Genius loci -duch miejsca, opiekun miejsca, każda przestrzeń posiada swoją niepowtarzalną atmosferę. To coś to duch miejsca. Genius loci - według mitologii rzymskiej opiekuńcza siła, coś, co sprawia, ze dana przestrzeń jest jedyna w swoim rodzaju. Bardzo często przedstawiana w postaci węża.
Zeitgeist to wyrażenie oznaczające "ducha dziejów" lub "ducha epoki". Wyrażenie to odnosi się do intelektualnego i kulturalnego klimatu epoki.
W języku niemieckim słowo to ma więcej płaszczyzn znaczeniowych niż to sugeruje tłumaczenie, wtaczając w to fakt, ze Zeitgeist odnosi się wyłączne do zdarzeń z przeszłości.
Dane są społeczeństwu w im doświadczeniu niezliczone „przestrzenie" które są:
-jakościowo różnorodne,
-ograniczone,
-niepodzielne zmienne,
-dodatnio lub ujemnie oceniane.
Można by nawet utworzyć specjalny termin na przykład „wartość przestrzenna". Takie „przestrzenie” czy „wartości przestrzenne” to:
-miejsca -zajęte lub puste,
-wnętrza -przestronne lub ciasne i w przeciwieństwie do nich
-zewnętrza -siedziby, okolice, ośrodki, granice, tereny wymierzone,
-przestworza niewymierne,
-strony (przód, tył, prawa, lewa, góra, dół),
-strony świata, dalekości, bliskości, perspektywy, drogi, bezdroża etc.
Żadna z tych wartości przestrzennych w doświadczeniu ludzkim nie występuje jako odosobniona (w taki sposób aby możliwe było wydzielenie każdej z nich i skojarzenie z innymi wartościami przestrzennymi w ramach wspólnego układu geometrycznego), a jest składnikiem jakiegoś nie przestrzennego systemu wartości, w odniesieniu do którego posiada swoistą treść i znaczenie.
Może to być system:
religijny, estetyczny, techniczno-wytwórczy, ekonomiczny, społeczny.
Przez przynależność do nieprzestrzennego systemu wartości, konkretne wartości formy przestrzennej mogą być określane jako wartości:
-formalne,
-artystyczne,
-estetyczne,
-poznawcze,
-symboliczne,
-sakralne,
-ideowe (lokalne i uniwersalne),
-społeczne i indywidualne,
-psychologiczne (własność przestrzeni),
-historyczne,
-przyrodnicze,
-zdrowotne,
-ekonomiczne,
-techniczne,
-użytkowe.
Dla wyrazistości sprecyzowania znaczenia genius loci, nadać każdemu parametrowi rangę z przedziału [0-5], a w końcowym rezultacie zsumować.
Dokończenie wykładu nr 1:
Przestrzeń publiczna w centrum miała służyć zorganizowanym manifestacjom, a nie swobodnie zorganizowanemu życiu społecznemu. Transformacja ustrojowa to również transformacja znaczeń przestrzeni.
W systemie demokratycznego państwa prawa sytuacja jest bardziej skomplikowana. Życie gospodarcze jest oddzielone od życia społecznego. Tu ani rynek, ani polityka nie mogą wyłącznie określać reguł gry.
Jurgen Habermas, niemiecki filozof i socjolog, zbudował model przestrzeni właściwy do funkcjonowania takiego państwa.
Twierdzi on, że
rynek,
zarządzanie
hierarchia władzy
nie mogą być jedynymi dominującymi formami życia społecznego. Musi istnieć:
przestrzeń cywilna,
przestrzeń obywatelską
obszar publicznej, swobodnej wymiany słów,
obszar działania dobrowolnych organizacji, ruchów społecznych,
obszar niezależnych mus mediów, sztuki, nauki, światopoglądów, kościołów.
Przy braku równowagi między rynkiem, państwem a cywilnym społeczeństwem istnieje niebezpieczeństwo kolonizacji społeczności obywatelskiej przez rynek i struktury państwa.
Międzyludzka solidarność zastaje zamieniona wtedy na zadania, które można kupić na rynku lub wykonać w ramach zadań państwa.
