WYKŁAD 1
Rachunk.zarz.system gromadzenia,klasyfikacji,agregacji,analizy i przenoszenie inf.finansowych i niefinans.wspomagających kierowników w procesie podejmowania decyzji i kontroli.Rach.zarz.obejmuje techniki,procesy,które mają za zadanie ułatwić menegerom podejmowanie decyzji.Decyzje maja za zadanie ułatwić koordynację,współdziałanie ,a dzieki temu pomóc w osiągnięciu celu organizacji w sposób efektywny.R.Z. dostarcza info:#do oceny opłacalności poszczególnych wyników#odpowiednio dobranej strukt.,działalnosci,teori podatk.#kanałów sprzedazy#rozmiarów rynków#skali konkurencji#spodziewanej efektywności inwestowania w dł.okresie czasu.Rach.Finans.:1)info są prezent gł. Na zew organizacji np. W celu poinf. Inwestorów2)jest regulow. Prawnie przez Kodeks Handl,Prawo Podatk,Rozporzadzenie Komisji Papierów wartościow,Ministra Finansów,Standardy miedzynarod. i krajowe3)stosuje jednolite zasady wyceny wg wartości nabycia tzw. kosztu historycznego(ewentualnie odstępstwa dot.gospodarek o wys. Inflacji)4)zachowujecechy:dokładnosci,rzetelności,wiarygodnosci,prawidłowosci,sprawdzalnosci,ciagłosci,materialnosci5)gł. Info ex post6)obowiązuje scisła periodyzacja:rok finansowy,kwartał,miesiąc7)pomiarem objete są gł. Dane finansowe8)stosuje się podejscie deterministyczne9)kontrola i rewizja ksiegowa i kontrola finansowa zew i wew(kontrole US i controlling)10)Sprawozdania finansowe maja jednolity format i musza być ujawniane i publikowane(wg prawa).Rach. Zarz.1)Info sa gł. Przeznaczone dla menegeró przedsiebiorstw,dba się aby nie przedostaly się na zew.2)opiera się na miernikach,relacjach,modelach zweryfikowanych przez rach. Transakcyjną,lecz ich dobór zależy od preferencji menagerów przeds.,posługuje się własnymi modelami3)stosuje równolegle różne zasady wyceny-przewidywane koszty wytwarzania lub wartośc ekonom.4)orientuje się na wartosc,szybkosc,koszt info,explicite,nastawiona na cel5)stale zorientowana na przyszłość-wariantowe projekty kosztów i dochodów,przepływów finans.stosuje się mechanizm sprzezenia zwrotnego6)uwzglednia sie elastyczne cykle finansowe,stopien realizacji zlecen robot budowl.7)pomiar obejmuje dane finansowe i niefinansowe (jakosciowe,ilosciowe)8)stosuje się zarówno podejscie probabilistyczne i deterministyczne9)kontrola kierownicza,kontrola efektywnosci i skutecznosci na podst.różnych kryteriów i mierników,brak kontroli zew.10)sprawozdania wew wg osrodków odpowiedzialności za koszty,za zysk,za kontrolowalne inwestowanieKlasyfikacja k.na potrzeby zarządz:1)k.ex post-poniesione w zwiazku z działaniami które już wystąpiły,z operacjami które zostały zrealizowane i decyzjami podjetymi2)K.ex ante-k.antycypowane,zwiazane z działaniami,decyzjami,operacjami przewidywanymi.K.sa pierwotne wgl.przychodów-zanim osiągniemy przychód ponosimy k,zanim coś sprzedamy najpierw produkujemy.K.własne obejmują:nakłady odpowiadające kosztom produkcji a więc kosztom zbieżnym z klasyczną formuła kosztów i pewne wydatki stanowiące cześć produktu dodatkowego nazywane K.TRANSFEROWYMI:odsetki od kredytów bankowych,ubezpiecz. Społ,niektóre podatki,inne nakłady o charakt. Finansowym K.WŁASNE:można określić jako wyrażone w pieniądzu celowe zuzycie środków trwałych(materiałów,paliwa,usług,energii,czasu pracy)i niektóre wydatki nieodzwierciedlające zuzycia śr. Produkcji poniesione w związku z normalna działalnością przeds. W pewnym okresie,których efektem są użyteczne produkty i usługi.K.własne są często objaśniane przez porównanie z pojęciami:nakład,wydatek,strata.NAKŁAD wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków rzeczowych i wykorzystanie pracy żywej,wyrażone w różnych jednostkach miary.N.nie podlegają agregacji czyli sumowaniu a tym samym nie pozwalają na przeprowadzenie sumarycznego rachunku na pods. Którego można byłoby dokonac oceny cał.efekt.dział.przeds. Pienieznym(wartosciowym)wyrazeniem nakładów jest koszt.Charak. cechą nakładów jest to,ze są one bardziej związane z zadaniem niż okresem.Cechuje je też niekiedy rozbieżnosć czasowa.WYDATEK to kazde zmniejszenie stanu środków pienięznych bez wzgl. Na cel ich poniesienia np.w.jest zamiana skł.majatkowego w postaci śr.pienięznych na inny skł.majątkowy jak również zapłata raty podatku dochodowego,ubezpieczeń,zakup materiałów do produkcji.tak wiec nie każdy wydatek jest kosztem,ale każdy koszt pociaga za soba wydatek np.zapłata za kupione materiały jest wydatkiem lecz nie jest kosztem.Wydatek stanie się kosztem w momencie gdy zużyjemy materiały w produkcji.Jeśli czynsz za uzytkowanie lokalu płacimy na koniec roku to w każdym miesiącu mamy do czynienia z kosztem,który nie jest wydatkiem do momentu zapłaty.Spłata raty kapitałowej kredytu tak jak płatnośc raty podatku dochodowego jest dla przedsiębiorstw wydatkiem lecz nigdy nie stanie się kosztem.RELACJE MIEDZY KOSZTEM A WYDATKIEM:1)koszty własne przedsieb.są zwiazane z ponoszonymi wydatkami choć nie wszystkie wydatki maja charakter kosztów2)Powstawanie kosztów wł.może być niezależne w czasie od dokonywania wydatków3) wydatki nie są związane ze zużyciem czynników produkcji4)wycena ponoszonych kosztó z reguły oparta jest na dokonywanych wydatkach.
