System ubezpieczeń społecznych to sposób uzyskiwania i dystrybucji, przez państwo, środków finansowych niezbędnych do zabezpieczenia obywatelom opieki społecznej i zdrowotnej w formie i w wymiarze akceptowanym przez społeczeństwo.Jego początki (w formie zbliżonej do obecnej) sięgają XIX wieku, kiedy to kanclerz Prus Otto von Bismarck wprowadził system powszechnych ubezpieczeń społecznych wychodząc z założenia, że to państwo jest odpowiedzialne za dobrostan swojego społeczeństwa i że, co bardzo istotne, finansowany przez państwo system przyczynia się de facto do oszczędności finansowych w innych dziedzinach. Ubezpieczenia społeczne istnieją w każdym nowoczesnym państwie jednak różnią się dość znacznie między sobą. Z jednej strony są państwa takie jak np. Szwecja, które mają tak bardzo rozbudowany system socjalny, że bywają określane terminem „socjalistyczny”

 System ubezpieczeń społecznych musi (z definicji) być: powszechny - dotyczyć wszystkich- i co za tym idzie - obowiązkowy. System ten jest też egalitarny - stosujący te same zasady wobec wszystkich.

 Przychody finansowe systemu mogą pochodzić z:

a)  podatków obywateli- system podatkowy

b)  ze osobnej składki ubezpieczeniowej - system ubezpieczeniowy

c)  z obu źródeł - tzw. system mieszany.

System podatkowy finansowania ochrony zdrowia charakteryzuje się tym, że jest:

-kontrolowany przez państwo

-oparty o publicznych świadczeniodawców

-zorganizowany wg jednolitych kryteriów

-nie powiązany z tzw. ryzykiem zdrowotnym

 Powoduje to m.in. następujące problemy i wątpliwości:

 -z jakich podatków: narodowych czy lokalnych powinno się go finansować?

-nie można zapewnić wolnego wyboru świadczeniodawcy bowiem finansowani są tylko -publiczni świadczeniodawcy

-trudno odpowiedzieć czy jednolite kryteria to kryteria społecznie sprawiedliwie?

-można powątpiewać z ww. powodów co do efektywności systemu

System ubezpieczeniowy:

-finansowy przez ubezpieczyciela (płatnika), który regularnie pobiera składkę od swoich ubezpieczonych

-wysokość składki może być uzależniona od ryzyka zdrowotnego

-kryteria różnych ubezpieczycieli mogą być różne

-jest oparty o zasadę solidaryzmu społecznego

 Cechy negatywne tego systemu to:

-brak powiązania wysokości składki z ryzykiem zdrowotnym

-możliwości finansowe maleją z uwagi na malejącą, proporcjonalnie, liczbę osób w wieku produkcyjnym w relacji do osób w wieku nie produkcyjnym co wynika ze zmian demograficznych w społeczeństwie

-brak dobrego (powszechnie uznanego) kryterium alokacji przychodów ze składki

System mieszany łączy obie ww. charakterystyki:

 -korzysta z obu ww. źródeł finansowania

-jest zorganizowany wg jednolitych kryteriów dla wszystkich

-finansuje świadczenia wykonywane przez podmioty zarówno publiczne jak i niepubliczne

-wysokość składki nie jest powiązana z ryzykiem zdrowotnym

 W Polsce instytucje pobierające składki na ubezpieczenie społeczne to ZUS i KRUS.

 Wszędzie główne elementy systemu to opieka zdrowotna i opieka społeczna. Istnieją jednak różne modele finansowania. Jest to bardzo ważne zagadnienie bowiem w ostatnich latach w krajach o wydolnych, dotąd, systemach uwidoczniły się duże problemy ze sprostaniem rosnącym oczekiwaniom społecznym i rosnącym kosztom funkcjonowania, zwłaszcza opieki zdrowotnej.

 Obecnie wiele krajów (w tym najbogatszych) boryka się z problemami związanymi z finansowaniem systemu ubezpieczeń społecznych. Wynikają one głównie z:

 a) dynamicznego wzrostu kosztów opieki zdrowotnej co jest skutkiem ogromnego (ale i kosztownego) postępu technologicznego jaki dokonuje się w medycynie

b) niekorzystnymi zmianami demograficznymi, które powodują, że coraz mniejsza (relatywnie) liczba obywateli zawodowo czynnych wypracowuje finanse na coraz większą (relatywnie) liczbę obywateli będących na utrzymaniu systemu. Są to renciści i emeryci.

