PODSTAWY EKONOMII

Potrzeby i ich zaspokajanie

Potrzeba - brak czegoś, co wprowadza człowieka w nieporządny stan i motywuje do działań mających na celu likwidację tego stanu. Badaniem roli potrzeb w życiu człowieka i sposobami ich zaspokajania zajmował się wybitny amerykański psycholog Abraham Maslow. Skonstruował on piramidę potrzeb:

samorealizacji

potrzeba uznania, szacunku

potrzeby społeczne (ufilizacja)

potrzeby bezpieczeństwa

potrzeby fizjologiczne

Sposoby zaspokajania potrzeb

1. dobra

2. usługi

Dobrami nazywa się wszelkie środki materialne, którym można przyporządkować odpowiednie cechy fizyko-chemiczne, czyli określić masę kolor wagę.

Rodzaje dóbr:

I ze względu na możliwość pozyskania:

a.) dobra wolne: powietrze, słońce, światło itp.

Cechy: występują w przyrodzie w nieograniczonej ilości, nie mają konkretnego właściciela, nie są wynikiem gospodarowania, nie są towarem

b.) dobra ekonomiczne np. odzież, słodycze, mieszkanie, buty, meble, komputer, mąka

Cechy: są wytwarzane przez ludzi w procesie gospodarowania, do ich wytworzenia wykorzystywane są zasoby czynników wytwórczych, czyli ziemia, praca, kapitał, ich ilość jest nie wystarczalna, aby zaspokoić zmienne i nieograniczone potrzeby

II ze względu na przeznaczenie dóbr ekonomicznych

a.) dobra konsumpcyjne np. chleb, buty, mieszkanie, meble, telewizor itp.

Cechy: bezpośrednio zaspokajają potrzeby ludzi, ich ilość jest niewystarczająca, aby zaspokoić zmienne i nieograniczone potrzeby ludzi

b.) dobra produkcyjne np. maszyna do szycia, wiertarka, ziarno zbóż, tkaniny, ropa naftowa

Cechy: służą do wytwarzania innych dóbr, podlegają dalszemu przetworzeniu

III ze względu na właściciela dóbr ekonomicznych

a.) dobra prywatne np. rower, samochód, dom

Cechy: ich posiadanie jest związane z przeniesieniem praw własności w momencie nabycia ich kupującego, są dostępne tylko dla właścicieli

b.) dobra publiczne np. oświetlenie ulic, wyposażenie parku, komunikacja miejska

Cechy: ich właścicielem jest rząd lub organ samorządu terytorialnego np. gmina, powiat, są użytkowane jednocześnie przez całe społeczeństwo, płacimy za nie pośrednio uiszczając podatki, z ich konsumpcji nie można nikogo wykluczyć

Pomiędzy dobrami zachodzi związek:

1. komplementarność - związek komplementarności polega na uzupełnianiu się różnych dóbr w celu zaspokajania danej potrzeby. Oznacza to, że zakup jednego dobra wywołuje potrzebę zakupu drugiego (innego) dobra komplementarnego np. samochód - paliwo, pióro - atrament, DVD - płyta itp.

2. substytucyjność - związek substytucyjności polega na tym, że ta sama potrzeba może być zaspokajana przez różne dobra zastępujące się np. chleb - bułka, masło - margaryna, kaseta video - płyta DVD, lek zagraniczny - lek polski itp.

Usługi - świadczenia użytecznych czynności niezwiązanych z wytwarzaniem

Wyróżniamy:

1. usługi materialne (produkcyjne) - świadczone wtedy, gdy działalność człowieka skierowana jest na konkretne dobro np. naprawa obuwia, czyszczenie garderoby

2. usługi niematerialne (ich rola systematycznie wzrasta):

- przekazy wiedzy i informacji

- dostarczanie rozrywek

- porady lekarskie i prawne

- finanse i ubezpieczenia

- administracja państwowa i ochrona porządku publicznego

- kultura fizyczna

Rzadkość zasobów czynników wytwórczych i ich konsekwencje.

Do prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne są zasoby ekonomiczne, czyli takie, które nadają się do produkcji dóbr i świadczenia usług

Rodzaje zasobów ekonomicznych

(czynników wytwórczych)

1. naturalne

- odnawialne

- nieodnawialne

2. kapitałowe

- rzeczowe

- finansowe

3. ludzkie

Zasoby naturalne - utożsamiane są z ziemią, a szerzej z przyrodą np. środowisko naturalne, lasy, zasoby wody, bogactwo mineralne klimat

Ziemia jest specyficznym czynnikiem wytwórczym. Nie jest wytworem pracy ludzkiej, ale człowiek może poprawić jej własności. Jej ilość jest ograniczona i nieodnawialna. Ziemia jest również nie przemieszczalna (danej działki ziemi nie można przenieść w inne miejsce). Racjonalne uprawianie ziemi powoduje, że ziemia nie zużywa się, ale zasoby surowców naturalnych takich jak ropa naftowa, węgiel, gaz ziemny w większości są nieodnawialne.

Do zasobów odnawialnych należy: ciepło słoneczne, woda, gleba, powietrze.

Zasoby kapitałowe rzeczowe - dobra produkcyjne służą do wytwarzania innych dóbr. Ich przykładem mogą być: autostrady, budynki, linie produkcyjne, maszyny do szycia, wiertarka, dźwig oraz służące dalszemu przetworzeniu np. ziarno zbóż przeznaczone na siew, tkaniny, mąka, ropa naftowa.

