, -nadużywanie alkoholu, tytoniu, leków i innych używek. Omówienie Trójwymiarowej Teorii Wypalenia Ch. Maslasch Na początku pojawiają się objawy wyczerpania emocjonalnego, następnie zachowania prowadzące do depersonalizacji klientów i w końcu poczucie braku dokonań osobistych. Te wymiary nie muszą jednak po sobie kolejno następować. Mogą się wzajemnie przenikać. WYCZERPANIE EMOCJONALNE Charakteryzuje się poczuciem nadmiernego zmęczenia i wyczerpania emocjonalnego. Brak naturalnej energii i zapału do działania. Objawia się zniechęceniem do pracy, coraz mniejszym zainteresowaniem sprawami zawodowymi, obniżoną aktywnością, pesymizmem, brakiem radości z życia, stałym napięciem psychofizycznym, drażliwością, impulsywnością, ale także zmianami psychosomatycznymi: bóle głowy, chroniczne zmęczenie, zaburzenia gastryczne, częste przeziębienia. DEPERSONALIZACJA Charakteryzuje się negatywnym, cynicznym i nadmiernym dystansowaniem się w kontaktach z innymi. Związana jest z obojętnością wobec problemów klienta, powierzchownością, skróceniem czasu i sformalizowaniem kontaktów. Za niepowodzenia w pracy obwiniany jest klient np. poprzez: stosowanie epitetów, skracanie czasu kontaktu, traktowanie jako kolejnej sprawy czy przypadku. Symboliczne odebranie człowiekowi człowieczeństwa i traktowanie go jako „przypadku” pozwala na mniejsze zaangażowanie w relacje z drugim człowiekiem i może być to świadomą lub nieuświadomioną formą ochrony siebie przed dalszym eksploatowaniem własnych zasobów emocjonalnych. Często z bezosobową, negatywna postawą wobec petenta, kolegi czy podwładnego współwystępuje przekonanie, iż osoba ta zasługuje na podobny los i nie jest godna lepszego traktowania.
OBNIŻONE ZADOWOLENIE Z OSIĄGNIĘĆ ZAWODOWYCH To inaczej brak poczucia osobistych osiągnięć. Znajduje ono wyraz w spadku poczucia własnej kompetencji i wydajności pracy. Występuje przeświadczenie o swojej niekompetencji i braku kontroli nad sprawami zawodowymi. Objawia się to trudnościami w koncentracji na zadaniu i opanowaniu emocji. Niezadowolenie z osiągnięć w pracy, z siebie i niechęć do wykonywania pracy. Występujący stan poczucia bezsensu i postawa rezygnacji powoduje dalszy wzrost poczucia nieadekwatności i niekompetencji. Pracownik, który czuje się zmęczony, mniej angażuje się w realizację zadań zawodowych, jego praca coraz częściej oceniana jest negatywnie, sam również nie jest zadowolony z jej efektów, poszukuje źródeł takiego stanu rzeczy i bardzo często uznaje, że brakuje mu kompetencji, wiedzy, umiejętności, aby radzić sobie z trudnymi sytuacjami w pracy, a nawet by wykonywać swój zawód i z przerażeniem myśli o kolejnym dniu, w którym musi udać się do pracy. Jak radzić sobie z wypalaniem zawodowym?-Podejmuj pracę zgodnie ze zdobytą wiedzą, umiejętnościami, kwalifikacjami-Zainteresuj się czymś innym niż praca (hobby)-Okresowo zmniejsz obciążenie pracą-Nabywaj umiejętności skutecznego radzenia sobie ze stresem, frustracją-Dokonuj adekwatnej samooceny i obiektywnej oceny rzeczywistości-Bądź asertywny - powiedz NIE, gdy nie chcesz angażować się w kolejne przedsięwzięcie-Utrzymuj bliskie relacje z innymi ludźmi-Skontaktuj się z profesjonalistą (psychologiem)-Odpocznij, wyjedź na urlop-Zmień pracę Co może zrobić pracodawca, aby nie pojawiło się wypalenie zawodowe pracowników?