notatki lityński-hpp, Prawo UG


USTRÓJ PRL

01.01.1944 dostosowanie struktur rad narodowych do podziału administracyjnego Polski na województwa, powiaty, gminy

06.05.1945 zniesienie autonomii Śląska

20.03.1950 ustawa o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Na jej podstawie zlikwidowano samorząd terytorialny. Zmianę ą usankcjonowała konstytucja z 1952. „Organami władzy państwowej w gromadach, miastach, dzielnicach większych miast, powiatach i województwach są rady narodowe.”

25.09.1954 ustawa o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. Gromada zbiorowa była najniższą jedostką zasadniczego podziału terytorialnego.

1972-1975 najbardziej gruntowna zmiana podziału terytorialnego. Najpierw utworzono gminy i zmieniono ustawę o radach narodowych, zniesiono gromady, zastępując je większymi powierzchniowo gminami. Następnie zwiększono liczbę województw i zniesiono powiaty.

19.02.1947 uchwalenie Małej konstytucji, która wprowadziła tymczasową organizację państwa.

Od 1940 Delegat Rządu na GG, a od 1944 na cały kraj. Rozgraniczenie kompetecji doprowadziło do podporządkowania spraw cywilnych delegatowi, a struktur wojskowych Naczelnemu Wodzowi.Delegatowi podporządkowano Delegaturę z Biurem Prezydialnym. Delegaturę podzielono na departamenty. Powołano na wzór NIK Sekcję Kontroli. Powołano Państwowy Korpus Bezpieczeństwa przy Departamencie Spraw Wew. W lutym 1940 utworzono Polityczny Komitet Poruzumiewawczy, składający się z tzw grubej czwórki. PKP przedstawiał kandydata na Delegata. Składał opinie o budżecie io polityce personalnej. W 1943 przekształcony w Krajową Reprezentację Polityczną Narodu Polskiego a potem w Rządu Jedności Narodowej w styczniu 1944.

1943 powołanie przez PPR i afiliowanych Krajowej Rady Narodowej. KRN posiadało prezydium,

W lipcu 1944 powołano PKWN jako organ wykonawczy KRN. Struktura organów panstwowych w Manifeście obejmowała: KRN, tj tymczasowy, podziemny parlament, PKWN, czyli tymczasowy, nawyższy organ wykonawczy oraz rady narodowe.

KRN

01.01.1944 Statut tymczasowy rad narodowych. KRN sprawuje władzę w oparciu o system terenowych rad narodowych. Stanowi tymczasową reprezentacją polityczną narodu do czasu wyłonienia Sejmu Ustawodawczego w 1947. Statut z 01.01.1944 zastąpiono 11.09.1946 ustawą o organizacji i zakresie działania rad narodowych. Początkowy skład 31 osób, rozszerzono do 444 w grudniu 1944, Pracami KRN kierowało pochodzące z wyboru stale działające Prezydium. Przewodniczący KRN pełnił obowiązki przewodniczącego Prezydium. W skład wchodziło 5-7 osób, tj prezydent KRN, dwaj zastępcy, Naczelny Dowódca WP, członkowie. Prezydium pełniło funkcje KRN pomiędzy sesjami. Prezydent KRN, zgodnie z konstucją marcową, pełnił funkcje marszałka sejmu. W przypadku opróżnienia urzędu prezydenta RP, bądz niemożliwości pełnienia przez niego obowiązków, marszałek zajmował jego kompetencje. KRN planowała działalność publiczną w oparciu o budżet. KRN sprawowala kontrolę działalości organow wykonawczych oraz nadzór nad radami narodowymi, uchwalała w drodze ustwy nadzwyczajne akty polityczne, jak stan wyjątkowy, amnestia. Rząd zyskał prawo wydawania dekretów z mocą ustawy. Dekrety takie przedkładano do zatwiedrzenia przez Prezydium KRN. Uzyskiwały moc prawnąpo zatwierdzeniu na najbliższym plenarnym posiedzeniu KRN.

21.07.1944 ustawa o PKWN okreslała zadania tymczasowe egzekutywy. Wg Manifesty PKWN obejmuje władzę na wyzwolonych terenach Polski. Nie zdefiniowano relacji między PKWN a KRN. Formalnie PKWN był komitetem wykonawczym KRN. Był jej politycznie i organizacyjnie podporządkowany. Formalnie PKWN nie był rządem. Ustawa wymieniała 13 resortów z kierownikami na czele. PKWN sprawował władzę poprzez rady narodowe i swych uprawomocnionych przedstawicieli. Mimo dużej skupionej na administracji terytorialnej, władza administracyjna nie została przekazana radom narodowym. Powierzono ją jednostkom na szczeblu wojewódzkim i powiatowym. Początkowo planowano radom podporządkować MO, ale w październiku 1944 zdecydowano o podporządkowaniu resortowi bezpieczeństwa.

W grudniu 1944 rozpoczęto kampanię propagandową na rzecz przekształcenia PKWN w rząd tymczasowy. Powstał on 01.01.1945. Podstawą Rządu Tymczasowego pozostał manifest lipcowy. Powstał on w oparciu o zasady konstytucji marcowej. Ustawa z 31.12.1944 zmieniała ustawę z 11.09.1944 i dawał władzę Prezydentowi KRN. Zastąpił on dotychczasowego przewodniczącego KRN. Prezydent KRN mianował prezesa RM, a na jego wniosek ministrów. Rząd i ministrowie mieli ponosic odpowiedzialnośc przed KRN. Powołanie Rządu Tymczasowego przez prezydenta KRN dawała temu organowi większą samodzielność. Role nadrzędną w stosunku do rządu uzyskało prezydium KRN. Rząd Tymczasowy miał prawo wydawania dekretów z mocą ustawy. Prawo to dotychczas przysługiwało PKWN.

28.06.1945 po dymisji Rządu Tymczasowego Prezydent KRN na podstawie art konstytucji marcowej powołał TRJN. Podstawą prawną jego działania była ustawa z 31.12.1944.

Od stycznia 1944 powstawały konspiracyjne władze administracji w systemie hierarchicznym, podporządkowano rady. Powołano rady: wojewódzkie, powiatowe, miejskie i wiejskie. Rady narodowe początkowo miały być tymczasowymi organami władzy i polityczną organizacją narodu. Ustawa z 11.09.1944 określała rady nadorowe jako tymczasowe organy ustawodawcze i samorządowe. Nowelizacja ustawy z 03.01.1946 przyznała KRN nadzór nad radami narodowymi. Większość członków rad była delegowana przez określone organizacje, a część pochodziła z kooptacji. Ta procedura wyłaniania składu rad narodowych przetrwała do 1954. Rada niższego szczebla podlegała nadzorowi zwierzchniemu rady wyższego szczebla. Nadzór zwierzchni nad radą i ich prezydiami strawowało prezydium KRN. Nowelizacja dawała radom prawo planowania działalnosci publicznej, w tym ustalenia burżetul powoływanie samorządowych organow wykonawczych. Manifest zapowiadał przywrócenie ogranów administracji rzadowej obok rad narodowych. Wg dekretu z 21.08.1944 organami wykonawczymi administracji ogólnej w województwie i powiecie zostali wojewodowie(II instancja) i starostowie (Iinstancja). Byli przedstawicielami rządu w terenie. Ze swoich obowiązków wywiązywali się dzięki urzędom wojewódzkim oraz starostwu powiatowemu. Wojewodą zostawało się początkowo z nominacji. Starostę mianował Minister Administracji Publicznej lub Minister Ziem Odzyskanych.

Samorząd terytorialny został przywrócony na podstawie Konst. Marcowej i prawa IIRP. Dekretem z 23.11.1944 określono zakres samorządu terytorialnego. Był reprezentowany przez terenową radę narodową, posiadał osobowość prawną. Spowodowało to utożsamienie rady narodowej z samorządem. Rady narodowe były organiami uchwałodawczymi. Organem wykonawczym wojewódzkiej rady narodowej był wydział wojewódzki, na czele którego stał wojewoda. W powiecie rolę tę sprawował wydział powiatowy ze starostą na czele. Organem wykonawczym miejsckiej rady narodowej był zarząd miejski z burmistrzem lub prezydentem a w gminie gminnna rada narodowa pracowała pod przewodnictwem wójta. Członkowie wydziałów i zarządów byli wybierani przez rady odpowiedniego szczebla. Tylko starosta i wojewoda pochodzili z nominacji centralnej, ale rady powiatowe i wojewódzkie miały prawo rządać ustąpienia starosty lub wojewody. Powiązano wojewodów i starostów jako organy administracji ogólnej z organami samorządu terytorialnego. Nadzór na wojewódzkimi i powiatowymi organami wykonawczymi samorządu terytorialnego pełnił kierownik resortu administracji publicznej.Zakres uprawnien samorządu terytorialnego obejmował sprawy publiczne o lokalnym znaczeniu, o ile nie były zastrzezone do kompetencji władz państwowych.

Ustawa z 1950 znosiła związki samorządu terytorialnego, a ich majątki stały się majątkiem państwa.

27.04.1946 ustawa o głosowaniu ludowym. Ustalono je na30.06.1946. Referendum nie było przewidziane w Konst. Marcowej.

