Ćwiczenie 1

6 października 2010

19:37

 

Biologiczne skutki promieniowania X:

• powstawanie wolnych rodników

• zaburzenie syntezy białek i czynności enzymatycznej na poziomie molekularnym

• uszkodzenia materiały genetycznego komórek

 

Najbardziej wrażliwe na promieniowanie są komórki słabo zróżnicowane, które często się dzielą, np. komórki nabłonka jelit, kom. szpiku kostnego, gonad.

 

Najmniej wrażliwa jest skóra: stóp, dłoni, przedramion.

 

Podział skutków biologicznych promieniowania za względu na ich wystąpienie:

• efekty somatyczne- charakteryzujące się uszkodzeniem komórek utrzymujących procesy życiowe. Dzielą się na wczesne i późne:

• wczesne- występują po kilku godzinach do kilku dni po napromieniowaniu:

• zmiany we krwi:

• spadek ilości erytrocytów

• spadek ilości leukocytów

• spadek ilości trombocytów

• przewód pokarmowy:

• wymioty

• biegunki

• zakażenia

• skóra:

• zmiany rumieniowe

• utrata owłosienia

• występowanie zmian zapalnych

• owrzodzenia

• blizny

• wyjście do zmian rakowych

• narządy rozrodcze:

• uszkodzenia komórek rozrodczych

• ciąża:

• zagrożenie dla zarodka (płodu):

• 3- 25 tydzień ciąży- największe ryzyko, bo jest to okres maksymalnej organogenezy

• 3- 8 tydzień- śmierć płodu lub istotne zniekształcenia

• powyżej 4 tygodnia- ryzyko dużej zapadalności na choroby nowotworowe

• 8- 25 tydzień- zaburzenia umysłowe

• późne- występują po kilku miesiącach lub latach po napromieniowaniu:

• skrócenie czasu życia

• białaczka

• zaćma

• nowotwory złośliwe

• zahamowanie wzrostu i rozwoju

• efekty genetyczne- wynik uszkodzenia komórek rozrodczych odpowiedzialnych za przekazywanie danych cech potomstwu:

• aberracje chromosomalne i liczbowe

• zmiany w strukturze chromosomów

• uszkodzenia w genach komórek rozrodczych:

• mutacje genowe dominujące i recesywne

 

 

 

Podział ze względu na relację między dawką a efektem biologicznym:

• Skutki niestochastyczne (deterministyczne)- do ich wystąpienia potrzebne jest przekroczenie pewnej dawki promieniowania (wartość/ dawka progowa):

• uszkodzenia układu krwiotwórczego

• zmiany martwicze skóry

• zaćma popromienna

• choroby tarczycy

• Skutki stochastyczne- nie mają dawki progowej. Proporcjonalnie do dawki promieniowania występuje PRAWDOPODOBIEŃSTWO ich wystąpienia:

• genetyczne skutki promieniowania

• mutacje DNA komórek rozrodczych

• efekty somatyczne w postaci nowotworów złośliwych i białaczek

 

 

Ochrona radiologiczna

Definiowana przepisami. Ma na celu ochronę zwierzęcia, właściciela i pracowników przed szkodliwymi skutkami promieniowania i ograniczenia narażenia zdrowia jedynie do przypadków uzasadnionych; a także ograniczenie ryzyka wystąpienia skutków w myśl zasady "tak mało jak to tylko możliwe".

 

Zastosowanie promieniowania jonizującego powinni odbywać się w warunkach zapewniających optymalizację dawek promieniowania na najniższym osiągalnym poziomie.

Taka polityka prowadzona jest pod względem kosztów, technologii i korzyści dla zdrowia.

 

Ustawa z dnia 29 listopada 2000r.

"Prawo atomowe"

 

Pracownia rtg- pomieszczenie lub zespół pomieszczeń przeznaczonych do wykonywania medycznych procedur radiologicznych z wykorzystaniem promieniowania X

 

Gabinet rtg- pomieszczenie pracowni rtg, w którym zainstalowana jest na stałe co najmniej jedna lampa rentgenowska

 

Aparat rentgenowski- zestaw urządzeń składający się z aparatury przeznaczonej do wytwarzania promieniowania X, których źródłem jest lampa rtg

 

 

Osłony przed promieniowaniem:

• stałe- ściany (cegła, beton)

• ruchome- parawany (ołów, żeliwo, szkło ołowiowe, folia ołowiowa)

• osobiste- fartuchy, rękawice, osłony na tarczycę i gonady, okulary (tworzywo ołowiowe, guma ołowiowa, szkło ołowiowe)

 

Ochrona pacjenta i właściciela

Ma na celu ograniczenie narażenia na niekorzystne skutki promieniowania z jednoczesnym dążeniem do uzyskania obrazów mających wartości diagnostyczne.

 

Zwierzę powinno być trzymane przez właściciela. Osoba trzymająca zwierzę powinna:

• mieć ukończone 18 lat

• nie być chora na choroby nowotworowe lub zaburzenia tarczycy

• nie być w ciąży

• mieć odpowiednią osłonę osobistą

 

Do ochrony pacjenta i właściciela zaliczamy też właściwy dobór parametrów ekspozycji w celu uniknięcia konieczności powtórnego wykonania zdjęcia.