System opieki zdrowotnej (inaczej ochrony zdrowia) działa w oparciu o zasadę tzw. rynku regulowanego, którego istotą jest ograniczona i regulowana przez państwo konkurencja o środki finansowe przeznaczone przez płatnika.

 Ubezpieczenia społeczne wraz z pomocą społeczną stanowią podstawowy instrument polityki socjalnej państwa. System ubezpieczeń społecznych obejmuje pracowników najemnych i inne osoby, np. prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

 -Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).

-Realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Metoda gromadzenia kapitału na świadczenia społeczne jest determinowana przez system ubezpieczeń, wybrany w danej instytucji. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy:

System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika. Systemy kapitałowe są znane już od XVI wieku, gdy były stosowane w różnego rodzaju cechach i stowarzyszeniach branżowych. W wielu krajach europejskich już od XVII wieku stosowano lokaty bankowe jako formę zabezpieczenia przyszłości niepełnoletnich dzieci lub osób w podeszłym wieku. Obecnie do ich obsługi są wykorzystywane głównie fundusze oparte o bezpieczne instrumenty inwestycyjne.

System redystrybutywny (repartycyjny) - składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie. Systemy redystrybutywne są wrażliwe na chwilowe zachwiania koniunktury gospodarczej oraz długotrwałe trendy demograficzne. Przewidywany kryzys czysto redystrybutywnego systemu emerytalnego w Polsce był główną przyczyną reformy systemu ubezpieczeń społecznych w 1999 roku.

 Przykładem systemu redystrybutywnego w Polsce jest I Filar emerytalny realizowany przez ZUS, przykładem systemu kapitałowego - II Filar emerytalny realizowany przez OFE.Ubezpieczenia społeczne to rozwiązania prawne, mające na celu zapewnienie środków utrzymania ubezpieczonym i ich rodzinom w przypadkach czasowej lub trwałej niezdolności do pracy, niemożności zarobkowania lub też ograniczenia tej zdolności.

Ubezpieczenia społeczne obejmują:ubezpieczenie emerytalne,ubezpieczenia rentowe,ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa zwane ubezpieczeniem chorobowym, Ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zwane wypadkowym.. Przyznanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, np. zasiłków, emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy, uzależnione jest od opłacania składek na te ubezpieczenia. Tym też różnią się ubezpieczenia społeczne od pomocy społecznej.

Obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych objęte są osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

 -pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,

-osobami wykonującymi pracę nakładczą,

-członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

-osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi,

-osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

-posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego,

-osobami pobierającymi stypendium sportowe,

-pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

-osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

-osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy,

Obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (cd.) objęte są osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

 -osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na staż lub przygotowanie zawodowe,

-osobami duchownymi,

-żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę,

-funkcjonariuszami Służby Celnej,

-osobami odbywającymi służbę zastępczą,

-osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

-osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów i układów zbiorowych pracy,

-osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,

-osobami rezygnującymi z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,

-osobami pobierającymi świadczenie pielęgnacyjne.

Ubezpieczeniom społecznym nie podlegają:

1. obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma charakteru stałego

2. obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w:obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych,urzędach konsularnych,

misjach, misjach specjalnych instytucjach międzynarodowych,

 Sytuacje niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przez wskazane wyżej osoby mogą zmienić umowy międzynarodowe. Stanowią mogą odmienne regulacje.

Zasady podlegania ubezpieczeniom oraz wypłaty świadczeń z tych ubezpieczeń określają szczegółowo przepisy ustaw:

 1.Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych

2.Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

3.Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

4.Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Rodzaje ubezpieczeń społecznych

Ubezpieczenia emerytalne - polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny. Świadczenie pieniężne mające służyć zabezpieczeniu bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej albo utraciły ją w znacznym stopniu oraz nie dysponują innymi źródłami dochodu gwarantującymi możliwość utrzymania się.Emerytura jest to dożywotnie świadczenie pieniężne wypłacane w celu zapewnienia środków utrzymania w razie zaprzestania aktywności zawodowej z powodu osiągnięcia określonego wieku albo/i okresu zatrudnienia. Warunki otrzymania emerytury zależą od daty urodzenia i przynależności do określonej grupy zawodowej.