WYKŁAD 2
KLASYFIKACJA KOSZTÓW W RACH Z.kryterium:#inne cele decyzyjne(utraconych korzyści,zapadłe,uznaniowe)#tryb ustalania kosztów(k.udzielane ex ante,ustalane in tempora,ustal. Ex post)#stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej(k.stałe użyteczne,nieużyteczne)#istotność kosztów przy podejmowaniu decyzji(k.decyzyjne,niedecyzyjne)#stopień zależności od wielkości produkcji(k.stałe,zmienne)#Sposób jęcia w sprawozdaniu finansowym(k.produktów-aktywa bilansu,k.okresu-r-k wyników)#sposób odnoszenia kosztów na produkty(k.bezpośrednie,k.pośrednie)#Miejsce powst. kosztów(k.zakupu,sprzedaży,wydziałów podstawowych,wydz.pomocniczych,zarządu)#rodzaj kosztów(k.zużycia materiałów,energii,amortyzacja,usługi obce,wynagrodzenie)#sfera działalności(k.zakupu,produkcji,zarzadzania sprzedaży)#Rodzaj działaln(dział.operacyjnej,finansowej,inwestycyjnej,funduszy socj)#celowość i możliwość kontroli(k.kontrolowane,niekontrolowane)#Związek kosztów z produktami pracy(indywidualne,wspólne)#zwiazek z osiągniętymi przychodami(uzyskania przychodów,nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów).W skład dzial OPERACYJNEJ wchodza:1)k.dział.operac.-obejmujace koszty tej dział. Przeds.która ma na celu wytworzenie odpowiednich wyrobów i usług.Ze wzgl. Na stopien opwiazań tych kosztów z wyrobem wyróżnia się k.produkcji podst. i pomocn.2)k,dział.handlowej-k.zakupu surowców i materiałów,k.sprzedazy wyrobów gotowych3)k.dział.zarządu(k.ogólnozakładowe)-k.zwiazane z kierowaniem całokształtem dział.przeds.i k.powstajace w czesci komórek obsługi4)k.dział.finans.-zwiazane z pozyskiwaniem i obsługą źródeł finansowania dział.:odsetki od kredytów,obligacji,dywidenda,niekorzystne różnice kursowe5)k.dział inwest.związ.z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkc.przedsieb.czyli majątku trwałego.K.powodowane utrzymaniem pot.produkcyjnego6)k.funduszy socjal.-k.związane z prowadzeniem działaln. Socjalno-bytowej(urlopy)KLASYFIKACJA KOSZTÓW WG.RODZ.:pozwala wniknąc w wielkość i strukturę zużytych zasobów przeds.Na tej podstawie można ustalić jakie k.poniesiono w przeds. I w jakiej wysokości.Jest to podst. zadanie tego ukł. K.Zaletą jest uniwersalny charakt,jest jednolity w all przedsieb.nie zależnie od formy własnosci i typu działaln.Rodz. ukł. K. Jest jedynym ewidencyjnym ukł. K. Obligatoryj.w all przeds. Prowadzących ksiegi handlowe.Z tego wzgledu jest on wykorzystyw. do sporzadzania sprawozd. Finans. I do planowania k.Mankamentem tego ukł. K.jest to ze informuje on tylko o globalnej wysok. Kosztów,a nie okresla miejsca powstawania kosztów ani produktów na które k.zostały poniesione.Stad jego przydatnosc w zarzadzaniu nie jest duza.K.ukl.rodzaj.mogą być nastepnie fakultatywnie rozliczane na inne ukł. Ewidencyjne a zwłaszcza na kalkulacyjny ukł.k.Pozwala on odp. Na pyt. Na co zostały poniesione k.zuzycia czynnikow produkcji czyli na jakie jednostki kalkulacyjne.Zadaniem ukl.kalkul. jest ustalenie wysokosci i struktury ponoszonych w dział. K.wł.Podstawa ukł. Kalkul. Jest podział kosztów na bezposrednie i posrednieKLASYF K.WG MIEJSC ICH POWSTAWANIA:Za miejsce powstaw. K.uwaza się org.wyróżnioną komórkę taka jak:wydz.prod. podst.pomocniczej,magazyn lub pojedyncze stanowisko pracy.Zgrupowanie k. Wg miejsc ich powstawania ułatwia kontrole kształtowania k. I ocene odpowiedz. Poszczególnych kom. Za ich wysokosc.Wspomaga też planowanie k.w kom.org i zwiaksza dbałosc o ich poziom.K.ZAPADLE ZWANE NIEODWRACALNYMI to k.wynikajace z decyzji wczesniejszych,których nie można uniknac w okresie biezacym lub przyszlym.Z pkt.widzenia procesu decyzyjnego sa ne k.nieznaczacymi np.amortyzacja urzadzenia produkc które utraciło przydatnosc gosp.na skutek zmian technologii produkcji.K.UZNANIOWE-w zal. Od polityki bilansowej niektóre k.mogą być na pewien okres odroczone,aby nie pogarszały warunku finans.jednostkinp.k.remontów,reklamy,szkolen K.UTRACONYCH KORZYSCi-wynikaja z zaniechania lub niepodjecia okreslonych alternatyw aktualnej dział.przedsieb.K.USTALANE W TRYBIE EX ANTE k.ustalane przed