WYKŁAD 1,2

SADOWNICTWO-Nauka o hodowli i uprawie roślin sadowniczych, czyli drzew i krzewów owocowych, a także dział produkcji owoców jadalnych.

POMOLOGIA-dział sadownictwa zajmujący się opisem drzew.

ŻYWNOŚĆ FUNKCJONALNA-żywność o zaletach wybitnie zdrowotnych pochodzenia roślinnego, która oprócz składników odżywczych posiada specyficzne substancje i związki chemiczne korzystnie wpływające na zdrowie, rozwój i psychikę człowieka(fenole roślinne, fenolokwasy, flanowoidy,antocyjany).

SPOŻYCIE OWOCÓW W LATACH-1990-2000: Polska-53kg na osobę, Niemcy-90kg na osobę.

POWIESZCHNIA UPRAW SADOWNICZYCH NA OSOBĘ: 1 mazowieckie 88,041; 2 lubelskie 46,128; 3 łódzkie 29 840

CZYNNIKI EKONOMICZNE W PRODUKCJI SADOWNICZEJ

1 wielkość gospodarstwa-musi utrzymać rodzinę, przynosić zyski z przeznaczeniem na inwestycje. uniwersalna powierzchnia zapewniająca ww cele: sad jabłoniowy 20ha, jagodowe 1-2ha, wiśnie 5ha, czereśnia, ślwy. 2 chłonność rynków zbytu i ceny owoców. 3 ceny środków produkcji. 4 dostępność siły roboczej. 5 ryzyko przyrodnicze. 6 koszt inwestycji towarzyszących. inwestycje towarzyszce-ogrodzenie sadu, opryskiwacz do ochrony roślin, kosiarka rotacyjna, magazyn na nawozy i środki ochrony roślin, ujęcie wody, opryskiwacz do herbicydów, pomieszczenie na narzędzia, przechowalnia owoców: zwykła, chłodnia: zwykła, KA, ULO, utwardzenie głównych dróg w sadzie. szanse na przetrwanie mają sadownicy, którzy posiadają-wysokiej klasy grunty, możliwość powiększenia gospodarstw po racjonalnej cenie, dogodne po racjonalnej cenie, dogodne położenia geograficzne wobec rynków zbytu, umiarkowane koszty robocizny, znaczny zasób wiedzy i kwalifikacji z zakresu technologii i produkcji

MORFOLOGIA DRZEW OWOCOWYCH-

BUDOWA NAJCZŃŚCIEJ SPOTYKANYCH DRZEW

1 drzewa własno korzeniowe, u których system korzeniowy i część nadziemna stanowią jeden komponęt

2 drzewo dwuelementowe -część podziemna to podkładka i na niej zaszczepiona odmiana uprawna

3 drzewo trzyelementowe - częścpodziemna ro podkładka, na której jest zaszczepiona lub zaokulizowana wstawka

-wstawka skamlająca, która ma osłabić siłę wzrostu drzewa

-wstawka pośrednia, która ma za zadanie przełamanie niezgodności fizjologicznej pomiędzy podkładka a odmianą uprawną

4 drzewo trzyelementowe- podkładka , a na podkładce przewodnia zaszczepiona lub zaokulizowana, a na niej dopiero odmiana uprawna (przewodnia stanowi cały pień)

-(przewodnia stanowi konary)

rodzaje pędów roślin sadowniczych:

-długopędy, krótkopędy, pędy bukietowe

-wilki, odrosty

-zdrewniałe, zielne

pędy świętojańskie, pędy syleptyczne

-owoconośne, wegetatywne

-jednoroczne wieloletnie

1 pośpiech, 2przewodnik, 3jednoroczne, 4dwuletnie, 5kilkuletnie, 6odrosty, 7długopędy, 8krótkopędy

2

1 3 4

5

6

• 8

wilki-są to pędy silnie rosnące pionowo w górę z pędów śpiących w wyniku przemarznięcia lub silnego cięcia.

Odrosty - pędy wyrastające z pędów korzeniowych

Pędy świętojańskie - (pośpiechy) pędy wyrastające z wierzchołkowego pąka pędu, który już zakończył wzrost w tym samym roku.

Pędy syleptyczne (pasierby)- pędy wyrastające z pąków bocznych w tym samym roku.

Rząd: ROSALES - różowce Rodzina: ROSACEAE - różowate

Podrodzina: POMOIDEAE - jabłoniowe Rodzaj: MALUS - JABŁOŃ

gatunek obcopylny (gen niezgodności s)

-odm. dipoidalne i triploidalne (2n=34, 3n=51)

-odm. intersterylne

W zależności od pory dojrzewania owoców wyróżniamy:

-odmiany letnie (k VII-VIII dojrzałość zbiorcza oraz konsumpcyjna)

-odmiany jesienne (k VIII-IX zbiorcza), 1-2 miesiące konsumpcyjna

-odmiany zimowe (k IX-X zbiorcza), 3-8 konsumpcyjna

W zależności od wytrzymałości drzew na mróz wyróżniamy:

-odm. wytrzymałe do 35°C

-średnio wytrzymałe do 25°C

-wrażliwe do 20°C

Najważniejsze choroby jabłoni: Parch jabłoni, Mączniak jabłoni, zaraza ogniowa, zgorzel kory, rak drzew owocowych

Najważniejsze szkodniki jabłoni: Kwieciak jabłkowiec, Owocówka jabłkóweczka, Owocnica jabłkowa, Mszyce: jabłoniowa zielona, jabłoniowo babkowa, Przędziorki: owocowiec, chmielowiec, głogowiec, Zwójki liściowe

Jabłoń jest to drzewo, które owocuje na krótkopędach.

