Spis treści:

Wstęp

1. Interpersonalna komunikacja

- Komunikacja jest personalna,

- Dlaczego inter(personalna)

- Termin „komunikacja”

- Model komunikacji dwustronnej

2. Bariery komunikacyjne

- Czynniki utrudniające

- Bariery utrudniające słuchanie

3. Aktywne słuchanie

- Funkcje

- Jak słuchać?

4. Komunikacja werbalna i niewerbalna

- Komunikacja werbalna

- Komunikacja niewerbalna

5. Sztuka komunikowania się

- Stan umiejętności interpersonalnych-

Wstęp

Większość znanych mi osób zgodnie twierdzi, że wszyscy żyjemy w tym samym świecie. Argumentacja opiera się na tzw. postrzeganiu zmysłowym, jako narzędziu obiektywnej oceny rzeczywistości. Ale obserwując różnorodność ludzkich reakcji na te same czynniki sytuacyjne, zaczynamy powoli rozumieć, że tzw. obiektywny świat, to jedynie szkielet struktury rzeczywistości, stanowiący również bazę dla budowania subiektywnej rzeczywistości. Dzieje się tak ponieważ patrzymy przez pryzmat „ja” - swoich doświadczeń, wartości, potrzeb, emocji, myśli itp. Stąd większość problemów komunikacyjnych wynika z projekcji subiektywnej wizji na "otoczenie" i braku zrozumienia, że ukształtowany przez nas wizerunek "realnego świata", nie jest i nie będzie tym samym dla innych.

Warsztaty z asertywności czy komunikacji interpersonalnej stanowią dzisiaj przedmiot zainteresowania wielu ludzi. Myślę, że istnieje wręcz konieczność propagowania tego typu spotkań, o ile jesteśmy zainteresowani nie tylko karierą zawodową, ale również, w pewnym aspekcie, swoim zdrowiem psychofizycznym. Same jednak warsztaty, są tylko przyczółkiem praktyki i nie wyczerpują wiedzy o komunikacji interpersonalnej. Dlatego jeśli pragniemy poważnie potraktować to zagadnienie należy zacząć od fachowej teorii.

1. Interpersonalna komunikacja

Czym więc jest komunikacja interpersonalna? Wynikanie logiczne każe nam stwierdzić, że jest ona komunikacją między osobami. Należy więc uważniej przyjżeć się tym pojęciom i dojść do konsensusu. Posiadamy więc pojęcia jak: - personalna, - inter, - komunikacja.

Komunikacja jest personalna,

Przede wszystkim komunikacja jest personalna, tz zachodzi między osobami. Osoba (gr. persona - pierwotnie "twarz, maska", łac. persona - pierwotnie "maska") - rzecz o rozumnej naturze, cechująca się odrębnością od innych bytów, posiadająca świadomość własnego istnienia, wolę, własny charakter i system wartości. We współczesnej filozofii pojęcie kluczowe dla personalizmu, mającego źródła w chrześcijańskim rozumieniu osoby i nie uważającym osób za rodzaj rzeczy, lecz za osobne pojęcie ontologiczne. Ogólnie z definicji można uchwycić traktowanie osoby zawsze jako podmiot, nigdy jako przedmiot dociekań. W długiej tradycji sporów o znaczenie terminu "osoba" często przyjmowano, zwłaszcza w filozofii chrześcijańskiej, że osoba to byt indywidualny, samoistny, rozumny i substancjalny. Według Boecjusza osoba to jednostkowa substancja natury rozumnej. Personaliści rozumieją osobę jako podmiot zdolny do życia społecznego i łączenia się ze wspólnotą bez rozbicia swej podmiotowości i indywidualności. Osoba jest więc nazywana "więzią bytu". W pojęciu osoby występuje według personalistów antynomia fundamentalna - osobą jest się przez inną osobę lub osoby, czyli osobą jest się dzięki swej całkowitej relacyjności względem innych osób i całej rzeczywistości i Boga. Dopiero wtedy uzyskuje własną tożsamość.

