OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

OOŚ : Historia i przyszłość : Rozwój OOŚ na świecie

Z początkiem lat siedemdziesiątych coraz powszechniejsze stały się opinie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych Ameryki, że każde większe przedsięwzięcie inwestycyjne powinna poprzedzić analiza jego wpływu na otoczenie. Miała to być prognoza ewentualnych oddziaływań tej inwestycji na przyrodę, człowieka, ogólnie na środowisko, na podstawie wiedzy o obecnym jego stanie i znajomości zamierzeń projektowych. W intencji pomysłodawców powinno to doprowadzić do powstawania lepszych programów lub projektów inwestycyjnych i zmniejszyć niebezpieczeństwo degradacji otoczenia. Podobne analizy były co prawda wykonywane wcześniej — w formie ekspertyz, ale miały incydentalny charakter — nie były obowiązkowe. Naturę, w tym czasie, traktowano wciąż przedmiotowo — głównie jako ˇródło niewyczerpalnych zasobów, a opłacalność planowanych czy projektowanych inwestycji określano wyłącznie na podstawie kryteriów ekonomicznych.

Momentem przełomowym dla rozwoju OOŚ było uchwalenie w USA (w 1969 roku) Ustawy o Krajowej Polityce Ochrony Środowiska oraz przepisów wspomagających OOŚ. W ciągu kilku lat podobne przepisy uchwalano w innych rozwiniętych krajach świata.

Przez trzydzieści lat, jakie od tego czasu upłynęły, zmieniły się zarówno cele OOŚ, skomplikowały procedury wykonywania ocen i stosowane metody, ale w wielu krajach świata OOŚ stały się istotnym i coraz skuteczniejszym środkiem ochrony środowiska przed negatywnymi skutkami rozwoju gospodarczego.

Ocena niedomagań OOŚ w krajach środkowej i wschodniej Europy

W roku 1996 Centrum OOŚ przy Uniwersytecie w Manchester przeanalizowało sytuację prawną i sposób wykonywania OOŚ w 16 krajach o transformującej się gospodarce, do których zaliczono głównie kraje środkowej i wschodniej Europy. Były to następujące kraje: Armenia, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Polska, Rumunia, Rosja, Słowacja, Słowenia, Ukraina, Węgry. Efektem analiz była, między innymi, diagnoza braków i niedoskonałości OOŚ w tych krajach oraz proponowane kierunki zmian. Krótki przegląd uwag autorów raportu zamieszczamy poniżej.

1. Zakres działań objętych ocenami środowiskowymi. W niektórych krajach oceny oddziaływania wykonywane są zarówno dla polityk, planów, programów i projektów, co oznacza, że prawo tych krajów uwzględnia wykonywanie strategicznych ocen środowiskowych (SEA), wyprzedzając pod tym względem wiele krajów zachodnich. Niestety oceny te wykonywane są bardzo rzadko.

2. Szczegółowe postanowienia w przepisach prawnych. Niektóre ustawy i przepisy są mało precyzyjne i niedokładne, co utrudnia ich realizację. Należałoby dążyć do ich uszczegółowienia.

3. Etap projektowania, na którym rozpoczyna się proces OOŚ. W wielu krajach wykonywanie Ocen Oddziaływania na Środowisko rozpoczyna się na tyle póˇno w procesie projektowania, że nie mają one istotnego wpływu na kształt projektu.

4. Selekcja projektów podlegających ocenom. Dość często nie jest jasno określony ani typ projektu, ani próg wielkości inwestycji, dla których wymagane jest wykonanie OOŚ. Nie stosuje się również procedur selekcji inwestycji podlegających ocenom. W efekcie przeglądom środowiskowym podlega bardzo wiele projektów, co ma wpływ na jakość, koszt i czas ich realizacji.

5. Zakres wykonywanych ocen. W pewnych przypadkach przepisy niewystarczająco precyzyjnie określają wymagany zakres ocen lub procedury ustalania tego zakresu. Niezbyt jasno również bywają sformułowane kryteria stosowane do interpretacji ważności oddziaływań.

6. Przewidywanie i ocena wpływu oraz identyfikacja środków zaradczych. W wielu przypadkach poważnym problemem zła jakość danych oraz ich ograniczona dostępność. Według autorów raportu większej uwagi wymaga wybór metod przewidywania skutków oraz środków używanych do określenia ważności oddziaływania i środków przeciwdziałania. Sugeruje się położenie większego nacisku na badania oddziaływań i posługiwanie się interdyscyplinarnymi metodami oceny.

7. Przygotowanie i publikacja OOŚ oraz innych dokumentów. W wielu krajach problemem jest zła jakość, nieadekwatność i ograniczona publiczna dostępność raportów OOŚ i innych dokumentów związanych z ocenami.

8. Konsultacje, udział społeczny i kontrola (review). Bardzo częstym mankamentem jest brak obowiązku przeprowadzania konsultacji z agencjami środowiskowymi, społecznością lokalną i organizacjami pozarządowymi. Brak jest również niezależnych przeglądów dokumentacji OOŚ na kluczowych etapach procesu OOŚ lub pomijanie tych przeglądów, nawet jeśli wymaga tego prawo.

9. Wpływ wyników OOŚ na proces decyzyjny. Bardzo często wnioski wynikające z OOŚ i sugestie pochodzące z konsultacji społecznych nie są uwzględniane przy podejmowaniu decyzji.

10. Wdrożenie projektu. W praktyce zdarza się, że wdrażany jest wariant projektu, który nie został poddany OOŚ lub w trakcie oceny nie został zaakceptowany. Powoduje to w konsekwencji negatywny wpływ inwestycji na środowisko. Pewnym rozwiązaniem może być zapewnienie monitoringu oddziaływań po realizacji inwestycji i analiz porealizacyjnych.

Wg autorów raportu naprawienie tych nieprawidłowości lub uzupełnienie braków może być czasochłonne, choćby z uwagi na wiele innych problemów z jakimi borykają się omawiane kraje. Wiadomo jednak, że wiele z nich można wyeliminować poprzez:

• podniesienie poziomu wiedzy i zrozumienia OOŚ i SEA przez decydentów i środowiska opiniotwórcze, jako ekonomicznie efektywnego instrumentu promowania zrównoważonego rozwoju,

• wniesienie poprawek do istniejących ustaw i przepisów, tam gdzie jest to niezbędne, dla zapewnienia efektywnej struktury prawnej,

• opracowanie wytycznych dotyczących sposobu postępowania na poszczególnych etapach procesu OOŚ,

• opracowanie strategii i realizację szkoleń z uwzględnieniem najważniejszych priorytetów oraz metod i środków gwarantujących ich osiągnięcie,

• prowadzenie oceny efektywności OOŚ dla identyfikacji mankamentów procedury i sposobów jej poprawy,

• wzmocnienie potencjalnych możliwości instytucji odpowiedzialnych za OOŚ, poprzez odpowiednią politykę personalną i szkolenia, tworzenie centrów OOŚ oraz wspieranie zagranicznych agencji celowych wspomagających finansowo i technicznie te zamierzenia.