ich rzeczywistym poniesieniem.naleza do nich k.postulowane,standardowe,normatywne, budżetowe, planowane.Obliczane z gory na podstawie przyjetych norm zuzycia,czasu pracy,surowcow i materiałów,stawek wynagrodzen,cen jednostkowych.K.IN TEMPORA ustalone sa k.biezace,a rzeczywiste k.poniesione w okreslonym przedziale czasu można obliczyc tylko w trybie ex post.K.KONTROLOWANE:wysokosc ich jest kontrol. Przez kierownika odpowiedzialn. Za ich powstawanie i poziom.Np. dla szefa produkcji to k.zuzytych materiałów w trakcie produkcji.K.NIEKONTROL:na ich kształtowanie zarzadzający ośrodkiem nie ma wpływu.Niektóre k.na niższych szczeblach mogą być k.kontrol.na wyzszych szczebl.np.kierownik ko.organizacyjnej często nie ma wplywu na wysokosc wynagrodz.podleglych mu pracownikow bo decyzje te podejmuje zarzad.K.INDYWID:to k.zmienne.Należa do nich okreslone pozycje k.stałych dajace się przyporzadkowac konkretnym produktom np.amortyzacja metodą liniową urzadzenia prod.służacego do wytwarzania tylko 1 wyrobu.K.wspolne nie sa identyfikowane z poszczególnymi produktami dlatego muszą być odpowiednio na te produkty rozliczane np.wynagrodz.kierownikow na poziomie podstawowym.K.U
ZYSK PRZYCH:ponosi jednostka w ceklu uzyskania przychodów np.planowe odpisy amort.dokonywane w granicach okreslonych przepisami podat.zuzycie materiałów do wyrobów.K.NIESTANOWIACE K.UZYSK PRZYCH:k.reprezentachi i reklamy w czesci przekraczajacej limity okreslone w przepisach,diety wypłacane powyż.obowiazujacych stawek,amortyzacja środków trwałych tzw.metodadegresywna niezgodnie z przepisami podatkowymi.WG SPOSOBU UJĘCIA W SPRAWOZD.FINANS K.PRODUKCYJ.→k.produktów(wartośc zapasów wytworz wyrobów)→niesprzedan(wykaz.jako aktywa w bilan)sprzedane(wykaz jako k.w r-ku wynik za bieżący okres obrachunk.)K.NIEPRODUK→k.okresu→(wykaz jako k.w r-ku wynik za bieżacy okres obrachunk)K.NIEWYGASŁE(aktywowane)→wykazane jako aktywa w bilansie staja się k.w r-ku wyników w późniejsz.okresieK.WYGASŁE(okresu)→wykaz.jako k.okresu w r-ku wyników za bieżacy okres obrachunk.
WYKŁAD3
R-K K.-ogol działaln. Zmierzajacy do odzwierciedlenia procesów produkcji i zbytu zachodzacych w przedsieb.poprzez pojecie zgrupowanie i interpretacje w stosowanych przekrojach k.wł.,wytworzenia i zbytu produktów pracy działalnosci przedsieb. Mierzonych ilosciowo i wartosciowo za pewien okres w celu uzyskania możliwie wszechstronnych info.potrzebnych do ustalenia wynikow i kierowania przedsieb. Lub ich zespolem ISTOTNE DLA POWYZSZEJ DEf.Są ZAGADNIENIA:1)cel prowadz r-ku k.to dostarczenie info decydentom do oceny sytuacji,podejmowania decyzji gosp.i kontroli ich wykonania2)procesy gosp.(zaopatrz.produkcja,zbyt,zarządzanie)i związane z nimi k.stanowia przedmiot r-ku k.3)przedsieb. Lub jego jednostka org. Jest podmiotem r-ku k.4)ujmowanie(pomiar,dokumentacja,wycena)grupowanie,transformowanie i interpretowanie stanowią sposoby dział.i metody odzwierciedlania(badania i kwantyfikacji)dynamicznego procesu rzeczyw.przebiegu produkcji i narastania k.5)okresowa prezentacja i interpretacja kosztowych aspektów zdarzeń i ich sekwencji6)posługiwanie się obok miernika pieniężnego również jednostk.naturalnymi
R-KI PROBLEMOWE K.:PREDYKCJA I BADANIE K.(modele k.,przewidywanie najbardziej prawdopodobnego poziomu k.nowej produkcji,kalkulacja cen,wariantowe plany k.)R-KI INFOR-KONTROLNE:sporadycznie info o k.gospzapasami,maszynami,kontrola k.metodą reprezentacyjna,analiza wartosci i pomiar obniżki k.R-KI DECYZYJNE:efektywność działania(k.a efekt uzyteczny,k.a jakosc zaspokajania potrzeby,wykorzystanie potencjału,opłacalnosc inwestycji)wybór wariantu(wybór technologii,receptury,form,zaopatrzenia w czynniki produkcji czy kupic czy dzierżawić)optymalizacja(alokacja zasobów programu produkcji,wielkość serii)F-CJE R-KU K.1)dowodowa(gromadzenie i weryfikacja dokument,zapewnienie wiarygodnosci,bezbłędnosci,kompletnosci dowodów kosztowych2)planistyczna(elementy ustalone w trybie ex ante,zastosowanie mierników kosztowych w planow)3)kontrolna(kont.w trybie ex ante,in tempora,ex post)4)ewidencyjna(ujęcie ewidenc.w różnych przekrojach danych o k.i wynikach,tworzenie bazy danych)5)infor-statyst.