22,02.1946 uchwała o powołaniu ORMO.

W marcu 1946 powołano Państwowy Komitet Bezpieczeństwa podległy Naczelnemu Wodzowi WP.

Ordynacja z 1946 jest zbudowana w oparciu o założenia ordynacji wyborczej z 1922. Utrzymywała ona pięcioprzymiotnikowość wyborów. Ustanowiła SU, który miał cechy konstytuanty. Wprowadzono jednoizbowy parlament. Sejm miał liczyć 444 posłów wybieranych w wielomandatowych okręgach.

KRN rowiaązany został 19.01.1947. Jego kompetencje do czasu zwołania SU, pełniło prezydium KRN. W tym dniu wygały tez kompetencje prezydenta KRN.

04.02.1947 prezydent KRN zwołał SU. SU był Konstytuantą i parlmentem zwykłym. Jego zadaniem było określenie konstytucyjnych podstaw ustroju. Do czasu ich olreślenia, SU miał decydowć czy nadal będą obowiązywać założenia kosntyt. Marcowej. Na pierwszym posiedzeniu rozpoczęto prace nad tzw Mała Konstytucją, którą uchwalono 19.02.1947. Wg niej kadencja sejmu wynosiła 5 lat od dnia otwarcia. W 1951 przedłużono ją o 6 miecięcy. Sejm mógł się samorozwiązać po uchwaleniu konstytucji. Do chwili uchwalenia regulaminu SU, obowiązywał regulamin KRN. Na podstwie przepisów z 1923 wybrano marszałka i wice marszałków. Wchodzili oni ex officio do Rady Państwa. Łącznie stanowili Prezydium Sejmu. Na podstwie konstyt. Marcowej marszałek zastępował prezydenta RP w sytuacji niemożności sprawowania przez niego urzędu lub opróżnienia. Kierował pracami sejmu. Zwoływał posiedzenia plenarne. Koordynował prace komisji sejmowych.

Poseł KRN był odpowiedzialny przed delegujacymi go organami, które mogły go odwołać. Odwołanie posła lub pozbawienie go mandatu następowało w drodze uchwały prezydium KRN. Nie zachowano zasady incompatibilitais. Odstąpiono od mandatu wolnego. W jego miejsce ustanowiono mandat związany i obowiązują go instrukcje wyborców. Nie ustalono postaci odpowiedzialności posłów przed wyborcami. Chronił posła immunitet materialny oraz formalny, tj procesowy czyli nie mógł być aresztowany, zatrzymany bez zgody Sejmu.

Komisje sejowe były organami pomocniczymi. Przygotowywały plenarne obrady sejmu przez rozpatrywanie przekazanych im spraw. Komisje składały z tego sprawozdania. Najczęściej odbywały posiędzenia między sesjami. Sekretarze byli organami sejmu.

SU w pierwszej kolejności okreslił tymczasową organizację władz. Przywrócono urząd prezydenta RP. Przyjęto projekt ustswy o wyborze prezydenta. Kadencja trwała 7 lat. Ustanowiono incompatibilitatis funkcji prezydenta z jakimkolwiek urzędem. Prezydenta wybierał SU. 08.02.1947 rozwiązano TRJN. Powołano rząd składający się z prezesa RM, wiceprezesów RM, ministrów bez teki, ministów resortowych, kierowników ministerstw.

Mała Konstytucja była aktem tymczasowym. Do chwili ukosnstytuowania sie SU obowiązywały podstawowe założenia konst. Marcowej. To SU decydował o tym, które założenia będą obowiązywać. Zasady ustrojowe oparto właśnie na ustawie z 1921 oraz na Manifeście lipcowym. Przyjmował koncepcję narodu jako kategorii prawniczej, a nie etnicznej. Naród sprawował władzę zwierzchnią. Posłowie przestali być przedstawicielami całego narodu. Wg małej konstytucji najwyższymi organami są Sejm w zakresie ustawodawstwa oraz prezydent, rada pańśtwa, rząd wzakresie władzy wykonawczej, niezawisłe sądy sprawuąwymiar sprawiedliwości.

Konstytucja była modelem rządów parlamentarno-gabinetowych. Prezydent powoływał rząd posiadający zaufanie SU. Utrzymano zasadę odpowiedzialności solidarnej i indywidualnej. Wmiejsce wotum nieufności wprowadzono wotum zaufania. W związku z tym nie można było stosować zasady odpowiedzialności politycznej rządu przez Sejmem.

Rada Państwa uzyskała pewne uprawnienia, które do tej pory przysługiwały rządowi. Część składu rady pochodziła z wyboru Sejmu. Prezydent przewodniczył Radzie Państwa i Radzie Gabinetowej, tj rada ministów pod przewodnictwem prezydenta. Prezydent miał prawo zwoływać, otwierać, odraczać i zamykać Sejm. Zamknięcie sejmu było uzależnione od od przyjęcia przez Sejm aktów prawnych wskazanych w Małej konstytucji. Prezydent poza sesjami zwyczajnymi zwoływał na sesje nadzwyczajne. Zgodnie z Małą konstytucją SU uzyskał kompetencjie: ustrojodawcze, ustawodawcze, kontrolne nad działalnością rządu, powoływania innych organów państwowych.

Obok tego rząd zyskał kompetencje wydawania dekretów z mocą ustawy.

Inicjatywa ustawodawcza przysługiwała rządowi, sejmowi (10 posłów), radzie państwa. Rząd miał wyłączność na inicjatywę w zakresie: budżetu.

Projekty ustaw rozpatrywano na posiedzeniach plenarnych sejmu w trzech czytaniach i przez komisje przygotowujące sprawozdania bedące podstwą do drugiego czytania. W trzecim czytaniu następowało ostateczne głosowanie nad projektem. Ostatecznie od 1951 wystarczyło jedno czytanie z możliwością odesłania do komisji. Dekrety z mocą ustawy mógł wydawać rząd po uzyskaniu pełnomocnictwa sejmu nadanego ustawą. Dekrety z mocą ustwy wymagały zatwierdzenia Rady Państwa a następnie sejmu. Uchaloną stawę podpisywał prezydent. Ustawy idekrety ogłaszano w DZURP.

Mała Konst rozszerzyła ustalanie zasadniczego kierunku polityki o uchwalanie narodowych planó gospodarczych. Sejm miał prawo uchwalac plany specjalne.

Prezydent uzyskał pozycję ustrojową zgodnie z postanowienieniami konst. Marcowej, ale jednocześnie był on przewodniczącym Rady Państa, Rady Gabinetowej, Przezydium Rządu od 1950. Prezydent nie ponosił odpowiedzialności parlamentarnej przed Sejmem Ponosił odpowiedzianość karną, konstytucyjną. Wymagało to uchwały sejmu podjętej kwalifikowaną większością głosów 3/5. sprawy te rozpatrywał Trybunał Stanu, którego nie zdołano powołać.

Prezydent sprawował władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych przed sejmem ministrów i podległuchim urzędników. Akty rządowe prezydenta wymagały konrtasygnaty premiera i własciwego ministra.

Rada Państwa była organem wykonawczym. Jej skład był częściowo stały (prezydent, marszałek, i wiecemarszałkowie, prezes NIK, naczelny wódz WP) oraz powoływanych przez sejm. Do najwyższych uprawnień Rady było sprawowanie nadzowru nad radami narodowymi. Rada posiadała inicjatywę ustawodawcza, zatwierdzała dekrety z mocą ustawy, rozpatrywała prawozdania NIK w związku z kontrolą rządu, podejmowała uchwały w kwestii wprowadzenia stanu wojennego lub wyjątkowego. Był stałym organem kolegialnym.

Kompetencje rzadu to głównie recepcja konst. Marcowej. Przyjęto zasadę domniemania kompetencji rządu w sprawowaniu władzu wykonawczej. Rżad kierował administracją państwową. Premier na zyczenie prezydenta zwoływał Radę Gabinetową. W 1950 powołano przezydium rządu. W jej skład wchodizli: premier wicepremierzy, oraz część członków rządu. Organ ten kierował pracami rządu i zastępował go w pilnych sprawach.

26.07.1944 zawarto układ między radzieckim Wodzem Naczelnym a administracją na ziemiach wyzwalanych.

Organem kontroli państwowej do czasu zorganizowania NIK było biuro kontroli przy prezydium KRN. Mała konstytucja nakłądała obowiązek składania wniosku o przyznanie lub odrzucenie absoluitorium rządowi w oparciu o coroczny raport NIK

Systematyka wewnętrzna konstytucji: ogólna i szczegółową.

Zasady konstyucji 1952:

oparcie na zasadach marskizmu-leninizmu

PRL jest republiką ludu pracującego

fudnamentalnej roli w własności społecznej

planowania przestrzenno-gospodarczego

ludowładztwa klasy pracujacej

systemu przedstawicielskiego

praworządności

współdziałania mas w rządzeniu państwem.

Jendość władzy państwowej

zasada odpowiedzialności przedstawicieli przed wyborcami

kierownicza rola PZPR

wybory 4 przyotnikowe: powszechne, równe, bezpośrednie, w tajnym głosowaniu.

Konstytucja z 1952 odrzuciła zasadę trojpodziału władzy. Jednolitość władzy oparto zasadzie zwierzchnictwa ludu pracującego.