Zasoby kapitałowe finansowe - różnego typu środki finansowe np. środki pieniężne i papiery wartościowe (akcje, obligacje).

Zasoby ludzkie - praca związana z czynnikiem ludzkim jest potencjałem fizycznym i zdolnościami umysłowymi, które możemy wykorzystać w procesie produkcji. Zasoby pracy nazywamy zasobami kapitału ludzkiego. Ważne jest analizowanie pracy od strony ilościowej (liczba osób w wieku produkcyjnym) i jakościowej(jakość i wydajność pracy pracownika)

Czynnikiem coraz bardziej docenianym i zaliczanym do zasobów ekonomicznych jest przedsiębiorczość. Nazywana jako zdolność do zarządzania czynnikami wytwórczymi, umiejętność podejmowania ryzyka i odpowiedzialności, znajdowania okazji do osiągania wyników korzystnych dla danego przedsiębiorcy.

Zjawisko rzadkości i jego konsekwencje

Koszt alternatywny - wartość preferowanej aczkolwiek niewykorzystanej alternatywy, ma charakter subiektywny

Zasobów czynników wytwórczych wykorzystywanych w produkcji dóbr i świadczeniu usług jest zawsze mniej niż wynosi zapotrzebowanie. Potrzeby każdego społeczeństwa są nieograniczone i zmienne. Natomiast zasoby ziemi, pracy i kapitału są rzadkie (problem rzadkości w ekonomii)

Ograniczona ilość zasobów ekonomicznych = ograniczona ilość dóbr i usług

Rzadkość w ekonomii oznacza, że wyprodukowana ilość dóbr i usług jest zbyt mała, aby zaspokoić nieograniczone potrzeby człowieka. Nasze potrzeby rosną zdecydowanie szybciej niż możliwości ich zaspokajania. Społeczeństwo stawia pytania:

I. Jakie dobra należy produkować i w jakich ilościach?

II. Jak powinno się produkować dobra, czyli kto, z jakich zasobów i za pomocą jakiej technologii?

III. Dla kogo mają być wytwarzane dobra?

IV. Kiedy je produkować?

Gospodarowanie jest sztuką dokonywania wyborów w produkcji i dystrybucji dóbr i usług w sytuacji rzadkości czynników wytwórczych.

Popyt rynkowy - prawo popytu

Elementy rynku:

- popyt

- podaż

- cena

Popyt - ilość towarów, jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie i po określonej cenie (zapotrzebowanie poparte chęcią zakupu)

Prawo popytu głosi, że jeżeli cena danego dobra lub usługi wzrasta popyt na to dobro lub usługę maleje ceteris paribus zaś, jeżeli cena danego dobra lub usługi maleje popyt na to dobro lub usługę rośnie ceteris paribus.

P

P_1­ --------------------------

D₁

D

D₂

Q₁ Q

Czynniki wpływające na popyt:

- dostępność

- jakość

- cena dóbr komplementarnych (uzupełniających np. samochód i paliwo)

- cena dóbr substytucyjnych (zamienne np. masło i margaryna)

- dochód nabywców

- liczba nabywców

- preferencje nabywców

- upodobania

- moda

CETERIS PARIBUS - pozostałe czynniki pozostają niezmienne

Na popyt patrzymy okiem konsumenta, zaś na podaż patrzymy okiem producenta.

Zadanie

W jednym ze sklepów spożywczych spytano 10 przypadkowych klientów: Ile batonów „Agatka” byliby skłonni kupić w ciągu dnia przy różnych cenach. Wynik sprzedaży przedstawia tabela:

„Agatka” w zł	Ilość nabywanych szt.
5,50	20
5,00	25
4,50	30
4,00	35
3,50	40
3,00	45
2,50	50

Na podstawie danych:

1. oblicz ilość nabywaną ogółem - 175 szt.

2. sporządź wykres obrazujący popyt na batony „Agatka:

3. uzupełnij luki w tekście, wpisując odczytane z wykresu dane liczbowe oraz wybierając odpowiednią odpowiedź

„Dane dla krzywej D wskazują, że przy cenie 5 zł konsumenci są gotowi kupić 10 szt. batonów „Agatka”. A przy cenie 3 zł 35 szt. Zmiana ta stanowi wzrost popytu.”

Podobny sondaż przeprowadzono pól roku później po podwyżkach w sferze budżetowej.

„Agatka” w zł	Ilość nabywanych szt.
5,50	10
5,00	15
4,50	20
4,00	25
3,50	30
3,00	35
2,50	40

Ilość nabywana ogółem - 245 szt.

Podaż - ilość towarów, jaką dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie i po określonej cenie (ilość dóbr i usług znajdujących się na rynku)

Prawo podaży głosi, że wraz ze wzrostem ceny podaż rośnie zaś ze spadkiem ceny podaż maleje.

P

S₁

S

S₂

P_1­------------------------

Q₁ Q

Czynniki wpływające na podaż:

- zmiany cen czynników wytwórczych

- liczba przedsiębiorstw w branży

- obciążenie podatkowe

- urodzaj w rolnictwie

- odkrycia nowych surowców

- charakter terytorialny

- koszty wytworzenia

- nowe technologie

Równowaga rynkowa

Funkcjonowanie mechanizmu rynkowego:

1. nadwyżka

2. równowaga

3. niedobór

Równowaga rynkowa jest sytuacją, w której nie występuje tendencja do zmiany ceny ilości nabywanej i ilości oferowanej.