Dlaczego inter(personalna) - o wiele trafniej powiedzieć ”międzyludzka”, szczególnie że to drugie pojęcie samo przez się zakłada istnienie drugiej osoby a nawet sugeruje reakcję, lub komunikat zwrotny. Gdyż też komunikacja może być jako wydech i jako wdech. Pojęcie „interpersonalna” jest mało treściwe a nawet mylące, gdyż słowo inter sugeruje tylko wyjście komunikatu na zewnątrz, bez jego przyswojenia intro - do wewnątrz tej właśnie drugiej osoby. A przyswajanie to może być różne a o tym właśnie mówi już komunikacja; zarówno nadawaniu komunikatu jak i jego odbieraniu oraz tym, co dzieje się pośrodku.

Termin „komunikacja” wywodzi się z łaciny od słowa communicatio i oznacza łączność, wymianę, rozmowę. W relacji między ludźmi komunikacja to przekaz pewnej informacji (komunikatu) i zdolność do odbioru i rozumienia tego przekazu. Często pojęcie to utożsamia się również ze sposobem przekazywania informacji (komunikatów) oraz z relacjami, jakie zachodzą podczas ich wymiany. Przekazywanie komunikatów odbywa się za pomocą umownych znaków, takich jak: słowa, gesty, dźwięki litery, liczby, symbole. Systemy takich znaków nazywamy kodami. Nośnikami danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe. Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.

Model komunikacji dwustronnej:

nadawca (intencja)> kodowanie (informacja nadana)> kanał komunikacji (komunikaty werbalne i niewerbalne)> dekodowanie (informacja odebrana)> odbiorca ( interpretacja).

Nie zawsze odbiorca odczytuje przekazany komunikat w takim samym znaczeniu, w jakim nadał go nadawca. Powiemy wówczas, iż w procesie komunikacji wystąpiły pewne zakłócenia. Odebrany komunikat na wyjściu jest różny od podanego na wejściu. Przyczyny takiej sytuacji mogą być różne. Nadawca mógł swoje myśli, zamiary, uczucia wyrazić w sposób niezbyt jasny lub niezrozumiały dla odbiorcy i w ten sposób pełne porozumienie się oraz skomunikowanie stało się utrudnione lub nawet niemożliwe. Taki stan rzeczy nie tylko utrudnia porozumienie między ludźmi, ale również powoduje znaczne zniekształcenie celów, których dany komunikat dotyczy.

2. Bariery komunikacyjne

Czynniki utrudniające - zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi (o charakterze fizycznym i psychologicznym):

- utrudnienia percepcyjne

- wybiórczość uwagi

- brak umiejętności decentracji (przyjęcie perspektywy rozmówcy)

- różnice kulturowe

- stereotypy (chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym)

- samopoczucie

- komunikacja równoległa (rozmówcy prowadzą równocześnie dwa wątki rozmowy, nie słuchając siebie nawzajem).

Bariery utrudniające słuchanie

Nie słuchamy, gdy stosujemy:

1. filtrowanie - słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje

2. porównywanie - oceniamy czy dorównujemy sobie z rozmówcą

3. skojarzenia - treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które się zagłębiamy

4. przygotowywanie odpowiedzi - myślimy, co za chwilę odpowiedzieć, choć staramy się wyglądać na zainteresowanych

5. domyślanie się - usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma "naprawdę" na myśli

6. osądzanie - w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie

7. utożsamienie się - cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego życia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń

8. udzielanie rad - słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy

9. sprzeciwianie się

1. gaszenie - wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy

2. dyskontowanie - słyszymy komplement i wyliczamy wszystko co może obniżyć jego wartość

10. przekonanie o swojej racji - podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki, i brak zgody na inny punkt widzenia

11. zmiana toru - obracamy wypowiedź rozmówcy w żart lub zmieniamy temat

12. zjednywanie - słuchamy na tyle by nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w ogóle się nie angażujemy

Bariery można podzielić w grupy:

Osądzanie - główna bariera (1. Krytykowanie 2. Przezywanie 3. Stawianie diagnozy 4. Chwalenie połączone z oceną), dawanie rozwiązań (5. Rozkazywanie, 6. Grożenie, 7. Moralizowanie, 8. Stawianie zbyt wielu niewłaściwych pytań 9. Doradzanie), unikanie udziału w troskach drugiego człowieka (10. Odwracanie uwagi, 11. Logiczne argumentowanie, 12. Uspokajanie).