Strategiczne Oceny Środowiskowe (SOŚ)

Ocena oddziaływania na środowisko jest to systematyczny, kompleksowy sposób postępowania, którego celem jest określenie przewidywanych środowiskowych konsekwencji danej działalności człowieka wraz ze wskazaniem wszystkich możliwych przeciwdziała skutkom. Przez wiele lat stosowana była jedynie do ocen środowiskowych pojedynczych inwestycji. W latach osiemdziesiątych pojawiły się sugestie, że powinna być również stosowana na wcześniejszych, bardziej strategicznych, etapach procesów decyzyjnych - na etapach polityk, planów i programów. Rozwój zainteresowań użyciem ocen oddziaływania na środowisko we wcześniejszych fazach procesów decyzyjnych spowodowany był głównie:

• wzrastającym przekonaniem, że oceny środowiskowe są wykonywane na zbyt póˇynym etapie procesu planowania inwestycji

• wzrastającym przekonaniem, że oceny środowiskowe nie identyfikują w pełni oddziaływań skumulowanych i obszarowych

• wzrastającym poparciem dla idei rozwoju zrównoważonego, który wymaga integracji ocen środowiskowych z procesami planistycznymi i decyzyjnymi.

Obecnie oceny oddziaływania na środowisko polityk, planów i programów - powszechnie znane jako Strategiczne Oceny Środowiskowe (SOŚ) - są już dość popularne na świecie. Po raz pierwszy wymóg przeprowadzania Strategicznych Ocen Środowiskowej wprowadzono ustawowo w Holandii w 1987 r., a następnie pojawiły się takie wymagania w 1991 r. w Nowej Zelandii. W 1991 r. XI Zarząd Generalny Unii Europejskiej (UE) przedstawił propozycję dyrektywy dotyczącej SOŚ, a obecnie trwają prace nad jej wprowadzeniem w krajach członkowskich UE.

Procedura wykonywania oceny oddziaływania na Środowisko (OOŚ)

Cel procedury

Celem wykonywania ocen oddziaływania jest ochrona środowiska przed negatywnymi skutkami rozwoju gospodarczego osiągana przez uwzględnienie w procesie decyzyjnym wszystkich ekologicznych, ekonomicznych i społecznych oddziaływań planowanych lub projektowanych inwestycji. W konsekwencji oceny te powinny:

• określać skutki i warunki realizacji poszczególnych inwestycji,

• umożliwić lepsze zrozumienie następstw decyzji,

• umożliwić ocenę wielkości oddziaływań,

• identyfikować potencjalne sytuacje konfliktowe,

• umożliwić porównanie wariantów oraz przeprowadzenie analizy strat i zysków,

• określać środki minimalizujące negatywne oddziaływania,

• umożliwić osiągnięcie konsensusu społecznego na temat proponowanego rozwoju,

• spełniać funkcję edukacyjną — podnosić świadomość ekologiczną społeczeństwa i skłaniać do działań proekologicznych,

• umożliwić oszczędność czasu i środków przeznaczonych na realizację przedsięwzięcia,

• gwarantować zgodność podejmowanych działań z prawem.

W praktyce nie wszystkie inwestycje wymagają przeprowadzenia OOŚ. O tym czy jakieś przedsięwzięcie wymaga tego czy nie decyduje się na świecie w różny sposób. W wielu krajach ustala to interdyscyplinarny zespół działający w oparciu o określone procedury postępowania. W Polsce listę inwestycji wymagających przeprowadzenia analizy oddziaływań zawierają:

• Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 lipca 1998 r. w sprawie określenia inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko tych inwestycji,

• Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 lipca 1998 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko inwestycji nie zaliczonych do inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska, obiektów i robót zmieniających stosunki wodne.

Według akceptowanych powszechnie założeń ocena oddziaływania nie powinna być jednorazowym aktem, ale procesem obejmującym poszczególne etapy planowania, projektowania, realizacji i eksploatacji oraz ewentualnej likwidacji inwestycji. W Polsce wykonuje się oceny oddziaływania na środowisko:

• na etapie uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (wniosek do wójta, burmistrza, prezydenta miasta) dla inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska
  art. 40 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym,

• na etapie uzgodnienia projektu budowlanego inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska albo mogących pogorszyć stan środowiska (wniosek do wojewody i państwowego terenowego inspektora sanitarnego)
  art. 68 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska,

• dla inwestycji polegającej na odbudowie, rozbudowie, nadbudowie lub modernizacji obiektu budowlanego lub zespołu obiektów (uzgodnienia z wojewoda i starostą)
  art. 70 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska,

• dla autostrad płatnych, sporządzane na etapie udzielania wskazań lokalizacyjnych,

• przy ustalaniu obszaru ograniczonego użytkowania (przez wojewodę lub radę powiatu)
  art. 71 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska,

• przy ustalaniu warunków prowadzenia robót polegających na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych oraz przygotowaniu i wykonywaniu robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych oraz innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne na terach określonych w art. 20 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska (o szczególnych wartościach społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza na terenach, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości z punktu widzenia przyrodniczego lub gospodarczego, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych i tarlisk ryb,

• na etapie wydawania koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, przy wniosku o wydanie koncesji na wydobywanie kopalin, przy wniosku o wydanie koncesji na bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze oraz na składowanie odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych (uzgodnienia z wojewodą))
  art. 19, art. 20, art. 21 prawa geologicznego i górniczego.

Etapy procedury OOŚ

Nie ma wspólnej dla wszystkich krajów procedury wykonywania ocen oddziaływania na środowisko. Zależy ona od wielu czynników, takich jak poziom świadomości na temat ochrony środowiska, stopień rozwoju gospodarczego lub poziom rozwoju demokracji lokalnej. Do najbardziej zaawansowanych zaliczyć należy procedurę stosowaną w USA – kraju który zapoczątkował OOŚ oraz procedurę obowiązującą w krajach wspólnoty europejskiej. Na nich właśnie wzorowana jest wzorcowa procedura przedstawiona poniżej.

Propozycja inwestycji

Kwalifikacja inwestycji

Na tym etapie określa się, czy inwestycja wymaga wykonania oceny oddziaływania na środowisko. Stosuje się w tym celu odpowiednie procedury postępowania.