-Powierzaj pracownikom zadania adekwatne do ich możliwości i kompetencji-Udzielaj obiektywnej i konstruktywnej oceny pracy-Stwarzaj możliwości uczenia się i rozwoju-Adekwatnie wynagradzaj-Dbaj o kulturę organizacyjną, w której cenione są pozytywne relacje interpersonalne-Dbaj o przestrzeganie etyki zawodowej-Sam uczestnicz i zachęcaj swoich podwładnych do uczestniczenia w treningach z zakresu umiejętności interpersonalnych, komunikacji, rozwiązywania konfliktów; MOBBING Za mobbing uważa się proces przemocy i nękania psychicznego pracownika trwający nie krócej niż sześć miesięcy, stosowany systematycznie, przynajmniej raz w tygodniu, godzący w godność i osobowość człowieka, naruszający integralność psychiczną i fizyczną Celem sprawcy jest zepsucie opinii ofiary i zaszkodzenie jej w sposób, który pozwoli wyeliminować ją z pozycji, jaką zajmuje lub zmusić do odejścia. Narzędzia wykorzystywane w praktykach mobbingowych:-Upokarzanie-Szykany-Intrygi-Kłamstwa-Plotki-Oszczerstwa-Izolowanie (także fizyczne)-Bojkot-Przydzielanie zadań uważanych za trudne i nieprzyjemne (lub odwrotnie - nieprzydzielanie żadnych zadań)-Niedostarczanie informacji lub narzędzi niezbędnych do wykonania zadania-Prowokowanie sytuacji ukazujących brak kompetencji lub ich niski poziom. Metody zapobiegania i zwalczania mobbingu-Ustanowienie polityki zapobiegania i zwalczania mobbingu-Eliminowanie organizacyjnych błędów sprzyjających zjawisku-Stworzenie procedur antymobbingowych i wyznaczenie „mężów zaufania” - osób pierwszego kontaktu-Monitorowanie skali zjawiska -Szkolenie kadry kierowniczej w zakresie rozwiązywania konfliktów i procedur antymobbingowych-Działania informacyjne i szkolenia dla wszystkich pracowników-Pomoc psychologiczna ofiarom i sprawcom-Wczesna interwencja: stworzenie mechanizmu ochrony ofiar mobbingu przed znęcaniem się, a także przed stygmatyzacją osób, które się ujawniły jako ofiara mobbingu-Umożliwianie po powrocie do pracy „rehabilitacji zawodowej” osobom, u których w następstwie mobbingu wystąpiły problemy zdrowotne, prowadzące do długotrwałych zwolnień. Rodzaje mobbingu-Poziomy tzn. „pracownik przeciw koledze”-Pionowy tzn. „podwładny przeciw przełożonemu”-Pochyły tzw. bossing tzn. „przełożony przeciw podwładnemu”, który może przybierać jedną z czterech postaci zachowań:- Przeciążanie obowiązkami-Nieustanne wytykanie błędów, pretensje, wymówki-Wydawanie sprzecznych poleceń-Ignorowanie, izolowanie. Sprawcy mobbingu są to osoby:-o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości,-Przeceniające własne umiejętności i wiedzę,-Pozbawione empatii,-Cechujące się nadmierną potrzebą podziwu i akceptacji społecznej,-Egoistyczne,-Autokratyczne,-Instrumentalnie traktujące innych ludzi,-Nie odczuwające wyrzutów sumienia z powodu wykorzystywania i poniżania innych,-Deprecjonujące i poniżające innych a przez to dowartościowują się,-Nie przyjmujące do wiadomości krytyki swoich działań,-Podstępne,-Tchórzliwe,-Zakłamane-Same udające ofiarę. Kim są ofiary mobbingu pochyłego?-Pracownicy nie potrafiący przeciwstawić się przełożonemu, mało asertywni, osoby o niskich kwalifikacjach i niskim poczuciu własnej wartości.-Pracownicy ambitni i kreatywni, nietuzinkowi, wybijający się ponad przeciętność, wysoko wykształceni, pracoholicy, stanowiący zagrożenie dla przełożonych. Im zdolniejszy tym bardziej narażony na rozmaite formy mobbingu. Koszty mobbingu