Graficznie równowagę na rynku danego dobra wyznacza punkt przecięcia krzywych popytu i podaży.

cena

S

nadwyżka

R

P₁ -------------------------

niedobór

D

Q_1­ ilość

Gdy cena dobra jest wyższa niż cena rynkowa ma miejsce nadwyżka rynkowa, czyli ilość oferowana przewyższa ilość nabywaną.

Gdy cen dobra jest niższa od ceny równowagi ma miejsce niedobór rynkowy, czyli ilość nabywana przewyższa ilość oferowaną.

Cena maksymalna - to cena, powyżej której dane dobra nie mogą być sprzedawane, jest ona niższa od centy równowagi

Cena minimalna - to cena, poniżej której dane dobro nie może być sprzedawane, jest ona wyższa od ceny równowagi.

Rynek pracy

Przedmiotem transakcji na rynku poza dobrami i usługami są zasoby: ludzkie, kapitałowe i naturalne.

Stronę popytu na rynku pracy reprezentują pracodawcy, decydują się oni na nabycie określonej ilości pracy, w zależności od stawki płacy oraz innych czynników takich jak:

- wydajność pracy

- popyt na wytwarzane przez pracownika produkty oraz ich ceny

Jeżeli założymy, że wszystkie czynniki poza stawką płacy nie ulegną zmianie to popyt na pracę jest odwrotną zależnością stawki płacy i ilości pracy.

Prawo popytu na pracę informuje, że przy wyższym poziomie płac pracodawcy zatrudniać będą mniej pracowników niż przy niższym i odwrotnie C.P.

Graficzna forma prezentacji wpływu czynników poza płacowych na popyt na pracę jest przesunięcie krzywej popytu w prawa lub lewą stronę.

Stronę podaży na rynku pracy reprezentują pracownicy poszukujący zatrudnienia, oferują oni określone ilości pracy w zależności od poziomu stawki pracy oraz innych czynników takich jak:

- wartość czasu wolnego

- warunki pracy u innych pracodawców

- korzyści niepieniężne z pracy (satysfakcja)

Jeżeli założymy, że wszystkie czynniki poza stawką płacy nie ulegną zmianie to podaż pracy jest dodatnią zależnością stawki płacy i ilości oferowanej pracy.

Prawo podaży informuje, że przy wyższym poziomie płac pracownicy chętniej będą się zatrudniać niż przy niższym i odwrotnie C.P.

Graficzną forma ilustracji wpływu czynników poza płacowych na podaż pracy jest przesunięcie krzywej popytu w prawą lub lewą stronę.

Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy występuje wówczas, gdy ilość oferowana i nabywana pracy zrównają się ze sobą przy określonej stawce płacy.

Graficzną ilustracją pracy jest punkt przecięcia krzywej popytu na pracę z krzywą podaży pracy.

Obecnie w Polsce obowiązuje pracodawców określona ustawowo płaca minimalna w 2009 r.-1.276 zł brutto, w 2010 r.-1.317 zł brutto. Jest ona ustalana w celu zabezpieczenia minimum socjalnego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy. (Ustawa z 23 grudnia 1990 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w sferze budżetowej - Dz. U. nr 110 poz. 1255 z późniejszymi zmianami).

Zasoby ludzkie = pracujący + bezrobotni

Zadanie

Popyt na pracę jest popytem pochodnym, ponieważ wynika on z popytu na produkty, do wytworzenia, których jest on wykorzystywany. W miarę wzrostu cen wytwarzanych przez pracowników dóbr, popyt na pracę rośnie, natomiast wzrost wydajności pracy zatrudnionych obniża popyt na pracę. Pracownicy poszukujący zatrudnienia na rynku pracy decyzje swoje uzależniają od stawki płacy, korzyści niepieniężnych z pracy, wartości czasu wolnego, a także od preferencji w zakresie własnego rozwoju, potrzeby samorealizacji, czy niesienia pomocy innym. Jak widać poza czynnikami ekonomicznymi o aktywności zawodowej decydują też potrzeby natury psychologicznej czy społecznej. Równowaga na rynku pracy występuje wówczas, gdy przy określonej stawce płac ilość oferowana pracy jest równa ilości nabywanej. Jeżeli ilość oferowana przewyższy ilość nabywaną wystąpi nadwyżka zasobów ludzkich.

Zadanie

Refleksje	Przyczyny
		ekonomiczne	psychologiczne	społeczne
chcę kupić samochód	+
jestem z siebie dumny, gdy wytwarzany przeze mnie produkt nabiera kształtów		+
gdy skończę jakąś pracę czuję się użyteczny i sprawia mi to satysfakcję		+
chcę nieść pomoc ludziom chorym			+
gdy zabraknie m pieniędzy to będę bardzo biedny	+
starsi ludzie często wymagają pomocy chętnie to uczynię			+

Konsument jako podmiot na rynku

Jednym z uczestników każdego z poznanych rynków są gospodarstwa domowe, czyli konsumenci. Są one podmiotami gospodarującymi, dbając o własne dobro podejmują decyzje i ponoszą związane z nimi ryzyko. Decyzje dotyczące poziomu wykształcenia, miejsca zamieszkania, sposobu pozyskiwania i wydawania pieniędzy są bardzo istotne z punktu widzenia poziomu egzystencji członków rodziny. Niezbędne są racjonalne wybory, czyli takie, które maksymalizują zadowolenie w ramach istniejących ograniczeń (wysokość dochodu, ceny rynkowe), są one możliwe, jeżeli założymy, że konsumenci potrafią określić precyzyjnie swoje potrzeby, hierarchicznie je uporządkować, znaleźć alternatywne możliwości ich zaspokojenia, bez większych emocji ponieść koszt alternatywny. Występują również decyzje irracjonalne, np. niechęć do analizowania problemowych sytuacji, braku wiedzy, świadomości ekonomicznej, ze snobizmu naśladownictwa, impulsów.

