Elbląska Uczelnia Humanistyczno - Ekonomiczna

Wydział Administracji

SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW

Elbląg 2007

Integracja europejska nie dokonywała się tylko za zamkniętymi drzwiami gabinetów polityków czy też poprzez abstrakcyjne niekiedy spory teoretyków ekonomii, politologii i prawa. Kształt i sens istnienia wspólnoty rodził się przede wszystkim poprzez rozwijanie więzi gospodarczych pomiędzy krajami członkowskimi, ale także dzięki poszerzaniu różnych form współpracy. Właśnie gospodarka stanowiła i nadal stanowi punkt ogniskowy integracji.

Pierwszym etapem współpracy gospodarczej było osiągnięcie unii celnej, czyli zaprzestanie pobierania ceł i odejście od innych ilościowych ograniczeń we wzajemnym handlu, a ponadto podjęcie wspólnej polityki handlowej (zewnętrzna taryfa celna) wobec krajów trzecich. Jest on powszechnie określany jako wspólny rynek.

Wspólny rynek nie oznacza jeszcze pełnej swobody przepływu towarów. Istniejące nadal granice ujawniają szereg przeszkód w przemieszaniu się dóbr czy usług wewnątrz Wspólnoty: odmienne wymogi jakościowe, inaczej naliczane podatki i inne, często świadomie wykorzystywane do ochrony rodzimego rynku wobec konkurencji ze strony innych krajów Wspólnoty. Usunięcie tych barier stanowi zatem naturalny dalszy etap integracji. Ma on zapewnić na obszarze Wspólnoty wolny przepływ dóbr, usług, kapitału oraz osób. Te cztery swobody stanowią podstawę jednolitego rynku europejskiego.

Etapy procesu integracji:

• Strefa wolnego handlu (brak ceł wewnątrz ugrupowania integracyjnego): kraje wchodzące w skład strefy znoszą między sobą cła i ograniczenia ilościowe w wymianie, pozostawiając jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną politykę handlową wobec krajów trzecich.

• Unia celna (brak ceł wewnątrz ugrupowania integracyjnego, wspólna taryfa celna): członkowie Unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną oraz ujednoliconą politykę handlową wobec partnerów zewnętrznych.

• Wspólny rynek (brak ceł wewnątrz ugrupowania integracyjnego, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi): członkowie Unii zapewniają swobodę obrotu nie tylko towarów, ale i czynników produkcji w postaci kapitału i siły roboczej oraz usług.

• Unia gospodarcza (brak ceł wewnątrz ugrupowania integracyjnego, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi, harmonizacja polityki gospodarczej): oprócz przedsięwzięć z poprzedniego etapu integracji, uczestnicy Unii decydują się na harmonizację polityki gospodarczej. Państwa ugrupowania integracyjnego sięgają do instrumentów koordynacji polityki monetarnej.

• Pełna integracja gospodarcza (brak ceł wewnątrz ugrupowania integracyjnego, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi, harmonizacja polityki gospodarczej, wspólna waluta oraz jednolita polityka kursowa i pieniężna): kraje znajdujące się na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i powołują ponadnarodowy organ, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

Swobodny przepływ towarów - jako jedna z podstawowych swobód przewidziana w TWE - uregulowany został w art. 23 - 32.

Swoboda ta opiera się na dwóch następujących założeniach:

1. likwidacji ceł i opłat o charakterze celnym oraz wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec państw trzecich (unia celna - art. 25 - 27)

2. likwidacji ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie oraz wszelkich środków wywołujących podobny skutek (art. 28 - 31).

Próby zdefiniowania słowa „towar” Europejski Trybunał Sprawiedliwości podejmował właściwie od początku lat 60. We wczesnym orzecznictwie Trybunału za towar (dla celów prawa wspólnotowego) były uznawane wszelkie produkty, których wartość mogła być wyrażona w pieniądzu i które mogły być przedmiotem transakcji handlowych.

Obecnie wystarczającą cechą - zdaniem Trybunału - jest uznanie produktu za przedmiot transakcji handlowej. Tak więc Trybunał uznał, że odpadki będą w tym kontekście towarem, jeśli nadają się do ponownego wykorzystania (utylizacja śmieci). W orzecznictwie Costa v. Enel wydanym w 1964 r (ETS - O 1964, s. 1251) Trybunał uznał za towar również energię elektryczną.