Krótkopędy jabłoni dzielimy na:

1 krótkopędy jednoroczne jabłoni: strzałka do 3cm (płodna, bezpłodna); cierń 3-10cm (płodny, bezpłodny); prątek 10-20cm

Pędem kwiatowym jest pąk szczytowy na każdym z tych krótkopędów.

2 krótkopędy wieloletnie jabłoni: sęczek (płodny, bezpłodny); buławka; osadnik (skupienie sęczków i buławek w jednym miejscu)

Podział odmian jabłoni w zależności od terminu zakwitania: wcześnie zakwitające; o średniej porze zakwitania; o średnio późnej porze zakwitania; o późnej porze zakwitania

Jabłoń - jest to gatunek, który owocuje przemiennie w cyklu dwuletnim i przemienność ta jest spowodowana produkcją auksyn i giberelin wytwarzanych przez nasiona w owocach, które hamują powstawanie pąków kwiatowych na pędach, na których znajdują się owoce.

Wejście drzew w okres owocowania:

-odmiany bardzo wcześnie zaczynające owocować w 2 roku po posadzeniu

-odmiany zaczynające owocować wcześnie 3-4 roku po posadzeniu

-średnio wcześnie 5-7 rok po posadzeniu

-późno zaczynające owocować 8-10 rok po posadzeniu

PRZYRODNICZE I EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU SADOWNICTWA

1 Czynniki klimatyczne

a temperatura-minimalne temperatury; suma aktywnych temperatur >5°C 2400 - 2850°C; wiosenne przymrozki

b nasłonecznienie

c opady atmosferyczne-ilość; jakość; rozkład opadów; wilgotność powietrza; gradobicia

d wiatry

2 Czynniki glebowe

a woda gruntowa

b pojemność wodna gleby

c przydatność poszczególnych typów gleb-klasyfikacja genetyczna; skład granulometryczny; bonitacja gruntów

3 Czynniki topograficzne

4 Warunki ekonomiczne

Ad.1 -20°C brzoskwinia; -20°-25°C morela, orzech włoski; -25°C czereśnie; -30°C mrozoodporne odmiany grusz; -35°C śliwa, wiśnia; -40°C jabłoń, agrest, aronia

Suma aktywnych temperatur - to suma średnich dobowych temperatur powyżej 5°C

Wiosenne przymrozki: III d IV morela, brzoskwinia; K IV czereśnia; IV/V śliwa/wiśnia

Podział roślin sadowniczych pod względem wymagań wodnych:

1 drzewa owocowe

-najmn. wymagania - wiśnie, morele

-pośrednie wymag. - brzoskwinie, czereśnie, grusze, orzechy

-duże wymag. - śliwy, jabłonie

2krzewy owocowe

-pośrednie wymag. - porzeczki czerwone, białe

-duże wymag. - czarne, agrest, maliny

-b. duże wymag. - borówka wysoka, poziomki, truskawki

Ad.2

Maksymalny poziom zalewania wód gruntowych dla różnych gatunków roślin sadowniczych:

Jabłoń na podkładkach silnie rosnących	1,5
Jabłonie i grusze na podkładkach karłowych	1,0-1,2
śliwy	1,0
Wiśnie, morele, brzoskwinie	1,5
Grusze na podkładkach silnie rosnących	1,8-2,0
czereśnie	1,8-2,0
Orzech włoski	2,0-2,5
Borówka wysoka	0,4-0,7
truskawka	0,6-0,7
agrest	0,7
Porzeczka czarna	0,8
Porzeczka kolorowa i malina	0,8-1,0
winorośl	2,0-2,5

Woda w glebie: grawitacyjna, kapilarna

Polowa pojemność wodna PPW - zdolność zatrzymania określonej ilości wody kapilarnej

Punkt trwałego więdnięcia PTW - moment w którym siła ssąca korzeni staje się równa sile wiążącej wodę w kapilarach.

Woda dostępna dla roślin WDR WDR = PPW - PTW

Zależy od rodzaju gleby, gatunku roślin, podkładki, budowy systemu korzeniowego.

Typy gleb w Polsce: Klasa I i II - 3,5%; III - 26,9%; IV - 27,3%; V i VI - 42,3%

Gleby dzielimy ze względu na:pochodzenie genetyczne, klasy bonitacyjne

Podział gleb ze względu na właściwości fizyczne:

Klasa I - bardzo dobra

Klasa II- dobre, nieco trudniejsze do uprawy

Klasa III a i b - gorsze od poprzednich, uprawa wymaga sporych umiejętności

Klasa IV a i b - średnie gleby raczej lekkie

Klasa V - zbyt suche, mało żyzne, czasem podmokłe

Klasa VI - grunty piaszczyste i kamieniste

Charakterystyka sadownicza gleb:

Klasa I - bardzo przydatne jeżeli woda gruntowa nie występuje zbyt płytko

II - także bardzo dobre dla drzew owocowych

III a i b - woda gruntowa może zalegać zbyt płytko, ale jej poziom bywa zmienny, przy prawidłowych stosunkach wodnych dobra przydatność sadownicza

IV a i b - często zakłada się na nich sady, plonują nie mniej niż średnio

V - nie zaleca się sadzenia drzew owocowych chyba że stosuje się nawadnianie

VI - nadaje się do zalesienia

Przydatność sadownicza gleb pod względem genetycznym

1 gleby przydatne-gleby brunatne i płowe, gleby lessowe

2 gleby przydatne z zastrzeżeniem-rędziny i pararędziny (chloroza); czarnoziemy (woda gruntowa); gleby bielicowe (piaszczystość, orsztyn, woda gruntowa); gleby pobagienne (woda gruntowa); mady rzeczne (woda gruntowa)