(elastycz.zaadresowana,szybkosc,przekazywanie,wykorzystan.info,procedury agregacyjne i statyst.obligatoryjna)6)optymalizacyjna(wyłącznie element.r-ku decyzyjnego,tworzenie podstaw podziału zadań i srodków realizacji,r-ki optymalizacyjne7)analityczna(badanie związków przyczynowo-skutkowych,ocena działania i jego realizacji8)cenowa(ustalenie k.produktów i cen wew.,kalkulacje ce ofertowych,kontraktów)KALKULACYJNY R-K K.Kalkulacja-czynność obliczeniowa zmierzająca do ustalenia kwoty k.przypadających na przedmiot kalkulacj.Kalk.K.obejmuje r-ki mające na celu ustalenie jednostk.k.wł.wyrobu,lub usługi wraz z ukazaniem jego strukt w kalkul.ukł.k.Obliczenie jednost.kosztu wyrobu jest ostatnim etapem kalkul.Przed jego podjęciem są dokonywane odpowiednie przeksięgowania rozliczonych wcześniej k.zakupu,produkcji pomocn i k.wydz.,które zapewniaja zgromadzenie na kontach nośników k.all podlegających kalkulacji k.bezp.i pośr.procesu produkc.CZYN WPŁYWAJĄCE NA PRAWIDŁ I DOKŁADNOŚĆ OBLICZ JEDNOST.K.WŁ.I JEGO STRUKTURy:1)ścisłe powiązanie kalkulacji z całości r-ku k.2)jakość i szczegółowość r-ku k.dostarczajacego danych wyj sciowych do obliczeń k.jednostk3)zastosowanie właściwej metody kalkulacji,która powinna uwzględnić specyficzne cechy produkcji przedsieb4)jakość ewidencji(operatywnej i statyst.)mierników charakt.rozmiary efektów pracy bedącychprzedmiotem kalkul.PRZEDMIOT KALKUL:jednostka produktu lub jej wielokrotnośc.Powinien być jednoznacznie określony i wyrażony za pomocą odpow. Miary natural. Lub umownej.za przedmioty kalkul.w natural.jednost.miery uwaza się przedmioty wyrażone w szt.,m,kg lub ich wielokrotnosciach przyjetych jednostkach w obrocie handl.i wew.zakładowym.za przedmioty kalkul.oparte na miarach umownych traktuje się przedmioty wyrazone w takich miarach,które nie sa stosowane w obrocie handlowym i wew.zakładowym.Miarą natur. Posługujemy się gdy nie da się w sposób racjonalny wyrazić przedmiotu kalkulacji za pomoca miary natural.W praktyce tworzenia przedmiotów kalkulacji mogą być stosowane dodatkowo zasady:1)oprócz przedmiotu kalkul.dla wyrobow got.tworzy się przedmiot kalkul.dla półfabrykantów,w razie gdy kalkul.każdego produktu oddzielnie sprawia trudnosci lub jest nieopłacalne za przedmiot kalkul można przyjąć grupę rodzajową zbliżonych produktów.ZADANIA KALKUL.ustal.strukt.k.jednost.,uzyskanie danych na podst.których można ocenic ekonom efekt.wytworzenia określon.produktów,powinna wykazać nie tylko łączny koszt wyrobu lub usługi lecz również poszczególne skłądniki k.wytworzenia tzw.pozycje kalkulacyjneCELE KALKUL.obliczenie k.wytworzenia jednost.produktu got.,wyrobu,usługi.Istota problemu sprowadza się do:zebrania k.na właściwie rozbudow.kontach rodzaj/ustalenie wielkosci wykonanej produkcji/ustalenie wielkosci produkcji w toku/przypisanie k.jednost.kalkul.w ramach odpow. MetodKALKUL.EWIDENC.opiera się na przepisach ustawy o rachunk.a jej podstawą jest k.wytworzenia(k.bezp+k.wydział produkcji)KALKUL DECYZ.jest sporzadz.do oblicz.pełnego k.jednost.w celu weryfikacji poli.cenowej,porównania rentowności branzy i innych potrze.Oparta jest ona na tech.k. wytworzenia,zakł.cał.k.wyr.got.i k.wł.wyr.sprzedan.RODZ.KALKUL1)moment wykonyw kalkul:ex ante-sporzadzana przed przystąpieniem do prod.,ex post-po produkcji2)czas sporzadzenia kalkul i zakres danych wyjsciowych- wstepne,ofertowe,planowe,normatywne,operatywne,sprawozdawcze(wynikowe)K.WSTEPNA:sporzadzana przed rozpoczeciem prod.oparta jest na normach,wskaźnikach tech-ekonom,taryfikatorach płąc,taryfach cen i ceł,k.uznanych za średnie w branżyK.WYNIKOWAnależy do kalk ex post jest wykazywana na podst. danych zarejestrowan. Na kontach w danym okresie lub po jego zamknieciu.Odzwierciedla w ustalony rzeczyw. K.wytw.faktyczne wykonywanie przewidywanych norm zuzycia na jednost.produktu i jest sprawdzianem prawidłowości założonych w kalkulacjach wstępnych norm zuzycia śr.produkcji,n.pracy,cen.