Należy:

• zastosować technikę promieni twardych, co skróci czas ekspozycji

• stosować filtry aluminiowe (chronią przed promieniowaniem miękkim)

• ograniczyć pole padania promieni RTG (za pomocą kolimatorów) na badany narząd

• używać czułe filmy, folie wzmacniające (skracają czas ekspozycji, zmniejszają natężenie promieniowania)

 

Ochrona pracowników:

• prawidłowe urządzenie gabinetu rtg

• wykorzystywanie osłon stałych, ruchomych i osobistych

• dopuszczenie do pracy przy źródle promieniowania jonizującego pracownika, który posiada odpowiednią wiedzę i umiejętności

• zapewnienie opieki medycznej

• zapewnienie sprzętu dozymetrycznego

• pracownicy zatrudnieni przy źródle promieniowania podlegają obligatoryjnie badaniom lekarskim przeprowadzanym przez specjalistów

• prowadzenie pomiarów dawek indywidualnych (indywidualne dozymetry- przysyłane są co 8 tygodni do Instytutu Medycyny Pracy w Puławach)

• prowadzenie szkoleń w zakresie ochrony radiologicznej

 

Odpowiedzialność za użycie promieniowania ponoszą:

• lekarz/ technik radiolog

• lekarz kierujący na badanie rtg

 

Budowa aparatu rentgenowskiego:

 

Katoda- naładowana ujemnie; zbudowana z włókna wolframowego w postaci spirali.

Po podłączeniu obwodu żarzenia wytwarzana jest chmura elektronów. Po przyłożeniu napięcia, chmura przesuwana jest w kierunku anody.

 

Ilość promieni wychodzących z anody zależy od:

• natężenia promieni mA

• czasu ekspozycji s lub ms

 

Przenikliwość promieniowania zależy od:

• napięcia w kV

 

Anoda- naładowana dodatnio; tu następuje wyhamowanie elektronów i emisja promieniowania X; Składa się z miedzianego trzonu , tarczy anody, której brzeg nachylony jest skośnie pod kątem 7- 17o i wirnika.

Tarcza zbudowana jest z molibdenu, z zewnątrz pokryta jest wolframem.

 

Wolfram- wysoka temp. topnienia i zdolność wytwarzania promieni X.

 

Wady tarczy- możliwość pęknięcia; wzbogaca się ją renem.

 

Trzon anody zbudowany jest z miedzi- ma duże przewodnictwo cieplne.

 

Wirnik wprawia tarczę w ruch- nie ulega tak intensywnemu rozgrzaniu i uszkodzeniu jak anoda stojąca.

 

 

 

Projekcja boczna- zwierzę leży na prawym boku, kończyny przednie odciągnięte do przodu, tylne do tyłu; można też zrobić, kiedy zwierzę stoi lub leży na mostku.

 

Grzbietowo- brzuszna- gdy zwierzę leży na mostku

Brzuszno- grzbietowa- gdy leży na grzbiecie

 

negatoskop- ta świecąca tablica do oglądania zdjęć RTG

 

pierwotne punkty kostnienia płodu :D

 

 

 

 

 

Ćwiczenie 2

13 października 2010

17:02

 

Aparaty rentgenowskie

 

Podział:

• ze względu na przeznaczenie:

• diagnostyczne

• terapeutyczne

• przemysłowe- badanie materiałów, defektoskopia

• ze względu na konstrukcję:

• o małej mocy 15- 50mA

• średniej mocy 100- 300 mA

• dużej mocy 500- 1000mA

 

• stacjonarne- zwykle o dużej mocy, na stałe ustawione w gabinecie. Lampa przesuwa się nad stołem na teleskopie lub na kolumnie obok stołu.

Stolik- zwykle wózek na kasetę do zdjęć z kratką przeciwrozproszeniową

• mobilne:

• jezdne:

• przyłóżkowe

• z ramieniem C- służą do wykonywania zdjęć śródoperacyjnych

• niektóre aparaty stomatologiczne

• przenośne:

• bardzo lekkie, o małej i średniej mocy, najczęściej do celów stomatologicznych

• aparaty do denystometrii- mierzenie gęstości mineralnej kości

• ortopedyczne

• ogólnodiagnostyczne (małych zwierząt)

 

• głowicowe- posiada lampę i generator w jednej obudowie, nie ma kabli wysokiego napięcia. Prąd anodowy do 30mA; najczęściej dentystyczne. Prosta budowa, łatwe w użyciu, często bez regulacji kV i mA. Jedynym regulatorem zaczernienia błony jest tu czas

• kołpakowe- generator i lampa oddzielnie. Lampa jest w kołpaku ochronnym. Chroni on przed wysokim napięciem i promieniowaniem miękkim

• warstwa izolacyjna-> olej

• prąd 500mA i więcej

 

• ze względu na budowę generatora:

• z generatorem konwencjonalnym (AC)

• z generatorem o wysokiej częstotliwości (HF lub DC)- zmniejsza promieniowanie miękkie o ok. 40%

 

Aparaty terapeutyczne- też różne typy:

• do naświetlań promieniami granicznymi

• do naświetlań kontaktowych- przykładane do skóry

• do naśw. powierzchownych

• do terapii pół- lub głębokiej

 

 

 

Stolik rozdzielczy:

Na nim przełączniki zasilania, napięcia kV, natężenia mA, czasu, ogniska, do automatycznej regulacji ekspozycji; służące do sterowania pracą lampy, przycisk do wyzwalania ekspozycji promieniowania.