Weryfikacja celu i potrzeby

Konieczne jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jakie potrzeby społeczno-ekonomiczne zostaną zaspokojone w wyniku realizacji projektu i w jakim stopniu. Cel i potrzeba mogą wynikać z konieczności realizacji określonej polityki, rozwiązania konkretnego problemu lub prywatnej przedsiębiorczości.

Ustalenie zakresu badań (scoping)

Jest to jeden z najważniejszych kroków w procedurze OOS. Na tym etapie identyfikuje się wszystkie istotne oddziaływania inwestycji na poszczególne elementy środowiska (przyrodniczego, społecznego, kulturowego, itd.). Proces ten umożliwia otrzymanie wszechstronnej i obiektywnej oceny rozważanej inwestycji. Istotną sprawą jest zaplanowanie zakresu badań tak, aby:

• nie pominąć żadnych istotnych zagrożeń,

• wyeliminować zagadnienia nieistotne,

• określić braki w informacji i zaproponować sposoby ich uzupełnienia,

• zidentyfikować osoby, organizacje i instytucje, które mogą dostarczyć istotnych informacji.

Program badań, w którym pominięto istotne problemy i zagrożenia, wykonany przez mało kompetentny zespół przy jednoczesnym niedostatku informacji może doprowadzić do błędnych decyzji. Najistotniejsza na tym etapie jest profesjonalna wiedza i doświadczenie. W tej fazie należy zaangażować społeczność lokalną i lokalne organizacje — posiadają oni informacje na temat lokalnych uwarunkowań, których brak w publikacjach i których nie posiadają eksperci. Należy dokonać analizy rzeczywistych oddziaływań podobnych przedsięwzięć. W celu określenia zakresu oceny posłużyć się można również listami sprawdzającymi, skierowanymi do specjalistów (ekspertów, naukowców, doświadczonych pracowników administracji rządowej), którzy zajmują się konkretną problematyką.

Analiza wariantowa — rozwiązania alternatywne planowanej inwestycji

• Na tym etapie analizuje się różne warianty rozwiązań, w celu określenia, który z nich jest najkorzystniejszy z punktu widzenia przyrodniczego, społecznego i ekonomicznego. Jeżeli cel jest możliwy do osiągnięcia tylko w jeden sposób, wówczas rozpatruje się dwa warianty: wariant inwestora i wariant „zerowy” (czyli niepodejmowanie inwestycji). Analiza wariantowa powinna obejmować następujące zagadnienia:

• inne rozwiązania planistyczne,

• inny produkt,

• lokalizacja,

• skala,

• technologia (produkcja, gospodarka wodno — ściekowa, gospodarka odpadami),

• etapowanie,

• powiązania infrastrukturalne,

• zagospodarowanie,

• wariant zerowy.

Prognozowanie oddziaływań

• Na tym etapie dokonuje się analizy wpływu inwestycji na poszczególne elementy środowiska.

• środowisko biologiczne (flora i fauna),

• środowisko wodne,

• powietrze atmosferyczne,

• środowisko akustyczne,

• środowisko społeczno-ekonomiczne,

• środowisko kulturowe.

• Wpływy wynikające z realizacji inwestycji mogą być:

• pozytywne, negatywne,

• ze względu na zasięg oddziaływań;

• lokalne,

• regionalne,

• transgraniczne,

• globalne,

• ze względu na czas trwania,

• stałe,

• przemijające,

• okresowe,

• krótkotrwałe i długotrwałe,

• ze względu na prawdopodobieństwo wystąpienia,

• przypadkowe,

• wysoce prawdopodobne,

• najbardziej prawdopodobne,

• najgorsze możliwe,

• ze względu na skutki,

• skumulowane, synergiczne,

• ze względu na okres wystąpienia,

• na etapie realizacji,

• na etapie eksploatacji,

• na etapie likwidacji,

• odwracalne, nieodwracalne,

• wpływające na różne grupy społeczne,

• o charakterze nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,

• o różnym charakterze np. konwencjonalne, radiologiczne,

• bezpośrednie, pośrednie (zakres przestrzenny i czasowy).

Przeciwdziałanie negatywnym skutkom

Przeciwdziałanie negatywnym skutkom inwestycji często polega na ograniczeniu ich rozmiarów, zmianie lokalizacji, rekultywacji zniszczonych terenów lub tworzeniu środowisk zastępczych.

Przeciwdziałanie może obejmować:

• całkowite zapobieganie negatywnym skutkom poprzez nie realizowanie inwestycji,

• minimalizowanie oddziaływania poprzez ograniczenie skali inwestycji itp.,

• wyeliminowanie efektów oddziaływania poprzez naprawienie lub odtworzenie poszczególnych elementów środowiska, które zostały dotknięte negatywnym oddziaływaniem,

• zmniejszenie oddziaływania poprzez podejmowanie działań ochronnych podczas eksploatacji inwestycji,

• rekompensowanie oddziaływań poprzez uzupełnianie (zastępowanie poprzednich lub dodawanie nowych elementów).

Porównanie wariantów i wybór preferowanego wariantu

Na tym etapie dokonuje się wielokryterialnej oceny wariantów. Należy uwzględnić następujące kryteria oceny:

• wykonalność i wymogi inżynieryjne,

• realność ekonomiczną,

• zasady ochrony środowiska.

Jednym z narzędzi, które ułatwia dokonanie wyboru jest macierz Leopolda.

Raport OOŚ

Zawartość raportu OOŚ:

• strona tytułowa (nazwa inwestycji, określenie rodzaju oceny, wykonawca oceny),

• streszczenie nietechniczne — ujmujące najważniejsze problemy, konflikty, zalecane środki łagodzące wraz z wnioskami końcowymi,

• spis treści,

• cel i potrzeba inwestycji,

• opis projektów i rozwiązań wariantowych,

• opis zagrożonego środowiska,

• prognoza oddziaływań środowiskowych,

• ocena i porównanie wariantów,

• określenie środków łagodzących i rozwiązań wariantowych dla różnych faz funkcjonowania inwestycji,

• zalecenia dla monitoringu i kontroli porealizacyjnej,

• komentarze i odpowiedzi,

• indeks,

• załączniki (mapy, tabele, fotografie, itp.).

Opiniowanie raportu

Celem jest określenie kompletności raportu, zweryfikowanie obiektywizmu i rzetelności oceny oraz wskazanie dodatkowych zagrożeń, wariantów itp. przez niezależnych specjalistów.