3 gleby nieprzydatne-mineralne, zabagnione, bagienne

Gleby wytworzone z piasków:

1 gleby piaskowe całkowite (>150cm)

2 gleby piaskowe niecałkowite (<150cm)

-piaski luźne (<5% części spławianych)

-piaski słabo gliniaste (5-10% części spławianych)

-piaski gliniaste lekkie (10-15% części spławianych)

-piaski gliniaste mocne (15-20% części spławialnych)

WYKŁAD 3,4

PRZYGOTOWANIE POLA I ZAKŁADANIE SADU

Przygotowanie pola-zniszczenie chwastów,Ph gleby,poprawa struktury gleby,wzbogacenie w substancje organiczne, uzupełnienie składników pokarmowych

Zmęczenie gleby

Organizacja liwater

Termin zakładania sadówlub jagodników

Technika sadzenie drzew i krzewów

WYMAGANIA ROŚLIN SADOWNICZYCH

Ph; 3.5-4.0 borówka,żurawina,

5,5-6,5 aronia,agrest,jeżyna,malina,truskawka

6,7-7,1 brzoskwininia,czereśnia,morela,orzech włoski,wiśnia,winorośl

6,2-6,7 grusza, jabłoń,porzeczka

MAKSYMALNE DAWKI NAWOZÓW WAPNIOWYCH

Lub wapniowo magnezowy stosowane jednorazowo przed założeniem sadu lub plantacji jagodowej.

dawkaCaO lub CaO+MgO(kg/Ha)

pH gleby

w KCL zawartośc cząsteczek spławianych w glebie

<20% 20-35% >35%

Do 4.5 1500 2000 2500

4,6-5.5 750 1500 2000

5,6-6,0 500 750 1500

Przy zastosowaniu wapnia węglanowego CaCo3 lub CaCo3+MgCO3 dawki podane w tabeli należy pomnożyć przez 1,8.

ZADANIE

P-1.5 mg/100g

K-5.5 mg/100g

Mo-5 mg/100g

KMg=1.1 pH 5,5

Skład granulometryczny <20%

Nawożenie fosforowe

Klasa zasobności niska dawka 300kg P2O5/ha

100kg-46 P2O5

x-300kgP2O5

x=652 kg/ha

potas

klasa zasobności średnia 100-200kg K20?ha

sól potasowa 60%

100kg- 60K2o

X - 200kg

X=333 kg Solin potasowej

Magnez

Klasa zasobności wysoka nawożenie jest zbędne

pH 5.5 doprowadzić o pH6,0 750kg CaO/h

wapno magnezowe węglanowe 40%CaO+10-20MgO

100kg- 40CaO

X---750kg CaO

X =1870 kg CaO/ wapnia

Obornik 30-60t/ha

Nawozy azotowe

Saletra amonowa 345n mocznik 46%N nitrabor 15,5N 26%CaO 0,25% B saletrzak 20-28%N siarczan amonu 20%

Fosforowe superfosfat potrójny 46%P2O5 superfosfat potrójny z dodatkiem boru 44%P2O5 0,5%B

Potasowe sole potasowe 40-60%K2o siarczan potasu 50%K2O

Wapniowe wapno magnezowe tlenkowe

45-60%CaO+10-20%MgO wapno magnezowe węglanowe 40%CaO+10-20% MgO

Magnezowe siarczan magnezu 16%MgO kizeryt 29%MgO

Saletra magnezowa 9,4%N 13%MgO

Wieloskładnikowe amofoska, florowit, hydrocompleks, superba

ZMĘCZENIE GLEBY - zjawisko ograniczenia wzrostu zmniejszenia się plonu roślin przy częstej ich uprawie w tym samym miejscu. W sadownictwie występuje po replantacji, tj. po założeniu nowego nasadzenia bezpośrednio lub w krótkim czasie po usunięciu poprzedniego.

Czynniki abiotyczne: zła struktura gleby(ugniatanie ciągnikiem, droga), nierównowaga pokarmowa, niewłaściwe pH, brak lub nadmiar wilgoci, system uprawy, związki fitotoksyczne w glebie: arsen, toksyny z rozkładających się korzeni (chlorowodory, etylen), doglebowe herbicydy

Czynniki biotyczne:

-nicienie - korzeniak zjadliwy > choroba replantacji niespecyficzna, występuje niezależnie od posadzonego gatunku

-grzyby -promieniowce -bakterie >

Choroba replantacji specyficzna, dotyczy konkretnego gatunku, zwalczanie: po danym gatunku uprawiamy inny gatunek.

Test biologiczny

-próba gleby: 30 kg - 10 punktów / 40cm

­½ kg suszenie odkażanie kontrola

analiza w temp. termiczne w worku

chemiczna pokojowej 110°C foliowym

Po 10 doniczek - 1 l

Siewki upr. gatunku

na 6 - 8 tyg.