 

 

 

Generator:

Zasilacz lampy- w nim wytwarzane niskie i wysokie napięcie. Składa się z prostowników, transformatorów wysokiego napięcia i transformatorów żarzenia katody:

• konwencjonalny (klasyczny, AC)- produkuje napięcie nieznacznie tętniące=> promieniowanie ze zmiennym widmem energii, osłabia to jakość diagnostyczną obrazu

• HF- mikroprocesor steruje układem prostowników, filtrów wygładzających, transformatorem wysokiego napięcia; wysoka stabilność ustawionej wartości napięcia.

Mówimy, że napięcie osiąga zadaną wartość i utrzymuje do końca ekspozycji-> lepsza jakość obrazu, mniejsza dawka promieniowania miękkiego pochłanianego przez pacjenta, krótszy czas ekspozycji.

 

Oba generatory wykorzystują prąd 3-fazowy.

 

Obwód regulacji kV:

Umożliwia zwiększenie lub zmniejszenie wielkości wysokiego napięcia=> twardość

Obwód regulacji układu żarzenia (?)- wielkość prądu katodowego wyrażonego w mA=> zwiększenie lub zmniejszenie natężenia promieniowania RTG

 

 

Układy regulatorów wysokiego napięcia:

Do emisji promieniowania X potrzebny jest prąd stały- do tego służą te regulatory. Emisja następuje, gdy jest szczyt półfali dodatniej.

 

Musi być wysoka jakość napięcia stałego-> dobrej jakości radiogramy.

 

W starych aparatach- układ samoprostujący (półfalowy)-> emisja promieni, gdy anoda jest naładowana dodatnio a katoda ujemnie.

Wada- możliwość wystąpienia zapłonu zwrotnego.

 

W nowszych zastąpiono 4 jednostki prostownika połączone w układ…

Większa obciążalność lampy, możliwość skrócenia czasu ekspozycji.

Wycofane!

 

W sieci trójfazowej: 3 pary prostowników (układ 6-cio prostownikowy)-> znaczne stłumienie pulsacji prądu zmiennego, skrócenie czasu ekspozycji do tysięcznej części sekundy.

 

Obecnie stosowane aparaty z generatorami HF- dostarczają napięcie o doskonałej stabilności-> skrócenie czasu, zwiększenie bezpieczeństwa pracy.

 

Urządzenia zabezpieczające- filtracja pierwotna i wtórna.

 

Powstawanie obrazu RTG:

Cel- otrzymanie zdjęcia.

Powstały obraz jest przetwarzany przez znajdujące się w kasecie folie wzmacniające.

Obraz powstaje na filmie (błonie) i jest obrazem utajonym zawartym w emulsji fotograficznej.

Staje się widoczny dopiero, po obróbce w ciemni.

 

Po obróbce, obraz jest widoczny dzięki powstałym zaczernieniom- zależy ono on naświetlenia danego miejsca. O naświetleniu decydują:

• napięcie na lampie

• natężenie

• czas

 

Współzależność między warunkami a naświetleniem, które przedstawia równanie Dirmana- Boldinga:

D= k x mAs x kV5

 

Zaczernienie filmu jest wprost proporcjonalne do iloczynu mAs i proporcjonalne do kV5

 

Regulacja kV o wiele silniej wpływa na zaczernienie błony niż mAs.

 

Dobór napięcia zależy od grubości i gęstości obiektu.

 

Najpierw dobiera się tło- musi być tak zaczernione, że patrząc przez nie na palącą się żarówkę 100wat widzimy tylko drucik.

Potem kombinujemy z kV.

 

kontrast- zmiana kV

zaczernienie tła- zmiana mAs

 

 

 

Ćwiczenie 3

20 października 2010

17:29

 

Błony radiologiczne i obróbka zdjęć RTG

 

Kaseta radiologiczna:

Światłoszczelne, płaskie pudełko z 2 foliami wzmacniającymi, między które wkłada się błonę RTG.

Przednia ściana zrobiona jest z blachy aluminiowej (starego typu) lub z bakelitu i włókna węglowego (nowego typu).

Tylna ściana jest grubsza i zawiera blachę ołowianą, która pochłania promieniowanie rozproszone. W środku znajdują się dwa ekrany wzmacniające.

Pianka poliuretanowa- między ekranem a obudową- ma za zadanie równomiernie przyciskać ekran do błony RTG.

Najczęściej spotykane wady:

• złe domknięcie kasety

• wady ekranów wzmacniających- zadymiony, nieostry obraz.

Na tylnej ścianie kasety jest jej opis- szybkość ekranów, rodzaj emitowanego światła. Przednia ściana jest gładka.

 

Błona RTG:

Z przezroczystego podłoża pokrytego z obu stron emulsją światłoczułą (pomiędzy nimi warstwa wiążąca). Błony mammograficzne mają tylko jeden filtr.