Zdaniem Habermasa jest paradoksem, że przy wzroście wykształcenia społeczeństw zachodnioeuropejskich, media zawężają swe zainteresowania do rozrywki i komercji. Nowoczesne społeczeństwo niekiedy nie może poradzić sobie bez dobrze funkcjonującego rynku i sterowania państwowego, ale musi zachować przestrzeń obywatelską, publiczną na zewnątrz przedsiębiorstw rynkowych administracji państwowej.
Demokracja nie polega wyłącznie na podliczaniu poglądów, ale również na doskonaleniu ich jakości przez wielostronną dyskusję [etymologia słowa parlament z włoskiego parlare -rozmawiać].
Zdaniem Habermasa zagrożeniem dla współczesnego społeczeństwa jest niezdrowy komercjalizm i państwowe kłamstwo.
W relacjach międzyludzkich ograniczenie do zapłaty i do zarządzania jest niewystarczające, niezbędne jest uzasadnienie: nie wystarczy wymiana towarów i pieniędzy, niezbędna jest rozsądna wymiana słów.
Przestrzeń obywatelska to przestrzeń komunikacji międzyludzkiej, w której wpływamy na siebie poprzez:
dialog
rozmowy
siłę lepszych argumentów
Przestrzeń obywatelska powinni mieć miejsce w:
mediach,
instytucjach,
a w jednostce terytorialnej poprzez miejsca, w których można się wyrażać bezpośrednio lub także przez mowę tegoż terytorium.
W Warszawie od lat osiemdziesiątych, a właściwie od 1979 roku, miejscem zmagań o przestrzeń obywatelską jest plac Piłsudskiego wcześniej zwany placem Zwycięstwa. Walka koncentrowała się zarówno wówczas, jak i dziś wokół symboli. Teraz symbolem naszych relacji międzyludzkich staje się szerszy stosunek do krajobrazu, zarówno przyrodniczego jak i miejskiego. Skarpa warszawska wobec naporu przestrzeni komercyjnej winna pozostać przestrzenią obywatelską, przestrzenią otwartą, stykającą się na obrzeżach z przestrzenią rynku i władzy, lecz wyrażającą nasz stosunek do przyrody, kultury, historii, powinna pozostać miejscem, w którym dominują instytucie kultury, miejscem starannie obserwowanym, a przez to podziwianym. W przestrzeni tej istnieją takie zworniki jak Stare Miasto z Katedrą i Zamkiem Królewskim, plac Zamkowy z kolumną Zygmunta, plac Piłsudskiego z Grobem Nieznanego Żołnierza, Muzeum Narodowe, Zamek ujazdowski, a wreszcie Sejm. Jego krajobrazowe założenie winno stać się symbolem otwartości władzy będącej przedstawicielstwem społeczeństwa na przestrzeń obywatelską. Sejm powinien być, jak to formułował Rafał Szczepański. Świątynią Obywatelską. W mediach od lat dziewięćdziesiątych XX wieku dominuje tendencja akceptująca koncepcję przekształcenia całej Warszawy w przestrzeń za wszelką cenę komercyjną.
Proksemika -zagadnienie znaczenia odległości przestrzennych w relacjach międzyludzkich, które usystematyzował Edward T. Hall. W nazwie zawarte jest odniesienie do słowa proximity -bliskość.
Jest to nauka o sposobach strukturalizacji przestrzeni przez człowieka:
o używaniu przestrzeni w sposób świadomy i nieświadomy,
o nieświadomym używaniu przestrzeni w trakcie codziennych czynności,
o relacjach przestrzennych między ludźmi,
o używaniu i organizacji przestrzeni w domach, budynkach, w przestrzeni miejskiej,
o zdobywaniu wiadomości dotyczących świadomości przestrzennej innych ludzi.
W zakres tej dziedziny wiedzy wchodzą:
współzależne obserwacje i teorie opisujące sposoby używania przestrzeni przez człowieka,
sposoby używania jako specyficzne wytwory kultury,
sposoby porozumiewania się także w sposób niewerbalny, twarzą w twarz.