Organy władzy panstwowej podzielono na naczelne i terenowe. Ich cechą współną było to, że pochodzą z wyborów powszechnych. Były to kolegialne organy działające kadencyjnie. Naczelnymi organami były Sejm i Rada Państwa, pełniąca tez funckę głowy państwa, tzw zbiorowy prezydent. Sejm, organ naczelny, reprezentant suwerena. Rada panstwa reprezentuje suwerena pośrednio. Sejm nominalnie wyższym organem od Rady Państwa, któ¶a została mu podporządkowana.

PRAWO PRL

Ustrój sądów powszechnych II RP wg rozporządzenia prezydenta RP z 1928 r. - prawo o ustroju sądów powszechnych.

Sąd Najwyższy

Sąd Apelacyjny - orzekał w 3 osobowym składzie, podzielony na wydziały

Sąd Okręgowy - podzielony na wydziały + wydz. Handlowy, wydz. nieletnich, odwołania od decyzji sędziów śledczych

Sąd Grodzki - mogły tworzyć sądy pracy powiązane środkami odwoławczymi z sądami powszechnymi.

1945 dekret o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych znosił zakaz przynależenia sędziów do partii politycznych

1946 dekret wprowadzał zasadę rękojmi należytego wykonywania obowiązków sędziego, dopuszczał możliwość dopuszczenia do pełnienia obowiązków prokuratora, sędziego, adwokata, adwokata osób, które ze względu na kwalifikacje osobiste, działalność naukową, zawodową, polityczną dawały gwarancje należytego wykonania zawodu

27.04.1949: ustawa o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych, zmiana KPK i KPC oraz o postępowaniu doraźnym (zniesienie sędziów śledczych, znosił podział na śledztwo i dochodzenie oraz wprowadzał tylko śledztwo, wprowadzenie ławników do orzekania w sprawach karnych, ławnicy w I instancji byli sądem ławniczym, w kolegialny w poważniejszych sprawach, sąd najwyższy ustala wytyczne wymiaru sprawiedliwości, wprowadza dwie instancje, zamiast kasacji rewizję, dawał większe możliwości wzruszania orzeczeń sądów, postępowanie przygotowawcze podporządkowano prokuratorowi, śledztwo mogli prowadzić prokurator, bezpieka i MO, prokurator miał prawo tymczasowo aresztować, SN wydawał wytyczne wymiaru sprawiedliwości, zażalenia na prokuratora rozpatruje prokuratura wyższego szczebla z wyjątkiem zażalenia na tymczasowe aresztowanie, które rozpatrywał sąd, prokurator przyjmował skargi na MO i bezpiekę, w postępowaniu strony dopuszczano w zależności od widzi mi się prowadzącego daną czynność, dopuszczano możliwość odczytywania protokołów ze śledztwa w trakcie sprawy)

20.07.1950 ustawa o:

Sąd Najwyższy- rozpatrywanie rewizji nadzwyczajnej, udzielanie odpowiedzi na zapytania i ustalanie wytycznych wymiaru sprawiedliwości

Sądy Wojewódzkie - podzielone na wydziały karne i cywilne

Sądy Powiatowe (od 1975 Rejonowe) - nadzór nad sądami społecznymi, pomoc prawna dla innych sądów i organów, prowadzenie ksiąg wieczystych, prowadzenie egzekucji samodzielnie lub przez komornika, podzielono je na wydziały karne i cywilne

1957 nowelizacja ustroju sądów powszechnych zmusza kandydatów na sędziów do posiadania studiów, uznawano immunitet, musiał dawać rękojmię choć był oficjalnie niezawisły

1985 sędzia służy PRL, zachowuje tajemnicę służbową, wprowadza uprawnienia ławników, których powoływały prezydium rady narodowej

1990 wprowadzenie sądów apelacyjnych

Konstytucja 1952

Zmiana Konstytucji w 1989 - sędziów powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, są nieusuwalni

1943 Berling powołuje sąd polowy wg reguł z 1936 r. Prokuratura oddzielona od sądów.

Dekret 23.09.1944 prawo o ustroju sądów wojskowych i prokuratury wojskowej. Nadzór sprawował Naczelny wódz.

Rozkazem ministra obrony narodowej z 1946 powołano rejonowe sądy wojskowe

W 1962 zlikwidowano NSW, a jego kompetencje przejęła izba wojskowa Sądu Najwyższego

Ustawą z 1955 przekazano do sądów powszechnych sprawy cywilów, które do tej pory rozpatrywał sądy wojskowe

Naczelny Sąd Administracyjny - sądowa kontrola administracji publicznej. Nie powołano ich po drugiej wojnie, mimo że przewidywała Mała konstytucja.

31.01.1980 powołanie NSA bez niższych szczebli. W większych miastach ośrodki zamiejscowe Postępowanie jednoinstancyjne. Sędziowie powoływani przez Radę Państwa a potem prezydenta. Byli nieodwoływani. NSA podlegał nadzorowi orzecznictwa SN, tj. SN rozpatrywał rewizje od orzeczeń NSA. Skargę do NSA mógł wnieść każdy, kogo dotyczyła decyzja, prokurator, organizacja społeczna. Wnoszono ją po wyczerpaniu drogi administracyjnej. Nie dotyczyło to prokuratora. NSA badał nie celowość a tylko legalność decyzji z przepisami prawa.

Trybunał Stanu W II RP od 1923. W PRL od 1982 - sąd odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta, członków rządu, szefów organów centralnych. Wybierany przez sejm spośród o kwalifikacjach sędziowskich. Przewodniczył mu I prezes SN. Wniosek o wszczęcie wnosiło 115 posłów, prezydent, komisja sejmowa. Komisja odpowiedzialności konstytucyjnej decydowała o przyjęciu lub odrzuceniu wniosku. Jeśli było poparcie, sejm podejmował uchwałę, która uchylała jednocześnie immunitet. Postępowanie było dwuinstancyjne i stosowano KPK, a kary orzekano w zgodzie z literą KK.

Trybunał Konstytucyjny od 1982 orzeka o zgodności ustaw i innych aktów normatywnych z konstytucją. Skład 10 sędziów na 8 lat, ale połowa składu zmieniana co 4 lata. W przypadku orzeczenia przez TK niezgodności ustawy z konstytucją, sejm oddalał takie orzeczenie większością 2/3 głosów. Orzeczenia w stosunku do pozostałych aktów było niewzruszalne. Od 1988 TK ustalał powszechnie obowiązującą wykładnię prawa.

Sąd Najwyższy w II RP sąd kasacyjny sądów powszechnych. W PRL reaktywowany w 1944 na podstawie prawa II RP. Od 1948 Zgromadzenie Ogólne SN uznało orzecznictwo oraz zasady prawne II RP, chyba że były niezgodne z aktualnym ustrojem. Wówczas miały znaczenie historyczne. Od 1955 dotyczyło to także ustaw II RP.

SN sprawował nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania. Składa się z I prezesa SN, prezesów izb i sędziów. Wybierani byli przez Radę Państwa na 5 lat. Przy prezesie było Biuro Orzecznictwa SN, które prowadziło księgę zasad prawnych.

W 1962 podzielony na izby: cywilną (po 1980 cywilno-administracjną), karną, pracy i ubezp. społecz., wojskową.

Interpretacja dokonywana przez SN wiązała sąd niższej instancji, ale tylko ten do którego sprawa została odesłana do ponownego rozpatrzenia.

Zasady prawne nie wiązały sądów, ale w praktyce było inaczej. Wytyczne wymiaru sprawiedliwości dotyczyły nie tylko wykładni, ale i stosowania prawa. Formalnie były o niższym znaczeniu niż uchwały Rady Państwa w tym przedmiocie, ale od 1949 obowiązywały sady powszechne a od 1962 wszystkie sady.

Od 1984 SN stoi na straży ustroju, własności społecznej, praw obywateli. Nadzoruje prawidłowość i jednolitość wykładni i praktyki sądowej. Sędziowie mieli immunitet formalny, procesowy. Nie odpowiadał za wykroczenia.

Komisja specjalna powołana dekretem 16.11.1945. Organ centralny z delegaturami terenowymi. Skład: przewodniczący oraz 8 członków powołanych przez KRN, Radę Państwa. Komisja wykrywała i ścigała przestępstwa godzące w interes gospodarczy, społeczny, państwa. Miała uprawnienia sędziów śledczych, prokuratorów, organów bezpieczeństwa, tj. Wykonywała wszystkie czynności wchodzące w zakres postępowania przygotowawczego. Mogła przesłuchiwać, rewidować, tymczasowo aresztować, kontrolować korespondencje. Niedopuszczalne było korzystanie z obrońcy.