Ponoszone przez ofiarę:-Urazy psychiczne pozostawiające trwały ślad:-Obniżenie samooceny i szacunku do siebie-Wstyd i poczucie winy-Niepokój, lęki, depresje,-Nerwice pourazowe,-Uszczerbek lub utrata zdrowia spowodowane chorobami o podłożu psychosomatycznym tj:-trwałe lub przejściowe zaburzenia psychiczne, -zaburzenia wzroku o podłożu nerwowym, -porażenia różnego rodzaju i o różnym nasileniu, choroby naczyniowo-sercowe (wylewy, zawały, zatory) oraz wiele innych o etiologii nerwowej.-Czasowa lub trwała niezdolność do pracy, obniżająca zarobki ofiary,-Przejście na rentę z powodu częściowego lub trwałego inwalidztwa. Konsekwencje społeczne-Izolacja społeczna,-Rozpad rodziny,-Utrata miejsca pracy,-Obniżenie pozycji społecznej. Koszty mobbingu ponoszone przez zakład pracy:-Zła atmosfera pracy,-Obniżenie wydajności,-Wzrost absencji,-Koszty doszkalania personelu,-Duża rotacja pracowników spowodowana ucieczką przed skutkami agresji,-Koszty rozpraw sądowych, odszkodowań,-Zła reputacja firmy,-Zmniejszenie efektywności pracy,-Błędy, pomyłki w procesie pracy, Fazy mobbingu wg. Heinza Leymana I faza - powstanie konfliktu, który wg pracownika nie mającego jeszcze świadomości zagrożenia swojej pozycji w zakładzie pracy, II faza - eskalacja konfliktu, który przeradza się w typowe postępowanie mobbingowe, ofiara znajduje się w pozycji podporządkowanej sprawcy i nie ma w środowisku pracy żadnej pomocy. Pojawiają się objawy psychosomatyczne, będące wynikiem stresu III faza - działania przeciw nękanemu pracownikowi nasilają się, broniący się, niekiedy agresywnie, staje się „kozłem ofiarnym”. Reaguje na to postępującym procesem chorobowym. IV faza - sytuacja jeszcze się zaostrza, często stan nękanego pracownika na tyle pogarsza się, że dalsze zatrudnienie w tym miejscu pracy praktycznie jest niemożliwe albo następuje na zdecydowanie gorszych warunkach. Krytyczne położenie zmusza często zastraszoną ofiarę mobbingu do zawarcia ugody i zrezygnowania z pracy za wypłatą stosownego odszkodowania. Co możesz zrobić, gdy jesteś mobbingowanym? Zapisuj wszystkie szykany, notuj miejsce i czas oraz okoliczności im towarzyszące -Zidentyfikuj źródło konfliktu, zapobiegaj eskalacji-Pamiętaj, że nie możesz czuć się odpowiedzialny i winny za zachowanie sprawców przemocy -Bądź asertywny, kształtuj umiejętności psychologiczne-Nie spotykaj się z mobberem sam na sam, zawsze bierz kogoś ze sobą: ze związków zawodowych, prawnika, a w ostateczności nagrywaj rozmowy -Tyrani utrzymują swój proceder tylko, dlatego, że ich ofiary milczą - mów, więc o swoim mobberze rodzinie, związkom zawodowym, prawnikowi, itd. -Tyrani działają w ukryciu (za zamkniętymi drzwiami) - otwieraj te drzwi i pokazuj swojego tyrana innym -Jeśli zauważysz pierwsze oznaki szykanowania, od razu rozmawiaj o tym z innymi (z rodziną, z wyższymi szefami, z kolegami, z organizacjami udzielającymi pomocy mobbingowanym, ze związkami zawodowymi) -Szukaj możliwości mediacji -Znajdź, chociaż jedną osobę (najlepiej z autorytetem) w miejscu pracy, która będzie po twojej stronie -Szukaj wsparcia poza pracą (np. Rzecznik Praw Obywatelskich) UZALEŻNIENIA UZALEŻNIENIE (od jakiejś substancji) - to powstanie stanu silnej zależności od jakiejś substancji, istnienie silnej, nieodpartej chęci ciągłego jej przyjmowania. To pragnienie może wynikać z chęci: a) doznania skutków przyjmowania tej substancji lub b) uniknięcia lub ucieczki od niechcianych doznań powodowanych jej brakiem. TRZY RODZAJE PIJĄCYCH:-rozsądnie pijący-większość ludzi pije rozsądnie;-dużo pijący: CI ludzie piją za dużo w stosunku do swoich możliwości. Powinni zacząć pić rozsądnie;- alkoholicy: to są ludzie, u których ciężkie picie doprowadziło do pojawienia się uzależnienia i innych problemów. CO TO JEST PORCJA STANDARDOWA? PORCJA STANDARDOWA = 10 g czystego alkoholu etylowego

