Konstytucja(ustawa zasadnicza)prawna podstawa ustroju politycznego i społecznego. Funkcje konstytucji: -prawna - konstytucja stanowi podstawę całego sys. prawnego państwa(najwyżej usytuowanym dok w hierarchii aktów prawnych i żadnego przepisy nie mogą być z nią sprzeczne -ustrojotwórcza - zawiera najważniejsze zasady funkcjonowania państwa opisujące jego ustrój polityczny -integracyjna - polega na formalnym przekształceniu zbiorowości społecznej(narodu) w byt polityczno prawny, służy zintegrowaniu się zbiorowości ludzkiej wokół zasad zawartych w tym dokumencie i wykształceniu się poczucia odrębności w tym sensie jest ona także narodotwórcza Elementy odróżniające konstytucję od innych ustaw: -szczególna treść -najwyższa moc prawna -szczególny tryb zmiany Podstawowe zasady prawa konstytucyjnego: *z.suwerenności narodu-posiada prawa i obowiązki i od niego wywodzi się władza w RP *z.republikańskiej formy państwa-wyklucza jakiekolwiek formy dziedziczenia władzy *z.demokratycznego państwa prawnego-w którym prawo jest wartością nadrzędną wobec wszelkich innych norm czy reguł postępowania, w szcz. zaś norm politycznych czy zwyczajowych *z.reprezentacji politycznej - naród rządzi poprzez swoich wybieranych przedstawicieli *z.podziału władzy i równoważenia się władz-istnienie w państwie 3 równorzędnych władz *z.pluralizmu politycznego-dopuszcza istnienie i działanie wielu partii politycznych *z.samorzadności terytorialnej *z.niezwisłości sędziowskiej i niezależności sądów i trybunałów *z.wolności i praw człowieka i obywatela

Zasady prawa wyborczego: *z.powszechności-zakaz stosowania cenzusów wyborczych, każdy z nas ma czynne(od 18, bez pozbawienienia praw pub, wyborczych) i bierne(od 21, prawo wybierania, obyw.polskie) prawo wyborcze *z.równości-każdy wyborca dysponuje jednakową liczbą głosów, a więc każdy głos ma równą wagę i znaczenie *z.bezpośredniości-wyboru posła,senatora dokonuje bezpośrednio sam wyborca, nie korzystają z żadnych ciał pośredniczących *z.proporcjonalności-każdy z partii zgłaszających listy kand. otrzymuje mandaty w stosunku prop. do liczy uzyskanych głosów *z.tajności-swobodne podejmowanie decyzji o wyborze(zasłony, bez podpisu, do urny osobiśnie=tajemnica wyboru) SEJM-460posłów-5 SENAT-100senatorów-w.pow,bezpośred,tajne. Senator:30lat,prawo wybierania. Wybory do senatu według z.większościowej-przewidziane do rozdziału mandaty uzyskują ci, którzy otrzymali najwięcej głosów. Posłowie i senatorowie. Mandat przedstawicielski jest generalny(wyraża wolę narodu), niezależny(nie obowiązują go instrukcje wyborcze) nieodwołalny(wyborcy nie mogą odwołać p. lub s.) wiele przywilejów m.in immunitet parlamentarny-nietykalność osobista członków parlamentu, zwolnienie z odpowiedzialności sądowej. zasada rozdzielności mandatu i innych funkcji publicznych Organizacja Sejmu i Senatu -stała gotowość parlamentu do podejmowania działań, obrady:jawne, utajnione Organy Sejmu: marszałek sejmu:Bronisław Komorowski //Niesiołowski Putra Kalinowski Szmajdziński przedstawiciel najliczniejszego klubu poselskiego, 2osoba po prezydencie-może go zastępować,organizuje obrady sejmu,kieruje nimi, nadaje bieg incjat.ust., utrzymuje kontakty z parlam. innych państw, zarządza w.prezydenckie. prezydium sejmu(marszałek, wicemarszałkowie) konwent seniorów(członkowie PS,przewodniczacy klubów i kół) komisje sejmowe:stałe, nadzwyczaje,śledcze Organy Senatu: marszałek senatu- Bogdan Borusewicz // Bochenek Ziółkowski, Romaszewski prezydium senatu konwent seniorów komisje:stałe, nadzwyczaje Zespoły posłów należących do tego samego ugrupowania politycznego. Kluby parlamentarne:15p. Koło poselskie:3posłów