Zgromadzone środki finansowe konsumenci przeznaczają na zakup dóbr i usług bądź na oszczędności. Najczęściej nabywane dobra i usługi nazywamy mianem koszyka dóbr.

Decyzje o wydatkach uwarunkowane są:

- czynnikami subiektywnymi (preferencje, gusta, upodobania)

- czynnikami obiektywnymi (wysokość dochodów, cen)

Konsument dokonując zakupu chce w pełni zaspokoić swoje potrzeby. Konsumenci nabywają, więc dobra i usługi, które charakteryzują się określoną użytecznością.

Użyteczność - to zadowolenie, przyjemność z konsumpcji dobra.

Użyteczność całkowita (Uc) - całkowite zadowolenie, jakie osiąga konsument z konsumowania określonej ilości danego dobra.

Użyteczność marginalna (Um) - dodatkowa satysfakcja spowodowana zwiększeniem lub zmniejszeniem konsumpcji danego dobra o jednostkę.

I - ilość skonsumowanego dobra

O korzyści z dokonanego zakupu decyduje nasilenie potrzeby, im ono jest większe tym większa jest satysfakcja z konsumpcji. Jednak w miarę użytkowania dobra przyrost zadowolenia wywołany zwiększeniem konsumpcji o jednostkę dobra maleje a więc użyteczność marginalna maleje. Potrzeba nabycia kolejnego dobra jest coraz mniejsza, prawidłowość ta nosi nazwę prawo malejącej użyteczności marginalnej.

Użyteczność dobra warunkuje zakupy. Konsument nie zaopatruje się w dobra, które są mu niepotrzebne, rozpatruje różne koszyki dóbr, które powstają z kombinacji dwóch dóbr dających mu takie samo zadowolenie. Różne kombinacje dóbr w koszyku można, przedstawić w układzie współrzędnym w postaci krzywej preferencji (krzywej obojętności).

Krzywa obojętności (krzywa preferencji) - wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które w sumie dają konsumentowi tę samą użyteczność.

y y

linia budżetowa (ograniczenie budżetowe)

punkt

równowagi

x x

Zbiór krzywych obojętności nosi nazwę mapy krzywych obojętności.

Kształt krzywej obojętności sugeruje, że w miarę wzrostu konsumpcji jednego dobra spożycie drugiego dobra maleje ilustruje to marginalna stopa substytucji.

Marginalna stopa substytucji (MSS) dobra A względem dobra B wskazuje, z jakiej ilości dobra B jest konsument skłonny zrezygnować, aby zwiększyć konsumpcję dobra A o jednostkę.

MSS jest malejąca, co oznacza, że konsument jest skłony poświęcić coraz mniej ilości dobra B w celu zwiększenia konsumpcji dobra A. Jeżeli konsument będzie pożądał coraz bardziej pojemnych kosztów dóbr to powstaną nowe krzywe obojętności tworzące mapę krzywych obojętności. Będą one położone coraz dalej od początku układu współrzędnych. Wszystkie możliwe kombinacje koszyka dóbr, którego wartość mieści się w dochodzie leżą na linii budżetowej, zwanej ścieżką cen. Jest to droga, którą może, przejść konsument wybierając koszyk dóbr przy określonych funduszach. Koszyki znajdujące się pod linią budżetową oznaczają, że część środków nie zostanie wydana te, które znajdują się nad ścieżką cen są przy danych środkach niedostępne, konsument będzie zadowolony, gdy wyda pieniądze na koszyk dóbr dla niego najlepszy, optymalny wybór znajduje się w punkcie styczności linii budżetowej z najwyżej położoną krzywą obojętności - sytuację określa się jako optimum konsumenta lub równowagę konsumenta. Stan równowagi nie jest jednak stabilny ulega zachwianiu, gdy zmieniają się dochody i/lub ceny rynkowe. Gdy dochody rosną linia budżetowa przesuwa się w prawo, gdy maleją w lewo, zmiana ceny dobra powoduje zmiany nachylenia ścieżki cen.

Producent jako podmiot na rynku

Producenci funkcjonują na rynku jako:

1. przedsiębiorstwa osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą - jest ich najwięcej - 2 845 321 czyli 75 % wszystkich podmiotów gospodarki narodowej

2. przedsiębiorstwa państwowe - są stopniowo prywatyzowane jest ich 363 czyli 0,01 %

3. przedsiębiorstwa spółdzielnie np. spółdzielnie mieszkaniowe, kredytowe, pracy, produkcyjne, handlowe są one dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym oraz zmiennym funduszu udziałowym, wspólnicy prowadzą wspólną działalność gospodarczą - 17 352

4. przedsiębiorstwa spółki - 547 017

1. spółki osobowe

Spółka cywilna (S. C.) - prowadzi działalność pod imieniem wspólników związanych umową, podstawą jej funkcjonowania jest kodeks cywilny.