200 ml kufel piwa mocy 5%

100 ml lampka wina o mocy 10%

25 ml kieliszek wódki o mocy 40%

Jak dużo to jest za dużo? Trzeba wiedzieć ile czystego alkoholu jest w danej porcji alkoholu. Powinieneś potrafić porównać różne napoje alkoholowe. Wyżej wymienione napoje alkoholowe zawierają porównywalną ilość czystego alkoholu - 10 g). Każdy z nich możesz traktować jako "standardową porcję". CO TO ZNACZY ROZSĄDNY LIMIT? Jeśli chcesz pić rozsądnie, pamiętaj: Łączna ilość alkoholu wypijanego w ciągu tygodnia:

DLA MĘŻCZYZN	DLA KOBIET
Nie więcej niż 4 standardowe porcje 5 razy w tygodniu	Nie więcej niż 2 standardowe porcje 5 razy w tygodniu

Dwa dni w tygodniu bez alkoholu MECHANIZMY UZALEŻNIEŃ I. SYSTEM NAŁOGOWEGO REGULOWANIA UCZUĆ1.Alkohol staje się dla alkoholika podstawowym źródłem stanów pozytywnych.2.Alkoholik nie potrafi łagodzić stanów przykrych inaczej niż alkoholem.3.Im dłużej alkoholik pije, tym bardziej zmniejsza się jego odporność na cierpienie.4.Alkoholik chce kontrolować swoje uczucia za pomocą alkoholu i traci kontrolę nad piciem. II. SYSTEM ILUZJI I ZAPRZECZANIA1.W umyśle alkoholika tworzy się mechanizm, który chroni uzależnienie (nie osobę
uzależnioną). 2.Umysł alkoholika produkuje myśli służące piciu.3.Alkoholik za pomocą iluzji i zaprzeczeń stara się:-poprawić swoją przeszłość (zapomina, zaprzecza, zniekształca fakty dotyczące picia)-odizolować się od trudnej teraźniejszości („nie widzę", "nie słyszę", "nie czuję")-ucieka w przyszłość (fantazjuje, planuje picie kontrolowane, przewiduje upadki i załamania)4.Alkoholik może nauczyć się rozpoznawać i rozbrajać własny system iluzji i zaprzeczeń. III. SYSTEM DUMY I KONTROLI1.Różne, często sprzeczne, doświadczenia i zachowania alkoholika (trzeźwego i pijanego), powodują, że ma on dwa obrazy siebie. Trudno mu odpowiedzieć na pytania „kim jestem?', "jaki jestem?".2.Alkoholik ze swego upadku próbuje budować pomnik („nikt nie upadł tak nisko jak ja").3.Złudne poczucie mocy daje alkoholikowi fakt, że nie przyjmuje nacisków otoczenia w kierunku leczenia i abstynencji.4.Uznanie się za alkoholika, poddanie się w walce z alkoholem może dać realne podstawy do poczucia mocy i własnej wartości. OBJAWY UZALEŻNIENIA Zmiana tolerancji na alkohol - podwyższenie tolerancji ujawnia się, gdy wypicie tej samej ilości co kiedyś powoduje słabsze niż poprzednio efekty-żeby uzyskać ten sam efekt co poprzednio trzeba wypijać więcej niż kiedyś. Obniżenie tolerancji ujawnia się, gdy przy dawkach alkoholu mniejszych niż poprzednio pojawiają się podobne efekty nietrzeźwości. Objawy abstynencyjne - gdy człowiek przerywa dłuższe picie lub zmniejsza ilość wypijanego alkoholu pojawiają się bardzo przykre objawy-niepokój, drażliwość, obniżenie nastroju, dreszcze, drżenie mięśniowe, skurcze mięśniowe, poty, nudności, a nawet zaburzenia świadomości i majaczenia. Subiektywne poczucie łaknienia alkoholu-w miarę upływu czasu - w miarę upływu czasu bez alkoholu pojawiają się nieprzyjemne doznania podobne do głodu i wewnętrznego przymusu wypicia, połączonego z poczuciem paniki i obawą, że się nie wytrzyma długo bez alkoholu.Koncentracja życia wokół picia - obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś bardzo ważnym, dużo uwagi i zabiegów jest skoncentrowanych wokół okazji do wypicia i dostępności alkoholu. Utrata kontroli nad piciem - po wypiciu pierwszej porcji alkoholu ujawnia się niemożność skutecznego decydowania o ilości wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia. Picie pomimo szkód spowodowanych