Funkcja ustrojodawcza:zmiana ustroju polit,społ,ekonomicznego pastwa, zmiany w konstytucji Funkcja ustawodawcza:regulowanie okreś sfer życia społecznego za pomocą ustawy, początek: inicjatywa ustawodawcza Funkcja kontrolna:prawo (tylko)sejmu do kontrolowania rządu i innych organów państwowych >wotum zaufania-uch parlamentu wyrażająca poparcie dla programu(po expose premiera) >wotum nieufności-odmowa poparcia dla dotych. rządu, konkretnego ministra, prowadząca do dymisji rządu >absolutorium-zatwierdzenie działalności finansowej rządu >zapytania i interpelacje poselskie-żądanie urzędowych wyjaśnień od członków RM Funkcja kreacyjna-możliwość tworzenia przez sejm i senat różnych organów państwowych np. sejm:udział w tworzeniu rządu, wybór członków TS, powoływanie na wniosek prez. p.NBP; z senatem:KRRiTV,Rada Polityki Pieniężnej. Zgromadzenie Narodowe zwoływane w 4wypadkach: w celu odebrania przysięg od nowo wyb. prezydenta, uznania p. za niezdolnego do sprawowania zw na zdrowie, postawienia p. w stan oskarżenia,wysłuchania orędza p. skierowanego d Z. Rada Ministrów Prezesi:Mazowiecki,Bielecki,Olszewski, Suchocka,Pawlak,Oleksy,Cimoszewicz, Buzek, Miller Skład:premier,wiceprezesi,ministrowie,przewodniczący określonych w ustawie komitetów Premier:organizacja, kierowanie pracami rządu, nadzór nad samorzadem terytorialnym,zwierzchnictwo nad korpusem sł. cywilnej. Minister:naczelny organ administracji-kierowanie działami administracji rządowej lub wypełnianie zadań powierzonych przez premiera. Odpowiedzialność Rady Ministrów(parlamentarna)przez Sejmem odp.konstytucyjna przed Trybunałem Stanu. rekonstrukcja rządu>dokonywanie zmian w składzie RM np.rezygnacja ministra, złożenie ministrowi wotum nieufności przez sejm. Zadania Rady ministrów: -zapewnienie wykonywania ustaw -wydawanie rozporządzeń -kierowanie, kontrolowanie działalności całej administracji -uchwalanie projektu budżety, kierowanie jego wykonaniem -ochrona interesów skarbu państwa -zapewnienie wew. i zew. bezpieczeństwa państwa -sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności i stosunków międzynarodowych Parlament-naczelny organ ustawodawczy władzy państwowej, wybierany z reguły w wyborach powszechnych. Mandat-pełnomocnictwo do sprawowania urzędu obywatelskiego Droga legislacyjna-określone przez prawo czynności konieczne do uchwalenia i wejścia w życie ustawy Kasacja- możliwość przeprowadzenia kontroli zaskarżonego wyroku z powodu rażącego naruszenia przepisów prawa w trakcie trwania postępowania s. musi być poprzedzona apelacją. Konstruktywne wotum nieufności-wyrażone rządowi, wskazujące jednocześnie kandydata na nowego premiera Sąd Najwyzszy:nadzorowanie działalności sądów powszechnych i wojskowych Skład:pierwszy prezes(6lat),prezesi, sędziowie. Powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa Izby: -Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych -Cywilną -Karną -Wojskową Funcje SN: -rozpoznawanie kasacji wnoszonych od prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych kończących postępowanie sądowe -podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce -stwierdzenie ważności wyborów Sądy powszechne:rejonowe, okręgowe, apelacyjne(sprawy z zakresu prawa karnego,cywilnego,rodzinnego,opiekuńczego,prawcy,ubezpieczeń społ) Sędziów s.pow=minister spraw. Zasada instancyjności:możliwość dochodzenia sprawiedliwości w sądach wyższej instancji Gwarancje niezawisłości śędziowskiej:nieusuwalność, immunitet śedziowski, niepołaczalność, apolityczność Sąd lustracyjny:badanie oświadczeń lustracyjnych kandydatów na stanowiska w państwie - rzecznik interesu publicznego:analizowanie oświadczeń ;lustracyjnycj i wszczynanie postępowań lustracyjnych NSA:kontroluje zgodność decyzji administracji publicznej z prawem, rostrzyga sprawy sporne między obyw. a organem adm. KRS:stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów s.rejonowe>s.okręgowe/grodzkie>apelacyjne>SN s.garnizonowe>wojskowe s.okregowe>SN(rozpatrywanie spraw dot. sił zbrojnych) TK:15sędziów niezawiśli,orzakają o zgodności aktów prawnych z konstytucją i o ich legalności,zgodność ustaw, umó m,w sprawach skarg k. skarga konstytucyjna:gdy zostaną naruszone prawa konstytucyjne,formułuje adwokat, radca prawny TS:orzekanie odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe delikt konst.:czyn naruszający konstytucję, ustawy popełniony w zw. z zajmowanym stanowiskiem,kara:10lat utrata prawa wyborczego, sio ordery, stan. kierownicze. NIK:kontrolowanie działalności organów adm. rządowej RPO:przyjmowanie skarg i interweniowanie w wypadku naruszenia wolności i praw obywateli KRRiTV:stanie na straży wolności słowa,prawa obywateli do informacji,interesu pub w radiofoni i tv. Prokuratura:stanie na straży praworządności nad ściganiem przestępstw,sprawowanie f. oskarżyciela publicznego.