Wykł4
K.w r-ku k.pełnych:K→produkc(mater.bezp,roboc,bezp,pośrednie k.produk)→produkc w toku→wyr.got.→zapasy→bilans/wyr.got.→sprzedaż→r-k wyników/K.→nieproduk(sprzedaży,ogóln zarządu)→r-k wyników.
Zalety r-ku k. pełnych:1.lepiej kalkuluje k.wytworz. produktu- do k. produkcyjn, które ponosi przedsięb. załączają się zarówno k. zmienne jak i stałe.Obydwie grupy tych kosztów powinny być skalkulow jako k.produktu.2. podkreśla znaczenie k.stał.-w dł okresie menedżerowie nie mogą koncentrować się na kalkul cen sprzedaży na podstawie k. zmienn Tak ustalone ceny mogą nie być wystarcza do pokrycia k.całkowitych.Gdy założymy sprzedaż i produkcje na poziomie normalnym to kalkulacja ceny na podstawie jd. kosztu pełnego przynajmniej pokryje k.całk przedsięb3.neutralizuje wpływ sezon zmian w wielk sprzedaży na wynik sprzedaży przedsięb- gdy sprzedaż przedsięb ma charakter sezonowy wynik na sprzedaż wykazywany w okresach poza sezonem będzie niższy w przypadku zastosowania r-ku k.zmiennych.W przedsięb które stosuje r-k k.pełnych stałe k. produkcyjne obciąż.zapasy i są bardziej równomiernie rozkładane w całym okresie obrachunkowym.
Wady r-ku k.pełnych: 1. pośrednie koszty produkcyjne dzielone są wg klucza- pośr.k.produkcyjne jakie ponosi przedsieb. są niezależne od wielk produkcji poszczególnych wyrobów i próba ich oddzielenia na oddzielne wyroby ma charakter sztuczny. Proporcjonal podział tych k.wg z góry określonego klucza niesie ze sobą ryzyko złego skalkulowania jednostkowego k.produktu. 2. Rkp zniekształca wpływ segmentów na wynik sprzedaży całego przedsieb.- podział stałych k. Wspólnych na zakłady bądź linie produkcyjne nie oddaje w sposób rzetelny ich wpływu na rezultaty finans przedsieb. K. generowane przez korporację lecz rozłożone na segmenty zaniżają ich wynik na sprzedaży i zachęcają do podejmowania błędnych decyzji. K.w r-ku k.zmiennych:K→produkc(mat.bezp,roboc.bezp,posred.k.prod(zmienne i stałe))→produk.w toku→wyr.got.→zapasy→bilans/wyr.got.→sprzedaż→r-k wyników.K→nieprodukc→(ogóln.zarządu,sprzedaży)Zalety rachunku kosztów zmiennych:1.szybciej pokazuje wpływ zmian w wielkości sprzedaży na wynik na sprzedaży przedsieb.- rkz jest lepiej skorelowany ze zmianami w wielk sprzedaży niż rkp.2.dostarcza b.użytecznych info w procesie podejmowa decyzji krótkookres.- Info generowane przez rkz ułatwiają przedsieb. podejmow decyzji cenowych. Cena określona powyżej poziomu jednostkowych k. zmienn daje gwarancję pozytywnego wpływu sprzedaży na wynik na sprzedaż przedsieb.3.zmniejsza wpływ zapasów na wynik na sprzedaży- gdy obliczamy wynik przedsieb. przy wykorzystaniu rkp część stałych k. produkcyj osiada na zapasach. W rezultacie k.te nie mają żadnego odzwierciedlenia w wyniku finans w danym okresie.O ile zmiany w stanie zapasów w dłuższym okresie są nieznaczne i rkp dobrze spełnia swoje funkcje o tyle fluktuacje zapasów w okresach krótkich mogą być na tyle gwałtowne, że do obliczenia ich wpływu na wynik na sprzedaż konieczne jest stosowanie rkz. 4. rkz pozwala przenosić część kompetencji na niższe szczeble zarządzania- raporty finans sporządzane przez pojedyncze segmenty dają kierownictwu obraz jakim jest wpływ wydzielonych części przedsieb. na wynik na sprzedaży całości. Wady r-ku k. zmiennych: 1. trudności w podziale k. na zmienne i stałe- niektóre k. generowane przez przedsięb, trudno jest jednoznacznie uznać jako k.stałe lub zmienne np. k. sprzedaży. Bardzo skomplikow może okazać się szacunek, które k. przedsięb, poniosło niezależnie od wielk sprzedaży a które powstały na bazie tego wzrostu. 2.rkz jest nieprzydatny w decyzjach długookres- przy podejmow decyzji o długim horyzoncie wzrasta znaczenia stałych k. produkcyjnych. W długim okresie bardziej wiarygodne info finans przynosi stosowanie rkp. W niektórych przedsięb. tendencję tę może potęgować wzrost znaczenia k. stałych. 3. pkz jest nieprzydatny dla rach. finansowej- zgodnie z zasada współmierności k. powstałe dopiero w momencie osiągnięcia przychodu.W rkz część stałych k. produkcyjnych nie znajduje swojego odzwierciedlenia w przychodach ze sprzedaży. Segment- część organizacji lub operacji w ramach której można skalkulować wynik operacy.Segmentom można przyporządkować właściwe danej komórce przychody i k.Segmentami mogą być: rejony sprzedaży, rodzaje działal., poszczególne zakłady w ramach jego przedsięb, poszczególne wydziały produkcyjne (gdy dany wydział produkuje wyrób od pocz do końca i jest on sprzedawany), poszczególne linie produkcyjne, wydzielone ośrodki rentowności.Do każdego segm.Możemy przypisać przychody ze sprzedaży, k. zmienne i stałe.Wszystkie k.stałe występujące w organizacji można podzielić na k.stałe segmentowe i k.stałe których nie można przypisać do żadnego segmentu.Kryterium zaliczenia danej pozycji k.stałych do k.segmentowych jest powiązanie występowania tych k.z istnieniem danego segmentu(gdyby segment został zlikwidowany musiałyby zniknąć wszystkie k.jemu przypisane)Ideą oceny rentowności segmentów w ramach organizacji jest określenie segmentowej marży na pokrycie k.stał.Marża segmentowa- wkład danego segm na pokrycie k.stałych wspólnych, segm wyższego rzędu.Metody podziału k. mieszanych na k. stałe i zmienne: 1. m. księgowa- polega na księgowej analizie k. produkcji i działalności oraz określeniu które k. mają charakter zmienny a które stały w kolejnych okresach działalności 2. m.statyczne:A m.„dwóch punktów”-szacowanie wysok k.(k. semi-zmienne) B m.wizualna- musimy dysponować danego kosztu C m.najmniejszych kwadratów- dysponując liczba szacujemy linię prostą gdzie suma kwadratów miedzy nimi będzie jak najmniejsza.
