Socjologia a wiedza potoczna

Wiedza potoczna zdroworozsądkowa jest:

• przypadkowa i osobista - każdy człowiek żyje w nieco odmiennych zbiorowościach, w rożnych warunkach, posiada odmienne losy życiowe. Stąd też perspektywa jednostki, własny punkt widzenia wydaje się jej być jedynie uprawnionym, jedynie słusznym. Społeczeństwo nie jest jednak chaosem ludzkich przypadków, lecz posiada pewne powtarzalne cechy,

• fragmentaryczna i niespójna - nawet jeśli owa wiedza ulega sformalizowaniu w przysłowiach ludowych, codziennych porzekadłach, czy opowieściach, to nie tworzy przez to spójnego systemu. Daje jedynie pewien zbiór przysłów, z których każde dotyczy zupełnie innych spraw, a które czasami nie zgadzają się ze sobą. lecz są ze sobą sprzeczne,

• apodyktyczna, czyli nie stroniąca od wartościowań. Wiedza potoczna bardzo łatwo popada w moralizatorstwo, jest pełna zaleceń i sądów wartościujących („powinniśmy...", „należy...", „lepiej by było gdyby...", „wypadałoby aby..."),

• pochopna, czyli nie troszczy się o mocne uzasadnienie swych konkluzji, o rzetelną bazę dowodową, lecz zadawala się pojedynczymi faktami. czy nawet mitami i złudzeniami.

Jakie są cechy naukowości socjologii?

W przeciwieństwie do wiedzy potocznej socjologia zwraca uwagę na:

• powtarzalne cechy i prawidłowości (a nie jednostkowe wydarzenia); czyli socjologia zmierza do formułowania ogólnych praw rzeczywistości,

• posiada własną metodę naukowa, czyli określony, systematyczny sposób osiadania i uzasadniania tez prawdziwych,

• socjologia tworzy nowe, wyraźnie zdefiniowane i ostre pojęcia, czyli tworzy swoisty język dyscypliny.

Jakie pytania stawia socjologia?

• jak jest naprawdę? - zadaniem socjologii jest podważanie i obalanie mitów wiedzy potocznej. Ma ona nade wszystko weryfikować fakty i zaglądać pod powierzchnię zjawisk, celem poszukiwania głębszych. ukrytych warstw rzeczywistości społecznej,

• dlaczego jest tak właśnie? - socjologia winna szukać przyczyn zjawisk, mechanizmów jakie nimi rządzą. Chodzi tu o przyczyny rzeczywiste nie zaś pozorne, czyli bardziej fundamentalne od tych. które podaje zdrowy rozsądek,

• jak będzie? - celem socjologii jest także przewidywanie przyszłego biegu zdarzeń. Przewidywanie to nie może się jednak opierać jedynie na przeczuciach czy proroctwach; winno ono wynikać z praw naukowych, z których wyprowadzi się prognozy społeczne,

• co zrobić, żeby zmienić społeczeństwo w pożądanym kierunku? - socjologia posiada również praktyczne aspiracje - dąży bowiem do udzielania naukowo ugruntowanych rad skierowanych do polityków, administratorów, ale i „zwykłych ludzi", aby umożliwić im lepsze rozeznanie w społeczeństwie i zwiększyć szansę na realizacje ich dążeń i aspiracji.

Kolejność pytań socjologicznych

1. Pytanie o stan faktyczny:

Co się stało?

Np. 1. Od lat 80 dziewczynki uzyskują lepsze wyniki niż chłopcy.

Np. 2. Od 1 maja 2004. po wejściu Polski do UE Polacy zaczęli masowo wyjeżdżać do pracy do krajów tzw. „starej"' Unii.

2. Pytania porównawcze:

Czy dzieje się tak wszędzie'?

Np. 1. Czy jest to zjawisko globalne, czy dotyczy tylko Wielkiej Brytanii, czy może tylko "konkretnej części kraju”?

Np 2. Czy masowe wyjazdy do pracy nastąpiły tylko z Polski, czy także z pozostałych dziewięciu nowych państw członkowskich UE?