Komisja nie kierując sprawy na drogę sądową mogła kierować do obozu pracy osobę, wobec której toczyło się postępowanie. Sprawa musiała wiązać się ze wstrętem do pracy lub osoba była groźna dla obrotu gospodarczego. Do obozu kierowano na 2 lata. W 1946 rozszerzono inkwizycyjne kompetencje postępowania. W 1947 Komisja uzyskała prawo do zabezpieczania grzywny przez zajęcie majątku, osadzanie w obozie na 2 dwa lata, skierowanie do sądu, który orzekał w trybie doraźnym. Jeśli grzywna była nieściągalna, grzywnę można było zamienić na kolejne 2 lata. W 1950 odebrano Komisji uprawnienia śledcze. Stała się organem orzekającym na wniosek prokuratora. Utrzymano jednoinstancyjność, zakaz udziału obrońcy w postępowaniu o skierowanie do obozu pracy. Miała prawo do tymczasowego aresztowania. Komisję zlikwidowano w 1954.

Arbitraż gospodarczy to metoda sporów między podmiotami.

Do 1949 spory gospodarcze rozpatrywano w sądach powszechnych. Od 1949 istnieje Państwowy Arbitraż Gospodarczy, który przymusowo rozstrzyga spory między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Powołano okręgowe komisje arbitrażowe oraz Główną Komisję Arbitrażową. Arbitraż podporządkowano Państwowej Komisji Planowania, następnie premierowi, ministrowi finansów, a w końcu Radzie Ministrów. GKA i OKA nie wydawały wyroków, tylko orzekały. Arbitrzy nie byli niezawiśli. Komisje wydawały orzeczenia w zespołach orzekających. Odbywało się to w formie procesowej. Postępowanie było dwuinstancyjne. Odwołanie było podobne do instytucji rewizji. Komisje informowały prokuratora lub organy nadrzędne o nieprawidłowościach w j.g.u.

Od 1975 PAG uzyskał uprawnienia nadzoru niektórych sfer działalności gospodarczej i ich wpływu na reglamentacje prawa obrotu uspołecznionego. Dodatkowo nadzorowała radców prawnych j.g.u.

Arbitraż zniesiono w 1989 roku. Zastąpiły go sądy gospodarcze.

Od 1928 roku kolegia były karane przez starostę w ramach postępowania karno-administracyjnego. W 1951 powołano kolegia karno-administracyjne przy prezydiach rad narodowych. I szczebel powiatowy, II szczebel wojewódzki.

20.05.1971 kodeks wykroczeń, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustrój kolegiów.

Członków kolegiów wybierała rada narodowa na 4 lata. Kolegia usytuowano przy MSW.

Prokuratury były powołane przy sądach. Po likwidacji instytucji sędziego śledczego, stały się narzędziem tzw. nadzoru ogólnego. Nadzór taki był domeną prokuratury od 1950.

Jeśli idzie o prokuratury w PRL to najpierw powstały prokuratury wojskowe przy PSZ w ZSRR. Pierwsze z nich to prokuratury garnizonowe. W 1945 część z nich przekształcono w okręgowe. Powołano Naczelną Prokuraturę Wojskową. Wszystkich prokuratorów powoływał i odwoływał Naczelny Dowódca.

Prokuratura wojskowa przejęła część spraw politycznych, a śledztwa tych sprawach prowadziło bezpieka lub GZI, pod formalnym nadzorem prokuratury. W 1946 rozkazem MON powstały wojskowe prokuratury rejonowe. Zajmowały się one przede wszystkim sprawami cywili. Wojewódzkie prokuratury wojskowe zlikwidowano w 1955. W 1967 scalono prokuratury wojskowe z prokuraturami powszechnymi.

Prokuratury powszechne w PRL funkcjonowały na podstawie przepisów ustawy o prawie ustroju sądów powszechnych z 1928. Prokuratury powoływano przy sądach: najwyższym, apelacyjnym, okręgowym. W sądach grodzkich nie było prokurator. Ministerstwo Sprawiedliwości mogło ustanawiać tam podprokuratorów okręgowych.

Prokuratura oskarżała, a sąd orzekał. Postępowanie przygotowawcze prowadził sąd lub prokurator. Prokurator prowadził samodzielnie dochodzenia w przypadku lżejszych przestępstw. Mógł je zlecić milicji. W przypadku zbrodni prokurator współpracował ze sędzią śledczym. Śledztw było postępowaniem sądowym. Akt oskarżenia sporządzał i popierał prokurator. Prokurator wnosił też środki odwoławcze. Nadzorował wykonanie wyroków, prawidłowość wykonywania kary pozbawienia wolności. Prokuratorów podporządkowano zwierzchnikom.

Taki stan utrzymał się do 1950.

W PRL więziennictwo było w gestii MBP.

Tworzenie specjalnych procedur, zmiany kadrowe na podstawie dekretu z 22.01.1950, który zwalniał kandydatów z obowiązku posiadania wyższego wykształcenia.

20.07.1950 ustawa o prokuraturze RP. Oddzielono ją od sądów. Podporządkowano ją Radzie Państwa.

Od 1952 Prokuratura Generalna i zastępcy Prokuratora Generalnego nadzorowała prokuratury wojewódzkie i prokuratury powiatowe. Prokuratora Generalnego powołała Rada Państwa. Pozostałych prokuratorów powoływał przewodniczy Rady Państwa lub Prokurator Generalny.

Określono kompetencje prokuratury, która była narzędziem powszechnej kontroli zgodności z prawem wszelkich czynności.

Ustawa z 1967 nie zmieniła struktury prokuratury, ani zasad organizacji, tj.: jednolitość, centralizm, jednoosobowe kierownictwo, hierarchiczne podporządkowanie. Zunifikowano prokuraturę powszechną z prokuraturą wojskową.

Wiosną 1944 powołano resort Bezpieczeństwa Publicznego PKWN. Wg manifestu PKWN „rady narodowe tworzą podlegającą im milicję obywatelską”. Tego planu nie zrealizowano, bo MO włączono do MBP, jednak nie zrobiono tego od razu. Przez 3 miesiące MO działało bez podstaw prawnych.

Zależność MO od UB uchylono w 1954, kiedy zlikwidowane MBP posłużyło do powołania Komitetu ds Bezpieczeństwa Publicznego oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. MO podporządkowano MSW.

W resorcie MBP powołano sekcje i wydziały, jak: śledczy, więziennictwa, cenzury (potem Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk). Ten ostatni oddano pod zwierzchnictwo prezydium Rady Ministrów.

Struktura bezpieki od to wojewódzkie i powiatowe urzędy bezpieczeństwa.

Dodatkowo funkcjonował Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Resort BP:

W 1956 zlikwidowano Komitet ds BP, a ochrona ustroju stała się kompetencją MSW.

Policja polityczna to SB. Włączono ją do MSW.

Struktury terenowe SB włączono do MO.

Więziennictwo trafiło pod kontrolę Ministerstwa Sprawiedliwości.

W 1990 SB w UOP, a MO w Policję Państwową.

Więziennictwo w II RP podlegało Ministrowi Sprawiedliwości. Prokuratura nadzorowała wykonanie kary. Więzienia kontrolowali inspektorzy z Ministerstwa Sprawiedliwości oraz prokuratorzy sądów okręgowych.

W 1944 powołano sekcję więziennictwa. Po 1945 Departament Więziennictwa MBP.

Więzienia dzieliły się na: karne, śledcza i karno-śledcze. Przy terenowych urzędach bezpieki tworzono areszty śledcze. Stworzono obozy pracy, które od 1948 przechrzczono na ośrodki pracy więźniów. Więzieniem kierował naczelnik, który miał zastępcę ds polityczno-wychowawczych.

Po zlikwidowaniu MBP i utworzeniu MSW oraz Komitetu ds BP, więziennictwo podporządkowano MSW. Departament więziennictwa MBP stał się Centralnym Zarządem Więziennictwa, a straż więzienna stała się Służbą Więzienną.

W 1956 więziennictwo przeszło pod zwierzchnictwo Ministerstwa Sprawiedliwości. Utrzymano CZW. W 1957 ustanowiono sądowy nadzór penitencjarny.

W 1970 wchodzi w życie KKW a CZW przekształcono na Centralny Zarząd Zakładów Karnych. Utworzono wojewódzkie zarządy zakładów karnych.

W II RP adwokatura podlegała przepisom z 1918 1932 1938. W PRL formalnie uznano przepisy z 1938, a I radę adwokacką utworzono już w 1944. W 1945 na mocy dekretu o ustroju adwokatury, samorząd przestał istnieć. Dekretem z 1946 na listę adwokacką można było zostać wpisanym bez aplikacji.

1950 ustrój adwokatury przewiduje instytucje zespołów adwokackich. Adwokat związany jest tajemnicą zawodową, ma immunitet materialny jeśli idzie o odpowiedzialność za nadużycie wolności słowa wobec pełnomocnika strony przeciwnej oraz przestępstwa ścigane z powództwa cywilnego. Organizację terytorialną adwokatury dostosowano do podziału terytorialnego administracji i sądownictwa. Adwokaci z obszaru województwa tworzyli izbę adwokacką. Jej organy to: walne zgromadzenie, rada adwokacka z dziekanem na czele, komisja rewizyjna.

Naczelna Rada Adwokacka składała się z dziekanów wojewódzkich rad adwokackich.

W 1956 odbyły się pierwsze wybory do organów adwokatury. W 1963 nowelizowano prawo o adwokaturze. Jej organy to: Naczelna Rada Adwokacka, komisja rewizyjna, komisje dyscyplinarne.