Nie są natomiast towarem rzeczy będące przedmiotem nielegalnego obrotu handlowego (np. narkotyki, fałszywe pieniądze) ustawowe środki płatnicze państw członkowskich, dowody tożsamości.

W ograniczonym zakresie przepisy o swobodnym przepływie towarów stosuje się wobec następujących produktów:

• broni (art. 296 TWE) - każde Państwo Członkowskie może podejmować środki, jakie uważa za konieczne w celu ochrony podstawowych interesów jego bezpieczeństwa, a które odnoszą się do produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi; środki takie nie mogą negatywnie wpływać na warunki konkurencji na wspólnym rynku w odniesieniu do produktów, które nie są przeznaczone wyłącznie do celów wojskowych,

• węgla, żelaza i stali (Traktat o EWWiS),

• uranu i materiałów rozszczepialnych (traktat o Euratomie)

Zasady przewidziane dla utworzenia wspólnego rynku odnoszą się także do produktów rolnych (produkty ziemi, hodowli i rybołówstwa oraz bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego przerobu - art. 32 ust. 1 TWE), jednakże z zastrzeżeniami wynikającymi z art. 33 - 38 TWE.

Swobodny przepływ towarów oznacza nieskrępowaną wymianę towarową między państwami członkowskimi. Dzieje się tak dzięki zniesieniu kontroli granicznych, dostosowaniu oraz wzajemnemu uznawaniu norm towarowych i przepisów podatkowych. Wprowadzenie nieskrępowanego przepływu towarów wymagało od państw Unii Europejskiej harmonizacji podatków, opłat celnych i zastosowania jednolitych standardów. Zasada ta oznaczała zniesienie opłat i ceł granicznych między państwami członkowskimi, brak dyskryminacji w opodatkowaniu wewnętrznym oraz zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie. Warunkiem osiągnięcia swobody w przepływie towarów - zarówno artykułów przemysłowych jak i rolnych - było zniesienie ceł oraz wszystkich podobnych opłat między państwami UE a także usunięcie barier technicznych (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalnych (różne systemy podatkowe) i fizycznych (kontrole graniczne) Konieczne było również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w handlu z krajami spoza Unii. Likwidacja ceł wewnętrznych polegała na utworzeniu unii celnej między państwami członkowskimi. Początkowo zniesiono clą eksportowe, później stopniowo je obniżano, wreszcie zlikwidowano, podobnie jak cła importowe. Zarazem niezbędna była likwidacja kontyngentów oraz barier technicznych związanych z przekraczaniem granicy. Unia celna w EWG stała się faktem już 1 lipca 1968r, po tym jak zlikwidowano cła (od stycznia 1958 do 1 lipca 1968r.) - opłaty o podobnym skutku ostatecznie zlikwidowane zostały dopiero 31 grudnia 1969 r.

Zasada swobodnego przepływu towarów odnosi się wyłącznie do produktów pochodzących z państw UE oraz takich, które zostały w sposób legalny wprowadzone na rynek Unii. Towar wyprodukowany w UE to produkt, który powstał w całości na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich albo też został wytworzony na terytorium UE z wykorzystaniem legalnie importowanych części lub składników. Możliwość taką daje przepis art. 24 Kodeksu celnego Wspólnot, zgodnie z którym towar został wyprodukowany w tym kraju w którym nastąpiła ostatnia istotna i gospodarczo uzasadniona jego obróbka lub przetworzenie.

Towary z państw trzecich znajdują się w wolnym obrocie na terenie Wspólnoty Europejskiej po dopełnieniu wielu formalności przewozowych i pobraniu wszelkich obowiązujących w danym państwie członkowskim ceł oraz opłat o podobnym skutku, jeżeli nie korzystają ze zwrotu całkowitego lub częściowego tych ceł oraz opłat (art. 24 TWE).