Hall podzielił przejawy przestrzennego zachowania się człowieka na trzy poziomy:
poziom infrakulturowy -poziom ten obejmuje zagadnienia terytorium ludzkiego i problemy zatłoczenia.
Jeszcze współcześnie, pomimo osłabienia znaczenia granic, znaczenie terytorium państwa jest oczywiste. Swoje terytoria o niewidocznych granicach mają
grupy lokalne
grupy zabawowe
grupy przestępcze
Przekraczanie granic prywatnej własności jest prawnie strzeżone. Tu swoje miejsce mają koncepcje opisujące terytorium jednostki. W Anglii istnieje powiedzenie: my home is my castle.
Badanie zatłoczenia prowadzi do wniosku, że nadmierna ciasnota mieszkaniowa jest przyczyną wielu zjawisk patologii.
poziom prekulturowy -opiera się na płaszczyźnie fizjologicznej właściwej wszystkim ludziom, a strukturę i znaczenie zachodzących zjawisk nadaje kultura.
Postrzeganie przestrzeni można podzielić na dwie kategorie, gdzie uwzględnia się podział ludzkich zmysłów, wyróżnia się postrzeganie:
pośrednie -realizowane przez receptory odległości: wzrok, słuch, powonienie,
bez pośrednie -dotyk i zmysł równowagi, przez skórę i muskuły.
Postrzeganie rozmieszczenia przedmiotów w przestrzeni jest możliwe dzięki punktowi odniesienia. Dla człowieka zarówno z punktu widzenia:
historii osoby, jaki i
logiki
tym odniesieniem jest jego własne ciało.
Przedmioty lokalizowane za pomocą zmysłów i dzięki poruszaniu się prowadzą do wytworzenia wewnętrznego i zewnętrznego układu odniesień.
Zewnętrzny układ, uważany za bardziej obiektywny, pozwala na ustanowienie relacji między przestrzenią zewnętrzną a przestrzenią własną ciała.
Ocenia się, że oczy są tysiąc razy bardziej efektywne od słuchu w zbieraniu informacji przestrzennych. Sposoby postrzegania w poszczególnych okresach historycznych można spróbować odtworzyć poprzez analizę dzieł sztuki.
W najstarszym malarstwie jaskiniowym widać, że człowiek pierwotny nie rozróżniał kierunków, miał całkowitą niezależność i swobodę widzenia, nie były jasne podziały i związki, nie było zasad proporcji.
Powonienie jest także zmysłem odległości, lecz odróżnianie zapachów przez człowieka nie jest zbyt doskonałe. Hall twierdzi, że jedną z konsekwencji tego stanu rzeczy jest to, że człowiek jest w stanie dłużej wytrzymać w tłumie, bowiem zapach jest bardziej emocjonalny i zmysłowy. Jedne kultury posługują się zapachami w większym stopniu niż inne. Amerykanie często są zaskoczeni siłą i ilością zapachów w innych krajach.
Dotyk to najbardziej bezpośredni sposób przestrzennego porozumiewania się. Tu odróżnia się trzy fazy:
I-sza -dziecko zaczyna orientować się w przestrzeni przede wszystkim poprzez dotyk,
II-ga -zaczyna się w naszej kulturze w wieku 5-6 lat u chłopców, u dziewcząt później: z chwilą końca kontaktu z matką,
III-cia -zaczyna się z momentem podawania rąk.
Dotyk jest narzędziem porozumiewania się nie tylko miedzy osobami, lecz także z otoczeniem. Poprzez dotyk odczuwamy ruch powietrza, jego temperaturę, wilgotność, czujemy wiatr poruszający włosami czy ubraniem. Odczuwamy granice otoczenia, odróżniając ich fakturę i inne cechy fizyczne. Dotykając ściany drewnianej czy betonowej, odczuwamy bliskość lub dystans, co ma wpływ m odczucie wielkości pomieszczenia.