Odrębne zasady przewidziane są dla trzech grup wiekowych:

 1. urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Osoby z tej grupy wiekowej mają prawo do tzw. starej emerytury wypłacanej wyłącznie przez ZUS. Jej otrzymanie zależy od spełnienia warunku dotyczącego wieku (co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) i wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

 2. urodzonych po 31 grudnia 1948r. Warunkiem otrzymania nowej emerytury jest osiągnięcie określonego wieku, który dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Prawo do tej emerytury nie zależy od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia.Wysokość nowej emerytury będzie zależała od wysokości sumy zgromadzonej na koncie ubezpieczonego prowadzonym przez ZUS oraz wieku, w którym będzie przechodził on na emeryturę.

 3. urodzonych po 31 grudnia 1948r., a przed 1 stycznia 1969r. Osoby urodzone po 1948 roku, a przed 1969 rokiem mogą też przejść na wcześniejsze emerytury na zasadach takich, jakie obowiązują osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. (musiały jednak spełnić warunki do uzyskania emerytury do 31 grudnia 2007 r., nie mogły one przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego albo muszą złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa), a także na tzw. emerytury bez względu na wiek.

 Otwarty fundusz emerytalny (OFE) Stanowi II filar zreformowanego systemu emerytalnego. Jest produktem, który ma zaspokoić potrzebę długoterminowego oszczędzania z myślą o części emerytury z obowiązkowego systemu.

Podstawowe informacje o OFE:

OFE przeznaczone jest dla osób pracujących objętych ubezpieczeniami społecznymi, obowiązkowe dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.

 -Składki Klientów przekazywane są do OFE przez ZUS

-Środki gromadzone w OFE są inwestowane - im wyższa stopa zwrotu funduszu, tym bardziej wzrastają środki gromadzone w OFE na emeryturę

-Środki zgromadzone na rachunku w OFE podlegają dziedziczeniu

-W każdym czasie można zmieniać otwarty fundusz emerytalny, do którego się należy.

Ubezpieczenia rentowe - polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję np. osobom niezdolnym do pracy. Rozróżniamy rentę:

 1.inwalidzką (z tytułu niezdolności do pracy),

2.szkoleniowa-dodatek do renty inwalidzkiej na przekwalifikowanie,

3.rodzinną-jeśli osoba która zmarła pobierała lub była uprawniona do emerytury bądź renty.

 Mogą ją otrzymywać:

 -wdowy/wdowcy,

-sieroty, (dodatkowe zasiłki dla sierot całkowitych)

-rodzice

Ubezpieczenia chorobowe - polegają na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie,

 Ubezpieczenia wypadkowe - polegają na wypłacie określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Do celów statystycznych stosuje się odpowiednie miary zwane wskaźnikami wypadkowości. Najprostszym wskaźnikiem jest liczba wypadków lub poszkodowanych w wypadkach, które miały miejsce w określonym odcinku czasu (rok, kwartał, miesiąc), przykładem jest liczba 85,5 tyś. poszkodowanych w wypadkach przy pracy w 2003 roku.Nie zawsze sama liczba wypadków w pełni odzwierciedla stan bezpieczeństwa w badanym obszarze.
Dlatego w zależności od tego, co należ zobrazować stosuje się np.:

-wskaźniki częstości wypadków,

-wskaźnik ciężkości wypadków,

-wskaźnik absencji wypadkowej.

Składki:

 -Ubezpieczenia emerytalne: 19,52% podstawy wymiaru składki (płatnik i ubezpieczony opłacają po połowie).

-Ubezpieczenia rentowe: 13% podstawy wymiaru składki (płatnik i ubezpieczony opłacają po połowie); od 01.07.2007 obowiązuje obniżona składka: 10%, przy czym ubezpieczony płaci 3,5%, natomiast płatnik - 6,5%. Od 2008 obowiązuje 6% przy czym ubezpieczony płaci 1,5%, płatnik 4,5%.

-Ubezpieczenia chorobowe: 2,45% podstawy wymiaru składki (opłacane przez ubezpieczonego). -Ubezpieczenia wypadkowe: 0,67% do 3,60% podstawy wymiaru składki (ogólno przyjęta stawka to 2,45%, opłacane przez płatnika).

Zasady ubezpieczenia zdrowotnego

 Problematyka zdrowotna jest jednym z najistotniejszych elementów polityki każdego państwa, dlatego tez jednym z podstawowych zadań państwa jest zorganizowanie takiego systemu ochrony zdrowia, który gwarantowałby poczucie bezpieczeństwa w przypadku choroby, a także stwarzał warunki do prowadzenia profilaktyki oraz działalności prozdrowotnej [1].