piciem alkoholu - picie pomimo uzyskania konkretnych informacji np. od lekarza o tym, że zgłaszane problemy zdrowotne są bezpośrednią konsekwencją nadużywania alkoholu, czy problemów w pracy wywołanych piciem. Picie alkoholu w celu złagodzenia albo zapobieżenia alkoholowemu zespołowi abstynenckiemu oraz subiektywne poczucie skuteczności takiego postępowania - leczenie kaca „klinem". Zawężenie repertuaru zachowań związanych z piciem alkoholu do 1-2 wzorców Nawroty picia po próbach przerwania. WAŻNE SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE1.Gdy ktoś pije mimo szkód spowodowanych przez picie.2.Gdy ktoś wypija jednorazowo większe ilości płynów zawierających powyżej 100 gramów ETOH (4 duże piwa, lub jeden litr wina lub ćwierć litra wódki) lub regularnie codziennie zażywa więcej niż 25 gramów ETOH.3.Gdy ktoś "klinuje", czyli używa alkoholu do usuwania przykrych skutków poprzedniego picia.4.Gdy ktoś zaczyna dzień od picia napoju alkoholowego.5.Gdy ktoś pije alkohol w samotności oraz w sytuacjach, gdy odczuwa zmęczenie, dolegliwości fizyczne, smutek i cierpienie.6.Gdy ktoś zaniedbuje obowiązki i zadania z powodu picia.7.Gdy ktoś ma trudności w przypominaniu sobie, co się działo poprzedniego dnia w sytuacjach związanych z piciem.8.Gdy ktoś uśmierza alkoholem poczucie winy i wyrzuty sumienia z powodu czynów popełnianych pod wpływem alkoholu.9.Gdy ktoś kieruje samochodem pod wpływem alkoholu.10.Gdy ktoś reaguje napięciem i rozdrażnieniem w sytuacjach, gdy brakuje alkoholu lub wobec postulatów ograniczenia picia.11.Gdy ktoś otrzymuje od innych ludzi sygnały sugerujące ograniczenie ilości lub powstrzymania się od picia. O CZYM MÓWIMY NA SESJI INTERWENCYJNEJ (w celu nakłonienia jej do diagnozy własnego stanu)?-O tym, że zależy nam na osobie uzależnionej;-O incydentach i faktach związanych z piciem; Przygotowana lista faktów musi być napisana i odczytana.-O tym, gdzie i kiedy ma on udać śle po pomoc; Można (ale nie trzeba) postawić ultimatum, jeżeli jest ono:-prawdziwe-realne INTERWENCJA WOBEC OSOBY UZALEŻNIONEJ Celem interwencji jest skłonienie alkoholika do podjęcia leczenia oraz zorganizowanie pierwszego kontaktu z placówką leczenia uzależnień. Czym jest interwencja?-Interwencja jest działaniem z zewnątrz.-Interwencja jest pomaganiem osobie, która nie chce pomocy.-Interwencja jest działaniem wbrew temu, co alkoholik myśli i czego pragnie w sprawie swego picia.-Interwencja jest atakiem na obrony a nie na osobę alkoholika.-Alkoholizm to coś więcej niż sam fakt nadużywania alkoholu. To także nietrzeźwe myślenie i nietrzeźwe widzenie rzeczywistości. Czym interwencja nie jest?-Nie jest kolejną awanturą na temat nadużywania alkoholu.-Nie jest sesją oskarżeń i pretensji wobec osoby pijącej.-Nie jest okazją do użalania się na swój los.-Nie jest dyskusją o tym, dlaczego alkoholik pije.-Nie jest konferencją na temat, czy picie alkoholika jest normalne czy chorobliwe.-Nie jest „podsumowaniem" alkoholika w jego rolach społecznych i jak ich nie spełnia (jesteś złym ojcem, co z ciebie za pracownik).-Nie jest sesją terapeutyczno-leczniczą ani też diagnozą uzależnienia.-Nie jest dyskusją nad tym, czym jest, a czym nie jest alkoholizm.