poziom kulturowy -ujmuje sposoby strukturalizacji przestrzeni, wynikające z przejawów kultury:
Przestrzeń stała - sformalizowana
Przestrzeń stała, urządzona w sposób niekoniecznie nieruchomy, to jeden z podstawowych sposobów organizowania czynności jednostek i grup. Zawiera ona tak materialne formy, jak i wewnętrznie utrwalone przez człowieka zasady, które rządzą jego poruszaniem się i zachowaniem. Budynki są jednym z wyrazów stałego, urządzonego wzorca. Są one ukształtowane i rozmieszczone zgodnie z wewnętrznie istniejącymi wzorcami kulturowymi. Zasady rozplanowania wsi, miast, krajobrazu nie wynikają z przypadku, lecz podążają za wzorcami zmieniającymi się wraz z czasem i kulturą.
Mac Luhan zauważył, że nowoczesny człowiek dąży do określenia i zamknięcia przestrzeni, do oddzielenia funkcji, podczas gdy pierwotny człowiek przyjmował swe funkcje jako sposób uczestniczenia w boskiej sile i dopóty mieszkał w okrągłych domach, dopóki nie osiedlił się na stale i nie wyspecjalizował. Zauważył, że prostokątne mieszkanie jest rzeczywistym ograniczeniem przestrzeni wzrokowej, podczas gdy okrągłe było tylko ograniczeniem przestrzeni dotykowej.
Przestrzeń częściowo stała - częściowo sformalizowana
Przestrzeń częściowo bądź względnie stała jest urządzona zmiennie za pomocą mebli i ruchomych przegród, tworzących ruchome podziały. Dzięki temu przestrzeń dla poszczególnych czynności jest różnie kształtowana i w trakcie nich zmieniana. Różne kultury rożnie ją urządzają, niezależnie od rodzaju czynności. Japończycy ustawiają meble pośrodku, w kulturze zachodniej ustawia się je pod ścianami.
Przestrzeń niestała - niesformalizowana
Przestrzeń niestała, niesformalizowana to przestrzeń dynamiczna, przestrzeń międzyludzkiego porozumiewania się w różnych przestrzeniach i w różnych sytuacjach. Hall wyróżnił cztery wielkości odległości miedzy ludźmi. Każda wielkość ma fazę bliższą i dalszą.
Odległość intymna
Charakteryzuje się w fazie bliższej zetknięciem fizycznym lub dużą możliwością zetknięcia i związanych z nim silnych wrażeń zmysłowych.
Odległość osobista
wg Halla:
-w fazie bliższej wynosi: od 45 do 75cm,
-w fazie dalszej wynosi: do 1,2m.
Przez Amerykanów jest używana w stosunkach z zaprzyjaźnionymi osobami.
Odległość społeczna
-w fazie bliższej do 2,1m, występuje miedzy przyjaciółmi i współpracownikami,
-w fazie dalszej do 3,6m, w bardziej formalnych relacjach.
Termin odległość społeczna jest używany w literaturze socjologicznej w innym znaczeniu jako miara stopnia akceptacji osób i grup społecznych i występujących między nimi konfliktów.
Odległość publiczna
-w bliższej fazie do 7,5m,
-w dalszej, ponad 7,6m,używana w spotkaniach formalnych.
Na ogól stosowana w zwracaniu się do grup nieformalnych.
Z rożnymi odległościami związane są sposoby porozumiewania się za pomocą głosu:
-przy niewielkiej odległości - do 15cm - przekazuje się największe sekrety,
-przy większej - do 30cm - słyszalnym szeptem prowadzi się rozmowy bardzo poufne,
-będąc blisko - do 50cm - we wnętrzu cichym, a na zewnątrz pełnym głosem, mówi się o sprawach poufnych
-w odległości neutralnej - do 1m - niezbyt głośno omawia się sprawy osobiste; do 1,5m pełnym głosem wypowiada się informacje nie dotyczące spraw osobistych,
-w odległości publicznej, do 2,5m głośno, a czasem podnosząc głos, mówi się tak, by inni mogli słyszeć; do 5m podniesionym głosem mówi się do grupy ludzi.
Te przestrzenne relacje międzyludzkie są podstawą konstruowania większych całości przestrzennych. W zależności od kultury konkretne wymiary mogą być odmienne, lecz istota przestrzeni tych relacji pozostaje ta sama.