Monitoring i oceny powykonawcze

W celu zweryfikowania rzeczywistego oddziaływania inwestycji na środowisko powinno się prowadzić monitoring środowiska oraz wykonać, po określonym czasie eksploatacji, OOŚ porealizacyjną. Rzeczywisty wpływ inwestycji często jest inny od przewidywanego, w trakcie eksploatacji ujawniają się nowe zagrożenia, zmieniają się warunki, w których funkcjonuje inwestycja. W celu zminimalizowania ujawnionych w ramach monitoringu zagrożeń należy wprowadzić działania ochronne.

Procedura SOŚ

Strategiczna Ocena Oddziaływania jest względnie nowym instrumentem oceny działań: polityk, planów i programów - jej metodologia jest więc ciągle rozwijana. Nie ma jednoznacznie określonego sposobu postępowania w trakcie przeprowadzania takiej oceny. Jednym z poglądów jest, że SOŚ powinna przyjmować różne formy w zależności od tego czy ocenia się politykę, plan czy też program. Innym, że powinna być uzależniona od rodzajów polityk, planów i programów, tzn. czy są regionalne, lokalne czy może sektorowe lub inne.

Etapy procedury

Określenie konieczności wykonania SOŚ (screening)
Pierwszym krokiem podjętym w ramach Strategicznej Oceny Środowiskowej powinno być określenie przez autorów oceny, na których etapach wprowadzenia polityki, planu lub programu (PPP) należy wykonać SOŚ oraz jakie są realne możliwości jej przeprowadzenia (w wielu krajach pewne rodzaje polityk lub planów mają ustawowo zalecone wykonywanie SOŚ).

Ustalenie programu prac
Po zdecydowaniu, że dla rozpatrywanych PPP powinna być wykonana Strategiczna Ocena Środowiskowa, należy określić program prac prowadzonych w ramach SOŚ.
Powinien on zawierać:

• ustalenie celów jakie powinny być osiągnięte po dokonaniu SOŚ, charakterystykę zagadnień, których będzie dotyczyła ocena oraz określenie potencjalnych problemów związanych z wykonaniem SOŚ

• przygotowanie listy istotnych zadań, które należy wykonać w ramach SOŚ oraz ich omówienie, np.:

• określenie charakteru i rodzaju udziału społecznego

• określenie kontaktów z ekspertami i osobami udostępniającymi dane

• stworzenie i/lub uaktualnienie baz danych

• przedstawienie innych polityk, planów, celów i scenariuszy działań istotnych dla proponowanych PPP

• ustalenie zakresu przeprowadzenia SOŚ

• wykonanie szczegółowych ocen oddziaływania na środowisko

• omówienie komentarzy i reakcji na temat osiągniętych wyników

• przygotowanie planu wprowadzenia PPP w życie

• przygotowanie raportu końcowego

• określenie monitoringu działań i potencjalnych sprzężeń zwrotnych

• ustalenie budżetu, ram czasowych

• ustalenie planu działań zespołu wykonawców

Określenie celów polityk, planów czy też programów
Aby osiągnąć jak największe korzyści środowiskowe przeprowadzenie procedury Strategicznej Oceny Środowiskowej powinno opierać się na jasnym określeniu i zrozumieniu celów proponowanych polityk, planów lub programów. Jest rzeczą oczywistą, że wiele celów PPP może być we wzajemnym konflikcie. Etap ten jest więc analizą priorytetów PPP, przeprowadzoną w oparciu o rzetelnie dobrane kryteria przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne w myśl idei rozwoju zrównoważonego. Należy podkreślić, że błędne określenie celów PPP może prowadzić do podjęcia niestosownych działań na niższych poziomach decyzyjnych.

Określenie zakresu przeprowadzenia oceny (scoping)
Określenie zakresu oceny (scoping) jest wstępną analizą elementów środowiska, na które mogą oddziaływać proponowane polityki lub plany. Jest również analizą sposobów w jaki mogą dane PPP oddziaływać na te elementy.
Zakres wykonywanej oceny będzie się za każdym razem różnił w zależności od:

• poziomu decyzyjnego, na którym jest wykonywana SOŚ (polityka, plan czy program)

• rodzaju wykonywanej SOŚ (np. sektorowa, regionalna)

• miejsca wykonywania SOŚ

• wykonawców

Ponieważ przeprowadzenie scopingu jest procesem złożonym, w którym muszą więc być w nim uwzględnione takie zagadnienia jak:

• identyfikacja ograniczeń środowiskowych

• analiza aspektów prawnych

• identyfikacja oddziaływań spowodowanych wprowadzeniem PPP

• określenie możliwych wariantów PPP

Należy podkreślić, że przeprowadzenie scopingu powinno odbywać się przy czynnym współudziale zainteresowanych grup społecznych. Wczesne zaangażowanie społeczności w proces decyzyjny przyczyni się do lepszego rozpoznania elementów potencjalnie zagrożonych, a także do zmniejszenia skali mogących wystąpić konfliktów społecznych, a co za tym idzie do zmniejszenia kosztów realizacji proponowanych PPP.
Analizy środowiskowe (stan środowiska a potencjalne oddziaływania PPP)
Analizy środowiskowe są jednym z najistotniejszych etapów wykonywania procedury SOŚ. Dobre rozpoznanie warunków środowiskowych oraz skali i rodzaju oddziaływań PPP pozwala na wybór najlepszych wariantów proponowanych działań, a także na efektywne określenie środków łagodzących te oddziaływania.
Procedura tego etapu może składać się z następujących kroków:

• kreślenie zagadnień podlegających analizie

• określenie jakości dostępnych informacji

• dokonanie oceny aktualnego stanu środowiska

• dokonanie oceny wpływu oddziaływań na środowisko

Określenie środków łagodzących oddziaływania
Na tym etapie następuje ustalenie środków, które wyeliminują lub zminimalizują potencjalne negatywne oddziaływania zidentyfikowane na wcześniejszych etapach procedury. Takie środki łagodzące mogą zawierać propozycje:

• zmian (częściowych) skali, rodzaju lub lokalizacji sugerowanych PPP

• działań informacyjnych i edukacyjnych

• zmian celów przedstawionych PPP

• różnego rodzaju rekompensat

• działań renaturyzacyjnych

Wybór preferowanego wariantu
Ocena proponowanych wariantów nie powinna ograniczać się tylko do oceny fizycznego wpływu działań na określone elementy środowiska, ale powinna rozpatrywać również czynniki zewnętrzne, które mogą mieć wpływ na interpretację i ocenę poszczególnych oddziaływań. Mówiąc o czynnikach zewnętrznych ma się na uwadze:

• aspekty prawne

• ustalenia rządowe

• oczekiwania i preferencje ludności lokalnej

• efektywność planowania i zarządzania w celu złagodzenia potencjalnych zagrożeń poprzez prewencję, redukcję i odszkodowania.