Największym problemem są standardy, jakim muszą odpowiadać te same towary we wszystkich państwach UE. Przyjęto więc zasadę wzajemnego uznawania części z nich, przy których ustalaniu kierowano się podobnymi kryteriami. Pozostałe są harmonizowane stopniowo. Zabronione są również ograniczenia ilościowe (kontyngent, kwoty), określające ilość towaru, która może zostać importowana do danego państwa. Kraje UE mogą wprowadzać ograniczenia importowe, eksportowe oraz tranzytowe, jeśli wymagają tego względy moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony roślin i zwierząt, ochrony dóbr kultury oraz ochrony własności przemysłowej lub handlowej. Ograniczenia te nie mogą jednak nosić znamion restrykcji w handlu pomiędzy tymi państwami.

Od 1 stycznia 1993 na rynku wewnętrznym UE nie ma granic, a więc nie ma też barier celnych. Wszystkie towary podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami. Swoboda przepływu towarów w Unii Europejskiej dotyczy zarówno towarów rolnych, spożywczych, jak i przemysłowych.

Wspólna polityka handlowa UE - to wspólne zasady w zakresie: 

• taryf celnych,

• układów celnych i handlowych,

• instrumentów liberalizacji,

• polityki eksportowej,

• środków ochronnych w handlu podejmowanych w przypadku dumpingu i subsydiów.

Polska jako członek Unii Europejskiej: 

• zliberalizowała zasady handlu artykułami rolnymi między Polską a UE, 

• przyjęła zasady wspólnej polityki handlowej, szczególnie wspólną taryfę celną,

• UE zmieniła dla Polski warunki wymiany handlowej na terenie Polski i innych krajów członkowskich UE; można więc kupić i sprzedać towar bez kontroli granicznych i potrzeby spełniania innych wymogów,

• wzmocniono i usprawniono kontrolę na wschodniej granicy (zewnętrzna granica UE). 

Przepis art. 23 TWE przewiduje wprowadzenie wspólnej taryfy celnej w stosunkach handlowych państw członkowskich z państwami trzecimi. Stawki taryfy ustalane są przez Radę na wniosek komisji (art. 26 TWE). Po raz pierwszy wysokość stawek wspólnej taryfy celnej w odniesieniu do około 3000 towarów podana została w rozporządzeniu z 1968 r.

W konsekwencji towary, pochodzące z państw członkowskich oraz towary pochodzące z państw trzecich, wprowadzone na terytorium WE po opłaceniu cła, mogą krążyć swobodnie po całym obszarze unii celnej. Zasady określania pochodzenia towarów (tzw. reguły pochodzenia) oraz tryb pobierania należności celnych określa rozporządzenie Kodeks Celny Wspólnoty. Klasyfikacja celna towarów opiera się na tzw. scalonej nomenklaturze brukselskiej (orzecznictwo ETS dotyczące klasyfikacji celnej towarów nie jest pozbawione akcentów humorystycznych, ponieważ definiuje ono pewne produkty, np. : kiełbasę, lody, majonez, czekoladę, dzieła sztuki, koszulę nocną oraz foteliki do przewożenia dzieci w samochodzie); taryfa celna jest publikowana w formie rozporządzenia Rady UE. Obecnie obowiązuje - wydane na postawie art. 26, 37, 133 i 308 TWE - rozporządzenie Rady nr 2658/87/EWG z dnia 23 lipca 1987. Zawiera ono jak już wcześniej wspomniałam spis towarów - w formie scalonej nomenklatury statystycznej - przy czym każdemu towarowi podporządkowany jest numer kodu wraz z odpowiednią stawką celną (w procentach od wartości towaru). Stawka ta może być autonomiczna - jeżeli jej wysokość została ustalona jednostronnie przez Wspólnotę bądź konwencyjna - jeżeli opiera się na umowach Wspólnoty z państwem trzecim. Przy obliczaniu wartości towaru bierze się pod uwagę wartość kontraktową (cenę towaru plus koszty transportu, prowizji, opakowania itp. - zapłacone lub do zapłacenia). Komisja zgodnie z dyspozycją przepisu art. 12 w/w rozporządzenia, publikuje każdego roku zaktualizowaną wersję nomenklatury wraz ze stawkami celnymi.