Na szczeblu wojewódzkim: zgromadzenie delegatów, rada adwokacka z dziekanami na czele, komisje rewizyjne, komisje dyscyplinarne. Kadencje 3letnie. Nadzór prowadził Minister Sprawiedliwości, który mógł rozwiązać samorząd, jeśli naruszał prawo lub zagrażał interesowi społecznemu.

W 1982 prawo o adwokaturze przywraca Krajowy Zjazd Adwokatury z kompetencjami organu uchwałodawczego. Minister nie mógł rozwiązać samorządu. Organy to: NRA, rady adwokackie z dziekanami. Dawano możliwość pracy w zespole, obsłudze prawnej lub indywidualnie.

1918 powołanie Prokuratorii Generalnej. Jej zadaniem była obrona interesów prawnych instytucji państwowych. Po wojnie prokuratoria zaczęła działać w 1944 w oparciu o przepisy z II RP. Rozszerzono zakres jej zadań w związku z nacjonalizacją majątku. Po wejściu w życie dekretu o terenowych organach władzy państwowej, prokuratoria zajmowała się doradztwem dla prezydiów rad narodowych i podległych im organów. W związku z powołaniem arbitrażu gospodarczego, skurczył się zakres obowiązków związanych z reprezentowaniem ich przed sądem.

Prokuratorię zlikwidowano w 1951 i powołano Urząd Zastępstwa Prawnego oraz wydziały prawne wojewódzkich i powiatowych prezydiów rad narodowych. Zadania to: wyłączność zastępstwa prawnego, udzielanie opinii prawnych i uczestniczenie w tworzeniu i stosowaniu prawa przez prezydia oraz opracowywanie przez nich aktów prawnych. UZP reprezentował przez SN, a wydziały brały udział we wszystkich innych przypadkach. Wydziały nie były podporządkowane UZP.

Dekretem z 1954 zniesiono organy zastępstwa procesowego i obowiązki w sprawach cywilnych konkretnych jednostek powierzono kierownikom tych jednostek.

W latach '60 pojawiły się możliwości wyodrębnienia zawodu radcy prawnego. Wprowadzono nadzór zewnętrzny. Sprawował go prezes GKAribtrażowej lub OKA. Radcy nie posiadali immunitetu. Samorząd powstał w 1982. Działał przez Krajową Radę Radców Prawnych oraz okręgowe izby radców prawnych. Przy nich działały rady okręgowe z dziekanami na czele. Nadzór sprawował Minister Sprawiedliwości, który nie mógł uchylić uchwał samorządu, a tylko zaskarżyć je do SN. Wobec ustawy z tego roku radca wykonywał zwód w ramach stosunku pracy lub umowy cywilno-prawnej. Podlegał kierownikowi jednostki, której pracował.

Notariat w II RP regulowała ustawa z 1933. Był to zawód zaufania publicznego. Był funkcjonariuszem, ale nie urzędnikiem. Był to zawód samorządny. W okręgach sądów apelacyjnych istniały izby notarialne z walnym zgromadzeniem oraz radą notarialną. Notariusz sporządzał akty notarialne. Niektóre sprawy były obwarowane przymusem notarialnym.

W 1951 notariat został upaństwowiony. Funkcjonował w formie państwowych biur notarialnych. Pracownicy służby cywilnej. Byli mianowani.

W1955 przekazano biurom niektóre obowiązki sądów, tj.:

wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniach uproszczonych

przyjmowanie oświadczeń o przejęcie, odrzucenie spadku

Biura pracowały pod kontrolą sądów. Sądy rozpatrywały skargi na notariuszy. Od 1964 biura prowadziły księgi wieczyste,

w 1989 prawo o notariacie wprowadziło możliwość pracy w państwowych i indywidualnych biurach notarialnycj . Przywrócono samorząd. W 1991 zawód notariusza sprywatyzowano, a księgi wieczyste przekazano do sądów.

Uchwałą ZG ZPP wprowadzono w życie kodeks wojskowy PSZ w ZSRR. Uchylono tym samym prawo wojskowe karne z 1936. Wspomniany kodeks nie definiował przestępstwa. Ustanawiał karalność na zasadzie analogii. Jeśli kodeks nie przewidywała kary za czyn, odpowiedzialność ustalano za przestępstwo najbardziej zbliżone. Brak konstrukcji winy, umyślności i nieumyślności, obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności.

Z powodu wad w 1944 ogłoszono kolejny kodeks materialny, a w 1945 procedurę karną wojskową.

Kodeks poza wojskowymi, regulował również czyny cywili za tzw. zbrodnie stanu, które przewidywał też kodeks z 1932, choć nie penalizował wielu czynów. Karano nie tylko przestępstwa, ale także usiłowanie i przygotowanie do przestępstwa.

Procedura z 1943 likwidowała sędziego śledczego. Jego obowiązki przejął śledczy wojskowej informacji, pod formalnym nadzorem prokuratora. Sąd orzekał w składzie ławniczym. Postępowanie przygotowawcze było inkwizycyjne. Postępowanie sądowe było jednoinstancyjne, ale w trybie nadzoru sędzia wyższego szczebla mógł zmienić prawomocny wyrok.

Procedura z 1945 podtrzymywała likwidację sędziego śledczego. Prokurator zachował silną pozycję. Śledztwo prowadzili funkcjonariusze informacji wojskowej lub MBP. Likwidował trójinstancyjność dając w zamian rewizję.

Powszechne prawo karne z 1932 obowiązywał tylko formalnie, ponieważ wokół niego narastał szereg przepisów karnych. Poza tym PKWN podpisał 1944 porozumienie z ZSRR i oddał pod jurysdykcję wojskowych sądów radzieckich polskich cywili.

31.08.1944 tzw sierpniówka wymierzała kary zbrodniarzom wojennym, znęcającym się nad cywilami, jeńcami. Przewidywała karę za szantaż w związku z denuncjacją na gestapo. Sankcje to kara śmierci, przepadek mienia. Karano także za przynależność do organizacji przestępczych. Sierpniówka nie tyczyła się zbrodni przeciwko pokojowi. Wyeliminowanie sędziego śledczego. Dochodzenie prowadził prokurator lub bezpieka. Prokurator wydawał zarządzenie o tymczasowym aresztowaniu, które było obowiązkowe. Akt oskarżenia nie wymagał uzasadnienia. Oskarżony nie musiał być obecny podczas postępowania. Obrońca był obowiązkowy, ale tylko na rozprawie głównej. Postępowanie jednoinstancyjne, bez apelacji.

30.10.1944 dekret o ochronie państwa karał za gwałtowny zamach, sabotaż. Nie definiował tych czynów. Karał za przynależność do organizacji tajnych lub związku przestępczego, co było skutkiem rozwiązania na terenach polskich organizacji zbrojnych dekretem z sierpnie 1944.

Przewidywał karę śmierci, przepadek mienia, utratę praw obywatelskich, więzienie. Oddawał cywili pod jurysdykcję sądów wojskowych, które stosowały część ogólną wojskowego, a nie powszechnego KK. Dekret nie przewidywał śledztwa, lecz dochodzenie.

Dekret uchylono 16.11.1945 i wprowadzono dekret o niebezpiecznych przestępstwach w okresie odbudowy państwa. Dekret likwidował 3instancyjność. Dawał prym bezpiece.

Dekret 16.11.1945:

o niebezpiecznych przestępstwach w okresie odbudowy państwa, tj mały kodeks karny w I wersji

o postępowaniu doraźnym

o utworzeniu Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem

Dekret o Komisji bez względu na zagrożenie ustawowe za dane przestępstwo przewidywał postępowanie doraźne. Przewidywał karę śmierci, dożywocie co najmniej rok, a od 1949 min. 3 lata. Dodatkowo przepadek majątku. Komisja nie miała prawnych uregulowań co do procedury. Komisja i jej delegatury mogły prowadzić wszystkie czynności. W 1946 nowela dawała prawo kierowania do obozu pracy w trakcie orzekania, podczas którego oskarżony nie miał prawa mieć obrońcy.

Dekret 16.11.1945 o niebezpiecznych przestępstwach w okresie odbudowy państwa, tj mały kodeks karny w I wersji to w znacznej mierze przepisany dekret o ochronie państwa.

Dekret 13.06.1946 o niebezpiecznych przestępstwach w okresie odbudowy państwa, tj mały kodeks karny rozszerzono o przepisy o szpiegostwie. RI regulował przepisy podlegające jurysdykcji sądów wojskowych, RII przeciw porządkowi publicznemu, RIII przeciw interesom gospodarczym, RIV to przepisy końcowe i szczegółowe oraz procesowe. Przenosił z poprzednich dekretów odpowiedzialność za rozpowszechnianie fałszywych wiadomości. Przewidywał trybem doraźnym przestępstwa dotyczące szabru. Regulował znaczną część procedur, aż do nowelizacji KPK w 1950.

Potwierdził jurysdykcję sądów wojskowych nad cywilami. Dawał zatem możliwość stosowania części ogólnej wojskowego KK. Utrwalił ławniczy skład sądu powszechnego. Eliminował sędziego śledczego i oddał postępowanie przygotowawcze prokuratorowi i bezpiece. Pozwalał tym organom na dokonywanie tymczasowego aresztowania. Zawieszał przepisy KPK za 1932 w zakresie uregulowań zwartych w MKK.