Pojęcie przestrzeni osobistej jest punktem wyjścia do różnych opisów i klasyfikacji przestrzeni. Wg Lymana i Scotta, są cztery typy przestrzeni społecznej:
1. przestrzenie publiczne (public territories)
To np. ulice, place, parki, zapewniające obywatelom swobodę wstępu i działania według określonych reguł.
2. przestrzenie domowe (home territories)
Można je ściślej nazwać przestrzeniami zadomowionymi. Są to przestrzenie publiczne należące do grup lub jednostek. To m.in. place zabaw, kluby, kawiarnie, bary, których właściciele lub opiekunowie zapewniają pewien stopień intymności i sprawują kontrolę.
3. przestrzenie interakcji (Interactional territories)
przestrzeń interakcji to przestrzeń określonych funkcji społecznych o jasno określonych granicach i zasadach wejścia, i wyjścia.
4. przestrzenie ciała (body territories) to przestrzeń najbardziej prywatna i nienaruszalna.
Lyman i Scott odróżnili trzy formy naruszania lub przekroczenia tych przestrzeni:
pogwałcenie - niedozwolone użycie przestrzeni,
naruszenia - fizyczna obecność, intruz w granicach przestawi,
zakłócenie - częściowe naruszenia sposobu użytkowania, lecz nie zmieniające istoty i przeznaczenia.
Wg niemieckiego architekta Rudolfa Schwarza „człowiek nie może projektować świata nie zaprojektowawszy samego siebie”
Punktem wyjścia do gospodarowania przestrzenią są kategorie, dzięki którym człowiek orientuje się w przestrzeni.
Idea zasadniczego schematu polega na:
ustaleniu centrów i miejsc,
kierunków i dróg,
terenów i stref.
Dzięki tej własności można określić:
- bliskość i odległość miedzy miejscami,
- ciągłość i nieciągłość dróg i rozdroży,
- ograniczenie i otwartość terenów.
Przestrzeń człowieka jest subiektywnie scentralizowana: świat dla człowieka ma swój środek. Można być blisko lub z dala od niego.
W środku świata znajduje się axis mundi— oś świata, w formie drzewa lub słupa. Starożytni Grecy mieli swój pępek Świata w Defach, Rzymianie caput mundi umieścili na Kapitolu w Rzymie, dla mahometan centrum świata jest święty kamień Kaaba w Mekce. Wokół środka rozciąga się scentralizowana forma, tworząca miejsce będące odniesieniem ludzkich działań. Miejsce to jest w sposób naturalny ograniczone bądź poszukuje się jego ograniczenia, by zapewnić bezpieczeństwo. Stwarza to podstawową relację bycia wewnątrz i z zewnątrz.
Przestrzeń egzystencjalna zawiera wiele miejsc. Z każdego prowadzi wiele kierunków. Człowiek w sposób naturalny, odróżnia kierunki nad - w górę, pod - w dół, przed sobą, za sobą, na prawo, na lewo. Kierunki te są również symbolem pokonywana natury - piać się w górę, drążyć w głąb. Kierunki poziome są kierunkami bardziej bezpośrednich działań człowieka.
W krajobrazie zawarte są kierunki, które człowiek wybiera, czyniąc z nich drogę.
Droga jest ciągłym dążeniem do celu, do innego miejsca. Czytelność drogi jest jasna, gdy widać cel na końcu lub gdy w drodze do niego wyznaczone są cele przejściowe. Drogi dzielą i łączą otoczenie człowieka na określone tereny. Są one lepiej lub gorzej znane, w różny sposób zagospodarowane. Ich znaczenie i charakter różnicuje je na strefy o określonych cechach - klimatycznych, społecznych, gospodarczych, kulturowych.
Miejsca, drogi i strefy tworzą obraz otoczenia, którego mapę człowiek ma zapisaną w swych wyobrażeniach, a także nawykach i odruchach.
Przestrzeń egzystencjalna pojawia się na kilku poziomach:
od najszerszych - geografii i krajobrazu, poprzez poziom urbanistyczny i dom aż do poziomu rzeczy.