Poprawa wzrostu > choroba replantacji niespecyficzna

> choroba replantacji specyficzna

50% słaba

50 - 100% średnia

ponad 100% silna

ZAPOBIEGANIE SKUTKOM CHOROBY REPLANTACJI:

Metody agrotechniczne: wysoka jakość materiału szkółkarskiego (odwirusowanie, wciek), uprawa gleby w poprzednim nasadzeniu, racjonalne nawożenie i nawadnianie, dolistne zabiegi cynkiem, dobór podkładek, przerwa (1 - 10 lat), przedplon: gorczyca na przyoranie (istjocjanin), mieszanie w dołach gleby z torfem, korą, kompostem, parowanie: 1-2 min / 60 cm, uprawa aksamitki (nicienie)

Metody chemiczne: bromek metylu; Basamid: 25 cm / jesień, lato - 5 tyg.; Formalina: 400-500 ml/² ; w stosunku 1:5 z wodą; Vydate: 2x co 2 m-ce; 10g/m² wokół drzewka (nicienie); Telopik, Nemosal

Metody biologiczne: mikoryza: grzyby z rodzaju Glanus; roztocza: Traphaous putrescentiae; bakterie: Bacillus, Enterobacter aergoeus

KWATERA - jednostka produkcyjna o jednakowych lub podobnych wymaganiach co do środowiska i zabiegów pielęgnacyjnych

-powierzchnia: 0,5 - 2 ha (mniejsze) kilkanaście ha (większe)

-długość: 200 - 400m

-drogi: prostopadłe - 12m

równoległe - 6m

-jednogatunkowe

-rzędowe rozmieszczenie roślin

...zapylacze (obcopylne)

kwitnące podobna pora żywotny pyłek

jednocześnie dojrzewania diploidalne

Kwatery 1 gatunkowe bez zapylaczy: wiśnia, śliwy, brzoskwinie, morele, malina, truskawka, porzeczki

Agrest, aronia, borówka wysoka

Obcopylne: jabłoń, grusza, orzech włoski, leszczyna, czereśnia

Rozstawa 4 x 1m = 4m²

10000/4 = 2500 drzew

Między rzędami w rzędach

Jabłoń 4 - 3,5 x 2 - 0,5

Grusze 4 - 3,5 x 2 - 1,5

Wiśnie 4 x (3) 2 - 1,5 (1)

Śliwa

Czereśnia 4 x 3 - 1,5

Truskawka 1 (0,6) x 0,25

Malina letnia 3 - 3,5 x 0,5

Malina jesienna szerzej

Porzeczka (mech) 4 x 0,5 - 0,25

Aronia (mech) 4 x 1 - 0,5

Brzoskwinia 4 x 2

Wpływ średnicy okulanta na wzrost i plonowanie:

-im grubsza średnica, tym lepsze efekty

...tylko wybór I - okulanty jabłoni na podkładkach M9, P1, P2, P22⁰, P60

Średnica pnia 1,20 - 1,50 cm

Wysokość 100 - 150 cm

Liczba korzeni- co najmniej 4

Długość minimalna korzeni 25cm

Jednoroczny cykl produkcyjny drzewek:

-jednoroczne okulanty

...Sadzenie podkładek + przycięcie (wiosna)

...okulizacja czyli założenie pączka (oczka) odmiany uprawnej (sierpień)

...przycięcie podkładek nad oczkiem (wiosna)

...drzewka jednoroczne (okulanty) do wykopania lub ... (jesień)

Dwuletni cykl produkcyjny drzewek:

................

Ze względu na to z ilu części składa się drzewo wyróżniamy materiały:

A)2-elementowe - podkładka a na niej zaokulizowana odmiana uprawna

B)3-elementowe - cykl produkcji drzewka ze wstawką skarlającą (podkładka, wstawka skarlajaca, odmiana uprawna) ewentualnie pośrednia - element, który posłuży do przełamania niezgodności fizjologicznej.

Cykl produkcyjny trwa 3 lata:

-podkładka

-okulizacja wstawki na podkładce

-na wstawce okulizujemy odmianę uprawną.

C)1-elementowe - własnokorzeniowe lokalne: Annopol, Sandomierz

D)3-elementowe - z przewodnią, mrozoodporne. Fragment pędu pochodzący z odmiany o bardzo dużej mrozoodporności, przewodnia służy do podniesienia mrozoodporności drzewa.

Cykl produkcyjny:

-na podkładce wykonujemy okulizację odmianą przewodnią w I roku

-w II roku wyrasta przewodnia

-w III roku na wiosnę wykonujemy szczepienie, a po nim otrzymujemy okulant; przewodnia ma długość 20 - 25 cm.

„Dobra” podkładka: dobre zrastanie z odmianą uprawną, pożądana siła wzrostu, wczesne, obfite owocowanie, poprawa jakości owoców, wytrzymałość na mróz, gleby, choroby kory, łatwe rozmnażanie, mocny system korzeniowy

Średni ciężar jabłek (w gramach):

Jonagold Gloster Melrose

MM106 166 156 171

M. 26 173 153 168

M. 9 182 162 175

Rozstawy sadzenia oraz obsada drzew jabłoni:

między

rzędami w rzędzie

-podkładki

super karłowe 3-3,5m 0,75-1,25

-karłowe 3,5m 1,0-2m

-półkarłowe 4,0m 2,0-3,0m

...dla sadów zakładanych w nowym miejscu

Podział podkładek jabłoni ze względu na siłę wzrostu:

-podkładki półkarłowe - zmniejszenie siły wzrostu siewki (drzew) o 35-50%

-karłowe - 60%

-superkarłowe - 80%

Siewka Antonówki: duża wytrzymałość na mróz, na większość gleb pod sad, dobre zrastanie się, odporność na choroby korzeni i kory, duże zróżnicowanie siewek, wrażliwość na choroby liści, bardzo silny wzrost; #polecana dla drzew ze wstawkami skarlajacymi; #polecana dla odmian bardzo słabo rosnących

Podkładki wegetatywne:

1)karłowe: P-22 najsłabiej rosnące, M-9, P-2, P-16, B-9 najsilniej rosnące

P-22 < M-9 = P-2 = P-16 = B-9

M-9	- -	+	+ +
P-2	+ +	+ +	+ -
P-16	- +	+	+ +
P-22	+ + +	+ + +	+ +
B-9	+ + +	+ + +	+ +
	Wytrzymałość na mróz	Odporność na choroby kory	Jakość gleby

2)półkarłowe: P-60 najsłabiej rosnące; P-14; M-26; M-7 najsilniej rosnące

P-60 * < P-14 ≤ M-26 < M-7

* 80% siły wzrostu M-26

M26	Umiark. Lub słabo rosnące 1)	+ +	2-3	mała	śr. żyzna	Duża	tak
M7	Tylko dla 2)	-	2-3	duża	słaba	duża	nie
P O D K Ł A D K A	Zalecana dla odmian	Odporność na mróz	Wejście w okres owocowania	Głębokość korzenienia	gleba	Odporność na choroby kory	Podpory - rusztowania

1) Spartan, Cortland, Idared, Gala, JonaGold

2) McIntosh, Lobo, Fantazja, Cortland

3)podkładki silnie rosnące-ALNARP-3 (A2)-duża wytrzymałość na mróz, mało wrażliwa na guzowatość korzeni, owocowanie około 4 roku po posadzeniu, małe wymagania glebowe...bardzo silny wzrost*

* stosowana dla drzew ze wstawkami skarlającymi

Podkładki dla grusz:

Generatywne: grusza kaukaska Pirus Communis var. Caucsica-bardzo silny wzrost, dobre zrastanie się z odmianami grusz, odporna na choroby (guzowatość korzeni), wytrzymała na mróz, późno rozpoczyna owocowanie

Wegetatywne: pigwa A(MA) (Cydonia oblonga)-podkładka półkarłowa, stymulacja wczesności wchodzenia w okres owocowania i plenności odmian na niej prowadzonych, mniej wytrzymała na mróz niż grusza kaukaska, duże wymagania glebowe, wymaga stosowania pośrednich koniecznych dla niektórych odmian:

...... Lipcówka Kolorowa, Lukasówka, Bonkreta Williama, Paryżanka

Podkładki dla śliw:

Generatywne: ałycza (Prunus cerasifera var. Divavicata)-bardzo silny wzrost, dobre zrastanie się z odmianami śliw, tolerancyjna w stosunku do gleby, odporna na choroby, dość wytrzymała na mróz

Siewka Węgierki Wangenheima (Prunus domestica var. Oeconomica)-rośnie słabiej niż ałycza + + +, wyrównany wzrost siewek (podkładek), wytrzymała na mróz i choroby, stymuluje owocowanie zwłaszcza węgierek

Wegetatywne: Pixy i GF 655/2 (w Polsce nie stosowana jeszcze w produkcji)

Znane w Polsce: Brompton, Broadleaved Mussel

Podkładki dla wiśni:

Generatywne:

1)siewki czereśni ptasiej (Prunus avium)-silny wzrost, na ciężkie gleby, wrażliwa na mróz

2)siewki antypki (Prunus mahaleb)-słaby wzrost, na lekkie gleby, wytrzymała na mróz

Obecnie w badaniach sąpolskie selekcje antypki: Piast i Popiel

Wegetatywne: F12/1 - typ selekcji czereśni ptasiej rozmnaż. wegetatywnie

Podkładki dla czereśni:

Generatywne: siewki czereśni ptasiej (Prunus avium)

Wegetatywne: F12/1, selekcja Prunus avium 100%

Colt, mieszaniec 100%

PHL A prawie 60%

PHL około 50%

Giselle S około 60% w stos. do czereśni ptasiej

Podkładki dla brzoskwini:

Generatywne:

-50% Ałycza - wykazuje często niezgodność fizjologiczną z innymi odmianami

-50% siewki brzoskwiń

Podkładki dla moreli:

Generatywne: - najbardziej przydatne podkładki dla brzoskwiń w Polsce, jak np. Siewka rakowiecka lub siewka jerzykowska

-Ałycza - podkładka używana w Polsce, choć nie zawsze zrasta się z innymi odmianami, cechuje się także słabym przyjmowaniem oczek z okulizacji W. Wangenheima

-siewki różnych odmian moreli są stosowane jako podkładki generatywne.

Podkładki dla orzecha włoskiego:

-orzech włoski (Junglans regia) - siewki

WYKŁAD 5

REGULOWANIE WZROSTU DRZEW:

1. Cięcie zimowe:wycinanie na drzewie kilku gałęzi grubych lub dużo gałązek drobnych, wycinanie gałęzi w całości lub ich skracanie

2. Cięcie odnawiające:wymiana całych konarów (gęsto sadzone sady, pionowy przewodnik, odchodzące od niego poziome lub skośne gałęzie), gałęzie 3-4 letnie wycinane z pozostawieniem kilkucentymetrowego czopa przy przewodniku

3. Cięcie po kwitnieniu:cięcie zimowe odłożone do końca V lub na początek VI (20-30% mniej odrostów), nie później jednak jak do połowy VI

4. Wyrywanie pędów latem:pędy tegoroczne oraz cienkie 2-3 letnie gałązki od połowy VI

5. Cięcie letnie przed zbiorami:cięcie silnych pędów rosnących w koronie pionowo (wilki), poprawa nasłonecznienia korony i rumieńca na jabłkach, nowe pędy już nie wyrastają, wzrost pędów na wiosnę jest nieco słabszy niż przy cięciu wiosennym

6. Przyginanie pędów:stosowane na młodych drzewach, na starszych usunięcie starych gałęzi i przygięcie do dołu młodych pędów