Dekret z 22.01.1946 o faszyzacji i odpowiedzialności za klęskę wrześniową obowiązywał do 31.12.1969.

Dekret z 05.08.1949 o ochronie wolności sumienia i wyznania.

Ustawa z 29.12.1950 o obronie pokoju.

KK z 1932 chronił jednolicie prawo własności. Przestępstwa przeciwko mieniu przyjmowały kryterium działania wobec mienia (kradzież, przywłaszczenie, uszkodzenie) lub wobec osób, a potem wobec mienia (rabunek, wymuszenie rozbójnicze, oszustwo).

Dekret z 16.11.1945 o postępowaniu doraźnym dawał podstawy do objęcia trybem doraźnym postępowania dotyczące zagarnięcia mienia społecznego i rabunków. Komisja Specjalna rozpatrywała wszystkie postępowania w trybie doraźnym. Postępowanie doraźne było znane w II RP, ale tryb ten stosowano, gdy zarządziła Rada Ministrów, na określonym obszarze do określonych przestępstw. W 1946 dostosowano postępowanie doraźne do procedury wojskowej. Dekret ten przetrwał do 1969. Postępowanie doraźne odbywało się bez śledztwa. Były tylko dochodzenie prowadzone przez prokurator lub bezpiekę. Formalnie wprowadzono nadzór prokuratora nad dochodzeniem, ale bez konkretnych wskazówek jak go realizować. Tymczasowe aresztowanie było obowiązkowe. Zarządzał je prokurator. Obrońca oskarżonego był obowiązkowy.

Dekret 04.03.1953

Ustawa z 13.07.1957 o zwalczaniu spekulacji i ochronie interesów nabywców oraz producentów rolnych w obrocie handlowym

Ustawa z 21.01.1958 o wzmożeniu ochrony mienia społecznego przed szkodami wynikającymi z przestępstwa. Dawała prawa zajęcia majtku już na etapie postępowania przygotowawczego, a tzw. domniemanie, że majątek osoby bliskiej jest też majątkiem tej osoby bliskiej. Uchyliła dekrety marcowe ustawa z 18.06.1959. Rozwiązania dekretów i w/w ustawy przeszły do KK z 1969.

23.03.1991 ustawa o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.

KPK z 1928 utrzymał się w PRL. Cechował się wymieszaniem elementów procesu inkwizycyjnego i skargowo-kontradyjtoryjnego. Postępowanie przygotowawcze było inkwizycyjne, a postępowanie dalsze skargowo-kontradyktoryjne. Postępowania w sprawach mniejszej wagi śledztwo prowadził prokurator, a w sprawach większej powagi prowadził sędzia śledczy. O tymczasowym aresztowaniu decydował sąd. Obowiązywała zasada swobodnej oceny dowodów, domniemanie niewinności, prawdy materialnej. Podejrzany to ten, na którym ciąży zarzut popełnienia przestępstwa. Oskarżonym jest się od chwili wniesienia do sądu aktu oskarżenia. Podejrzany i oskarżony składają wyjaśnienia, a nie zeznania. Stąd ich mniejsza waga dowodowa, niż zeznania świadków. Postępowanie wieloinstancyjne. Zakaz reformationis in peius.

Procedura była w PRL często regulowana innymi niż kpk aktami szczegółowymi. W bardzo zmienionej formie utrzymała się do 1969.

Po likwidacji sądów specjalnych, sprawy przekazano sądom okręgowym, a procedurę regulował mały kodeks karny. Postępowanie przygotowanie prowadził prokurator lub bezpieka. Wszystko w zależności od tego, kto wszczął postępowanie.

Nowela KPK z 1949 przeniosła sprawy polityczne do sądów apelacyjnych, o ile nie podlegały sądom wojskowym. To samo tyczyło się spraw regulowanych przez sierpniówkę i sprawy o znacznej szkodzie gospodarczej. Sądy apelacyjne i okręgowe rozpatrywały kolegialnie i ławniczo. Sądy grodzki w I instancji jednoosobowo. Zniesienie apelacji i kasacji. Wprowadzenie rewizji nadzwyczajnej. Sąd ławniczy i kolegialny to zasada w sądach powszechnych. Sądy powiatowe weszły w kompetancje okręgowych, kompetencje sądów apelacyjnych przejęły sądy wojewódzkie.

Nowela KPK z 1955 przywróciła podział na śledztwo i dochodzenie, ale nie przywróciła sędziego śledczego. Wszystko mogło być dowodem. Dochodzenie w gestii MO. Robiła to sama z siebie lub na zlecenie prokuratora. Dochodzenie dzieliło się na zwykłe lub uproszczone. Nadzór prowadził prokurator. Wprowadzono instytucję przedstawienia zarzutów podejrzanemu, co ułatwiało obronę. Podejrzany i obrońca mieli dostęp do czynności śledczych. Po zakończeniu śledczych podejrzany był zaznajamiany ze sprawą.

KK z 1969 wprowadzał karę ograniczenia wolności warunkowe umorzenie postępowania karnego, nadzór ochronny, ośrodek przystosowania społecznego. Łączył prawo karne powszechne i wojskowe. Definiował przestępstwa, winę umyślną i nieumyślną. Wyróżniał w przestępstwie stadia jego popełnienia. Dzielił przestępstwa na zbrodnie i występki. Wykroczenia to inna kategoria czynów. W razie kary śmieci Rada Państwa mogła korzystać z prawa łaski. Kaes był zamiennie stosowany z pozbawieniem wolności. W 1932 rozróżniano pomiędzy więzieniem a aresztem. W 1969 było pozbawienie wolności. Regulował to KKW, który określał prawa więźniów. Ograniczenie wolności miało załatać lukę, jak powstała po zniesieniu instancji aresztu. KK wprowadzał środki zapobiegawcze, tj. Leczenie lub utrata prawa wykonywania zawodu.

KPK z 1969 był wzorowany na tym z 1928. Ujednolicono procedurę powszechną i wojskową. Dominowała zasada ne bis in idem, in dubio pro reo. Osłabiono elementy inkwizycyjne w postępowaniu przygotowawczym. Zwiększono uprawnienia podejrzanego i jego obrońcy.

Postępowanie przygotowawcze prowadziło MO. Często bez skutecznego nadzoru prokuratora. Zaostrzono reguły postępowania dowodowego przez niedopuszczalność traktowania jako dowodu oświadczenia złożonego w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi. Wprowadzono sądową kontrolę nad nakazem aresztowania tymczasowego. Zażalenie na tymczasowe aresztowanie rozpatrywał sąd, a o przedłużeniu aresztu ponad 6miesięcy decydował sąd apelacyjny. Wprowadzono instytucję oskarżyciela posiłkowego. Utrzymano model rewizyjny postępowania wprowadzony w 1949. Zniesiono tryb doraźny, który pojawił się dopiero w stanie wojennym. Utrzymano jednak postępowanie: uproszczone, przyśpieszone. Postępowanie dzielono na: przygotowawcze (śledztwo i dochodzenie) i przed sądem. Dochodzenie było zwykłe lub uproszczone. Śledztwo to domena prokuratora, ale mógł je powierzyć MO. MO prowadziło dochodzenia z własnej inicjatywy lub na wniosek prokuratora. Postępowanie przygotowawcze prowadzono najpierw w sprawie (in rem), a po stwierdzeniu popełnienia przestępstwa szukano podejrzanego. Po jego znalezieniu następowała faza in persona. Jeśli były podstawy, kierowano wobec niego akt oskarżenia, akt taki wnosił prokurator. Jeśli nie było podstaw do wniesienia oskarżenia przeciwko komuś, postępowanie umarzano. Jeśli było oskarżenie, oskarżony zaznajamiał się z materiałem postępowania, które przenosiło się do sądu. Sprawa w I instancji była jawna i ustna. Jawność wyłączano w drodze wyjątku, który był wskazany w KPK. Oskarżony musiał być obecny na rozprawie. Rozprawą kierował przewodniczący składu, który rozpoczynał przewód od oczytania aktu oskarżenia. Potem oskarżony składał wyjaśnienia. Nie musiał mówić prawdy i nie zmuszała go do tego ewentualna odpowiedzialność karana za fałszywe zeznania. Po zakończeniu przewodu strony mogły ustosunkować się do wyników przewodu. Wyrokowanie obejmowało naradę, głosowanie, sporządzanie wyroku, ogłoszenie wyroku.

W II instancji, tj. podczas rewizji wyrok I instancji mógł być utrzymany, zmieniony lub sprawa mogła zostać przekazano do ponownego rozpatrzenia po uchyleniu wyroku. Podstawą mogła być każda obraza przepisów materialnych lub proceduralnych, istotny błąd w ustaleniach faktycznych, dysproporcja kary do winy/czynu.

W trybie uproszczonym rozpatrywano niezawiłe sprawy o drobniejsze przestępstwa, które wymieniał KPK i tylko gdy oskarżony nie był pozbawiony wolności. W tym trybie prowadzący dochodzenie nie musiał zawiadamiać prokuratury. Nie było wymagane postanowienie o przestawieniu zarzutów, zamknięciu dochodzenia, a akt oskarżenia nie musiał zawierać uzasadnienia.