Przestrzeń architektoniczna
Przestrzeń architektoniczna to konkretyzacja przestrzeni egzystencjalnej. Jest jej utrwaleniem w formie fizycznej, posiadającej swój wygląd i znaczenie.
Przestrzeń architektoniczna jest tworzona przez jednych ludzi dla drugich, co nie zawsze jest satysfakcjonujące. Aby przestrzeń architektoniczna była zaakceptowana, musi być zrozumiała
Mówi się o języku:
architektury
form architektonicznych
W dążeniu do nowych rozwiązań dawne formy nieraz staj się niezrozumiale, a nowe nieczytelne. Często jest odwrotnie - to człowiek swą przestrzeń egzystencjalną musi dostosować do danej przestrzeni architektonicznej, próbować ją przekształcać.
Struktura przestrzeni architektonicznej odpowiada strukturze przestrzeni egzystencjalnej.
Składają się na nią: miejsce i węzeł, droga i oś, strefa i dzielnica. Wszystkie te elementy tworzą całość, którą można nazwać polem architektonicznym. W zależności od sposobu rozwiązania to pole ma bardziej lub mniej określony charakter, w którym może przejawiać się genius loci - duch miejsca.
Przestrzeń architektoniczna ma również swoje odpowiednie poziomy.
Na poziomie geografii kraju konkretyzuje się w takich rozwiązaniach, jak:
Wielki Mur Chiński, a w dzisiejszych czasach - w wielkich regulacjach rzek zmieniających oblicze ziemi, jak tama w Asuarue w Egipcie, tama na Dunajcu w Niedzicy lub realizowana aktualnie tama na Jang-tse-kiang w Chinach.
We wszystkich trzech przypadkach względy polityczne przeważyły nad wartościami społecznymi i kulturowymi. Na tym poziomie strukturę przestrzenną nadaje również sieć osiedleńcza, a w dzisiejszych czasach - system obszarów chronionych ze względu na wartości przyrodnicze i kulturowe.
W bardziej bezpośredni sposób architektonicznie kształtowany już krajobraz. Człowiek:
dopełnia krajobraz,
artykułuje strefy w nim zawarte,
dąży do panowania militarnego,
dąży do duchowej obecności.
Fortyfikacje i sanktuaria są wyrazem dwóch podstawowych kierunków wypełnienia potrzeb ludzkich:
potrzeby fizycznego bezpieczeństwa,
psychicznej tożsamości.
Drogi pielgrzymkowe łączyły przestrzeń średniowiecznej Europy w sieć, określając swoja chrześcijańska tożsamość wobec islamskich dążeń podboju.
W okresie renesansu i baroku dążono do geometryzacji krajobrazu. Geometria parku barokowego oraz oswojona i dzika, które wyznaczają różnorodność przestrzeni egzystencjalnej, to trzy strefy krajobrazu ówczesnego okresu.
Dziś, poprzez przypadkowe rozrzucanie budynków, krajobraz został pocięty na fragmenty. Charakter architektonicznego poziomu miejskiego polega na czytelnym wyodrębnieniu go z krajobrazu. Polega to na wyraźnym określeniu charakteru zabudowy na wsi i w mieście. W mieście podstawowe jednostki strukturalne to ulica i plac, wyrażające ciągłość zabudowy i cel ruchu. Ulice łączą ze sobą kwartały i dzielnice, place są ośrodkiem życia i definiują sens przestrzeni miejskiej jako architektonicznie ukształtowanej przestrzeni międzyludzkiej.
Istotą domu jest jego przestrzeń wewnętrzna. Jej charakter jest określony przez sposób zamknięcia i otwarcia wobec przestrzeni zewnętrznej. W miejscu spotkania sił zewnętrznych i wewnętrznych powstaje architektonika ściany. Relację wnętrza i zewnętrza definiują otwory - drzwi i okna. Nowoczesna architektura odrzuciła ten podział na rzecz przepływającej przestrzeni. Manifestem tego poglądu był pawilon wystawowy w Barcelonie, zaprojektowany przez van der Rohe.