3. Aktywne słuchanie

Funkcje

Aktywne słuchanie pełni bardzo ważne funkcje w relacjach międzyludzkich:

• Słuchając dajemy naszemu rozmówcy poczuć naszą akceptację i chęć zrozumienia go.

• Aktywne słuchanie prowokuje drugą osobę do mówienia. Pozwala, by mówiła o tym, co czuje, jak widzi problem, jak daną sytuację przeżywa.

• Właściwe słuchanie umożliwia mówiącemu samodzielne odszukanie rozwiązania.

• Aktywnie słuchając zapobiegamy przedwczesnemu wyciąganiu wniosków. Umożliwia nieudzielanie rad.

• Słuchając naszego rozmówcę pozwalamy mu się wygadać. To często przynosi ulgę i problem jest łatwiejszy do zniesienia.

Jak słuchać?

Jeśli chcesz być dobrym słuchaczem zadbaj o to, by:

• utrzymywać kontakt wzrokowy z rozmówcą

• okazywać zainteresowanie

• zachęcać do kontynuowania wypowiedzi

• dopytywać o szczegóły, kolejne informacje. Tutaj potrzebne jest jednak spore wyczucie i duża doza delikatności.

• regularnie streszczać usłyszane informacje

• pomijać własne spostrzeżenia, opinie, poglądy, własną dezaprobatę

• okazywać cierpliwość - akceptować pauzy, dzięki którym mówiący szuka odpowiednich określeń

Dużą rolę w aktywnym słuchaniu odgrywa świadomość drugiego, można powiedzieć, że jest ona miejscem dialogicznego s p o t k a n i a. Nie możemy dojść do świadomości drugiego bez świadomości siebie - samoświadomości (sensu życia i wartości). Nie bez znaczenia jest też obraz siebie oraz obraz jaki mamy o drugim człowieku. Aktywne słuchanie jest to objaw naszego bycia obok niego, zainteresowania, jest formą pomocy. To dawanie drugiemu tego, co w danym momencie potrzebuje. Podczas rozmowy staraj się informować rozmówcę, że usłyszałeś to, co mówił, za pomocą niewerbalnych i werbalnych metod.

Cztery kroki skutecznego słuchania

1. aktywne słuchanie (werbalne sposoby)

• parafrazowanie (definiowanie, powtórzenie) swoimi słowami tego, co druga osoba do nas mówi. Jest to powtórzenie własnymi słowami, ale oddanie klimatu mówiącego. W parafrazowaniu nie należy interpretować tego, co się usłyszało.

• precyzowanie przez zadawanie pytań: - klaryfikacja - to prośba o wyjaśnienie, gdy nie możemy zrozumieć wypowiedzi, skłaniamy rozmówcę do skoncentrowania się na głównej idei komunikatu, gdy w wypowiedzi pojawia się wiele wątków - prosimy wtedy o wybranie jednego. Zadawanie pytań - to chyba jest w miarę jasne. Ważne jest jednak, by unikać tzw. pytań zamkniętych. Czyli takich, na jakie udziela się odpowiedzi: "tak" lub "nie" Pytania otwarte dają możliwość zaproszenia lub nie do terytorium naszego rozmówcy. To ważne, by poczuł się panem swojej prywatności.

• informacja zwrotna - dzielenie się odczuciami i doświadczeniami bez osądzania (natychmiast, szczerze i wspierająco) - bardzo często pomocne może być opowiadanie drugiej osobie o swoich doświadczeniach, przeżyciach, o tym, co się czuje. Taka otwartość wobec przyjaciół jest bardzo pomocna. Buduje atmosferę wzajemnego zaufania. Często też ułatwia naszemu rozmówcy otwarcie się i zwierzenie z trosk i obaw.