Postępowanie przyśpieszone prowadzono w drobnych, wymienionych w KPK sprawach, jeśli sprawcę ujęto na gorącym uczynku, bezpośrednio po tym i doprowadzono go przez MO do sądu w ciągu 48h od ujęcia lub bez doprowadzenia, jeśli wezwanie na rozprawę wręczono mu w ciągu 48h. Nie można było w tym trybie prowadzić dochodzenia.

W 1981 Rada Państwa uchwala dekret o stanie wojennym, a następnie podjęto uchwałę w sprawie jego wprowadzenia. Wiązało się to z ustanowieniem szczególnej odpowiedzialności obywateli za nieprzestrzeganie porządku prawnego oraz niesumienne wypełnianie obowiązku wobec państwa. Zaostrzono sankcje. Wprowadzono postępowanie doraźne. W tym trybie wymierzano zarówno: kaesa, 25 lat, pozbawienie wolności na nie krócej jak 3 lata. Kara dodatkowa pozbawienia praw publicznych była obowiązkowa. Fakultatywnie podawano wyrok do publicznej wiadomości lub konfiskowano mienie. Postępowanie doraźne stosowano zarówno w sądach powszechnych, jak i wojskowych. Postanowienie o prowadzeniu sprawy w tym trybie wydawał prokurator. Tymczasowe aresztowanie było obligatoryjne. Skrócono terminy procesowe. Postępowanie było jednoinstancyjne, bez odwołań. Tryb doraźny przestał być stosowany po odwołaniu stanu wojennego. Poza tym dekret z 12.12.1981 przekazywał znaczną część spraw cywilnych do sądów wojskowych. Wprowadzono rozporządzeniem prawo internowania, tj. Przymusowego umieszczenia osoby w miejscu odosobnienia celem uniemożliwienia jej podejmowania czynów zagrażających bezpieczeństwu państwa. Nie było to więzienie, a odosobnienie regulowane prawem administracyjnym, a nie sądowym. Decyzję o internowaniu podejmował komendant wojewódzki MO. Istniała formalna możliwość wniesienia skargi. Internowanie nie podlegało nadzorowi sądu i prokuratury.

W 1985 zmieniono niektóre przepisy prawa karnego i prawa o wykroczeniach. Zaostrzono kary za nie. Była to ustawa o epizodycznym charakterze. Wprowadzała dolne granice kar grzywny, nadzwyczajne złagodzenie kary, warunkowego zawiedzenia wykonania kary pozbawienia wolności. Korygowała warunki warunkowego przedterminowego zwolnienia. Rozszerzyła zakres kary konfiskaty majątku. Przestała obowiązywać w 1988. W 1989 wprowadzono kontrolę sądową tymczasowego aresztowania.

W 1985 Rada Państwa powołała Komitet RM ds Przestrzegania Prawa, Porz. Publ. i Dyscypliny Społecznej. Miał on współpracować z sądami, prokuraturą, MO, SB, administracją i działanie na rzecz przestrzegania porzdku prawnego. W tym roku wprowadzono tryb nakazowy.

Nieletni do 1982 odpowiadali na podstawie przepisów z 1932.

W 1969 dodano zapis o odp za ciężkie zbrodnie rozpoznaje sąd karny, jeśli sprawca przekroczył 16 lat.

Od 1982 sądy dla nieletnich regulował KPC tryb nieprocesowy podczas zbierania dowodów, a KPK przy powołaniu obrońcy.

Przy wykroczeniach orzekał starosta. Postępowanie niejawne, inkwizycyjne. Ukarany mógł skierować sprawę na drogę sądową. To utrzymało się do 1951.

Sprawy rozpatrywały kolegia karno-administracyjne przy prezydiach rad narodowych. Nie mogły karać aresztem. Postępowanie jawne, kontradyktoryjne. Zniesiono przepis o możliwości skierowania sprawy do sądu. Odwołania rozpatrywało kolegium II instancji. Zachowano postępowanie nakazowe i mandatowe. Nadzór sprawował premier a potem MSW.

W 1958 przywrócono karę aresztu za chuligankę. Zniesiono karę pracy poprawczej.

W 1966 zdekryminalizowano niektóre czyny. Dopuszczono adwokatów, ograniczono areszt.

1971 KW, KPW i ustrój kolegiów.

1990 zniesiono nadzór MSW i ulokowano kolegia przy sadach rejonowych. Likwidacja kolegiów II instancji. Od rozstrzygnięć można było skierować sprawę do sądu.

1997 konstytucja wymogła likwiedację kolegiów dając czas na dostosowanie przepisów w ciągu 4 lat.

PRAWO CYWILNE

12.06.1945 Rada Ministrów podjęła uchwałę, że całkowita unifikacja cywila ma nastąpić w ciągu 9 m-cy. Prace kodyfikacyjne i unifikacyjne podporządkowano Ministerstwu Sprawiedliwości.

Dekret z 12.11.1946 unifikował część ogólną prawa cywilnego - p.o.p.c.

Dekret z 29.08.1945 Prawo osobowe

P.o.p.c. dopuszczały powszechny zwyczaj jako źródło prawa. Nie mógł być to zatem zwyczaj lokalny. Miał on zastosowanie, o ile ustawa nie regulowała danej kwestii inaczej. Prawa prywatne należy wykonywać nie tylko zgodnie z treścią, ale w sposób odpowiadający ich celowi społecznemu i wymaganiom dobrej wiary. Inne wykonywanie nie korzystało z prawa ochrony. Ogólnie przyjęto zasadę zakazu działania prawa wstecz, ale były od tego wyjątki.

P.o. definiowało zasadnicze cechy podmiotu stosunku prawnego. Była to zdolność prawna i zdolność do działań prawnych.

Prawo rzeczowe to zespół norm dotyczących praw własności lub innych form korzystania z rzeczy. Prawo rzeczowe to prawo podmiotowe bezwzględne dotyczące rzeczy. Ma to konsekwencje w tym, że prawa te muszą być dostrzegalne (zasada jawności) oraz muszą tworzyć zamknięty katalog praw. Nie było możliwości tworzenia praw rzeczowych innych niż te przewidziane w ustawie. Prawo rzeczowe z 1946 przwidywało własność czasową. Polagała na sprzedaży nieruchomości przez panstwo na pewien czas, a potem wracała do panstwa.W 1961 stała się ona użytokowaniem wieczystym.

Prawo własności jako prawo pełne, przeciwstawione prawom rzeczowym ograniczonym. Właściciel korzystał w granicach okreslonych w ustawie z wyłączeniem osób innych. Mógł rozporzadzać rzeczą. Inne prawa rzeczowe były określone treściowo przez wyliczenie co można, a czego nie. Dotyczyło częsciowych korzysci z rzeczy.

Własnośc składała się z uprawnień: ius possidendi, ius utendi fruendi, ius abutendi. Własność definiowano jednolicie, bez rozrózniania na społeczną i indywidualną. Do ochrony własnosci słuzyło roszczenie windykacyjne skierowane przeciwko temu, w czyim władaniu faktycznym rzecz się znajdowała. Rozrózniano posiadanie i własność. Posiadaczowi służyła skarga posesoryjna o przywrócenie naruszonego posiadania lub zaniechanie dalszych naruszeń.

Użytkowanie, używanie rzeczy cudzej i pobieranie z niej pożytków z obowiązkiem zachowania substancji dotychczasowego przeznaczenia. Prawo niezbywalne.

Służebność gruntowa, obciązenie nieruchomości w celu zapewnienia korzyści włścicielowi innej nieruchomości, wtym wyróżnia się słuzebnośc osobistą.

Zastaw, możnośc zasopokojenia oznaczonej wierzytelności z rzeczy ruchomej z prierszdeństwem przed innymi wierzycielami.

Hipoteka w istocie zastaw nieruchomości bez dzierżenia.

Prawo zobowiązań do 1965 regulował przedwojenny kodeks zobowiązań z 1933, prawo wekslowe i czekowe z 1936. Przepisy o ochronie lokatorów z 1936 obowiązywały, o ile nie derogowały ich przepisy dekretu z 21.12.1945 o publicznej gospodarce lokalami i kontroli najmu.

Wspomniany kodeks zobowiązań dzielił się na część ogólną i szczegółową. Powstanie, zmiana lub wygaśnięcie zobowiązań było wynikiem zdarzeni takich jak: czynności prawne i związane z nimi oświadczenia woli, czyny, zarówno te dozwolone i te niedozwolone oraz marginalnie zdarzenia losowe. Zródłem zobowiązań mógł być tez zwyczaj, co w częst oprowadziło do tworzenia się klazul generalnych. Główną zasadą była równość stron, swoboda zawierania umów.