Spółka jawna (Sp. j.) - prowadzi pod własną firmą działalność o większych rozmiarach niż spółka cywilna, wspólnicy, (co najmniej dwóch) zawierają umowy na piśnie pod rygorem nieważności.

Spółka partnerska (Sp. p.) - prowadzi działalność pod własną firmą, utworzona jest przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu np. prawnik, aptekarz, architekt, księgowy, zawierana między partnerami, powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Spółka komandytowa (Sp. k.) - prowadzi działalność pod własną firmą, umowa między partnerami powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, za zobowiązania spółki, co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komandytariusz), a odpowiedzialność, co najmniej jednego komandytariusza jest ograniczona do wysokości wkładu.

Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.) - prowadzi działalność pod własną firmą, założycielem spółki są osoby podpisujące statut, który powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego, za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komandytariusz), co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

W spółkach osobowych wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki z wyjątkiem spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej.

2. spółki kapitałowe

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) - może być utworzona przez większą ilość osób, umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, warunkiem powstania spółki jest zgromadzenie kapitału w wysokości 5.000 zł.

Spółka akcyjna (S.A.) - może być zawiązana przez jedną lub więcej osób, założycielami spółki są osoby podpisujące statut, który powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Spółki powstają z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców. Rejestr przedsiębiorców jest częścią Krajowego Rejestru Spółek (KRS). W 2008 roku sektor prywatny obejmował 96,7 % ogółem podmiotów gospodarczych, a sektor publiczny 3,3 %.

Producent działając na rynku działa w 4 strukturach:

1. konkurencja doskonała

2. konkurencja monopolistyczna

3. monopol

4. oligopol

Struktura rynkowa	Ilość producentów	Stopień kontroli cen	Rodzaj produktu	Swoboda wejścia na rynek
Konkurencja doskonała np. rynek owocowo - warzywny	duża	żaden (rynek określa cenę)	jednorodny	bardzo łatwa
Monopol np. LPEC, Skarb Państwa	jedna	ogromny (ustala ceny)	jednorodny	zablokowana
Konkurencja monopolistyczna np. rynek samochodów	znaczna	niewielki	zróżnicowany	bardzo trudna
Oligopol	niewiele 3 do 9	znaczny	zróżnicowany lub jednorodne surowce	mała

Zadanie

Wielkość produkcji J	Cena C	Przychód całkowity Pc	Przychód marginalny Pm	Koszty całkowite Kc	Koszty marginalne Km	Koszty całkowite przeciętne
1	12	12	12	15	15
2	11	22	10	19	4
3	10	30	8	24	5
4	9	36	6	30	6
5	8	40	4	38	8
6	7	42	2	48	10

1. Oblicz przychód całkowity, przychód marginalny, koszty marginalne, koszty całkowite, koszty całkowite przeciętne dla każdej wartości produkcji i wpisz do tabeli.

2. Narysuj krzywą popytu D przychodu marginalnego Pm kosztu marginalnego Km i kosztu przeciętnego całkowitego Kcp

3. Zaznacz na wykresie wielkość produkcji maksymalizującej zysk, minimalizującej stratę, cenę, po której producent może sprzedawać lizaki (pamiętaj, że na cenę przy danej wielkości produkcji wpływają kupujący), Kcp dla wielkości produkcji maksymalizującej zysk/minimalizującej stratę, pole obrazujące zysk lub stratę przedsiębiorstwa.

PYTANIA

1. W literaturze ekonomicznej można spotkać wiele definicji ekonomii. Która z nich jest obecnie najbardziej powszechnie akceptowana? - c) ekonomia bada jak ludzie radzą sobie z problemem rzadkości i rozwiązują problem wykorzystania ograniczonych zasobów w celu zaspokajania stale rosnących potrzeb.

2. Głównym wątkiem rozważań ekonomistów jest to, że: - c) ludzie muszą dokonywać wyborów, ponieważ zasoby są rzadkie

3. Rzadkość zasobów czynników wytwórczych oznacza: - d) przewagę potencjalnego zapotrzebowania społeczeństwa na dobra i usługi nad możliwościami ich wytworzenia z dostępnych zasobów ekonomicznych

4. Które z poniższych zasobów nie podlegają zjawisku rzadkości: - d) energia słoneczna i lód na Antarktydzie

5. Koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości) odnosi się do kosztu wybranych dóbr i usług określanego przez: - d) dobra i usługi, z których należało zrezygnować

6. Ponieważ rzadkie zasoby czynników wytwórczych znajdują różne, alternatywne zastosowania to: - c) każdy typ gospodarki musi mieć system alokacji (wykorzystania, zastosowania) zasobów

7. Wzrost ceny rynkowej dobra X c.p. powoduje zazwyczaj: - b) spadek wielkości popytu

8. Które z poniższych czynników naruszają założenia c.p. prawa popytu na pomidory - e) odpowiedzi a) i c) są poprawne, (czyli od trzech miesięcy spadają dochody konsumentów oraz nastąpił spadek ceny papryki pomidorowej)