Tradycyjny dom zorganizowany jest wokół rzeczy stanowiących jego wewnętrzne, centra o różnych symbolicznych znaczeniach:
kominek,
rodzinny stół,
łóżka czy szafy.
Rozbicie ścian zewnętrznych doprowadziło do zaniku rzeczy. Zastąpiły je wbudowane szały, składane łóżka, składane blaty, centralne ogrzewanie.
Na poziomie miejskim zanikły ulice i płace, a krajobrazu - czytelne rozróżnienie miedzy miastem, wsią i krajobrazem otwartym. Te przemiany, wynikające z naukowego i technicznego podejścia do przestrzeni, nie uwzględniały potrzeb psychicznych i głębokich wzorców kulturowych.
Na poziomie domu, tam gdzie tylko jest możliwe, widać powrót do bryły nakrytej dachem, a nowoczesność wyraża się nie tyle w formie, co w wyposażeniu technicznym.
Człowiek nadal ma potrzebę jasnego artykułowania swej przestrzeni architektonicznej na poziomie domu, miasta, kraju, kontynentu i świata. Poszczególne elementy przestrzeni architektonicznej są niezbędne dla zachowania całości świata w równowadze.
Wg Christiana Norberga - Schulza „wkład jednostki w całość polega na chronieniu i artykułowaniu miejsca, które jej dano pod opiekę”. Poszczególne poziomy przestrzeni egzystencjalnej i architektonicznej są kontynuacją własnej przestrzeni indywidualnej i kręgów grup, do których człowiek przynależy - rodziny, wspólnoty lokalnej, narodu, ludzkości. Przestrzeń architektoniczna kształtowana jest zgodnie z rozumieniem pojęcia architektura.
W XX wieku obowiązywała definicja, że architektura jest kształtowaniem przestrzeni dla potrzeby człowieka.
Wg Krassowskiego, architektura była rozwiązaniem splotu różnorodnych czynników, głównie
fizycznych,
ekonomicznych,
użytkowych,
technicznych,
estetycznych,
wpływających na realizację inwestycji.
Współcześnie Christian Norberg-Schulz określał architekturę jako obraz świata. Hans Hollein mówił, że wszystko jest architekturą. Architektura jest obrazem porządku świata. Jest to równanie z wieloma niewiadomymi: kształtowanie to nie tytko przekształcanie, lecz i ochrona, opieka. Pojęcie przestrzeni jest związane z pojęciem człowieka, jego potrzeb i przy uwzględnieniu wielu wymiarów w tym i duchowego włącznie.
Istotne jest nie tylko uwzględnienie wszystkich wymiarów, ale i wzajemnych interakcji, które są interpretowane w zależności od poglądu na świat, wiarę czy kulturę.
W każdej definicji architektury jest zawarty wyraz kultura.
Struktura przestrzeni architektonicznej:
Przestrzeń architektoniczna to warstwy, które utworzone są przez:
przestrzeń fizyczną - bryłę masy, bryłę powietrza, energię,
przestrzeń spostrzeżeniową - wizualną, akustyczną, dotykową, zapachową, kinestetyczną,
przestrzeń wyobrażeniową - wyobrażenia przestrzenne, znaczenia, wartości (wraz z formami tworzą język przestrzeni, język architektury. wyrażający system wartości).
-stereotypy - wyobrażenia popularne w chwili bieżącej,
-archetypy - wyobrażenia zakorzenione w głębokich warstwach psychicznych,
-prototypy - wyobrażenia nowatorskie, jeszcze nie zrealizowane.
Pod względem wartości formalnych przestrzeń architektoniczna może być ukształtowana jako:
otwarta zamknięta ukierunkowana nieukierunkowana płaska przestrzenna skończona nieskończona osiowa dośrodkowa tektoniczna atektoniczna stalą zmienna monocentryczna
ciągła nieciągła symetryczna asymetryczna zwarta
prosta złożona zrównoważona niezrównoważona jednolita wertykalna horyzontalna rozproszona statyczna dynamiczna linearna chaotyczna malownicza zróżnicowana zorganizowana policentryczna
Anna Nowak® 14.10.09
1