7. Nacinanie pnia:

-drzewa małe-piłka ręczna

-drzewa duże-piła motorowa

-20 cm poniżej korony, głębokość cięcia 2-3 cm, 2 nacięcia z dwóch stron pnia (pierwsze wyżej, drugie niżej)

-cięcie pod pewnym kątem w stosunku do pnia

Dominacje (do przyginania pędów):

I. Wierzchołkowa-pęd położony w pozycji pionowej, najczęściej rosną pędy boczne, które znajdują się w wierzchołkowej części pędu, a coraz słabszy jest wzrost pędów położonych niżej

II. Pozioma-występuje przy poziomym położeniu pędu i wówczas silniej rosną pędy z pąków znajdujących się na górnej części pędu w porównaniu do pędów rosnących z pąków na dolnej części pędu a wzrost pędów maleje w kierunku wierzchołka poziomo położonych gałęzi

III. Łukowa-występuje przy wygięciu gałęzi do formy łuku, najsilniejszy przyrost uzyskujemy z pąków znajdujących się na szczycie łuku

IV. Nasadowa-Występuje przy silnym skierowaniu gałęzi do dołu, wszystkie pędy boczne są słabe oprócz pędów wyrastających z pąków znajdujących się przy nasadzie

Ciecie korzeni: ogranicza wzrost drzew od 20 do 50%, wiosna (IV), powtórka co roku, głębokość co najmniej 30 cm, w odległości 50-70 cm od rzędu drzew

Smarowanie ran po cięciu preparatami ograniczającymi wzrost:

-Arbosal PA (tlenochlorek miedzi, 1% nagtylooctan potasowy)

-farba emulsyjna + 100 ml Pomonitu R-10 na litr farby

-ogranicza wyrastanie wilków wokół ran i do 30-50cm od rany

Opryskiwanie drzew retardantami:

-Paturyl 100 SL 1-3 letnie jabłonie głównie w szkółce-200 ml na 100 l wody

-Regalis 0,75-2,0 kg/ha, gdy nowe przyrosty osiągną ok. 5 cm długości i mają 4-5 liści

Znaczenie cięcia drzewek po podadzeniu jest konieczne gdy:drzewka są niezbyt dobrej jakości (cienkie, niskie, nie rozgałęzione), drzewa są wymęczone transportem (podsuszone, podmarznięte), istnieją niezbyt korzystne warunki do przyjęcia się i wzrostu drzewek (słaba gleba, brak wilgoci), dla wiśni i brzoskwiń konieczne

W jakich przypadkach można nie ciąć drzewek po posadzeniu:drzewka bardzo dobrej jakości: grube, wysokie, dobrze rozgałęzione, tj. mające przewodnik i co najmniej 5 pędów bocznych. Drzewka nie rozgałęzione, ale grube i wysokie, dobre warunki glebowe (wilgotność, żyzność), drzewka nie wymęczone transportem

Zalety nie cięcia drzewek po posadzeniu:bardzo wczesne i obfite owocowanie drzew (2 rok po posadzeniu), szybki zwrot poniesionych kosztów, korony smukłe, dużo krótkopędów; nie wymagają cięcia prześwietlającego przez pierwsze 3 lata (pędy nie cięte nie rozgałęziają się)

/drzewa takie trzeba sadzić gęsto: 3,0x3,5x1,0-1,5 karłowe; 5,5-4,0x1,5-2,0 półkarłowe/

Prowadzenie drzew bez cięcia po posadzeniu jest przydatne przede wszystkim dla odmian owocujących na pędach 1-rocznych i 2-letnich (Jonagold, Gala, Elstar, Golden D, Szampion, Ligol)

ODMIANY PARCHODPORNE:

Polska:Primula, Witos, Sawa, Free Redstar, Melfree

Kanada:Novamac, Nova Easygro

Francja:Priam, Florina, Judaine, Judeline, Harmonie, Bacyade

Szwajcaria:Ariwa

USA:Priscilla, Prima, Liberty, Freedom, Enterprise, Gold Rush

Holandia:Escolette, Santana

Czechy:Vanda, Rajka, Goldstar, Topaz, Rubinola

Niemcy:Resi, Ahrista, Gerlinde

Rodzaje cięcia drzew

1. Ciecie po posadzeniu ( wiosna)

Cele : - ułatwienie przyjęcia się drzew poprzez przywrócenie równowagi między częścią nadziemną a systemem korzeniowym ograniczonym przez wykopywanie drzewka ze szkółki,

-jeśli trzeba, spowodowanie rozgałęziania

-wstępne formowanie korony

2.Ciecie formujące odpowiedni kształt korony- do 3. roku po
posadzeniu drzew

W tym etapie: -- cięcie drzew. powinno być ograniczone tylko do niezbędnego minimum, przede wszystkim wycinanie nadmiaru pędów a nie ich skracanie.