9. Wzrost ceny rynkowej dobra X c.p. powoduje zazwyczaj: - b) wzrost wielkości podaży

10. Które z poniższych czynników naruszają założenia c.p. prawa podaży na pomidory - e) odpowiedzi b) i c) są poprawne, (czyli zwiększenie przez rząd stawek podatku od towarów i usług na produkty rolne oraz pojawienie się nowych konkurentów)

11. Który z poniższych czynników może wywołać wzrost cen domów i mieszkań? - a) spadek aktywności budowlanej na skutek stawki podatku VAT do 22%

12. Jeżeli cena towaru jest ustalona poniżej ceny równowagi rynkowej to siły rynkowe spowodują jej wzrost, gdyż: - c) kupujący będą konkurować między sobą o ograniczone ilości towaru, a sprzedający spostrzegą, że mogą podwyższać cenę.

13. Wykup polisy ubezpieczenia na życie jest przykładem wydatku: - c) inwestycyjnego

14. Wydatki inwestycyjne gospodarstw domowych umożliwiają: - b) czerpanie korzyści w przyszłości

15. Które z wymienionych działań przyczyniają się do racjonalnego gospodarowania budżetem gospodarstwa domowego: - f) odpowiedzi d) i e) są prawidłowe, (czyli ograniczanie wydatków na dobra dalszej potrzeby oraz zaspokajanie potrzeb bez ponoszenia wydatków)

16. Zasada maksymalizacji efektu w gospodarowaniu budżetem polega na: - e) odpowiedzi b) i d) są prawidłowe, (czyli rozpoznawaniu i porównywaniu oferty rynkowej oraz kupowanie w czasie promocji i podczas wyprzedaży)

17. Przedsiębiorstwa produkcyjne to: - e) odpowiedzi b) i d) są poprawne, (czyli organizacje samodzielne i samofinansujące się, których ostatecznym celem jest działalność przynosząca zysk oraz podstawowe jednostki gospodarcze, w których zostały zorganizowane zasoby czynników produkcji w celu wytwarzania dóbr i usług

18. Cecha przedsiębiorstwa we współczesnej gospodarce rynkowej nie jest: - d) zarządzanie nim przez osoby, którym trak jest przedsiębiorczości

19. Przedsiębiorstwo we współczesnej gospodarce rynkowej nie ma celu: - d) wytwarzania produktów, na które nie ma popytu

20. Przychody ze sprzedaży zależą: - c) zarówno od ceny jak i wielkości sprzedaży

21. Wynik finansowy netto przedsiębiorcy może być: - c) zarówno dodatni jak i ujemny

22. Giełda papierów wartościowych to: - d) miejsce, gdzie handluje się długoterminowymi instrumentami finansowymi

23. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu giełdowego to: - c) akcje na okaziciela i obligacje

24. Akcja to papier wartościowy: - e) odpowiedzi c) i d) są poprawne, (czyli potwierdzający udział w kapitale spółki akcyjnej oraz potwierdzający prawo akcjonariusza do dywidendy

25. Obligacje to papier wartościowy: - a) potwierdzający zaciąganie pożyczki przez remitenta i zobowiązanie się do zapłaty odsetek

26. Argumenty na rzecz aktywnej roli państwa w gospodarce wiązane są między innymi z następującymi przyczynami: d) wszystkie powyższe odpowiedzi są poprawne, (czyli zniekształcone informacje o rynku oraz pojawienie się niedoborów rynkowych oraz konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawej

27. Przykładem roli państwa jako podmiotu rynku jest: - e) odpowiedzi a) i c) są poprawne, (czyli gromadzeni własnych dochodów oraz dostarczanie dóbr i usług publicznych)

28. Przykładem dóbr publicznych są: - b) usługi dostarczane przez wojsko i policję

29. Głównymi instrumentami realizacji funkcji redystrybucyjnej przez państwo są: - a) system podatkowy i wydatki budżetowe

30. Państwo spełnia następujące funkcje: - a) stabilizacyjną, redystrybucyjną i alokacyjną

31. Tworzenie odpowiedniego ładu instytucjonalno-prawnego jest to: - a) długookresowa stała funkcja państwa

32. W ramach funkcji stabilizacyjnej państwo realizuje następujące cele: a) doprowadzenie gospodarki do równowagi i utrzymanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego

33. Polityka fiskalna oddziałuje przede wszystkim na: - a) popytową stronę gospodarki

34. Państwo może oddziaływać na stronę podażową gospodarki poprzez: - a) wspieranie postępu technicznego

35. Budżet państwa to zestawienie w danym roku wszystkich: - c) dochodów i wydatków państwa

36. Głównym źródłem dochodów budżetowych są obecnie - b) podatki pośrednie

37. Politykę fiskalną prowadzi rząd jako: - c) pośrednią formę interwencjonizmu

38. Do narzędzi polityki fiskalnej zalicza się: - a) wydatki rządowe i podatki

39. Musisz zapłacić odsetki oraz pełną kwotę kredytu bankowego, kiedy przychodzi pora jego zwrotu, ponieważ banki: - b) próbują osiągnąć zysk, bo kiedy pożyczasz pieniądze to banki nie mogąc ich inaczej wykorzystać chcą byś zapłacił za korzystnie z ich pieniędzy