Podłoże zbudowane jest z octanu celulozy lub- częściej- poliestrowa; przejrzysta, zabarwiona na odcień niebieski (bo nie męczy wzroku). Na podłożu warstwa wiążąca (roztwór żelatyny) i na tym emulsja światłoczuła (reagująca na światło niebieskie lub zielone) z halogenku srebra (zawiesina bromu srebra z 2% jodku srebra- całość w wodnym roztworze żelatyny).

Sole srebra na błonie rozmieszczone są w postaci kryształów (ziarenek) wielkości 0,5- 1,4 mikrona.

Kryształy decydują o czułości błony- tym większa czułość im większa wielkość kryształów i im więcej ich jest.

Zbyt duże pogarszają kontrastowość- mogą powodować samoistne zaczernienia błony.

Zbyt gruba warstwa emulsji utrudnia wnikanie wywoływacza.

Na zewnątrz jest warstwa ochronna z utwardzonej żelatyny. Tak długo, jak jest mokra- trzeba się z nią delikatnie obchodzić, żeby nie uszkodzić błony.

Należy zachować ostrożność przy przechowywaniu błony, przeładowaniu kasety, umieszczaniu w ciemni i na negatoskopie.

Błona jest wrażliwa na światło, promieniowanie RTG, ciepło, wilgoć, nacisk i upływ czasu.

Na pudełku błony zawarte są informacje: w jakim zakresie temp., przy jakiej wilgotności powietrza i w jakiej pozycji należy ją przechowywać.

 

Charakterystyka błony RTG:

• czułość- im bardziej czuła błona, tym mniejszy czas naświetlania

• kontrast- różnica zaczernienia między sąsiednimi obszarami tkanek

• tolerancja- zakres ekspozycji, przy którym błona reaguje na naświetlenie stopniem zaczernienia wartościowym diagnostycznie. Mówi, przy jakich wartościach ustawionych na lampie, będziemy mieli dobry obraz na zdjęciu.

• charakterystyka widmowa- opisuje czułość błony na różne długości (barwy) światła. Błony mogą reagować na światło niebieskie lub zielone.

 

Wolframian wapnia- we wzmacniaczach-> emituje światło niebieskie; wzmacniacze te nie posiadają wysokiego kontrastu.

 

Błony ortochromatyczne- reagują na światło zielone; niska ziarnistość, większy kontrast, małe zadymienie i szumy. Mniej czułe- nadają się do naświetlań struktur kostnych.

 

Własności dobrej błony:

• małe zadymienie

• duża czułość

• duża przejrzystość

• duża kontrastowość

 

Działanie promieniowania X na emulsję fotograficzną:

Pod wpływem zachodzących w ziarnach bromku srebra zmian-> niedostrzegalne zmiany na emulsji-> powstaje obraz utajony.

Jego powstawanie polega na zapoczątkowaniu rozpadu bromku srebra (?)

Ag+ i Br- lub I- -> pod wpływem promieniowania, jon Ag+ redukuje się do metalicznego srebra. Jony bromu lub jodu ulegają utlenieniu. Atom srebra jest zdolny do ujawnienia się podczas wywoływania. Tworzy tzw. zarodek wywoływania w krysztale.

 

Podczas wywoływania zarodki zapoczątkowują i przyspieszają proces rozkładu, który rozchodzi się na całe ziarna-> wszystkie jony Ag zostają zredukowane do postaci metalicznej.

 

Ponieważ promieniowanie X jest bardzo przenikliwe, mała jego część ulega pochłanianiu-> zaczernienie.

 

Ekrany wzmacniające reagują na promienie X świecąc-> łatwe zaczernienie błony.

 

Przyjmujemy, że tylko 5% zaczernienia pochodzi od promieniowania X, a 95% od folii wzmacniających.

 

Folia wzmacniająca przekształca promienie RTG na światło widzialne dzięki zjawisku luminescencji (absorpcji energii fotonu przez materię i ponownej emisji energii w postaci promieniowania widzialnego lub bliższego widzialnemu).

Rolę przetwornika spełniają luminofory- najdłużej stosowany wolframian wapnia, obecnie stosuje się pierwiastki ciężkie-> światło niebieskie lub zielone.

 

Budowa:

• podłoże- przejrzyste, nie pochłaniające promieni X, z tworzyw sztucznych.

• warstwa odbijająca (odbija światło).

• warstwa luminoforu (ziarna).

• warstwa ochronna (chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi)

 

Klasyfikacja ze względu na nieostrość i intensywność świecenia wyrażona przez szybkość ekranu.

 

Szybkość określa ilość wyemitowanego światła przypadającego na jednostkę ekspozycji. Szybkość zależy od:

• rodzaju luminoforu

• grubości warstwy luminescencyjnej

• rozmiaru kryształów

• obecności warstwy odbijającej

• wielkości napięcia

 

W zależności od własności ekranu- otrzymuje on odpowiednie numery, np. 200, 400.

Szybkość odnosi się do układu błona RTG- folia wzmacniająca.

Zwiększenie szybkości ekranu nie zmniejsza znacząco rozdzielczości obrazu.

 

Folie zawierające pierwiastki ziem rzadkich-> zwiększają zdolność przekształcania energii fotonów w światło widzialne, są więc szybkimi ekranami.

 

Ekran wysokoczuły o intensywnym świeceniu- większa warstwa luminoforu i większe ziarna.

 

Im więcej kV na lampie, tym większa intensywność świecenia luminoforu.