 W dniu 6 lutego 1997 r. przyjęta została ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym powołująca instytucję kas chorych.

 Reformowanie sektora ochrony zdrowia rozpoczęło się 1 stycznia 1999 roku poprzez wprowadzenie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

 Powszechne ubezpieczenie w Narodowym Funduszu Zdrowia

 ubezpieczeniu zdrowotnym. Ustawa wprowadziła zasadnicze zmiany w instytucji płatnika. Funkcjonujące dotychczas 16 Regionalnych Kas Chorych i Branżowa Kasa Chorych dla Służb Mundurowych zostały przekształcone w jedną instytucję - Narodowy Fundusz Zdrowia. Wprowadzono ujednolicone zasady finansowania świadczeń zdrowotnych oraz starano się stworzyć warunki zapewniające równy dostęp do świadczeń zdrowotnych dla ubezpieczonych na terenie całego kraju.

Narodowy Fundusz Zdrowa jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną i zarządza środkami finansowymi pochodzącymi w głównej mierze ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. Rocznie Fundusz dysponuje kwotą ok. 35-36 miliardów złotych.
Głównym źródłem finansowania systemu jest ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Obywatele obciążeni sąobowiązkową składką ubezpieczeniową zależną od dochodu, która odprowadzana jest do instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (NFZ). Fundusz zawiera ze świadczeniodawcami kontrakty na udzielanie świadczeń zdrowotnych dla ubezpieczonych

 Ubezpieczenie zdrowotne obejmuje osoby posiadające obywatelstwo polskie i zamieszkujące na terytorium Polski oraz cudzoziemców, którzy przebywają na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej z prawem do pracy, karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu, jeżeli:

 -podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego,

-ubezpieczają się dobrowolnie.

Ubezpieczonymi są także zamieszkujący na terytorium Polski członkowie rodziny osób objętych obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem zdrowotnym oraz osoby posiadające obywatelstwo polskie, nie zamieszkujące na terytorium Polski, jeżeli są objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi.  Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne obejmuje osoby, które nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

 

Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne obejmuje również:

 -cudzoziemców, będących studentami i słuchaczami studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce,

-cudzoziemców, będących członkami zakonów oraz alumnami wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantami, nowicjuszami i juniorystami zakonów i ich odpowiedników, jeżeli przebywają na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej lub posiadają kartę stałego pobytu lub kartę czasowego pobytu.

 Przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego następuje na pisemny wniosek osoby zainteresowanej złożony w NFZ. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje z dniem określonym w umowie zawartej z danym oddziałem NFZ. Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne ustaje z dniem rozwiązania umowy lub po upływie 30 dni nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek na to ubezpieczenie, chyba że zaległość nie przekracza równowartości miesięcznej kwoty składki.

Składki:

 W Polsce obowiązuje system ubezpieczeniowo - podatkowy finansowania ochrony zdrowia. Istnieje bowiem wiele kategorii osób, za których składkę pokrywa budżet państwa (podatnicy). Są to np.: bezrobotni, osoby pobierające zasiłki i zapomogi.

 Składka zdrowotna - wynosząca obecnie 9% podstawy naliczania jest w tylko części (7,5% podstawy) odpisywana od podatku. Pozostałe 1,5% jest więc de facto dodatkowym obciążeniem fiskalnym obywatela.

 Polski system ubezpieczeń zdrowotnych składa się z 3 podstawowych elementów, którymi są:

- ubezpieczony - świadczeniobiorca

- ubezpieczyciel (płatnik)

- dostawca świadczenia medycznego - świadczeniodawca

 4-ty ważny element jakim są aptekarze i ich apteki nie jest formalnie związany (umową) z płatnikiem. Powoduje to ogromne koszty refundacji leków rzędu 7 mld zł rocznie w skali kraju ponoszone przez płatnika. Pacjenci dodatkowo dopłacają ok. ½ tej kwoty z własnych kieszeni.

Dodatkowo w Polsce ochrona zdrowia jest finansowana przez Ministra Zdrowia i przez samorządy lokalne w zakresie programów profilaktycznych.