40. Banki płacą odsetki za depozyty i rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, ponieważ: - c) wykorzystują część twoich pieniędzy na kredyty nie możesz z nich korzystać, kiedy bank nimi obraca toteż płaci ci za to

41. Banki świadczą wiele usług, a jedną z nich jest udzielanie kredytów. Dlatego kredyty są ważne dla całego społeczeństwa? - b) bo kredyty inwestycyjne są wykorzystywane na rozpoczęcie lub rozszerzenie działalności gospodarczej, a to z kolei oznacza stworzenie nowych miejsc pracy oraz może dać ludziom większy wybór przy zakupie dóbr i usług

42. Polityka pieniężna polega bezpośrednio na: - d) kształtowaniu podaży pieniądza

43. Podaż pieniądza jest to: - b) gotówka oraz depozyty bankowe

44. Stopę rezerw obowiązkowych: - e) odpowiedzi b) i c) są poprawne, (czyli określa się jako procent całkowitych depozytów, które nie mogą być przeznaczone na kredyty oraz ustala bank centralny)

45. Jeśli stopa rezerw obowiązkowych wynosi 15% to bank, do którego wpłacane jest 1.000 mln zł może udzielić kredytów o łącznej wartości - e) 850 mln zł

46. Zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych prowadzi do: e) odpowiedzi b) i d) są poprawne (czyli zwiększenia liczby udzielanych kredytów przez banki komercyjne oraz zwiększenia podaży pieniądza)

47. Jeśli stopa rezerw obowiązkowych wynosi 10% to nowy depozyt w wysokości 50.000 zł prowadzi do wzrostu podaży pieniądza o: b) 500.000 zł

48. Jeśli stopa rezerw obowiązkowych wynosi 25% to bank w którym zostaje złożony depozyt w wysokości 1.000 zł może zwiększyć kredyty w całym systemie bankowym do: e) 3.000 zł

49. Operacje na otwartym rynku polegają na: - c) sprzedaży obligacji o bonów skarbowych podmiotom gospodarującym

50. Kiedy bank centralny sprzedaje papiery wartościowe to ma na celu: e) odpowiedzi a) i c) są poprawne, (czyli obniżenie poziomu płynności zasobów pieniężnych posiadanych przez podmioty gospodarujące oraz zmniejszenie podaży pieniądza)

51. Kiedy bank centralny kupuje papiery wartościowe to ma na celu: - e) odpowiedzi a), b) i d) są poprawne, (czyli zwiększenie ilości pieniądza gotówkowego w posiadaniu podmiotów gospodarujących oraz zwiększenie stopnia płynności rynku oraz zwiększenie podaży pieniądza)

52. Stopa procentowa banku centralnego jest to: - c) stopa procentowa, którą będą musiały zapłacić banki komercyjne zaciągające kredyty w banku centralnym

53. Jeśli bank centralny zwiększa stopę procentową to oznacza, że dąży, aby: - b) banki udzieliły mniej kredytów

54. Jeśli bank centralny chce zwiększyć podaż pieniądza to powinien: - a) zmniejszyć swoją stopę procentową

55. Restrykcyjna polityka monetarna prowadzi do: - e) odpowiedzi c) i d) są poprawne, (czyli spadku podaży pieniądza oraz spadku popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego w gospodarce

56. Ekspansywna polityka monetarna ma na celu wzrost: - e) odpowiedzi a) i d) są poprawne, (czyli wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw oraz aktywności gospodarczej)

57. Jeżeli bank centralny chce obniżyć podaż pieniądza to powinien (zwiększyć, zmniejszyć) stopę procentową oraz (kupować, sprzedawać) papiery wartościowe na otwartym rynku i (zwiększyć, zmniejszyć) stopę rezerw obowiązkowych: - b) zwiększyć, sprzedawać, zwiększyć

58. Większość ludzi podejmuje pracę, ponieważ: - d) odpowiedzi a) i b) są poprawne, (czyli pragnie zaspokoić potrzebę samorealizacji oraz chce uzyskać dochody)

59. Praca ludzka jest specyficznym czynnikiem wytwórczym, ponieważ: - e) odpowiedzi b) i d) są poprawne, (czyli zawsze związana jest z człowiekiem oraz pracownicy posiadają szereg praw zagwarantowanych w kodeksie pracy)

60. Podaż pracy reprezentują: - d) osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe ją podjąć na danych warunkach istniejących w gospodarce

61. Płaca realna to: - c) siła nabywcza nominalnej stawki płacy

62. Na zmniejszenie podaży pracy w gospodarce danego kraju ma wpływ: - a) wprowadzenie obowiązku ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej

63. Które z podanych twierdzeń jest prawdziwe? - d) nadmierny wzrost podatku dochodowego może zniechęcić do zwiększenia podaży pracy

64. Pracownicy usiłują podnieść swoje płace poprzez: - d) wszystkie powyższe działania, (czyli uczestnictwo w strajkach oraz tworzenie związków zawodowych oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych i mobilności)

65. Do ludności aktywnej zawodowo zalicza się: d) osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe ją podjąć na danych warunkach istniejących w gospodarce

66. Popyt na pracę można objaśnić jako: - d) ilość osób lub godzin pracy, jaką pracodawcy są skłonni zatrudnić przy określonych stawkach płacy realnej

67. Popyt na pracę jest popytem pochodnym, ponieważ: c) zależy od popytu na dobra i usługi, do wytworzenia, których wykorzystuje się dane kwalifikacje