Raport końcowy
Przyjmuje się, że formalny raport ze Strategicznej Oceny Środowiskowej powinien zawierać:

• opis celów przeprowadzonej SOŚ

• omówienie celów proponowanych polityk, planów lub programów

• opis istniejących polityk lub regulacji prawnych mających wpływ na przeprowadzoną SOŚ

• wyjaśnienie procesu ustalania zakresu SOŚ i wynikających z niego wniosków

• omówienie rozważanych wariantów; racjonalne uzasadnienia preferowanej opcji

• opis istniejącego stanu środowiska i obszaru, który może być objęty wpływem proponowanych PPP

• opis znaczących oddziaływań preferowanych wariantów jak i propozycji odrzuconych

• omówienie proponowanych środków łagodzących negatywne oddziaływania PPP

• omówienia monitoringu wdrażanych PPP

• przedstawienie problemów jakie napotkali wykonawcy w trakcie przeprowadzania poszczególnych etapów SOŚ (problemy techniczne, ograniczenia informacyjne, braki teoretyczne związane z metodologią SOŚ)

• przedstawienie sposobów konsultacji i udziału społecznego

• nietechniczne streszczenie

Monitoring wdrażanych PPP
Po wprowadzeniu PPP w życie bardzo często okazuje się, że skutki przyjętych działań są inne od przewidywanych - zmieniają się realia życia, pojawiają się nowe zagrożenia. Aby temu zapobiec należy w trakcie wdrażania PPP wprowadzić różne formy monitoringu realizowanych decyzji. Będą one służyły oszacowaniu efektów podjętych działań, a co za tym idzie pozwolą określić kierunki dalszych studiów i konieczne modyfikacje wdrażanych PPP.

Kryteria kwalifikowania przedsięwzięć

Ujęte są w przepisach — w Rozporządzeniu z 14 lipca 1998 r. w sprawie określenia rodzajów inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska oraz wymagań jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko oraz Rozporządzenie z 14 lipca 1998 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko inwestycji nie zaliczonych do inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska, obiektów oraz robót zmieniających stosunki wodne. Dla prognoz wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania terenu wymagana jest prognoza skutków wpływu ww. ustaleń.

Są objęte procedurami, w których uczestniczą przedstawiciele władz, inwestora oraz innych zainteresowanych stron w tym społeczeństwa. Występują dwie kategorie: inwestycje podlegające obowiązkowo oraz nieobowiązkowo procedurze OOŚ

Ustalanie zakresu oceny

Zakres określony jest w ww. Rozporządzeniach Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 VII 1998 r. Uwzględnione powinny być wpływy inwestycji na wszystkie elementy środowiska.

Sposób ustalania zakresu oceny różni się w poszczególnych krajach. Często ustalany indywidualnie dla poszczególnych inwestycji, w innych krajach uzależniony od rodzaju inwestycji. W wielu krajach zakres ten, ustalany jest z udziałem społeczeństwa.

Analiza wariantowa

Ocena przeprowadzana jest dla wybranego wariantu. Dla OOŚ inwestycji szczególnie szkodliwych, zgodnie z prawem wymagana jest analiza wariantowa (uwzględnienie wariantu „0” — polegającego na niepodejmowaniu inwestycji z punktu widzenia jej wpływu na środowisko i zdrowie ludzi).

Ocena przeprowadzana jest dla kilku wybranych rozwiązań wariantowych oraz „wariantu zerowego”. Warianty poddawane są ocenie a uzyskane oceny są porównywane i wybierany jest najkorzystniejszy wariant.

Odpowiedzialność za opracowanie raportu

Raport opracowany ma być przez rzeczoznawcę z Listy Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. W przypadku oceny oddziaływania na środowisko autostrad w zakresie prognoz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego upoważnieni są biegli z listy MOŚZNiL oraz z listy Ministra Kultury.

Przepisy nie określają wymagań co do opracowania raportu przez rzeczoznawcę. Wykonywana jest ona przez konsultantów lub ekspertów bez formalnych ograniczeń.

Opiniowanie raportu

Nie ma wymagań co do opiniowania raportu OOŚ przez niezależnych specjalistów. Zakłada się, że raport firmowany przez rzeczoznawców z listy MOŚZNiL jest dobry. W przypadku inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oceny opiniowane są przez Komisję ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko powołaną w 1989 r., natomiast dla inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska weryfikacja może być przeprowadzana przez wojewódzkie Komisje (jest ich jednak niewiele). Ponadto organy uzgadniające oraz decydujące przeprowadzają wewnętrzne opiniowanie ocen.

Opiniowanie jest jednym z kluczowych kroków procesu OOŚ realizowanym z udziałem ekspertów oraz społeczeństwa. Przeważnie za opiniowanie raportu odpowiadają agendy rządowe. W niektórych krajach powoływane są specjalne komisje, które sprawdzają przebieg procesu OOŚ.

Udział społeczeństwa

Polskie przepisy nie traktują obligatoryjnie udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych. Istnieje prawnie zagwarantowana możliwość udziału społeczeństwa w procesie OOŚ zgodnie z Regulaminem Komisji ds. OOŚ. Możliwość udziału społeczeństwa w szerokim zakresie — wnoszenie protestu, zarzutu w stosunku do ustaleń projektu zagospodarowania przestrzennego zagwarantowana jest w Ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym.

Natomiast przy realizacji OOŚ określono, że należy zapewnić ochronę interesów osób trzecich. Brak jest jednak wyraˇnego sprecyzowania kwestii konsultacji społecznych i szerokiego udziału społeczeństwa w procedurze OOŚ.

Udział społeczeństwa od początku procedury OOŚ.

Etapy:

• przesyła się społeczeństwu wstępną wersję raportu

• organizacje ekologiczne oraz niezależne inne organizacje proszeni są o opinię na piśmie

Odpowiedzi są analizowane i w stosunku do każdej zespół wykonujący OOŚ zajmuje stanowisko. Jest to zapewnione również w Dyrektywie Rady Wspólnot Europejskich z dnia 97/11/EC — w dokumentacji z oceny przedstawione mają być uwagi do oceny oraz wyniki konsultacji.

Porównanie

Oceny Oddziaływania na Środowisko i Strategiczne Oceny Środowiskowe

Strategiczne Oceny Środowiskowe (SOŚ) i Oceny Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) mają na uwadze te same cele i powinny być ze sobą ściśle związane w obrębie tej samej polityki czy procesu planistycznego. Oparte na wspólnych zasadach składają się z podobnych komponentów przedstawionych w tabeli.