2. słuchanie empatyczne - słuchanie z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy - odzwierciedlanie uczuć - im bliższe sercu uczucie tym trudniej się je wyraża. Aby pomóc mówiącemu należy się skoncentrować na uczuciach. Podkreślić i pomóc mu w uświadomieniu tych uczuć, które wyraża się nieświadomie. Jest wiele osób, mających kłopoty z wyrażaniem swoich uczuć. Bardzo często męczą się i nie potrafią uświadomić sobie tego, co czują. Często też mówią, że nie potrafią płakać. Takim ludziom należy pomóc koncentrując się na ich uczuciach. Nie na sytuacji, faktach, zdarzeniach, ale na tym, co CZUJĄ w związku z daną sytuacją.

3. słuchanie otwarte - nie ocenia się rozmówcy, by osądy nie zasłaniały nam naszego rozmówcy

4. słuchanie świadome - zwracanie uwagi na integrację słów i emocji .

Aktywne słuchanie jest może dość trudną umiejętnością, jednak można się jej nauczyć. Wymaga dużej cierpliwości, zainteresowania drugą osobą. Ponadto ważne są tutaj: delikatność i empatia (umiejętność wczucia się w sytuację i uczucia drugiej osoby). Ponieważ proces komunikacji między ludźmi może odbywać się w formie komunikacji werbalnej i komunikacji niewerbalnej - aktywne słuchanie odczytuje obydwie równoległe drogi komunikacji.

4. Komunikacja werbalna i niewerbalna

Tylko 7 % informacji, które uzyskujemy w rozmowie czerpiemy ze słów. 38% wnioskujemy z tonu głosy a 55% z mowy ciała. Informacje do naszego mózgu trafiają 87% wzrok, 9% uszy 4% inne zmysły. Dziennie nie mówimy dłużej niż przez 10 / 20 minut, przeciętne zdanie trwa ok. 2 i pół sekundy. Każda pozycja nóg czy ramion daje poczucie komfortu - w zależności od czynnika emocjonalnego. 90 % opinii o swoich rozmówcach ludzie kształtują w czasie pierwszych 90-ciu sekund i niemal nigdy nie zdarza się druga szansa , żeby poprawić pierwsze wrażenie.

Komunikacja werbalna

Komunikację werbalną w różnym stopniu, ale każdy nauczył się już na długo wcześniej przed innymi jej formami. Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż przekazując komunikaty używamy słów. Rozmawiając z drugą osobą - używamy słów. Czytając książkę - odbieramy komunikaty autora przekazane nam za pomocą słów. Pisząc list lub wypracowanie przekazujemy komunikaty za pomocą słów. Biorąc pod uwagę kierunek przesyłanych komunikatów, rozróżniamy komunikację pionową i poziomą.

Komunikacja pionowa dotyczy najczęściej komunikatów formalnych przepływających pomiędzy pracownikami i ich przełożonymi w celu osiągania założonych celów, przekazania informacji i poleceń, a także zasygnalizowania spraw wymagających szczególnej uwagi lub rozwiązania problemu. Mówimy wówczas o komunikacji skierowanej ku dołowi. Możemy mieć również z odwrotnym kierunkiem komunikacji pionowej - skierowanej ku górze. Ma to miejsce gdy podwładni informują przełożonych o swoich osiągnięciach, stopniu wykonanych zadań, występujących w pracy problemach itp. Przełożeni są zainteresowani tym kierunkiem komunikacji, ponieważ ułatwia im kierowanie i czuwanie na d rozwojem prowadzonej działalności. W warunkach szkolnych mamy do czynienia z tym rodzajem komunikacji pionowej, kiedy uczeń zwraca się do nauczyciela, dyrekcji lub innych pracowników szkoły. Z komunikacją poziomą mamy do czynienia wówczas, gdy przebiega ona między członkami tej samej grupy lub pracownikami pełniącymi funkcje na tym samym poziomie. Komunikacja ta może mieć charakter formalny jak i nieformalny. Sprawy przekazywania informacji, zwłaszcza na odległość, stanowią przedmiot zainteresowania zwłaszcza cybernetyki, mamy wtedy do czynienia z komunikacją wielokierunkową. Gdy zaś odbiorcą komunikatu jest jedna osoba np. list, możemy mówić o komunikacji jednokierunkowej. Aby wszystkie wymienione powyżej rodzaje komunikacji werbalnej przyniosły zamierzony skutek, osoby komunikujące się muszą się wykazać następującymi umiejętnościami: mówienia, czytania, słuchania, przekonywania.