-Nie jest publicznym upokarzaniem alkoholika. Sesja interwencyjna jest konfrontacją.Konfrontacja ta ma charakter :-rzeczowy - mówimy o faktach i zachowaniach związanych z piciem, nie zajmujemy się domniemaniami ani intencjami -konkretny - mówimy o faktach bez stosowania uogólnień i interpretacji-życzliwy wobec osoby uzależnionej- wszystko dzieje się w atmosferze troski o alkoholika, bo prawda nie może mieć kształtu kamienia, który rani. Musi być podawana z miłością, tak, aby człowiek się na nią otwierał, a nie zamykał. W sesji interwencyjnej biorą udział osoby, które znają z pierwszej ręki fakty dotyczące picia. Nie mówi się w żadnym razie o tym, co usłyszeliśmy od kogoś innego. LECZENIE Alkoholicy nie chcą się leczyć. Jeśli decydują się na leczenie to najczęściej pod presją nacisków zdrowotnych, społecznych, prawnych. Przychodzą do odwyku z nadzieja na naukę kontrolowanego picia, czyli naukę takiego picia, które nie będzie pociągało za sobą tak dramatycznych konsekwencji Etapy leczenia1.przerwanie picia i odtrucie organizmu2.wyrównanie stanu fizycznego i psychicznego3.utrzymanie abstynencji4.uczenie się życia w trzeźwości5.usuwanie zaburzeń i rozwiązywanie problemów osobistych6.rozwój osobisty Sposoby leczenia.a.Odtrucie (detoksykacja) szpitalna w sytuacjach ciężkiego zespołu abstynencyjnego, szczególnie w stanach silnego wycieńczenia organizmu lub przy zaburzeniach psychiatrycznych: halucynozach, delirium tremens.- ryzyko domowych odtruć (ryzyko powikłań),b.Kuracje farmakologiczne (awersyjne) (anticol, esperal) disulfiram wchodzi w reakcję z alkoholem powodując czasami poważne zaburzenia funkcjonowaniu organizmu (spłycenie oddechu, poczucie duszenia się, zaczerwienienie skóry, czasami utratę przytomności, bywają zgony). Nie leczy uzależnienia. Efekt czasowa abstynencja. Często zapijane.c.Terapia uzależnienia od alkoholu realizowana w stacjonarnych (zamkniętych) lub otwartych placówkach leczenia odwykowego, czyli oddziałach i poradniach odwykowych. Etapy pracy terapeutycznej:1.Rozpoznanie uzależnienia i uznanie tożsamości alkoholika,praca nad destrukcją wywołaną piciem alkoholu praca nad uznaniem bezsilności wobec alkoholu praca nad akceptacją własnego uzależnienia2.Praca nad utrzymaniem wczesnej abstynencji 3.Zapobieganie nawrotom picia rozpoznawanie sygnałów ostrzegawczych rozpoznawanie okoliczności ryzykownych przygotowanie własnych sposobów zapobiegania ćwiczenie umiejętności zapobiegania4.Rozbrajanie psychologicznych mechanizmów uzależnienia.5.Problemy osobiste bezpośrednio związane z piciem (praca nad złością, p. winy, niską samooceną)6.Ćwiczenie umiejętności potrzebnych do trzeźwego życia (interpersonalne, planowanie, itp.) Leczenie stacjonarne trwa ok. 5-8 tyg. Na tym nie koniec. Równie ważne jest leczenie poszpitalne (ok. 12-15 miesięcy) i umacnianie zdrowienia w grupach wsparcia. Kontynuacja zaleceń poszpitalnych stanowi o powodzeniu w trzeźwieniu. Leczenie ambulatoryjne (przy mniejszej intensywności zajęć trwa 2-2,5 lat). Nawroty Uzależnienie od alkoholu jest chorobą chroniczną. Nawroty choroby są cechą każdej choroby chronicznej. Nawrót choroby i proces zdrowienia są ściśle ze sobą związane. Nie można zdrowieć nie narażając się na ryzyko nawrotu.Nawrót to nie grom z jasnego nieba. Nie jest to coś nagłego, zaskakującego. To nie wpadka. Nie musi zakończyć się piciem. Rozwija się stopniowo. Można go przerwać. Poprzedzają go sygnały ostrzegawcze.Zdrowiejący alkoholik musi w procesie leczenie rozpoznać swoje sygnały ostrzegawcze nawrotu choroby i opracować plan zapobiegania fan i radzenia sobie z nimi. Badania trzeźwiejących alkoholików wskazują czynniki, które zwielokrotniają szansę sukcesu w trzeźwieniu:-uczęszczanie na mitingi AA,-kontynuowanie procesu leczenia w cyklu do 2 lat,-realizowanie zaleceń otrzymanych na wyjście z leczenia.

---