Różnice proceduralne
SOŚ	OOŚ
1. Analizy rozstrzygające czy polityka, plan lub program wymaga formalnej SOŚ na rozpatrywanym etapie planistycznym (screening).	1. Analizy rozstrzygające czy dany projekt wymaga formalnej OOŚ(screening).
2. Określenie zakresu (scoping) i stopnia szczegółowości wykonania SOŚ.	2. Określenie zakresu (scoping) i stopnia szczegółowości wykonania OOŚ.
3. Wykonanie oceny proponowanych działań i wprowadzenie do PPP wymaganych modyfikacji.	3. Wykonanie oceny proponowanego projektu i wprowadzenie do niego odpowiednich modyfikacji.
4. Przygotowanie wstępnego raportu zawierającego propozycje działań. Przedstawienie go do konsultacji ekspertom.	4. Przygotowanie wstępnego raportu zawierającego propozycje działań. Przedstawienie go do konsultacji ekspertom.
5. Publiczne udostępnienie raportu.	5. Publiczne udostępnienie raportu.
6. Wprowadzenie korekt zaaprobowanych przez ekspertów i społeczeństwo.	6. Wprowadzenie korekt zaaprobowanych przez ekspertów i społeczeństwo.
7. Określenie monitoringu wprowadzanych działań i ich oddziaływań środowiskowych. Określenie dalszych ocen środowiskowych (SOŚ i/lub OOŚ) koniecznych do przeprowadzenia w póˇniejszych etapach procesu planistycznego.	7. Określenie monitoringu projektowanej inwestycji i jej oddziaływań środowiskowych.

Różnice metodologiczne
SOŚ	OOŚ
1. Jest oceną polityk, planów lub programów.	1. Jest oceną projektu inwestycji.
2. Jest oceną wpływu środowiska na możliwości i potrzeby planowanych działań.	2. Jest oceną wpływu proponowanej inwestycji na środowisko.
3. Służy do oceny rozwoju obszarów, regionów i sektorów.	3. Służy do oceny specyficznych projektów.
4. Ocenia oddziaływania skumulowane, identyfikuje ich wpływ na rozwój zrównoważony.	4. Ocenia bezpośrednie oddziaływania i korzyści inwestycji.
5. Koncentruje się na utrzymaniu ustalonego poziomu jakości środowiska.	5. Koncentruje się na zmniejszeniu oddziaływań negatywnych inwestycji.
6. Jest całościowym ujęciem problemu, bez szczegółowych analiz.	6. Jest szczegółową oceną inwestycji.

Metody i techniki ocen oddziaływania na środowisko

Wraz z rozwojem działań zmierzających do ochrony środowiska postępował rozwój oraz wykorzystanie metod, które byłyby pomocne dla celów OOŚ. Niektóre instytucje (Bank Światowy, Brytyjski Zarząd Rozwoju w Krajach Zamorskich) wprowadziły precyzyjne wymagania dotyczące stosowania odpowiednich metod. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych można zauważyć wyraˇny wzrost zainteresowania oceną wpływów w wymiarze finansowym, mający na celu wprowadzenie prostej wspólnej jednostki pomiarowej, która pozwoliłaby ocenić finansowe korzyści dla społeczeństwa w związku z realizacją projektu. Obecnie, w metodyce stosowanej w OOŚ nastąpiły jednak zmiany, które uwzględniają nie tylko finansowe korzyści, ale także w coraz większym stopniu opinie grup społecznych zainteresowanych realizacją danej inwestycji.

Metody stosowane w OOŚ, powinny w zadawalający sposób umożliwić wykonanie następujących podstawowych zadań:

• zidentyfikować oddziaływania na środowisko

• umożliwić pomiar zmiennych, wywołujących skutki w środowisku

• ocenić prawdopodobne skutki

• zaprezentować główne wyniki oceny

Metody stosowane na poszczególnych etapach OOŚ

Ocena prowadzona dla różnego rodzaju inwestycji składa się z kilku podstawowych etapów. Wykonanie zadań w poszczególnych krokach procedury umożliwiają odpowiednie metody.

ETAP I — Opis proponowanej zmiany (inwestycji)

Stosowane metody: zestawienia danych, rysunki inżynierskie, analizy równowagi (mass balance analisys), metody produkcji i prognozowania technologicznego, listy kontrolne, konsultacje z urzędami ds. ochrony środowiska, macierze, metody sieciowe, bank danych i systemy korygujące błędy, systemy monitoringu, pomiary przy użyciu różnych technik, ekstrapolacja, modelowanie, mapy, metody nakładkowe, tabele podsumowujące.

ETAP II — Opis istniejących i projektowanych cech środowiska

Stosowane metody: listy kontrolne, konsultacje z urzędami ds. ochrony środowiska, macierze, metody sieciowe, bank danych i systemy korygujące błędy, systemy monitoringu, pomiary przy użyciu różnych technik, ekstrapolacja, modelowanie, mapy, metody nakładkowe, tabele podsumowujące.

Do metod stosowanych dla przestrzennych prognoz zmian środowiska należą: konsultacje z instytucjami zajmującymi się środowiskiem (posiadają one bardziej szczegółowe prognozy), techniki ekstrapolacyjne, ekologiczno - ekonomiczne metody modelowania efektów lokalizacji.

ETAP III — Ocena prawdopodobnego oddziaływania na środowisko

Stosowane metody: modele dyfuzji, modele zużycia zasobów, ocena zakłócenia równowagi środowiska, modelowanie ekologiczne, funkcje strat, pomiary w społecznościach, konsultacje z urzędami, udział społeczny, system miar i rozmiarów oddziaływania, metody nakładkowe, ekspertyzy.

ETAP IV — Porównanie z planami zagospodarowania, polityką i kontrolą dotyczącą środowiska

Stosowane metody: konsultacje z urzędami, sprawdzanie istniejących planów, norm i założeń

ETAP V — Przegląd wariantów proponowanej zmiany

Stosowane metody: jak w etapach I, II, III.

(ETAP VI — Przygotowanie nietechnicznego podsumowania oceny)

Opis wybranych metod i technik OOŚ

Metoda ad hoc

Polega na zwoływaniu ad hoc zespołów ekspertów z określonych dziedzin nauki, których zadaniem jest wskazanie potencjalnych oddziaływań na środowisko społeczno-przyrodnicze rozpatrywanych inwestycji. Przewidują oni rodzaj i wielkość wpływów inwestycji, a także określają jednocześnie planowane kierunki prowadzenia oceny.