 Składka nie zależy od ryzyka zdrowotnego ale od wysokości zarobków. Zależy też od przynależności do grupy zawodowej - np. rolnicy płacą stawkę KRUS obliczaną wg wartości ½ kwintala żyta za każdy tzw. hektar przeliczeniowy użytków rolnych będących w ich posiadaniu.

 Polska ze swoją składką 9% jest krajem o jednym z najgorzej finansowanych systemach ochrony zdrowia per capita. Podstawowa stopa składki systematycznie wzrastała od 7,5% w 1999 do 9,00% w 2008r (w tym tylko 7,75% odliczane jest w podatku dochodowym). Od 2003 r. każdy wzrost składki powyżej 7,75% jest finansowany z dochodów netto podatnika.

 -Składki na ubezpieczenie zdrowotne rosną w bieżącej dekadzie szybciej niż PKB oraz dobrobyt społeczny.

-Świadczy to o znacznym wysiłku włożonym przez społeczeństwo w poprawę finansowania ochrony zdrowia.

-Fakt ten powinien być zauważony, nawet jeśli wysiłek ten nie spełnia oczekiwań sektora zdrowia.

 Relatywnie szybki wzrost składek nie musi się pokrywać ze wzrostem przychodów z innych źródeł, np. z budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

 Paradoksem jest fakt, że względnie szybkiemu wzrostowi środków finansowych towarzyszy umacniające się w sektorze zdrowia przekonanie o kryzysie finansowym.

 Paradoks ten może sugerować, że znaczna część obecnych problemów wiąże się ze spadkiem udziału środków publicznych w przychodach uzupełniających składkę lub ma naturę pozafinansową, związaną z zaburzeniami systemowymi w ochronie zdrowia.

gromadzeniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obywateli oraz dystrybucją świadczeń (np. emerytur, rent, zasiłków chorobowych lub macierzyńskich) w wysokości i na zasadach ustalonych przez parlament i rząd.

 Do podstawowych zadań ZUS określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych należą m.in.:

 a) stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,

b) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń,

c) wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

d) prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczeniowych i kont płatników składek,

e) dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz środkami Funduszu Alimentacyjnego,

f) kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy,

g) realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych,

h) popularyzacja wiedzy o ubezpieczeniach społecznych.

 Zakład wykonuje również zadania określone w innych ustawach lub zlecone przez inne instytucje, np. gromadzi dane osobowe płatników składek dla Narodowego Funduszu Zdrowia lub identyfikuje składki przesyłane na indywidualne konta w Otwartych Funduszach Emerytalnych. . Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jest państwową jednostką organizacyjną o osobowości prawnej z siedzibą w Warszawie.

Do najważniejszych zadań ZUS-u należy:

 -realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych,

-dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz Funduszu Alimentacyjnego,

-realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych,

-opracowywanie aktualnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych,

-kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych,

-kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - jest instytucją państwową odpowiedzialną za ubezpieczenia społeczne rolników. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) jest instytucją zajmującą się obsługą rolników w sprawach dotyczących:

- obejmowania ich ubezpieczeniem społecznym,

- opłacania składek na to ubezpieczenie,

- przyznawania i wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń: emerytalno-rentowego oraz wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zajmuje się także prowadzeniem dobrowolnej, nieodpłatnej rehabilitacji leczniczej dla osób uprawnionych do świadczeń, zagrożonych niezdolnością do pracy bądź trwale lub okresowo niezdolnych do pracy w gospodarstwie rolnym.

KRUS realizuje też wiele dodatkowych zadań zleconych

przez państwo: m.in.:

 1. wypłaca:krajowe renty strukturalne, zasiłki rodzinne, zasiłki pielęgnacyjne, świadczenia kombatanckie dla inwalidów wojennych,

 2. obsługuje ubezpieczenie zdrowotne rolników, ich domowników, emerytów i rencistów, członków ich rodzin emerytów i rencistów, pełniąc zarazem na rzecz Narodowego Funduszu Zdrowia funkcję płatnika składek na to ubezpieczenie.

 W ubezpieczeniu społecznym rolników funkcjonują na odrębnych zasadach finansowych dwa rodzaje ubezpieczenia:

 -ubezpieczenie emerytalno-rentowe, finansowane w przeważającej części z dotacji budżetowej, uzupełnionej dochodami ze składek ubezpieczonych rolników;

-ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie, realizację świadczeń z tego ubezpieczenia gwarantują jedynie składki od rolników, gromadzone w Funduszu Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Fundusz ten jest osobą prawną, funkcje zarządu pełni z urzędu Prezes KRUS, pod nadzorem Rady Rolników.