WYKŁAD 5
Przypadki w których pomocne jest budżetowanie jest:uzyskanie śr. pieniężnych z banków i inst. finans,pozyskiwanie potencjalnych inwestorów,infor zainteresowanych(rady nadzorczej) o szczególnych planach działal na dany rok,przygotowanie ofert dla klientów,inwestowanie w nowe kierunki działalnosci lub wyrobyKorzyści z budżetow wg Colina Drury:pomoc w planowaniu,zapewnienie koordynacji działań różnych części organizacji,umożliwienie komunikacji pomiędzy kierownikami poszczegól. ośrodków odpowiedzialności,motywowanie menedżerów do efektywnego oddzialyw,kontrola działalności,pomoc w ocenie pracy menedżerówElementy budżetowej metody zarządzania:budżet,bieżąca kontrola wykonania zadań ujętych w budżecieBudżet-plan działania,wykonany w formie ilościow lub wartoścbędący efektem współpracy kadry zarządzającej wszystkich szczebliGłówne zad spełniane przez kontrolę:pomiar i rejestracja bieżących efektów,porównanie efektów bieżących z planowanymi,ustanowienie stałego powiązania między budżetem,wyst odchyleniami a uzgodnieniem planów dla potrzeb ciągłego efektówZe wzgl na horyzont czas plany gosp dzielimy na:plany długookresowe(plany strateg) np. 15-letnie czy taktyczne(5-letnie),plany krótkookr(np. budżet roczny, miesięczny, kwartalny)Ad1.tu mówi się nie o budżecie lecz o planach ekonomiczno-finansowych, mają one charakter b.ogolny niż budżety. Prognozy zawarte w planach długookres zarysowuje się jedynie cele, które jednostka chce osiągnąć, nie wyrażając ich w jedn pieniężnych lub naturalnych. Plany te dotyczą zwykle przedsięwzięć inwest, np. uruchomienie nowej produkcji, modernizacja majątku, itp.Budżety sporządzane są na okres działalności do 1 roku.W większości przypadków budżet przedsieb określa się mianem budżetów wiodących są to prognozy działania obejmujące wszystkie ośrodki odpowiedzialności występ. w danej jednost gosp.Sporządzane na 1 rok z podziałem na okresy krótsze czyli miesiące, kwartały. Budżet wiodący ma charakter budżetu ciągłego(kroczącego) tzn. obejmuje 12 kolejnych m-cy. W momencie, gdy upływa jeden m-ąc tworzony jest budżet na miesiąc następny. Budżet wiodący składa się z 2 części: b. operacyjny oraz b. FinansowyWady budżetu kroczącego:angażowanie większej ilości czasu i środków ze względu na częstotliwość przygotowań budżetu,możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetu,aktualizacja standardów kosztów i cen rozliczeniowych dla transakcji zew przeprowadza się relatywnie często, co przyczynia się do różnej wyceny zapasów i różnych wartości odchyleń od budżetu. Jest to problem szczególnie dotkliwy w przedsięb wieloasortymentowych.Ze wzgl na sposób opracow budżety dziel:*przyrostowe i „od zera”Tradycyjne podejście do budżetu polega na aktualizacji wartości, które wystep w budżecie poprzedniego roku o wybrany wskażniki (np. inflacja, wzrost specyficznych kosztów). Dodatkowo uwzględnia się inne zmiany np. zatrudnienie nowych pracowników lub pozyskiwanie środków trwałych. Podejście to nazywa się budżetowaniem narastającym (przyrostowym). Pomimo tego, ze pozwala ono szybkie i oszczędne przygotowanie budżetów ma wiele wad:marnotrawstwo zasobów przedsięb spowodowane uwzględnieniem w budżecie k.związan ze zwykłymi czynnościami lub czynnościami które mogą zostać wykon.b.efektyw.B.przyrost. tego nie eliminuje,dążenie kierownika do wykorzyst all zasobów pienięznych z obawy przed zmniejszeniem b.w następnym okresieniezależnie od celowosci i zasadnosci tych wydatków,nieobiektywna charakteryst.budżetu:wielk. Budzetu zalezy od wpływów i ukł.kierownika i nie zawsze odzwierciedla prawdziwe potrzeby co prowadzi do nieefektywnego podziału zasobówProcedura przygotowania i wdrożenia budżetu:Tradycyjne podejście do budżetowania zakłada przygotow budżetu raz w roku. Jego zatwierdzenie odbywa się w praktyce na początku rocznego okresu sprawozdawczego. Planowanie na podstawie budżetów kroczących zakłada, że aktualizacja budżetu odbywa się częściej niż raz do roku np. co kwartał. Nowy budżet obejmuje swym zasięgiem całe przyszłe 12 m-cy. Przy czy nacisk położony jest na dużą dokładność budżetu w początkowych miesiącach planowanego roku. Kolejne okresy budżetu są uszczegółowione wraz ze zbliżeniem się