- bardzo ważne jest przyginanie pędów do położenia lekko skośnego lub poziomego (powoduje osłabienie wzrostu pędów i wcześniejsze zakładanie na pędach pąków kwiatowych)

3. Ciecie w okresie owocowania

Cele: regulowanie wzrostu i owocowania. Za pomocą cięcia utrzymuje się drzewa w odpowiednim zagęszczeniu i rozmiarach, wpływając na regularność i jakość owocowania drzew.

a) ciecie prześwietlające - rozrzedzenie, niekiedy zwężeniekorony ; wycina się gałęzie chore, połamane, krzyżujące się, wilki,
nadmiar konarów , drobnych gałęzi

b) ciecie odnawiające - wycinanie wieloletnich konarów z pozostawieniem czopu 1-2 cm- u jabłoni,grusz kilkanaście cm stosowane jako uzupełnienie ciecia prześwietlającego, a regularnie w koronach osiowych. Jeśli średnica gałęzi jest wieksza od połowy średnicy przewodnika lub konaru to wówczas taką gałąź usuwamy z pozostawieniem czopu ,bez względu na wiek.

c)ciecie odmładzające - skracanie konarów i gałęzi w miejscu
3.- 4.- 5.- letniego przyrostu. Cięcie to łączy się z prześwietlaniem koron.

d)cięcie letnie

-cięcie Loretta

-cięcie na krótkopędy

WYKŁADY 6

CIĘCIE

Podstawowe zasady formowania drzewek owocowych: cięcie po posadzeniu 91 rok) z pewnymi wyjątkami, zachowanie przewodnika drzewa przez całe życie sadu, eliminacja cięcia w początkowych latach po posadzeniu na rzecz przyginania (wyjątek: cięcie korekcyjne i sanitarne), zbudowanie silnej korony drzewa, uformowanie kompletnego szkieletu drzewa w ciągu 3-4 lat po posadzeniu.

Wpływ cięcia na wzrost:

-termin zimowy-pobudza wzrost, korony zwarte, konary grube z dużą ilością długich pędów bocznych, gorsze zawiązywanie pąków kwiatowych

-termin letni-działa skarlająco, korony zwarte pokryte obficie krótkopędami, poprawia zawiązanie pąków kwiatowych, poprawia jakość owoców

-drzewo cięte rośnie silniej niż nie cięte

-sposób: wycinanie gałęzi w całości ↓; skracanie pędów lub gałęzi ↑

-skracanie pędów: o 1/3-2/3 ↑; lekkie-dużo pędów drobnych ↓; u podstawy-nieliczne rozgałęzienia ↓

a) pęd przycięty wytworzył kilka przyrostów

b) pęd nie przycięty wytworzył 1 silny przyrost i liczne krótkopędy

Drzewa cięte zawsze będą większe od nie ciętych.

	Ilość długopędów	Krótkopędów	Stosunek
Drzewa cięte	4,6	6,8	1:1,5
Nie cięte	2,4	13,1	1:55

Wpływ cięcia na tworzenie pąków i owocowanie:opóźnia tworzenie się pąków i owocowanie; skracanie pędów bardziej opóźnia tworzenie się pąków kwiatowych i owocowanie niż wycinanie pędów w całości; wpływ cięcia zależy od podkładki, odmiany, wieku drzewa; drzewa silnie rosnące-skracanie wpływa drastycznie na zmniejszenie pąków kwiatowych w porównaniu do drzew karłowych i półkarłowych w porównaniu do wycinania pędów u nasady

Regularność stosowania i jakość owoców:przeciwdziała przemiennemu owocowaniu, zmniejsza skład owoców, jędrność i wybarwienie

Zdrowotność drzew:poprawia zdrowotność, rozprzestrzenia choroby (srebrzystość liści, zarazę ogniową), osłabia mrozowytrzymałość (-20*)

Wpływ cięcia na plon u jabłoni w wieku 22 lat:

	Suma plonu owoców w kg/1 drzewo
Łączny plon z 4 lat w kg/drzewa	cięcie silne 185	cięcie letnie 178

Udział owoców w plonach o średnicy:

>7 cm	I wybór	147	52	52	2
6-7 cm							95	50
5-6 cm				II wybór	38	126	32	93
<6 cm							6	33

Wpływ cięcia na wielkość plonu u jabłoni młodych (3-7 lat):

				Suma plonu owoców w kg/1 drzewo
Odmiana	jabłonie (8-11 lat)			cięcie słabe	silne
McIntosh	387		340	135	79
Bankroft	265			270	113	97
Jonathan	250			235	112	88
Golden D	309			304	129	110

Cięcie poprawia zawiązywanie owoców, drowotność drzew, ale pozostają rany.

Cięcie letnie:poprawia jakość owoców, osłabienie wzrostu (nie pobudza), zmniejszenie zapotrzebowania pracy na cięcie zimowe (pobudza), ograniczenie występowania gorzkiej plamistości podskórnej na jabłkach

Nakłady pracy na różnego rodzaju drzewa:

-jabłonie silnie rosnące 15-20 min/drzewo 120-160 godz/ha

-drzewa karłowe 6-12 min/drzewo 100-170 godz/ha

-grusze silnie rosnące 15-20 min/drzewo 120-160 godz/ha

-grusze karłowe 3-8 min/drzewo 60-130 godz/ha

-śliwy 8-15 min/drzewo 70-150 godz/ha

-wiśnie 10-20 min/drzewo 100 godz/ha

Korony:

-kształt przekroju poprzecznego: kuliste, owalne, szpalerowe

-obecność przewodnika: bezprzewodnikowe, ze skróconym przewodnikiem, przewodnikowe

-rozmieszczenie konarów: okółkowe, piętrowe, luźnopiętrowe, bezpiętrowe, kombinowane

-układ konarów: prawie naturalny, regulowany, sztuczny, swobodny.

Swobodny: korona prawie naturalna, korona szpalerowa, korona wrzecionowa, korona osiowa.

Korony:

1) Korona prawie naturalna:

-jabłonie na podkładkach półkarłowych

-grusze na siewkach

-wiście, czereśnie, morele, brzoskwinie

2) Korona wrzecionowa:

-jabłonie na podkładkach karłowych i półkarłowych

-grusze na pigwie

-śliwy, czereśnie, morele, brzoskwinie

3) Korona szpalerowa:

-jabłonie na podkładkach półkarłowych

-grusze na siewkach

-wiście, czereśnie, morele, brzoskwinie

stwarza możliwość gęstszego sadzenia.