Świadczenia ZUS

Zasady ogólne : Uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy uzależnione jest od spełnienia łącznie następujących warunków:

1.Istnienia niezdolności do pracy,

2.Posiadania wymaganego, stosownie do wieku ubezpieczonego okresu składkowego i nieskładkowego,

3.Powstania niezdolności do pracy w określonym ustawą okresie składkowym lub nieskładkowym albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolność do pracy-w rozumieniu art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

Renta z tytułu niezdolności do pracy: Warunki nabywania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz zasady ustalania jej wysokości określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych( FUS)

Kogo uważa się za niezdolnego do pracy?

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

1. Za całkowicie niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

2 Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

3. Za niezdolną do samodzielnej egzystencji uważa się osobę, która wskutek naruszenia sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Niezdolność do pracy może być orzeczona na okres nie dłuższy niż 5 lat. Jedynie w przypadku, gdy według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, niezdolność może być orzeczona na okres dłuższy.

Osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej 5 lat w przypadku zgłoszenia wniosku o przedłużenie prawa do renty na dalszy okres, może być orzeczona niezdolność do pracy na okres dłuższy niż 5 lat i nie dłużej niż do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki świadczenie to zostało przyznane.

Komu przysługuje renta?

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. Jest niezdolny do pracy,

2. Ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3. Niezdolność do pracy powstała w wymienionych w ustawie okresach składkowych( np.. Ubezpieczenia, zatrudnienia) lub nieskładkowych (np.. W okresie pobierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego), albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem długookresowym, przysługującym ubezpieczonemu - po spełnieniu także innych warunków, związanych z ubezpieczeniem - w razie utraty lub ograniczenia jego zdolności do pracy zarobkowej.

Samo naruszenie sprawności organizmu nie stanowi podstawy przyznania renty. Przyznanie tego świadczenia powiązane jest z brakiem pozytywnych rokowań dotyczących odzyskania zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy, podjęcia innej pracy.

W miejsce renty inwalidzkiej wprowadzona została renta z tytułu niezdolności do pracy, a dotychczasowe grupy inwalidztwa (I, II, III )zastąpiła całkowita lub częściowa niezdolność do pracy.

Ustalenie przewidywanego okresu niezdolności do pracy ( renta okresowa, renta stała) - Stopień stwierdzonej niezdolności do pracy oraz przewidywany okres tej niezdolności przesądzają o wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy oraz o okresie, na jaki ta renta będzie przyznana.

Renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana jako:

1.Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,

2. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.

Całkowita niezdolność do pracy Przysługuje ubezpieczonemu, który utracił zdolność wykonywania jakiejkolwiek pracy

Częściowa niezdolność do pracy Przysługuje ubezpieczonemu, który w znacznym stopniu utracił zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

RENTA OKRESOWA Przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli jego niezdolność do pracy zostanie przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską uznana za okresową

RENTA STAŁA Przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli jego niezdolność do pracy zostanie przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską uznana za trwałą.

Kiedy ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym - Wymagany do nabycia prawa do renty okres składkowy i nie składkowy uzależniony jest od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy. Wymieniony warunek uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1 rok - jeśli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat

2 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku 20 - 22 lat

3 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku 22 - 25 lat

4 lata - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku 25 - 30 lat

5 lat - jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat

Ustalając okres składkowy i nieskładkowy uwzględnia się m. in.: Okresy pracy i innej działalności zawodowej podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego,Okresy służby w Wojsku Polskim, Policji ( Milicji Obywatelskiej), w UOP ( w organach bezpieczeństwa publicznego), w Straży Granicznej, Służbie Więziennej i w Służbie Celnej. Okresy pobierania zasiłków z Funduszu Pracy,Okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego,Okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki.

Przy ustalaniu prawa do renty oraz obliczania jej wysokości, okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, okres ten może zostać uzupełniony okresem ubezpieczenia społecznego rolników, za który została opłacona składka

Jeśli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego

( odpowiednio do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy) okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania tego okresu uważa się za spełniony, jeśli został on zgłoszony do ubezpieczenia społecznego przed ukończeniem 18 lat życia, albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy bądź z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

W przypadku ubezpieczonego całkowicie niezdolnego do pracy, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny, nie obowiązuje wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym terminie.

Ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustala się bez warunku udokumentowania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Niezdolność do pracy powinna powstać nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów wymienionych w art.. 57 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak ustala się podstawę wymiaru emerytury dla osób uprawnionych już wcześniej do renty z tytułu niezdolności do pracy

Osoby, które w dniu ubiegania się o emeryturę były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy ( zwanej dalej rentą), do obliczenia podstawy wymiaru emerytury mogą wskazać:

1.Zwaloryzowaną podstawę wymiaru renty, albo

2.Zarobki z okresu: 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę, lub Dowolnych 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę.

Mogą to być:Inne zarobki, tj. uzyskane w innym okresie niż te, które przyjęto do obliczenia podstawy wymiaru renty, albo

Te same zarobki, jakie zostały przyjete do obliczenia podstawy wymiaru renty, jeśli można je przyjąć do ustalenia podstawy wymiaru emerytury

Co to jest renta szkoleniowa?

Renta szkoleniowa przysługuje osobie spełniającej warunki do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, wobec której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Renta szkoleniowa przysługuje przez okres 6 miesięcy, jednakże okres ten może ulec skróceniu lub wydłużeniu. Maksymalny okres pobierania tej renty nie może przekroczyć 36 miesięcy.

Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz słuzby.

ŚWIADCZENIA

Jednorazowe odszkodowania za wypadki przy pracy z tytułu uszczerbku na zdrowiu

Jednorazowe odszkodowania za wypadki przy pracy z tytułu uszczerbku na zdrowiu od 1 kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r.  wynoszą:Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu - 495 zł

Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych - 495 zł Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego - 8 670 zł Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty - 8 670 zł Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty - 44 590 zł Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko - 22 295 zł Gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty - 44 590 zł oraz 8 670 zł - z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci

Zasiłek pogrzebowy Wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi 200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalno - rentowych ( decyduje data zgonu)

Od 1 września 2007 r. wynosi 5 288,68zł.

Wymagane dokumenty

Podstawowymi dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku pogrzebowego są:

-wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12 )

-skrócony odpis aktu zgonu

-oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku - kopie rachunków potwierdzone przez bank.

-dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane).

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje.

ZASIŁEK CHOROBOWY przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby nie dłużej niż 82! dni, a jeżeli niezdolność spowodowana została gruźlicą nie dłużej niż 270 dni. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, 70% podstawy wymiaru zasiłku - za okres pobytu w szpitalu.

Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy:

-Przypada w okresie ciąży

-Powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi ich pobierania

-Powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy

-Powstała wskutek wypadku przy pracy ( odrebna ustawa)

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, wyłączając dni wolnych od pracy.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje:

Za okresy niezdolności do pracy przypadające w czasie:

• Urlopu bezpłatnego

• Urlopu wychowawczego

• Tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności

ŚWIADCZENIE REHABILITACYJNE

Przysługuje maksymalnie przez okres 12 miesięcy po wykorzystaniu zasiłku chorobowego.

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego wynosi:

1.90 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego - za okres pierwszych 3 miesięcy

2. 75 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego - za pozostały okres

3. 100 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego - w określonych przypadkach:

• Jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży

• Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana jest wypadkiem przy pracy

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:

-urodziła dziecko,

-przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10 roku życia na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,

-przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10 roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem. Zasiłek macierzyński jest wypłacany przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Okres ten od 19 grudnia 2006 r. wynosi:

-18 tygodni (126 dni) - przy pierwszym porodzie,

-20 tygodni (140 dni) - przy każdym następnym porodzie,

-28 tygodni (196 dni) - w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu,

-18 tygodni (126 dni) - w razie przyjęcia dziecka na wychowanie, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia; okres urlopu nie może być krótszy niż 8 tygodni (56 dni).

Podstawa wymiaru

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.

Wysokość zasiłku

Zasiłek macierzyński wynosi 100% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8., chorym dzieckiem w wieku do lat 14. lub innym chorym członkiem rodziny (za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat). Prawo do zasiłku przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, a zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem do lat 8. i chorym dzieckiem do lat 14., albo 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innymi chorymi członkami rodziny.

Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn i bez względu na liczbę członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę.

W przypadku sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2, zasiłek opiekuńczy przysługuje nawet wówczas, gdy są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę.

Podstawa wymiaru

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.

Wysokość zasiłku

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80% wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

---