 

Rodzaje folii:

• uniwersalne- średnie wzmocnienie i ostrość

• wysokoczułe- silne wzmocnienie, duża nieostrość

• ostro rysujące- duża ostrość, małe wzmocnienie (ocena struktur kostnych)

• do techniki promieni twardych- luminoforem jest siarczan barowo- ołowiowy, największe wzmocnienie w zakresie 8- 150kV; świecą 50% silniej niż inne folie; mniej wrażliwe na promieniowanie rozproszone

• mammograficzne- pojedynczo ustawione w kasecie; większa rozdzielczość, szybkość; warstwa światłoczuła błony musi się zetknąć z folią wzmacniającą

• zawierające pierwiastki ziem rzadkich:

• landan (?) - niebieskie

• gatolit- zielone

 

Korzyści z używania folii wzmacniających:

• zmniejszenie kV i mAs-> mniejsze promieniowanie na pacjenta, większe bezpieczeństwo pracy, dłuższy czas eksploatacji lampy

• niebieskie- bardzo uniwersalne, średni kontrast ale wierne odwzorowanie szczegółów

• ortho- zielone-> pierwiastki ziem rzadkich i fosfor- zwiększona wydajność. Dzięki temu, możemy do nich stosować błony zielone (mniej czułe)-> niski poziom zadymienia

 

Ciemnia:

Powinna się znajdować blisko pracowni RTG i zabezpieczona przed dostępem światła.

Bezpiecznym oświetleniem jest światło z czerwonych żarówek 15w zabezpieczonych filtrem. Powinno być też światło białe, ale włącznik powinien się znajdować w nietypowym miejscu. Kolor ścian- najlepiej żółty (lepsza widoczność, brak poekspozycyjnego zadymienia).

Według prawa, poza stomatologią, nie można stosować obróbki ręcznej:

ciemnia automatyczna-> wywoływacz-> utrwalacz (ok. 3dni)-> płukanie-> suszenie

 

Cel wywoływania- ujawnienie obrazu przez dokonanie rozkładu na metaliczne srebro ziaren bromku srebra, w których pod wypływem promieniowania X powstają zarodki.

 

Jeśli wywoływacz jest zbyt ciepły albo czas za długi-> zadymienie

 

Utrwalanie- usunięcie z emulsji światłoczułej naświetlonych, niewywołanych soli srebra, przez co, emulsja traci wrażliwość na światło.

 

Zdjęcie- zawsze trzeba podpisać-> DATA!!!

 

Najpierw- ocena techniczna zdjęcia na negatoskopie. Kontrola zdjęcia dotyczy wyrazistości szczegółów anatomicznych.

O jakości zdjęcia decydują:

• zaczernienie- jeśli zbyt ciemne- przeeksponowane; słabo zaczernione, zbyt jasne- niedoświetlone.

Zaczernienie zależy od:

• parametrów ekspozycji

• filtracji całkowitej lampy

• obecność kratek przeciwrozproszeniowych

• anodowego efektu osłabienia

• odległości: ognisko lampy- błona

• stopnia pochłaniania promieni w danym obiekcie (grubość, gęstość, skład)

• czułości błon

• szybkości wzmacniaczy

• jakości i temp. odczynników

• kontrast:

• różni zaczernienia między poszczególnymi częściami obrazu:

• kontrast promieniowania- po przejściu wiązki przez obiekt prześwietlany; czynniki zmniejszające kontrast:

• większe kV

• mniejsze mAs

• małe różnice w absorpcji promieni (wychudzony pies)

• promieniowanie rozproszone

• fotograficzny- widoczny na zdjęciu. Jego zmniejszenie powodują:

• mały kontrast promieniowania

• wadliwa obróbka filmu

• zadymienie (światło w ciemni)

• większa wielkość kryształków w emulsji fotograficznej błony

• obiektywny- za pomocą odpowiednich urządzeń

• subiektywny- na oko

• ostrość- zdolność do zarysowania granic poszczególnych tkanek i narządów. Jeśli widać mało szczegółów- fotografia jest nieostra.

 

 

 

 

 

Ćwiczenie 4

27 października 2010

13:26

 

Tomografia - metoda diagnostyczna wykorzystująca promienie RTG

 

Korzyści:

• bezbolesna i nieinwazyjna

• dostarcza szczegółowych informacji dotyczących badanych narządów

• badanie ma szybki przebieg

 

Tomografy dualne:

• zalety:

• ogromna szybkość (obrazowanie bijącego serca bez artefaktów) pacjent o wzroście 2m może być przeskanowany poniżej 5s

• naświetlanie pacjenta promieniowaniem jest o połowę mniejsze niż w najlepszych skanerach 64-rzędowych

• wysoka rozdzielczość

• wady i zagrożenia:

• koszt zakupu aparatu TK

• bardzo duża ilość danych przy skanach wysokiej rozdzielczości, co wydłuża proces przetwarzania obrazu - potrzebny wydajny procesor

• obciążenie pacjenta dawką promieniowania rentgenowskiego 400x większą niż w klasycznej

• radiografii

• wymaga wysokich kwalifikacji i doświadczenia zespołu ludzi

• niepożądane reakcje po podaniu środków cieniujących

• łagodne (apatia, wymioty, biegunka, pokrzywka)