Samorząd-samodzielne i niezależne działanie grupy społecznej za pośrednictwem przedstawicieli Trzystopniowy podział terytorialny państwa:od 1999 gimna, powiat, województwo. Gmina - zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej; osobowość prawna, samodzielność podlega ochronie sądowej. Zadania:infrastruktura społeczna i techniczna, porządek, bezpieczeństwo pub., ład przestrzenny i ekologiczny. >referendum gminne-głosowanie nad określonym projektem >rada gminy-wydanie ustaw, kontrola; składa się z radnych >zarząd gminy-wprowadzananie uchwał w zycie, na czele stoi wójt, burmistrz lub prezydent pomocne jed:sołectwa,dzielnice Gminy mogą tworzyć zw.komunalne, stowarzyszenia, zawierać porozumienia. Samorząd województwa: nadzorowanie s. terytowialnego przez wojewodę i premiera S określa strategię i prowadzi politykę rozwoju województwa. Ograny: >sejmikwojewódzki-uchwałodawczy i kontrolny organ, uchwala budżet, wybiera zarząd, stanowi prawo miejscowe >zarząd województwa:marszałek-organ wykonawczy. Samorząd zawodowy-reprezentowanie interesów grupy zawodowej Samorząd gospodarczy-rep.interesów gospodarczych zrzeszonych podmiotów Samorząd powiatowy:osobowść prawna, zadanie publiczne ponadgminne, uzupełnianie działań gminy >referendum albo organy powiatu: rada powiatu(o.uchwałodawczy i ochronny), zarząd powiatu-na czele starosta. >100tys mieszkańców - miasto na prawach powiatu

Prezydent:pięcioletnia kadencja, wybory powszechne, równe, bezpośrednie, większościowe, tajne.Obywatel polski 35 lat, pełnia praw wyborczych do sejmu, postępowanie lustracyjne; zgłasza go 100tys obywateli. dzień rozpoczącia:złożenie przysięgi wobec ZN, koniec:5lat po objęciu prezydentury Prezydent nie ponosi odp. za działalność polityczną, ponosi odp. konstytucyjną za naruszenie konstytucji, ustawy, przestępstwo (TS) KOMPEENCJE, w stosunku do parlamentu: -zarządzanie wyborów -zwoływanie 1 posiedzenia -inicjatywa ustawodawcza -weto do ustawy -podpisywanie ustawy i zarządzanie ich ogłoszenia -wniosek o p p.NBP władzy sądowniczej: -p. sedziów na wniosek KRS -p prezesówNSA, SN,TK w zakresie stos.zagranicznych: -reprezentacja -zatwierdzanie, wypowiadanie umów m. -mianowanie, odwoływanie ambasadorów w zakresie zwierzchnictwa sił zbrojnych i obronności: -najwyższym zw. sił zbrojnych w cz. wojny -zarządzanie powszechnej, częściowej mobilizacji -decyzje o użyciu siły zbrojnych -wprowadza stan wojny, wojenny, wyjątkowy tradycyjne uprawnienia: -nadanie obywatelstwa, orderów, oznaczeń, tytułów nauk. prof., korzystanie z prawa łaski -wydawanie aktów urzędowych kontrasygnata-uwależnienie ważności aktów prezyd. od ich zaakceptowania przez premiera 30prerogatyw-akty niewymagające podpisu premiera np.prawo łaski,powoływanie sędziów, referendum ustawodawcze IIRP:Narutowicz, Wojciechowski, Mościcki RPP:Bierut PRL,RP:Jaruzelski Emigracja:Raczkiewicz, Zaleski,Ostrowski, Raczyński, Sabbat, Kaczorowski IIRP:Wałęsa, Kwaśniewski NIK: Jacek Jezierski RPO: dr Janusz Kochanowski |S.Trociuk,M.Zubik RPD: Ewa Sowińska KRRiTV: Witold Kołodziejski TS: Lech Gardocki |Barczyk Trzebiński SN: Lech Gardocki TK:J erzy Stępień |Janusz Niemcewicz NSA: Janusz Stan.Trzciński |Kisielewicz,Ryms, Hausner GIODO: Michał Serzycki /A.Lewiński Prokurator generalny: Zbigniew Ćwiąkalski Prokurator krajowy: Marek Staszak

---