ich realizacjiGł zalety budżetu kroczącego:1obciążenie stopnia niepewności zawartej w prognozie obejmującej okresy dłuższe(roczne). Z praktyki wynika, że w gwałtownie zmieniającym się otoczeniu gospod zwłaszcza makroeknom i prawnym(inflacja, podatki, cła) budżet kroczący jest bardziej efektywny.2proces planowania i kontroli oparty jest na osttnim realistycznym planie, a nie na założeniach stałego budżetu przygotowanego na 1 rok.3projekcja zdarzeń obejmująca okres dłuższy niż w przypadku budżetu tradycyjnego( z każdym okresem, w którym aktualizuje się plan finansowy budżetu obejmuje o 1 okres więcej).4dążenie kierowników do wykorzystania wszystkich zasobów pieniężnych z obawy przed zmniejszeniem budżetu w następnym okresie niezależnie od celowości i zasadności tych wydatków.5nieobiektywny charakter budżetu: wielkość budżetu jest w dużej mierze zależna od wpływów i układów osobistych kierownika i nie zawsze odzwierciedla prawdziwe potrzeby. Prowadzi to do nieefektywnego podziału zasobów i często do marnotrastwa.Budżetowanie „od zera” eliminuje wady procesu budżetowania przyrostowego dzięki założeniu, że budżet jest budowany „od zera” na podstawie analizy działań firmy. Określone przez regulamin firmy obowiązki wydziału rozbija się na niezbędne działania, którym przypisuje się zużycie poszczególnych zasobów przedsięb, np. materiały, robocizna,itp. Jeśli koszty działania są wysokie w świetle osiąganych przez firmę korzyści należy tqkie działania wyeliminować lub zredukować ich koszty. Ostateczny budżet wydziału odzwierciedla uzasadnione zużycie zasobów niezbędnych do realizacji podst i przydatnych przedsięb działań.Zalety:1przypisywanie priorytetu działaniom, które najlepiej przyczyniają się do osiągnięcia celów przedsieb.2ciągła ocena przydatności,rozważanie możliwych usprawnień oraz eliminacja zbędnych i nieefekt działań wykonywanych w poszczególnych wydz.Niebezpieczeństwa w b.”od zera”:1mozliwość zlekceważenia przez kierownictwo dużego obszaru decyzji związanych z nieprzewidzianymi zdarzeniami.2trudności oszacowania alternatywnych rozw(działań).3potencjalna niechęć pracowników do zmiany swojego statusu i zmiani sposobu pracy.4trudności poiprawngo określenia ważności poszczególnych działań.W praktyce b.”od zera” jest stosowany obok b.przyrostowego najczęściej i kluczowym dla firmy ośrodkach generowania kosztów tj: działy administr, dz.sprzedaży i marketingu, logistyka.Osrodki odpowiedzialnosci-zakres kompetencji odpowiedzialnosci, przypisany menedzerowi lub grupie menedzerow. Sa podst. Podmiotami, wokół których koncentruje się tak zwane rachunk. Odpowiedzialnosci. O.o jest tez okreslany jako jednost. Organizacji na czele ktorej stoi odpowiedzialny kierownik. Może być to zaklad, oddzial, wydzial czy segment przedsieb. Który ponosi odpow. Za kierowanie wyodrebiona grupa dzialan. Jest to każdy podmiot org. Który sprawuje kontrole nad powstawaniem kosztow, tworzneim przychodow lub wykozystaniem sr. Inwest.4 podst rodzaje ośrodków odpowiedzośr kosztów-to ośr o najniższym zakresie odpowied, który sprawuje kontrole jedynie nad procesem kosztów, nie ma natomiast wpływu ani na wielkość przychodów ani na wykorzyst śr inwestycyjnych. Może być to np. fragment wydziału, ale również znaczna część organizacji. Przykłady: działy administr, badawczo-rozwojowe i inne niezwiązane z dzialaln operacyjną#ośr rentowności-odpowiada za różnicę między przychodami a kosztami. Może obejmować całą organizację ale częściej stanowi tylko jej segment, np. linia produkc, obszar sprzedaży#ośr inwestycji-odp za relację między zyskiem, który wypracowuje a całk zasobami zainwest w jednostkę. Kierownik takiego ośr ma wypracować zysk założony w planie od zainwest środków. Ośr taki posiada pełny zakres odpowiedzialnosci, a wiec kontroluje powst. koszty i przychody oraz dokonywanie inwest. Kazda komorka org. Która sprawuje kontrole nad inwest. w takich obszarach jak: inwest. W nowe maszyny i urzadzenia; ksztaltowanie wielkosci nazelnosci, zapasow i proces wejscia na nowe rynki zbytu jest o. Nowe inwestycjie w firmie#ośr przychodow-odpow tylko za generowanie przychodow sprzedazy poza zasiegiem jego kontroli sa koszrty i decyzje inwest.w organizacji.