• ciężkie (spadek ciśnienia, obrzęk płuc, bezdech, wstrząs, arytmie, zatrzymanie akcji serca)

 

Podstawowe parametry badania TK:

• kolimacja w-wy (grubość skanowanej warstwy)

• przesuw stołu przypadający na jeden obrót lampy

• czas skanowania

• wartość kV i Mas

• parametry rekonstrukcji: grubość przekroju, odstęp i algorytm rekonstrukcji, pole obrazowania, zastosowane filtry

 

Tworzenie obrazu:

Jakość obrazów KT zależy od:

• parametrów źródła promieniowania

• liczby pomiarów

• jakości detektorów

• metody rekonstrukcji obrazu

• rozmiaru siatki obrazu

• występowanie artefaktów

 

Powstawanie artefaktów:

• skończony rozmiar źródła promieniowania i detektorów

• ruch obiektu

• echo obiektów (np. przy występowaniu elementów metalowych)-> smugi w obrazie

 

Analiza obrazu TK:

Rekonstrukcji obrazu TK dokonuje się poprzez zmianę parametrów okna. Określają one odpowiednią skalę szarości obrazów obróbce komputerowej, które są widzialne okiem ludzkim.

 

Badanie TK z kontrastem:

Kontrast - to substancja, którą podaje się dożylnie lub do jamy ciała.

Środki kontrastowe stosowane w tomografii komputerowej są związkami jodu.

Środek kontrastowy pochłania znaczne promieniowanie RTG

 

Przydatność:

• uzyskanie dokładnego obrazu narządu, naczyń krwionośnych

• wzmocnienie obrazu struktury patologicznej

 

Przygotowanie pacjenta do Badania TK:

• badanie kliniczne

• badanie morfologiczne i biochemiczne krwi (profil wątroby i nerkowy)

• ustabilizowanie pacjenta

• wcześniejsze umówienie pacjenta na badanie z uwagi na poinformowanie właścicieli o odpowiednim przygotowaniu pacjenta do badania, przeciwwskazaniach i ryzyku

• personel medyczny powinien przeprowadzić panowanie badania na tyle wcześnie aby można było uzupełnić brakujące dane lub zabiegi kliniczne

 

Sposób przygotowania zależy od:

• jakość tomografu, co warunkuje planowany czas badania i jakość otrzymywanych obrazów

• stanu klinicznego pacjenta, funkcjonowanie układu oddechowego, krążeniowego, co warunkuje możliwość znieczulenia, a choroby wątroby i nerek ( ostre zapalenie, marskość) oraz reakcje uczuleniowe na środki kontrastowe, warunkują ich podanie

• diagnozowanego problemu klinicznego, co wiąże się z przygotowaniem pacjenta, dostępnością do określonej okolicy ciała i odpowiednim ułożeniem pacjenta

 

Niezbędne procedury:

• Właściciel:

• 24h godziny głodówka gdy badanie żołądka i dwunastnicy, trzustki zaleca się też odstawienie płynów na 6h przed badaniem, badanie jelit 36godz., okrężnica - wlew doodbytniczy

• pisemna zgoda na przeprowadzenie sedacji, użycie środka kontrastowego

• Lekarz kierujący:

• wykonanie i analiza badań morfologicznych i biochemicznych krwi

• wykorzystanie innych bezpromiennych metod badań

• stabilizacja stanu pacjenta

• określenie badanej okolicy ciała oraz precyzyjne sformułowanie pytania, na które ma odpowiedzieć badanie TK

• Lekarz radiolog:

• ocena wskazań do badań TK

• zebranie informacji o danych, dotychczasowych chorobach, badaniach, uczuleniach

• dostosowanie dawki promieniowania do średnicy ciała pacjenta i zastosowanie odpowiedniej osłony poza obszarem skanowania

• w razie konieczności podanie odpowiedniego środka kontrastowego oraz założenie dostępu żylnego

• ocena merytoryczna (na piśmie) otrzymanych tomogramów

 

Przeciwwskazaniami do znieczulenia są:

• duszność

• rozległe obrażenia wewnętrzne

• ciężkie zaburzenia oddechowe

• zaburzenia krążeniowe

• upośledzona czynność nerek, wątroby

 

U zwierząt z podanymi wyżej przeciwwskazaniami:

Małe zwierzęta : znieczulenie ogólne w ułożeniu brzusznym

Konie: ułożenie boczne

 

Endoskopia- metoda badania wnętrza ciała przy wykorzystaniu wziernika (endoskopu)

 

Przygotowanie pacjenta do badania endoskopowego:

• badanie ogólne

• badanie dodatkowe (morfologia i biochemia krwi)

• przygotowanie dietetyczne ( przewód pokarmowy pusty)-> 2 dni dieta płynna, 1 dzień głodówka. W przypadkach nagłych, wymagających natychmiastowej interwencji odstępuje się od przygotowania dietetycznego

• premedykacja, znieczulenie ogólne

• 24h głodówka i 6h przerwa w podawaniu płynów

 

Badanie tylnego odcinka przewodu pokarmowego:

• lewatywa z ciepłej wody na 24h i ok. 3h przed badaniem

• na 24h przed badaniem ……

 

Wskazówki:

• badanie układu oddechowego - przeciwwskazania niski hematokryt poniżej 20%

• odpowiednie ułożenie zwierzęcia i założenie rozwieracza j. ustnej, przy rhinoskopii - wskazana intubacja zwierzęcia

• przy badaniu układu moczowego należy przeprowadzić czynności polegające na dokładnym odkażeniu napletka , prącia lub przedsionka pochwy ( 0,5% r-r rivanolu, r-r wody utlenionej)

Zwierzęta cewnikuje się, następnie opróżnia się pęcherz moczowy

 

Proponowane środki anestetyczne:

• do premedykacji zalecane są standardowe środki: ksylazyna z atropiną i.m.