Rodzaje koron przewodnikowych:

-wrzecionowa-pierwszy okółek szeroki (2 m) następne węższe

-wrzecionowa wysmukła- 1 okółek wąski (1 m) następne węższe

-superwrzecionowa- 1 okółek bardzo wąski (0,5-0,8 m) następne-drobne gałązki

-osiowa- jednakowa średnica (1-1,5 m) od dołu do góry.

Formowanie i cięcie drzew wiśni:

I) Model sadu tradycyjnego-forma korony prawie naturalna; rozstawa sadzenia 4 m między rzędami i 2-3 m w rzędzie.

Cięcie po posadzeniu: formujemy pień na wys 50 cm; dolne pędy skracamy nad 3-4 pąkiem a górne nad 2-3 pąkiem a górne nad 2-3 pąkiem; od ostatniego rozgałęzienia przewodnik skracamy na wys 50 cm; na drzewie powinno zostać 5-6 pędów; dobre przycięcie drzewka→dobry wzrost, owocowanie za 2 lata; ciąć nad zewnętrznym pąkiem.

Formowanie drzew po posadzeniu: ma na celu likwidację ostrych kątów rozwidleń i wyodrębnienie przewodnika (przez 1 i 2 rok po posadzeniu). W 1 roku po posadzeniu w poł VI kiedy pędy 1roczne mają długość ok 15 cm-odchylamy je za pomocą drewnianych klamerek do poziomego położenia. Po 1 tygodniu klamerki zdejmujemy-uzyskujemy kąt zbliżony do kąta prostego (ewentualnie za pomocą wykałaczek). W 2 roku na wiosnę możemy lekko skrócić przewodnik (jeśli jest dłuższy niż 80 cm od ostatniego rozgałęzienia) lub skorygować za pomocą sznurka. W 3-4 roku wchodzimy z cięciem odnawiająco-przeswietlającym (w zależności od intensywności wzrostu):

termin zaraz po zbiorach-w ten sposób zachowujemy dłużej zdrowe drzewo, później rany źle się zabliźniają; z drzewa usuwamy ok 30 % pędów, pozostawiamy 10-20 cm czop (najlepiej jak czop kończy się pąkiem). Z pozostawionych czopów wyrastają w kolejnym roku pędy, które owocują w następnym roku. Ok 12 roku życia sadu, kiedy zbliża się moment likwidacji sadu przeprowadzamy cięcie fitosanitarne, polegające na usuwaniu chorych elementów korony.

II) Intensywny model sadu wiśniowego w formie korony osiowej: cięcie po posadzeniu uformowany pień 50 cm od ziemi; wszystkie boczne pędy skracamy nad pierwszym lub drugim pąkiem, przewodnika nie skracamy; w 4 roku usuwamy gałęzie i konary 4letnie z pozostawieniem 20-50 cm czopa.

WYKŁADY 7 1

Krótkopędy 1 roczne:

- 10-20 cm-prątek

- 5-10 cm-cierń

- 3 cm-strzałka

Krótkopędy wieloletnie:

-sęczek (zakończony pąkiem)

-buławka (pączek, miejsce po szypułce)

-osadnik (zgrupowanie mniej lub bardziej rozgałęzionych krótkopędów, zakończony pąkiem kwiatowym).

Korona wrzecionowa: średnica dolnej części korony >2 m ≤ 1,5 m (wrzeciono wysmukłe < 1 m (super wrzeciono). W 1 roku po posadzeniu rozginanie i formowanie kątów (sznurki). W 2 roku ostre kąty wycinamy oraz to co jest w konkurencji z przewodnikiem. 3 i 4 rok-korona powinna być przejrzysta, pień ma mieć 50 cm. Zakończenie formowania, cięcie prześwietlające w kolejnych latach-kształt stożka, cięcie odnawiające na czop. Podwiązywanie gałązek by nie połamały się pod ciężarem owoców.

Korona osiowa: przewodnik do wys 2,5 m, prowadzimy rotację wycinając gałęzie 3letnie, pień wys 50 cm.

Korona prawie naturalna: skracamy o 1/3 każdy pęd; wyraźnie wyodrębniony przewodnik; rozgałęzianie w pierwszych latach; pień 50 cm; 4-5 rok cięcie prześwietlające; 3,5 m w rzędach; 8 rok zostawiamy 8-10 konarów; kształt kolisty, owalny.

Korona szpalerowa: skracamy przewodnik 0,5 m od ostatniego rozgałęzienia; 3-4 piętra na każdym z konarów klamry z gwoździem.

Czereśnie: korona naturalna; 4 m między rzędami x 3 m w rzędzie; korona wrzecionowa 4 mx2 m; formowanie kątów za pomocą klamerek od 1 roku; korona przejrzysta; przewodnik do 3 m; rozginanie za pomocą sznurków; po 4-5 latach cięcie odnawiające.

Śliwa:

-korona prawie naturalna-skracamy wszystkie pędy

-korona szpalerowa

-korona wrzecionowata-wprowadzić stożek, skrócić przewodnik

-kąty odchodzące pędów bocznych od przewodnika.

Brzoskwinia: korona wrzecionowata, cięcie na owoc na wiosnę.

Czereśnia:

-palmeta włoska-po posadzeniu i przycięciu paliki

-forma Y

-forma mikado-4 przewodniki rozciągnięte szeroko na drutach.

4

---