Najistotniejszą cechą tej metody jest sposób formalnego zagregowania ocen wykonanych przez poszczególnych specjalistów. Dominują tu dwa sposoby grupowego oceniania: metoda delficka (Delphi) i Technika Grupy Imiennej (Nominal Group Technique).

Metoda delficka charakteryzuje się anonimowością członków grupy, iteracją z kontrolowanym sprzężeniem zwrotnym i statystyczną obróbką wyników.

W Technice Grupy Imiennej istnieje założenie, że wszyscy oceniający zgromadzeni są razem, a procedura oceny przebiega wg następujących etapów:

• cicha ocena przez poszczególnych członków grupy

• prezentacja indywidualnych ocen

• dyskusja zespołowa o każdej ocenie

• przedstawienie oceny zagregowanej

Metody macierzowe

Są to najczęściej stosowane metody ocen oddziaływania na środowisko. Wyróżnia się tutaj podział na macierze przyczynowo-skutkowe i macierze interakcji:

Macierze przyczynowo-skutkowe

Macierze są wykresami siatek, w które wzdłuż dwu osi prostopadłych, w wierszach i kolumnach, wpisuje się, wzdłuż jednej — działania uruchamiane przez realizację zamierzenia, wzdłuż drugiej — wskaˇniki charakteryzujące i opisujące środowisko. Występowanie wzajemnego oddziaływania między dwoma składnikami przeciwstawnych osi zaznacza się we wspólnej komórce siatki w określony sposób. Każdy element macierzy stanowi więc ocenę wpływu wyróżnionej działalności na dany element środowiska — macierze takie przedstawiają powiązania przyczynowo-skutkowe poszczególnych składników. Z reguły nie wykonuje się w nich operacji matematycznych, jednakże możliwe jest przedstawianie ocen w komórkach w skali 10-punktowej, gdzie 1 jest wartością najmniejszą, a 10 oznacza największy stopień oddziaływania. Sumowanie ocen w postaci sum ważonych wzdłuż kolumn lub wiersza daje obraz oceny całego przedsięwzięcia na dany element środowiska lub stopnia uciążliwości jednego wybranego rodzaju działalności. Całkowita suma ocen jest więc przydatna w poszukiwaniu wariantu o minimalnym oddziaływaniu na środowisko.

Najpowszechniej stosowaną macierzą tego typu jest macierz Leopolda. Obejmuje ona 100 rodzajów działalności i 88 elementów środowiska. Na ocenę składa się 8800 cząstkowych ocen poszczególnych rodzajów działań na poszczególne elementy środowiska. W praktyce ocen stosuje się jednak o wiele mniejsze macierze, budowane odpowiednio do skali przedsięwzięcia.

Macierze interakcji

Są szczególnym rodzajem macierzy skutków. Występują w postaci kwadratowej, a poprzez wykorzystanie formalnego aparatu rachunku macierzowego dają możliwość określenia wielkości oddziaływania nie bezpośredniego, ale wtórnego, a przez kolejne ich potęgowanie — oddziaływań dalszych rzędów.

Metody sieciowe

Nazwa ta obejmuje metody, które pozwalają łączyć przyczyny ze skutkami przez identyfikację działań, będących przyczyną, i łączenie ich z czynnikami środowiska, na które oddziałują. Z kolei zmiany tych czynników mogą być przyczynami oddziaływań wtórnych i dalszych rzędów na inne czynniki. Sieć obrazuje w bardziej zrozumiałej postaci system środowiska, w którym skutki oddziaływania przedsięwzięcia rozchodzą się wzdłuż powiązań i przechodzą do kolejnych ogniw sieci, a więc do kolejnych ogniw środowiska. Zastosowanie metody sieciowej polega na zbudowaniu sieci powiązań, a następnie przeanalizowaniu skutków w oparciu o przepływ materii, energii lub informacji pomiędzy poszczególnymi elementami. Opisanie sieci oznacza opisanie skutków w kolejnych elementach.

Metody sieciowe ujmują w bardzo dużym stopniu całość problemów środowiskowych. Są obiektywne i zarazem selektywne, pozwalając na przedstawienie najważniejszych składników środowiska z dużą szczegółowością. Zapewnia to więc precyzję określania pełnych skutków środowiskowych przedsięwzięcia.

Analiza kosztów — korzyści (cost—benefit analysis)

Służy do szacowania opłacalności inwestycji przez porównanie, wyrażonych w jednostkach monetarnych, pozytywnych i negatywnych oddziaływań inwestycji na środowisko społeczno-przyrodnicze. Bierze się tu pod uwagę wszelkie korzyści, jakie płyną ze zrealizowanej inwestycji, a także wszelkie straty jakie z tej przyczyny ponosi środowisko. Metoda ta, pomimo wciąż rozwijanego zaplecza naukowego, nie daje nigdy pełnego odzwierciedlenia rzeczywistego wpływu inwestycji na otoczenie, gdyż zarówno oddziaływania jak i elementy środowiska są wyceniane czysto subiektywnie, często przy niepełnej znajomości systemu społeczno-przyrodniczego.

Technika oceny — nakładanie

Techniki nakładania polegają na przedstawieniu rozmieszczenia przestrzennego poszczególnych parametrów środowiska w serii map na przezroczystych podkładach lub mapach komputerowych. Przez nałożenie całej serii map na siebie otrzymuje się więc obraz korzystnych i niekorzystnych warunków dla danego typu przedsięwzięcia.

Technika oceny — listy kontrolne

Listę, mającą strukturę hierarchiczną, stanowi zbiór wyróżnionych elementów środowiska. Cechuje ją zapewnienie systematyczności i integracji. Za pomocą listy następuje identyfikacja braku lub występowania oddziaływania analizowanego przedsięwzięcia na wyróżnione elementy. Tym samym jakość oceny uzależniona jest od wyboru listy identyfikacyjnej.

Można wyróżnić 4 typy list kontrolnych w zależności od poziomu szacowania oddziaływania: listy bez oszacowania, opisowe, skalowane oraz ważone i skalowane. W dwóch pierwszych zestawia się możliwe do przewidzenia oddziaływania i formułuje według zadanej instrukcji ich identyfikacje oraz oszacowanie opisowe. W trzecim typie oddziaływanie jest szacowane według pewnej przyjętej skali. W przypadku czwartym, dla parametrów środowiska konstruuje się „funkcję wartości”. Funkcja ta transformuje miary danego parametru w jednostki oddziaływania na środowisko, pozwalając odczytywać ich znormalizowane wartości numeryczne. Mnożąc następnie wagi nadane każdemu z parametrów przez odczytane z jego funkcji wartości środowiskowych znormalizowane miary oddziaływania na środowisko i sumując wszystkie iloczyny otrzymuje się znormalizowane oszacowanie oddziaływania.