• do znieczulenia ogólnego stosowane są : ketamina, tiopental

 

Ułożenie boczne:

• laryngotracheoskopia

• bronchoskopia

• samce do badania układu moczowego

 

Ułożenie lewoboczne: ….

 

Wskazania:

• Przedniego odcinka przewodu pokarmowego:

Podejrzenie obecności:

• ciał obcych

• guzów nowotworowych lub zmian polipowatych

• stanu zapalnego oraz owrzodzeń przełyku, żołądka i 12stnicy

• achalazji

• tylnego odcinka przewodu pokarmowego:

Podejrzenie obecności :

• niedrożności,

• owrzodzeń

• ciał obcych

• guzów nowotworowych

 

• Układ oddechowy:

Podejrzenie obecności:

• zapalenia,

• ciała obcego

• zmiany nowotworowej

• zmiany pourazowej

 

• Układ moczowy

Podejrzenie obecności:

• polipów

• guzów nowotworowych

• kamieni

• torbieli

• zapalenia

 

Możliwe powikłania po endoskopii:

• zaburzenia oddechowe

• powikłania sercowe (zaburzenia rytmu serca)

• uszkodzenia mechaniczne (perforacje i krwawienie)

• zakażenia (nie prawidłowa dezynfekcja sprzętu, zakażenia endogenne, naruszenie ciągłości błony śluzowej

• wzdęcie żołądka (psy z głęboką klatką piersiową)

 

 

 

 

 

Ćwiczenie 6 (na 5-tym tylko oglądaliśmy zdjęcia;) )

10 listopada 2010

11:22

 

Częstotliwość- liczba cykli pracy kryształu w ciągu 1 sek.

 

Do badania oka przykładamy sondę bezpośrednio do niego.

 

echa powracające do sondy-> obróbka elektroniczna-> obraz

 

30obrazów/ sek. => obraz narządu w czasie rzeczywistym

 

Panel sterowniczy:

przyciski, pokrętła, suwaki- systemy regulujące pracę aparatu

 

 

• Pre- processing- wszystkie postępowania, jakie mają miejsce przed badaniem, mające na celu ustawienie wszelkich parametrów badania USG:

Wybór:

• prezentacji

• głowicy

• częstotliwości

• parametrów regulacji przetwarzanego sygnału:

• głębokość penetracji wiązki (zasięg w tkankach)

• wzmocnienie (gain)- automatyczna regulacja wzmocnienia.

Pozwala na wzmocnienie i wydłużenie czasu powrotu echa pochodzącego z głębszych warstw tkankowych, co poprawia jakość obrazu.

• ognisko- strefy ogniskowania

Optymalna ostrość obrazowania na danej głębokości, ograniczona jest przez częstotliwość sondy (w ognisku obraz jest najmocniejszy).

• moc (natężenie, power) emisji ultradźwięków

Możliwie najniższa, żeby była większa rozdzielczość obrazu i jak najmniej artefaktów.

 

• Post- processing:

Pozwala na:

• poprawę wizualnej jakości otrzymywanych obrazów

• wyznaczenie krawędzi struktur

• ocenę parametryczną obiektów

• przetwarzanie obrazu w 3D

• powrót do archiwizowanych zdjęć i filmów

 

Im więcej pomiarów na danym obrazku, tym lepsza wartość diagnostyczna.

 

4D- obraz 3D w czasie rzeczywistym

 

Interpretacja obrazu i nazewnictwo, zależy od umiejętności identyfikowania:

• prawidłowej topografii narządów

• prawidłowych struktur tkanek i narządów

• szczegółów obrazu, wyrażających procesy patologiczne

 

Obraz:

• aechogeniczny (bezechowy, echoprzejrzysty)- czarny obraz=> głównie płyn

• hipoechogeniczny- tkanka słabiej odbija falę ultradźwiękową od okolicznych tkanek=> mięśnie, tkanki miękkie

• hiperechogeniczny- mocno odbija falę=> kość, przepona, kolagen, torebka włóknista

 

Echostruktura- wielkość, rozmieszczenie, regularność elementów obrazu (narządu):

• prawidłowa/ zaburzona

• jednolita (regularna, homogenna)/ niejednolita (nieregularna, niehomogenna)

 

Echogeniczność- nasilenie obrazu w porównaniu z otaczającymi tkankami:

• obniżona

• prawidłowa

• wzmożona

 

Artefakty- fałszywe echa, które nie odpowiadają żadnej strukturze anatomicznej:

 

• cień akustyczny- kości, gaz w jelitach lub płucach stanowią barierę dla fali i uniemożliwiają uwidocznienie tkanek leżących za nimi.