Cłem jest opłata wpisywana do taryfy celnej zgodnie ze wspólnotowym prawem celnym, pobierana przy przekraczaniu granicy przez towar. Innymi słowy jest to należność, która musi być uiszczona, aby towar mógł być do danego kraju wwieziony. Przy definiowaniu opłaty o charakterze celnym ETS przyjął - jako cechę nadrzędną - zakłócenie swobodnego przepływu. Opłatą taka będzie więc każde obciążenie finansowe, nałożone jednostronnie przez państwo z powodu przekroczenia granicy przez towar. Przykładowo można tu wymienić:

• opłaty administracyjne za odprawę graniczna,

• opłaty za przepisowe badanie fitosanitarne lub weterynaryjno - medyczne zwierząt żywych, produktów zwierzęcych lub roślin,

• opłaty za przepisowe poświadczenie bezpieczeństwa i/lub zdatności sprzętu do użytku.

Wspólną cechą opłat o skutku podobnym do ceł jest ich nakładanie na towar z powodu przekroczenia granicy. Nie musi to jednak koniecznie nastąpić na granicy, tzn. badania fitosanitarne mogą się odbyć także u odbiorcy w kraju i tam zostać opłacone. Ostatecznie decyduje tu kwestia, czy tego samego rodzaju produkt krajowy w podobnej sytuacji, ale nie przekraczający granicy, obciążony został takimi samymi opłatami. Tym samym opłaty o skutku podobnym do ceł należy więc odróżnić od podatków i opłat krajowych które są nakładane w identyczny sposób na towary krajowe i zagraniczne.

Unia celna opiera się na trzech zasadniczych przesłankach:

• zakazie wprowadzania ceł i opłat o skutku podobnym do ceł pomiędzy państwami członkowskimi (art. 25 TWE),

• zakazie opodatkowania dyskryminacyjnego towarów i produktów pochodzących z innych państw członkowskich (art. 90 TWE),

• zakazie wprowadzania ograniczeń ilościowych oraz środków o skutku zbliżonym do ograniczeń ilościowych (art. 28 - 29 TWE).

Zakaz wprowadzania nowych ceł jest oczywistą konsekwencją unii celnej. O ile definicja cła nie wzbudza wątpliwości (opłata nakładana na towar, przewidziana w taryfie celnej, zarówno nakładana na towar bezpośrednio, jak i pośrednio), o tyle określenie opłaty o skutku podobnym do cła powodowało pewne trudności. ETS zdefiniował ją jako opłatę nakładaną na towar w związku z przekroczeniem przezeń granicy, na podstawie przepisów innych niż taryfa celna. Cło (opłata o skutku podobnym do cła) nie musi być nakładana w celach fiskalnych czy protekcjonistycznych; wystarczy, by miało charakter dyskryminacyjny, stawiając towary zagraniczne w niekorzystnej sytuacji. Nie jest istotna również wysokość nałożonej opłaty. Opłaty za czynności administracyjne związane z przekraczaniem przez towar granicy są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są nakładane na podstawie przepisów wspólnotowych i w wysokości pokrywającej rzeczywiste koszty świadczenia.

Zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania polega na tym, że określone towary krajowe i zagraniczne powinny być opodatkowane w jednakowym stadium produkcji lub dystrybucji. W szczególności podatki nie powinny być nakładane w celu ochrony podobnych towarów krajowych przed konkurencją ze strony towarów zagranicznych albo też ochrony towarów, które wprawdzie nie są podobne do opodatkowanych, ale mogą stanowić ich substytut. Na gruncie zakazu opodatkowania dyskryminacyjnego wykształciło się interesujące orzecznictwo ETS, zwłaszcza dotyczące podobieństwa napojów alkoholowych. Trybunał podkreślił w nich w szczególności, że nie wolno używać instrumentów podatkowych w celu kształtowania gustów konsumentów.

Przepisy art. 28 (30) i 29 (34) TWE zabraniają stosowania w obrocie między państwami członkowskimi ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie oraz wszelkich środków wywierających podobny skutek. Ilościowe ograniczenia są państwowymi, które wpływają na ograniczenie przewozu lub wywozu towaru przez zastosowanie kryterium liczysz sztuk, wartości, wagi ect. Czasami ograniczenie takie występuje w postaci całkowitego zakazu (limit zerowy).

Środkiem o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych jest natomiast każda przeszkoda o charakterze administracyjno - technicznym, która utrudnia lub podnosi koszty przewozu lub wywozu towarów.

Zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych i środków o skutkach podobnych do nich odegrał zasadniczą rolę w kształtowaniu zasady swobodnego przepływu towarów. Jakkolwiek dyrektywa 70/50 z 22 grudnia 1969 r. wyliczyła praktyki zakazane na gruncie dawnego art. 30 (obecnie 28) TWE, pomysłowość państw we wprowadzaniu różnorakich ograniczeń spowodowała, że ETS uznał za konieczne wprowadzenie generalnej definicji środków o skutku podobnym. Uczynił to w orzeczeniu w sprawie Dassonville z 11 lipca 1974r. W myśl tzw. formuły Dassonville - środkami o skutku podobnym są wszelkie regulacje dotyczące handlu, które mogą bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, stanowić przeszkodę w handlu między państwami członkowskimi. Rozstrzygnięcie te zapadło na tle następującego stanu faktycznego: przepis belgijski wymagał przedstawienia przez importera do Belgii świadectwa autentyczności produktu, które było łatwiejsze do uzyskania dla osoby kupującej ten produkt w innym państwie członkowskim, w którym był on dopuszczony do obrotu niż w państwie pochodzenia. Trybunał stwierdził niezgodność tej regulacji z przepisem art. 28. orzekł jak wyżej.

Formuła Dassonville ujęta została przez Trybunał bardzo szeroko, obejmując i poddając kontroli wszelkie zasady handlowe wprowadzone przez państwa członkowskie, nawet te nie mające charakteru dyskryminującego. Pierwszym orzeczeniem ograniczającym zakres działania formuły Dassonville był wyrok z 20 lutego 1979 r. w sprawie Cassie de Dijon dotyczącej francuskiego likieru owocowego o tej właśnie nazwie. Trybunał stwierdził, że ustawodawstwo niemieckie wymagające od wszelkich napojów alkoholowych sprzedawanych na terenie RFN minimalnej zawartości alkoholu jest sprzeczne z zakazem z dawnym art. 30 TWE. Uznał on, że „przeszkody dla przepływu towarów we Wspólnocie, wynikające z różnic pomiędzy wewnętrznymi przepisami prawnymi dotyczącymi produkcji i sprzedaży danego towaru na terenie konkretnego Państwa Członkowskiego należy zaakceptować, jeżeli są one konieczne dla spełnienia obowiązkowych wymogów prawa wspólnotowego, odnoszących się w szczególności do : rzetelności obrotu handlowego, ochrony konsumenta, ochrony środowiska i zdrowia publicznego”.

W kolejnych orzeczeniach ETS zakwestionował legalność z punktu widzenia prawa wspólnotowego: kampanii reklamowej Buy Irish , prowadzonej w Irlandii w celu propagowania zakupów towarów irlandzkich; brytyjskiego systemu licencji na sprzedaż produktów mlecznych, uzależniających sprzedaż mleka importowanego od uzyskania licencji. Przepis wewnętrzny może mieć skutek ograniczający import nawet wówczas gdy odnosi się w równym stopniu do towarów krajowych jak i importowanych - niemiecki tzw. nakaz czystości piwa, niedopuszczalnego w praktyce do sprzedaży w Niemczech piwa produkowanego za granicą według receptur lokalnych różnych od niemieckiej; szwedzkiego systemu sprzedaży alkoholu; braku reakcji władz francuskich na blokady przejść granicznych, uniemożliwiające w praktyce wwóz towarów zagranicznych do Francji.

Dalsze orzecznictwo uściśliło formułę Dassonville, po pierwsze poprzez upoważnienie państw do wprowadzenia pewnych ograniczeń swobody przepływu towarów w interesie ogólnym, tzw. wymogów imperatywnych, po drugie, poprzez rozróżnienie pomiędzy środkami dotyczącymi dopuszczenia na rynek towarów zagranicznych, a środkami dotyczącymi sprzedaży i reklamy. Te ostatnie były dopuszczalne, gdy mogą wpływać na handle, ale są stosowane bez zróżnicowania wobec towarów krajowych i zagranicznych.

Z formuły Dassonville wynika, że zasada równoważności, obejmująca (nieabsolutnie) uznanie technicznych standardów krajowych, jest zasadą fundamentalną ram prawnych rynku wewnętrznego.