3. Pytanie o rozwój wypadków:

Czy działo się to stopniowo?

Np. 1. Jak rozwijała się w czasie sytuacja dotycząca osiągnięć szkolnych dziewcząt?

Np. 2. Czy wyjazdy zarobkowe Polaków nastąpiły nagle (1 maja 2004), czy też było to zjawisko rozłożone w czasie?

4. Pytanie teoretyczne:

Jakie jest tego podłoże?

Np. 1. Dlaczego obecnie dziewczynki osiągają lepsze wyniki w nauce? Jakie czynniki trzeba uwzględnić, szukając przyczyny tego zjawiska?

Np 2. Jakie przyczyny spowodował) tak liczną falę wyjazdów z Polski po 1 maja 2004 roku?

Cechy dobrego socjologa

• kierowanie się postawą badawczą, iż znaczenie może mieć wszystko co ludzie czynią, jakkolwiek to byłoby banalne;

• umiejętność słuchania, co w jednej z technik wywiadu autobiograficznego polega na nie przerwaniu wypowiedzi rozmówcy dopóki me skończy swej wypowiedzi: zawieszenie własnych sądów wartościujących, nie ujawnianie ich. Jest to niezwykle trudne, ale socjolog musi podjąć ten wysiłek, choć może np. całkowicie nie zgadzać się z poglądami swego respondenta.

• zawieszenie własnych sądów wartościujących, nie ujawnianie ich. Jest to niezwykle trudne, ale socjolog musi podjąć ten wysiłek, choć może np. całkowicie nie zgadzać się z poglądami swego respondenta

Definicje grupy społecznej

Według Mertona nie chodzi tylko o jakiekolwiek interakcje, lecz o takie które występują dość często i prowadzą do identyfikowania się członków grupy z całą grupą. W ten sposób dochodzi do wytworzenia się u członków grupy poczucia przynależności do danej grupy i odrębności od grup innych

Także Florian Znaniecki podkreślał rolę poczucia przynależności jednostki do grupy. Według niego grupa to „każde zmieszanie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony"

Według Homansa członkowie grupy „komunikują się ze sobą wzajemnie w jakimś obrębie czasu, przy czym jest ich na tyle niewielu, tak żeby każda osoba mogła komunikować się z innymi nie za pośrednictwem drugiego człowieka, ale bezpośrednio".

Integracja wyżej wymienionych spojrzeń definicja P. Hare'a:

1) między tymi osobami musi istnieć bezpośrednia interakcja (komunikowanie się)

2) osoby te muszą mieć wspólny cel

3) w zbiorze osób tworzących grupę muszą istnieć normy

4) w zbiorze tym musi istnieć struktura

Definicja Jana Turowskiego:

GRUPA - zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację.

A zatem na strukturę grupy składają się cztery elementy;

ZBIÓR OSÓB

WARTOŚCI WSPÓLNOTOGRUPOWE

WIĘŹ SPOŁECZNA

WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA

GRUPY

Struktury wewnątrzgrupowe:

Wyróżnia się trzy rodzaje struktur wewnątrzgrupowych:

STRUKTURĘ KOMUNIKACJI

STRUKTURĘ SOCJOMETRYCZNĄ

STRUKTURĘ PRZYWÓDZTWA

Typologie grup społecznych - grupy małe i duże

GRUPY MAŁE

wszyscy mogą wejść w bezpośrednie styczności

niesamoistne

struktura małych grup jest prosta, nie posiadają one żadnych podgrup

mogą istnieć tylko w zakresie oddziaływania większych struktur

społecznych

GRUPY DUŻE

liczba członków uniemożliwia

członkom wchodzenie w styczności i stosunki osobiste

samoistne tzn. niezależne w swym funkcjonowaniu

silnie zhierarchizowane

nie wchodzą jako części składowe do jeszcze większych grup

* O grupie możemy mówić jako o grupie malej tak długo, jak długo jednostki wchodzące w jej skład mogą się znać na tyle, aby mieć do siebie określony, pozytywny lub negatywny stosunek.

Anna Nowak® 14.10.09

1

---