Jakie wymagania powinna spełniać ocena oddziaływania inwestycji na środowisko

Wymagania jakie powinny spełniać oceny oddziaływania na środowisko określone są w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 lipca 1998 r. w sprawie określenia inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko tych inwestycji (Dz. U. Nr 93, poz. 589).

Zgodnie z nim oceny oddziaływania na środowisko inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska, sporządzane na etapie uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, powinny spełniać następujące wymagania:

1. określać oddziaływanie inwestycji na następujące elementy środowiska: ludzi, świat zwierzęcy i roślinny, powietrze, powierzchnię ziemi i glebę, wody powierzchniowe i podziemne, złoża kopalin, klimat, krajobraz, dobra materialne i dziedzictwo kultury, z uwzględnieniem ich wzajemnych powiązań i oddziaływań,

2. uwzględniać stan środowiska w powiązaniu z istniejącym i planowanym zagospodarowaniem terenu z punktu widzenia nakładania się negatywnych oddziaływań na środowisko,

3. uwzględniać etap budowy, eksploatacji i likwidacji inwestycji wraz z towarzyszącymi jej obiektami i urządzeniami budowlanymi,

4. identyfikować i określać skutki potencjalnych sytuacji awaryjnych,

5. uwzględniać potencjalne skutki transgraniczne,

6. przyjmować za podstawę istniejące dane obserwacyjne i pomiarowe oraz inne informacje dotyczące stanu środowiska i występujących uciążliwości,

7. przedstawiać zastosowane metody oceny i przyjęte założenia, jak również wykorzystane dane o środowisku, a także stwierdzone braki i niedoskonałości w tym zakresie,

8. zawierać streszczenie w języku niespecjalistycznym,

9. przedstawiać zagadnienia w formie opisowej i graficznej.

Oceny te powinny uwzględniać:

1. opis inwestycji, w tym jej położenie i powierzchnię oraz charakterystykę technologii i rozwiązań technicznych,

2. opis stanu środowiska i sposobu zagospodarowania terenu na obszarze potencjalnego oddziaływania inwestycji,

3. opis sposobu korzystania ze środowiska na etapie budowy, eksploatacji i likwidacji inwestycji, wraz z określeniem zużycia wody, kopalin, materiało- i energochłonności, ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów i ścieków, emitowanych zanieczyszczeń, odorów, promieniowania, wibracji oraz zasięgu uciążliwego hałasu (przedstawionego na mapach w odpowiedniej skali),

4. oszacowanie przewidywanych oddziaływań bezpośrednich, pośrednich, krótkotrwałych, odwracalnych i nieodwracalnych inwestycji na poszczególne elementy środowiska i zdrowie ludzi oraz planowane i istniejące zagospodarowanie terenu,

5. opis i analizę skuteczności proponowanych sposobów zminimalizowania ujemnego wpływu na środowisko i zdrowie ludzi, wynikających z aktualnego stanu wiedzy, w tym sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub minimalizacji ich ilości oraz ich usuwania, wykorzystywania lub unieszkodliwiania, z wyodrębnieniem przewidywanego postępowania z odpadami niebezpiecznymi,

6. oddziaływanie inwestycji przy zastosowaniu środków minimalizujących negatywny wpływ na zdrowie ludzi i poszczególne elementy środowiska oraz planowane i istniejące zagospodarowanie terenu w obszarze potencjalnego jej oddziaływania,

7. oszacowanie, czy uciążliwe oddziaływanie inwestycji na środowisko mieści się w granicach terenu, dla którego jednostka organizacyjna wystąpiła o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, a w przypadku niespełnienia tego warunku, dla inwestycji, dla których art. 71 ust. 2 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska dopuszcza ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania - wstępne określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobu korzystania z terenu,

8. koncepcję lokalnego monitoringu,

9. ochronę interesów osób trzecich,

10. wnioski, a w szczególności:

1. do wykorzystania w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym do uwzględnienia w projekcie budowlanym,

2. dotyczące ewentualnej potrzeby wykonania oceny oddziaływania inwestycji po określonym czasie eksploatacji, w celu sprawdzenia skuteczności zastosowanych środków minimalizujących negatywny wpływ na środowisko i zdrowie ludzi,

3. dotyczące sposobu gospodarczego korzystania ze środowiska.

Oceny oddziaływania na środowisko inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi powinny również:

1. identyfikować warianty technologiczne inwestycji i dla porównania - wariant polegający na niepodejmowaniu inwestycji, z punktu widzenia ich wpływu na środowisko i zdrowie ludzi,

2. zawierać porównanie proponowanych rozwiązań technologicznych z innymi stosowanymi w praktyce krajowej lub zagranicznej, z punktu widzenia wyboru czystszej produkcji,

3. określać zagrożenia i korzyści z realizacji inwestycji dla innych użytkowników środowiska, a także dla istniejącej i planowanej zabudowy oraz zagospodarowania terenu.

Oceny oddziaływania na środowisko inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan środowiska, sporządzane na etapie uzgodnienia projektu budowlanego, powinny spełniać następujące wymagania:

1. określać oddziaływanie inwestycji na poszczególne elementy środowiska i zdrowie ludzi przy przyjętym rozwiązaniu technologicznym, ze szczegółowością i dokładnością odpowiednią do posiadanych danych i informacji wynikających z projektu budowlanego i innych informacji uzyskanych po wydaniu decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz z uwzględnieniem sposobu zagospodarowania terenu,

2. brać pod uwagę wnioski zawarte w ocenie oddziaływania na środowisko, sporządzonej na etapie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu,

3. określać metody oceny, przyjęte założenia oraz wykorzystywane dane o środowisku, a także stwierdzone braki i niedoskonałości w tym zakresie,

4. określać stopień i sposób uwzględnienia ustaleń dotyczących ochrony środowiska, zawartych w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz innych rozstrzygnięciach administracyjnych dotyczących ochrony środowiska,

5. uwzględniać ochronę interesów osób trzecich,

6. ustalać, czy uciążliwe oddziaływanie obiektów na środowisko mieści się w granicach terenu, do którego jednostka organizacyjna ma tytuł prawny, a w przypadku niespełnienia tego warunku, dla inwestycji, dla których art. 71 ust. 2 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska dopuszcza ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania - określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobu korzystania z terenu,

7. zawierać wnioski, w szczególności dotyczące koncepcji lokalnego monitoringu oraz wymagań ochrony środowiska w trakcie wykonywania robót budowlanych i eksploatacji inwestycji,

8. zawierać streszczenie w języku niespecjalistycznym.

---