Państwowy środek ograniczający import musi:

• dotyczyć zarówno towarów importowanych jak i krajowych (i to w równym stopniu)

• być zgodny z zasadą proporcjonalności, tzn. musi być współmierny do zamierzonego celu,

• nadawać się do osiągnięcia wytyczonego celu,

• być konieczny, co oznacza, że cel nie jest możliwy do osiągnięcie innymi środkami.

• Uwzględniać interes Wspólnoty w swobodnym przepływie towarów.

Na państwie członkowskim spoczywa ciężar wykazania, że dana regulacja spełnia w/w warunki.

Wyraźna zmiana linii orzecznictwa Trybunału nastąpiła jednak dopiero w związku z wydaniem orzecznictwa w sprawie Keck & Mithouard (wyrok z dnia 24 listopada 1993). Chodziło o francuski przepis zakazujący sprzedaży w handlu detalicznym poniżej ceny nabycia. Skarżący twierdzili, że sprzedaż poniżej ceny niekiedy umożliwia osiągniecie większego zbytu i ma znaczenie przy wprowadzaniu nowego produktu na rynek lub zmniejszaniu zapasów magazynowych. Wyższy obrót zaś wpływa korzystnie na obrót produktami przywiezionymi z innych państw członkowskich. Zakaz ten pośrednio wpływa więc na ograniczenie swobody przepływu towarów. Trybunał nie podzielił tej argumentacji uznając, że regulacje państwowe ograniczające jedynie sposoby zbytu jakiegoś towaru nie utrudniają handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu dawnego art. 30 TWE, o ile dotyczą w równym stopniu wszystkich zainteresowanych uczestników obrotu handlowego oraz wszystkich towarów. Orzeczenie to wprowadziło rozróżnienie pomiędzy wymogami dotyczącymi produktu, a wymogami sprzedaży. Zgodnie z nim ograniczenia warunków sprzedaży nie są same w sobie środkami o podobnym działaniu w sensie dawnego art. 30 TWE, jeżeli nie działają dyskryminująco stosunku do towarów krajowych i importowych oraz jeżeli nie zmierzają do ochrony produkcji krajowej. Jeżeli regulacja odnosi się tylko do określonego towaru importowanego, jest uznawana za środek o podobnym działaniu w rozumieniu art. 28 TWE.

Wyjątki od zasady swobodnego przepływu towarów dopuszczalne są, według art. 30 TWE, ze względu na moralność publiczną, szeroko rozumiany porządek publiczny, zdrowie publiczne, ochronę kultury oraz ochronę własności intelektualnej. Wprowadzone środki nie mogą stanowić arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między państwami członkowskimi. Nie wolno stosować zakazu przewozu w odniesieniu do towarów, które posiadają odpowiedniki produkowane lub legalnie wprowadzone do obróbki w danym kraju. Każdorazowy zakaz podlega kontroli przez ETS.

Różnica pomiędzy regulacją art. 28 i 30 polega na tym, że pierwszy z tych przepisów dotyczy środków teoretycznie skierowanych w jednakowym stopniu przeciwko towarom krajowym i zagranicznym, choć w istocie towary zagraniczne są nimi dotknięte w większym stopniu. Drugi natomiast w istocie reguluje dopuszczalną dyskryminację, zezwalając na ograniczenie wwozu określonych towarów pochodzących z innych państw członkowskich z powodów enumeratywnie wymienionych w Traktacie.

Jeśli chodzi natomiast o dopuszczalne opłaty przy przekraczaniu granicy przez towar - to opłata taka jest dozwolona, gdy nie ma charakteru celnego. Będzie to miało miejsce:

• opłata stanowić będzie odpowiednią zapłatę za rzeczywiście wyświadczoną usługę, tj. usługę przynoszącą importerowi lub spedytorowi indywidualną, wymierną korzyść; przy czym z usługi tej importer lub spedytor korzystać będzie dobrowolnie, oczywiście opłata winna uwzględniać realną wartość wyświadczonej usług (zasada pokrycia kosztów);

• opłata pobierana jest na podstawie ogólnie obowiązującej regulacji wewnętrznej, obejmującej zarówno towary indywidualne, jak i krajowe; jest to opłata wewnętrzna, w rozumieniu art. 90 TWE;

• opłata pobierana jest dla pokrycia kosztów poszczególnych państw członkowskich w przypadku przeprowadzenia dopuszczalnych kontroli przewidzianych w art. 30 TWE, opłata ta bowiem nakładana będzie w interesie Wspólnoty, a nie poszczególnych krajów.