68. Na zmniejszenie popytu na pracę w gospodarce danego kraju ma wpływ: - f) odpowiedzi b), c) i d) są poprawne, (czyli spadek całkowitego popytu na dobra i usługi oraz wprowadzenie postępu technicznego i wzrost wydajności pracy oraz wzrost kosztów utworzenia nowego miejsca pracy)

69. Do ludności aktywnej zawodowo nie należą: - c) młodzież ucząca się w systemie dziennym

70. Stopę bezrobocia rejestrowanego mierzy się stosunkiem liczby osób: - c) bezrobotnych zarejestrowanych do zasobów siły roboczej

71. W miejscowości Raj zasoby pracy wynoszą 40 tys. W miejscowości tej jest 5 tys. bezrobotnych, ale tylko 3 tys. z nich zarejestrowało się w powiatowym urzędzie pracy. Stopa bezrobocia rejestrowanego w Raju wynosi: - c) 7,5 %

72. Przeciwdziałanie bezrobociu strukturalnemu powinno polegać przede wszystkim na: - g) odpowiedzi d), e) i f) są poprawne, (czyli prowadzeniu szkoleń nadających bezrobotnym dodatkowe kwalifikacje oraz prowadzeniu kształcenia szerokoprofilowego w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe oraz stwarzaniu bodźców do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw)

73. Przeciwdziałanie bezrobociu cyklicznemu polega przede wszystkim na: - f) odpowiedzi b), c) i d) są poprawne, (czyli wydłużaniu okresu obowiązkowej nauki oraz skracaniu ustawowego czasu pracy oraz organizacji robót publicznych i prac interwencyjnych)

74. Które z poniższych zdań jest prawdziwe? - c) inflacja występuje wtedy, gdy wzrasta ogólny poziom cen dóbr i usług

75. Długookresowy spadek przeciętnych cen towarów i usług to: - a) deflacja

76. Gdy stopa inflacji obniża się z roku na rok mówimy, że występuje: f) dezinflacja

77. „Poprzednio chodziliśmy do sklepów z pieniędzmi w kieszeniach a wracaliśmy z żywnością w koszykach. Teraz idziemy z pieniędzmi w koszykach a wracamy z żywnością w kieszeniach”. Cytat ten opisuje inflację: - c) hiperinflację

78. Inflacja pełzająca to: - c) inflacja o kilkuprocentowym wskaźniku

79. W latach dwudziestych XX wieku w Niemczech i w Polsce tempo wzrostu cen osiągało milionowe wielkości. Oznacza to, że kraje te miały: - a) hiperinflację

80. Zgodnie z popytową teorią inflacji, przyczyn a wzrostu ogólnego poziomu cen jest: - c) znaczne zmniejszenie obciążeń podatkowych

81. Inflacja kosztowa wystąpi wtedy, gdy: - e) wzrosną koszty produkcji

82. Które z poniższych zdań jest prawdziwe? - c) im wyższa jest stopa inflacji, tym wyższe są koszty społeczne

83. Inflacja wpływa na gospodarkę poprzez: - d) wszystkie wyżej wymienione oddziaływania, (czyli redystrybucję dochodów oraz zmiany poziomu i struktury produkcji oraz wywoływanie skutków niewymiernych, dotyczących postaw moralnych i stabilności społecznej)

84. Tomek za dobre wyniki w nauce otrzymuje stypendium, którego wartość nominalna z roku na rok rośnie o 5%. Roczna stopa inflacji jest stała i wynosi 8 %. Stypendium Tomka realnie: - c) zmniejsza się

85. korzyści ze wzrostu nieoczekiwanej inflacji odnoszą: - f) odpowiedzi c) i e) są poprawne, (czyli emitenci obligacji o stałym oprocentowaniu np. rząd oraz osoby o zmiennych dochodach)

86. Który z podmiotów traci na inflacji: - c) banki udzielające kredytów o stałej stopie procentowej

87. Koniunktura gospodarcza to: - d) wskaźniki życia gospodarczego, charakteryzujące stan gospodarki w danym okresie

88. Cykl gospodarczy: - a) to okresowe, w miarę regularne zmiany aktywności gospodarczej

89. Podmiotami wymiany międzynarodowej są: - c) wszystkie powyższe, (czyli gospodarki krajowe oraz spółki międzynarodowe oraz międzynarodowe organizacje gospodarcze)

90. Formami wymiany międzynarodowej są: - d) handel międzynarodowy, migracje pracowników, przepływ kapitału i transfer wiedzy technologicznej

91. Kraj odnosi korzyści absolutne, jeżeli: - a) ma sprzyjające warunki naturalne do produkcji dóbr

92. Kraj odnosi korzyści komparatywne, jeżeli: - c) z takiego samego zasobu czynników wytwórczych potrafi wytworzyć więcej towarów niż inny kraj

93. Wyróżnia się dwa główne składniki bilansu płatniczego: - c) bilans obrotów kapitałowych i bilans obrotów bieżących

94. Równowaga bilansu płatniczego może oznaczać, że: c) deficyt bilansu obrotów bieżących jest zrekompensowany nadwyżką w bilansie obrotów kapitałowych

95. Które z poniższych zdań jest prawdziwe? - c) jednym z motywów stosowania transakcji wyrównawczych jest chęć skorygowania stanu bilansu płatniczego

---