WYKŁAD 6
R-K K.DZIAŁAŃ(ABC)WHY SIĘ ROZWINĄŁ:1)rosnąca automatyz.procesów produkc oznacza stosow. Zautomatyzow.urzadzen w produkcji,wykorz.nowocz. technik infoW rezultacie maleje udział k.płac bezp.w całk.k.produkcji przy jednoczes.wzroscie udziału tzw.k.technol np.amortyz,zuzycie energii,k.remontów,leasing2)zwiększone znaczenie procesów okołoprodukcyjnych-procesy wspierające sferę produkc.dział.Są związane z koniecznością ponoszenia coraz większych k.na dział.badawczą i rozwoj,zaopatrzeniowa,koordynacja,kontrola3)nasilona konkurencja,szczególnie w obliczu wzmagajacej się globalizacji gospodarki.PKT WYJŚCIA W ABC:założ,że dział.gosp.składa się z wielu cząstkowych procesów,które są niezbedne aby wytworzyć i sprzedać produkty i usługi.K.tych procesów w różnym stopniu i w różny sposób są powiązane z poszczególnymi produktami.Dlatego do ich rozliczania na prod.należy stos.dobrane i zróżnicow.podstawy podziału k.-nośniki(cost-drivers)ETAPY ABC#1#Określ.procesów w przedsięb.-podstawą są działalności okołoproduk.Wsród procesów wyróżnia się procesy gł.,na których koncent. Się ABC i procesy szczegół,które ze wzgl. Na wzajemne powiązania należa do zakresu określonego procesu gł.W przypadku większej złożonosci procesów można dokonać ich systematyzacji uwzgledniając typy transakcji w przeds:logistyczne(związ.ze sterowaniem strumieniami material.od momentu zkupów mater.do chwili wysłania sprzedanych produktów)regulujące(gwarant.dostosow.środków produkcji i siły robocz.do zapotrzeb.na produkty danej jednostki)kontrolne(obejm.jakośc produktów,przebieg procesów produkcyj.realizacje zamów.zgodność z przepis.)aktualizujące(ciągła aktualizacja danych zawartych w systemach infor.firmy).w praktyce działania można ustalić w przekroju miejsc powst.k.lub oddziałów przedsieb.rozpatrując wykonyw.przez nie zadania.Warunk.uznania działania za element r-kuABC jest jego powtarzaln.i okreslone pole decyzyjne.Z uwagi na obszar jaki obejmują dział.wyodrebniamy dział:odnoszace się do calej firmy,do grup lub rodz.produktów,linii produk,okreslonej partii lub serii prod,związane z konkret.jednostk.produktu.#2#Wyznaczenie charakterystyk procesów-jednostki stanowiace podstawe wymiernej charaktery.procesów pełnią rolę nośników k.Na ich podstawie dokonuje się rozliczenia k.wspólnych okołoprodukc.związanych z określ.działaniami.Przyjecie okreslonej jednostki za miernik danego działania wymaga spełnienia:łatwość ustalenia na podstawie dostęp.w firmie źródeł info,proporcjonalny zwiazek z czynnikami prod.,przejrzystośc i zrozumiałość.NP. NOŚNIKÓW:gospod.materiałowa(procesy zapatrzeniowe-liczba faktur.procesy magazyn.-l.pozycji przyjetych)produkcja(przygotow.produk-l.zał.konstrukc,kontrola-l.kontroli,obsługa-l.stanowisk)zbyt(procedury sprzed-zamówienia klientów,wysyłka-l.wydanych pozycji)#3#Kalkul.k.procesów,a następnie k.produkt.2fazy:1 FAZAUstala się klucze podziałowe wg zasady:k.jednostkowy dział.=k.dział/miernik działania.Na podstawie planu prod.założeń normatywnych danych rzeczyw.ustala się kwotę k.tego działania przypadający na dany produktK.pośrednie poszczegoln.produktów stanowią sumę k.all procesów związ.z tymi produkt.
ROLA I M-CE DZIAŁAŃ W ABC:Wydatki→zasoby gosp.(pesonel,maszyny,lokale)→działania zużywające zasoby do realiz celów podmiotu gosp→działanie1→k.dział1
TYPY DZIAŁ:zaopatrzenie(zlecanie zakupu-określ.l.zamów.i czasu realiz,negocjowanie kontrakt,przyjmowanie dostaw mater,kontrola jakosci dostaw,obsługa zobow.)zarządzanie produkcją(utrzymyw.ruchu maszyn do produk-naprawy,kontrol.procesu prod,utrzymyw.sprawn.zakladu)sterowanie procesem wytwarzania(prognoz.sprzedazy-opracow.regularnych prognoz,harmonogranow.prod,monitorow.prod,przyspiesz.prod,optymalizacja dostaw)kontrola jakości(skargi odbiorców-gromadzenie info,sprawdz.jakosci,analiza jakosci,testowanie jakosci.2 FAZA:obejmuje te k.procesów,które nie są jednoznacz. Związ z miernikiem procesów lecz mają charakt.k.stałych i dlatego nie można ich przyczynowo powiazać z poszczególnymi produktami.K.tego typu sa zwykle rozliczane na produkty wg zasad tradycyjn.r-ku k.