Przepis art. 31 TWE nakłada na państwa członkowskie obowiązek reorganizacji monopoli krajowych o charakterze handlowym w ten sposób, aby wykluczona została wszelka dyskryminacja między obywatelami państw członkowskich w zakresie warunków obrotu handlowego. Odnosi się to do wszelkich organizacji, przy pomocy których państwo członkowskie - prawnie lub faktycznie kontroluje, kieruje lub poważnie wpływa, bezpośrednio lub pośrednio na przywóz lub wywóz w obrotach między państwami członkowskimi. Ustęp drugi tego przepisu nakazuje państwom członkowskim powstrzymanie się od wprowadzenia jakichkolwiek nowych środków sprzecznych z powyższymi zasadami, które ograniczałyby postanowienia artykułów gwarantujących swobodę przepływu towarów. W interpretacji Trybunału art. 3 TWE ma na celu zagwarantowanie stosowania zasady swobodnego przepływu towarów i równego traktowania działalności monopoli, nie wymaga natomiast ich zniesienia.

Swoboda przepływu towarów jest ograniczona, gdy cena towarów importowanych jest sztucznie zawyżona, przez co towary te stają się dla konsumenta mniej atrakcyjne. Wysokie ceny mogą być bezpośrednim skutkiem ceł. Mogą także powstać w sposób mniej bezpośredni, poprzez wprowadzanie opłat w związku z odprawą graniczną lub przekraczaniem granic, tzn. opłat o działaniu podobnym do ceł. Przeszkody administracyjne, np. przepisy dotyczące etykietowania i opakowania, które zmuszają producenta do modyfikowania swojego towaru na eksport do określonego państwa członkowskiego, w rezultacie mogą mieć podobny skutek. W końcu pozostaje jeszcze jedna z metod zawyżania cen, wynikająca z dyskryminowania podatków krajowych, tzn. z faktycznie wyższego opodatkowania towarów importowanych. Wszystkie te środki i zasady prowadzą do sztucznego wzrostu cen towarów importowanych i tym samym chronią krajowych producentów przed zagraniczną konkurencją, a także utrudniają uczciwą konkurencję na jednolitym rynku. Każde utrudnienie ze strony państwa członkowskiego musi więc być najpierw w sposób przekonujący podporządkowane do odpowiedniej regulacji, a następnie sprawdzone pod względem dopuszczalności.

Źródła pracy:

1. „Prawo Unii Europejskiej - Zagadnienia systemowe”. Pod redakcją Jana Barcza. Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza.

2. „Unia Europejska - Informator o Unii Walutowej”. Komitet Integracji Europejskiej.

3. „Integracja Europejska” - Elżbieta Dynia. Lexis Nexis.

4. „Unia Europejska nie tylko dla początkujących”. Benon Gaziński. Wydawnictwo Litera.

5. „Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich” - Agata Szoplińska, Monika Bychowska, Wojciech Postulski. Zakamycze 2002.

Sprawy: 7/68, Komisja WE v. Włochy, ECR 1968, s. 633; Regina v. Thompson, Johnson i Woodiwiss, ECR 1978, s. 2247.

Sprawa C-90, Komisja WE v. Belgia, ECR 1990, I - 4478.

Rozporządzenie 2913/92 z 12 października 1992r., Dz. Urz. WE z 1992r., L 302/1.

Rozporządzenie 950/68 z 28 czerwca 1968 r., z późniejszymi zmianami.

Dz.Urz. WE 1987 r., Nr L 256/1.

Sprawa 170/78 Komisja v. Wielka Brytania, Zb. Orz. 1983, s. 2263 (wino i piwo są towarami podobnymi, ponieważ zaspokajają podobne potrzeby konsumentów); sprawa 168/78 Komisja

v. Francja, Zb. Orz. 1980, s. 347 (pojęcie alkoholu obejmuje pewną ilość trunków wytwarzanych w zbliżonym procesie technologicznym, a tym samym koniak i whisky są towarami podobnymi).

9

---