Prawo rodzinne

Prawo małżeńskie osobowe zostało gruntownie przerobione w Ministerstwie Sprawiedliwości. Małżeństwo instytucją świecką pod jurysdykcją sądów powszechnych. Rozwód był możliwy i widziany z punktu widzenia prawa cywilego, bo tu rodził najwięcej konsekwencji. Równało status kobiet i mężczyzn dając im takie same prawa i obowiązki. Przewidywano fakutatywnie instytucje zarzęczyn. Brak możliwości zaskarzenia niedotrzymania przyrzeczenia, rodziły się jednak z tego ewentualne konsekwencje majątkowe. Dotyczyły one wynagrodzenia strat w związku z przygotowaniem do małżeństwa, zwrotu podarków zaręczynowych przez osobę winną niedojścia małzeństwa do skutku. Związek mogły zwrzeć osoby co najmniej 18 letnie. Trwało do śmierci jednego z małżonków, rozwodu(wyliczono przyczyny umożliwiające udzuielenie rozwodu). Nie wprowadzono instytucji separacji. Majątek małżonków mógł podlegać następującym stosunkom:

-ustrój ogólnej wspólnosci majatkowej, tj złączenie w całość majątku obojga małżonków

W 1946 przyjęto ustrój rozdzielności majątkowej jako najbardziej odpowiedzni dla relacji rónouprawnienia małzonków. W czasie trwania ustroju, majątek każdego z małżonków to:

majątek osobisty

majątek dorobkowy

Mógł być zastąpiony innym, w chwili:

W1950 uchwalono kodeks rodzinny, który uchylał dekrety z 1945 i 1946. Kodeks mocniej chronił prawa dziecka, znasząc min rozórżnienie na dzieci małżeńskie i pozamałzenskie. Uzanie ojcostwa dokonywano przez sąd lub przez uznanie. Małżonkowie mieli równe prawa. Stawiał zasadę trwałości związku, ale dopuszczał rozwód, wskazując, iż dla tego stanu rzeczy muszą byćważne powody. Przyjęto ustawowy ustrój współwłasności majątkowej.

Prawo spadkowe regulował dekret z 08.10.1946 - Prawo spadkowe. Spadek ogół praw i obowiązków zmarłego. Dziedziczyć można było tylko na podstawie ustawy i testamentu. Wykuczono dziedziczenie drogą umowy dziedziczenia. Ograniczono krag spadkobierców ustawowych. Zasada swobody testowania. Wprowadzono konstrukcję zachowku. Z chwilą smierci otwieranop spadek. Spadkobierca nabywał spadek z mocy samego prawa, ale jego nabycie było skuteczne dopiero uzyskania sądowego stwierdzenia praw do spadku. Dopiero po tym następowała dzielenie spadku, co mogło się odbyć w drodze pozasądowej umowy spadkobierców lub w postepowaniu sądowym. Testament dawał prawo swobodnego rozporządzania swoim prawe.

Po likwidacji nacjonalistycznych odchyleń w partii dekretami z 1948 zlikwidowano banki powstałe przed 1.09.1939 r. Formalnie było to przejecie w zarząd państwowy. W 1949 powstał państwowy arbitraż gospodarczy. W 1950 ukazała sięustawa o uomowach planowych w gospodarce, co wiązało sięz wyłączeniem kodeksu handlowego, kodeksu zobowiązań wobec obrotu uspołecznionego.

W 1950 wydano tez nowe przepisy p.o.p.c. Wraz z przepisami wprowadzającymi, który już w art 1 wprowadzał „przepisy prawa winny być tłumaczone i stosowane zgodnie z zasadami ustroju i celami Państwa Ludowego. Ograniczał prawo użytku do zadas współzycia społecznego. Przewidywał ochronę dóbr osobistych. Treść ustawy podzielono na części: przepisy wstępne, prawo osobowe, przepisy o czynnościach, przepisy o terminach, przepisy o przedawnieniu roszczeń.

W latach '50 stosowano oficjalną wykładnie-interpretację prawa, która mogła być ustawowa i była dokonyana przez Radę Państwa. Uchwały Rady Państwa w tym zakresie publikowano w Monitorze Polskim. Drugą była wykładnia sądową.

Konstytucja 1952 rozrózniała formy własności: spoełcznej(ogólnonarodowa i spółdzielcza), indywidualnej (drobnotowarowa, kapitalistyczna), osobistej. Państwo jedynie tolerowało własnośćprywatną oraz własność osobistą. Obywatele mieli natomiast obowiązek strzec własności społecznej.

Kodeks postępowania cywilnego z 1930 opierał się na zasadzie:

KPC z 1930 nowelizowano wielokrotnie do 1950. Do tego czasu zmiany były tylko częsciowe. Dopiero ustawa z 20.07.1950 wprowadziła zupełnie nowe zasady, które wywodziły się z procedury sowieckiej. Zakładano, że interes jednostki nie stoi w sprzeczności z intersem państwa i istnieje między tymi interesami harmonijny związek. Państwo zaiteresowane prawem cywilnym, stąd ingerencja w procedure karną i cywilna. Szczególnej ochronie poddano mienie społeczne. Interes państwa wymaga przyjęcia zasady prawdy materialnej jako podstawy orzeczeń sądowych. W sprawach niemajątkowych w związku z popełnionym czynem niedozwolonym, rzeczenie się, cofnięcie lub ograniczenie roszczenia było uzależnione od zgody sądu. Do 1950 pokurator w postępowaniu cywilnym mógł wziąć udział tylko w związku z przypdakami wymienionymi w ustawie. Po 1950 prokurator mógł wszcząć każda sprawę lub przystąpić do każdej toczącej się sprawy. Jdynym kryterium był interes państwa. Po wsazczęciu lub włączeniu się do śledztwa stawała po jednej ze stron. Sąd mógł dopuścić dowód nawet nie powołany przez strony. SN nakładał obowiązek proawdzenia dochodzenia, gdy wymagał tego interes społeczny. Element inkwizycji wysunięto na pierwszy plan. Wprowadzono dwuinstancyjność. Pierwsza to instacja merytoryczna. Druga kontrolna to rewizyjna. Z biegiem czasu rewizja dotyczyła zarówno merytoryki sprawy, jak również legalnosci wydania decyzji. Dodatkowo wporawdzono rewizję nadzwyczajną do SN, którą mógł złożyć: Ministerster Sprawiedliwości, I prezes SN, Prokurator Generalny.

Postępowanie niesporne

Postępowanie arbitrażowe było niezależne od sądownictwa, w tym także od SN.

GKA i OKA orzekały w składach 3 osobowych lub wyjątkowo GKA w pięcioosobowym.

Postępowanię cechowało się: ograniczeniem rozporządzalności, organiczeniem jawności zewnętrznej, przewagą działania z urzędu nad działaniem na wniosek, przewgą zasady śledczej nad kontradyktoryjną, zasadą prawdy obiektywnej, przewagą pisemności nad ustnością. Orzeczenia miały moc wyroków sądowych. Postępowania były dwuinstancyjne. Od OKA do GKA. Była też rewizja nadzwyczajna.

Postępowanie egzekucyjne uregulowano rozporządzeniem Prezydenta RP z 1932 - Prawo o sądowym postępowaniu egzekucyjnym jeszcze w tym samy roku włączono je do tekstu jednolitego KPC z 1930. Podstawą wszczęcia postepowania stanowił tytuł wykonawczy, tj. tytuł egzekucyjne zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Egzekucyja pieniężnych roszczeń odbywała się przez sprzedaż nieruchomości lub ruchomości, zajęcie wierzytelności, zarząd przymusowy nieruchomości. Srodkiem przymusu mogła być grzywna a nawet krótkotrwałe pozbawienie wolnosci. Dłużnikowi przysługiwały środki odwoławcze, tj. skarga na komornika oraz zażalenie na postanowienie sądu. Po ściągnieciu sumy, iukładano plan podziału. Do uczestnictwa w podziale mieli prawo wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności i wykazali ich istnienie. Byli uszeregowani w kolejności kodeksowej.

W 1955 rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie przymusowego ściągania niektórych nalezności państwowych przekazywało na drogę adm, wiele nalezności Skarbu Państwa o charakterze cywilnym.

Postepowanie zabezpieczające nie miało charakteru samoistnego. Maiło zapewnić osiągnięcie celu perocesu cywilnego. Przy wytoczeniu powództwa, w toku sprawy lub nawet przed jego wytoczeniem, na wniosek strony sąd mógł wydać zarządzenie tymczasowe o zabezpieczenu ewentualnego przyszłego orzeczenia, Odbywało się to w drodze zajęcia nieruchomości, ruchomosci orawa lub zakazu wykonywania pewnych czynności.

Postępowanie upadłościowe i układowe z 1934 powróciło dopoero w 1990.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
test z dziennych ppg, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze
referat spółki, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze
Prawo Gospodarcze emeil, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze
pyt.egz.prawo admin., Dokumenty- notatki na studia, Prawo Administracyjne
test z admin., Dokumenty- notatki na studia, Prawo Administracyjne
notatki, Wyklady calosc Prawo Administracyjne
gnvgn, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze
Ćwiczenia z tematu 3, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze
TA test z kier.admini, Dokumenty- notatki na studia, Prawo Administracyjne
prawo gospodarcze 28.06.09, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze
Pa akt admini, Dokumenty- notatki na studia, Prawo Administracyjne
notatki na finanse, STUDIA, UG I stopień, UG FiR (I rok), Semestr II, Finanse
PRAWO CYWILNE samo, Dokumenty- notatki na studia, Prawo Cywilne
sciaga pg, Administracja-notatki WSPol, Publiczne prawo gospodarcze

więcej podobnych podstron