Wiązka jest całkowicie odbijana i/lub pochłaniana. Cień akustyczny zawsze traktujemy jako dowód kamicy.

 

• wzmocnienie akustyczne- lokalne wzmocnienie echa w obszarze leżącym obwodowo od struktury niskiego osłabienia ultradźwięków (płynów)

 

• echa wtórne (rewerberacje, pogłosy)- powstają na drodze … silnie odbijających fale:

• zewnętrzne- wynikające z błędów w badaniu (powietrze między sondą a skórą)

• wewnętrzne- kość-tkanka miękka, powietrze- tkanka miękka- znajdujące się w środku organizmu (np. gaz w żołądku).

Żeby się ich pozbyć, ustawiamy sondę pod innym kątem.

 

• odbicie lustrzane- gdy fala trafia na granicę dwóch warstw, która jest wielokrotnie dłuższa niż długość fali (10- 20x).

Takim zwierciadłem jest przepona, stanowiąca granicę dla zawierających powietrze płuc.

Często powstaje, gdy ustawiamy wiązkę skośnie.

 

• warkocz komety- gdy fala trafi na metal albo drobne kamienie w drogach żółciowych

Metal wzmacnia i odbija- echa są dużo jaśniejsze niż okoliczne tkanki.

 

• pozorne poszerzenie warstwy- występuje w prawidłowych narządach wypełnionych cieczą na granicy płynu i tkanki litej (ściany). Może być mylnie zinterpretowany jako osad.

Artefakt rozpoznajemy po umiejscowieniu: przednia i tylna ściana torbieli. Znika po zmianie ułożenia wiązki.

 

• cienie brzegowe- w strukturach wypełnionych płynem na skutek rozpraszania i załamywania się ultradźwięków.

Powstają przy bocznych ścianach tych struktur. Słabsze od cieni akustycznych i wykorzystywane do udowodnienia torbielowatego charakteru zmiany.

 

• przerwanie konturu przepony- wynika z różnej prędkości rozchodzenia się ultradźwięków w różnych tkankach.

Woda i tkanka tłuszczowa znacznie wolniej przewodzą ultradźwięki do innych tkanek ciała. Powracające echo dociera do głowicy z opóźnieniem i jest obrazowane bardziej obwodowo niż by to wynikało z położenia struktury, która to opóźnienie wywołała.

 

Nic nie można potwierdzić, jeśli nie zostało wykluczone w przynajmniej 2 innych położeniach.

 

• wymóg odpowiedniego ułożenia pacjenta podczas badania wywołuje niepokój (czasem niezbędna jest sedacja)

• wynik badania bywa niejednoznaczny i niespecyficzny- utrudnieniem może być niewielki stopień zaawansowania choroby

• ocena sonogramów może być utrudniona wskutek występowania artefaktów

• prawidłowa interpretacja wyników zależy od doświadczenia i staranności lekarza badającego

 

Zalecenia ogólne:

1. Adaptacja pomieszczenia- zawsze w zaciemnieniu, żeby dostrzec jak najwięcej szczegółów ("włączyć widzenie pręcikowe" :D ).

2. Każde badanie USG powinno być poprzedzone badaniem fizykalnym uwzględniającym dane z wywiadu i dotychczas wykonywanych badań diagnostycznych.

3. Każde badanie USG powinno być wykonywane odpowiedniej klasy aparatem z odpowiednią dla danego badania głowicą.

4. Niezależnie od treści skierowania na USG, w każdym przypadku należy wykonać całościowe badanie danej okolicy (jamy) ciała, w której badany narząd się znajduje (j. brzuszna, szyja, układ moczowy).

5. Każde badanie powinno być zakończone szczegółowym opisem.

 

Do badania kotów i psów ras małych- sonda 7,5- 10MHz

psy średnie- 5MHz

wątroba u dużych psów 3,5MHz

 

Przygotowanie pacjenta:

• zwierzę powinno być przegłodzone- ostatni posiłek powinien być lekki i miękki, nie sucha karma- (12h, najlepiej na czczo), aby karma w żołądku lub jelitach nie utrudniała oceny narządów

• przed badaniem narządów miąższowych zaleca się podaż środków usuwających gaz z jelit

• korzystne jest, aby pacjent przed badaniem pił dużo wody

• badanie USG wykonujemy przed badaniem radiologicznym z podaniem barytu:

• badanie płuc- najpierw RTG, żeby uniknąć zmian opadowych (spadek powietrzności w płucu, na które jest większy nacisk podczas, gdy zwierzę leży)

• zwierzęta nerwowe lub wykazujące bolesność jamy brzusznej, powinny dostać środki uspokajające

• przed badaniem należy usunąć sierść z miejsca przyłożenia sondy

• najwygodniej jest ułożyć zwierzę na grzbiecie (nie robimy tego przy wodobrzuszu!!!)

 

Badanie jamy brzusznej:

2 sposoby:

• od wątroby do pęcherza moczowego

• od pęcherza do wątroby (pęcherz-> lewa nerka-> wątroba-> śledziona-> prawa nerka)

Wykonując ruchy wachlarzowe lub postępowe, uwidacznia się narządy w przekrojach poprzecznych i podłużnych.

 

Algorytmy postępowania (uzupełnic)

---