W każdym wypowiadanym komunikacie możemy wyróżnić cztery płaszczyzny komunikacji:

• płaszczyznę rzeczową(formalną), poprzez którą przekazujemy pewne informacje w sposób oczywisty, formalny,

• płaszczyznę autoportretu(autoprezentacji), poprzez którą informujemy, w jakim jesteśmy nastroju, gdy wypowiadamy, nadajemy komunikat,

• płaszczyznę wzajemnych relacji, która informuje o stosunku do rozmówcy(lub otoczenia),

• płaszczyznę apelu, w którym jest zawarte nasze życzenie do odbiorcy.

Skoro komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów, to dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent (badania dowiodły, że jest ważniejszy niż treść wiadomości!), stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji i odpowiedzialności), treść wypowiedzi (jest uzależniona od władzy oraz związków międzyludzkich, uzależnionych od przyjętego systemu kulturowego).

Komunikacja niewerbalna

W przeszłości na znaczenie komunikacji niewerbalnej po raz pierwszy zwrócił uwagę Karol Darwin (zauważył, iż podobnie jak zwierzęta, przechylamy głowę, gdy nas coś zainteresuje). Wiele naszych reakcji jest bowiem określonych przez wrodzoną naturę człowieka. Naukowcy dowiedli, iż w każdym zakątku naszego globu, występują u ludzi takie same, podstawowe gesty. Gesty te (niewyuczone) są pierwszym językiem, którym posługiwał się gatunek ludzki, język werbalny powstał później. Badania, które były przeprowadzane stwierdzają jednoznacznie, iż wszystkie podstawowe stany emocjonalne wśród odmiennych kultur są takie same. Smutek, złość itp., jako komunikaty uniwersalne rozpoznasz w pierwszej chwili, bez względu na to czy to będzie mieszkaniec Australii, Grenlandii, czy innego punktu na ziemi. Natomiast gesty wyuczone (subkulturowe, lub używane przez określoną grupę ludzi) nie muszą być całkiem jasne dla innych jak i nawet dla nas samych (np. kciuk w górze, kiwnięcie głową - w różnych państwach znaczą co innego). Jak już sama nazwa wskazuje, technika ta nie wymaga słów, ale jej waga zależy od tego, jak silnie nadawca jest związany z komunikatem (z tym co chce przekazać) oraz z odbiorcą. "Mowa ciała" odkrywa przed nami prawdziwą treść przekazu. To co naprawdę ważne - słyszymy i widzimy zmysłami.

Do głównych form komunikacji niewerbalnej należą: wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, gesty i inne ruchy ciała, kontakt dotykowy, postawa ciała, odległość od partnera, wygląd zewnętrzny, niewerbalne aspekty mowy, uśmiech.

Wyraz twarzy stanowi najbardziej wymowny sposób komunikacji niewerbalnej. Sposób, w jaki mówimy poruszając wargami, układ ust i brwi podczas rozmowy, grymas twarzy, wyraz oczu - to wszystko świadczy o naszym stanie emocjonalnym oraz najczęściej jest pierwszą reakcją na komunikat nadawany przez inną osobę. I chociaż czasami chcielibyśmy coś ukryć przed naszym rozmówcą, to nagła zmiana wyrazu twarzy zdradzi nasze prawdziwe odczucia i opinie. Dzieje się to tak szybko, że nie zdajemy sobie nawet z tego sprawy. Dlatego też swoje uzasadnienie znajduje powiedzenie, że „twarz powie szybciej, niż pomyśli głowa”. Kontakt wzrokowy odkrywa Twój stosunek do rozmówcy. Czasami zdarza się, że chcesz ukryć swoje niezadowolenie, rozczarowanie lub żal i wymuszasz uśmiech na swojej twarzy. Ktoś obserwując Cię z pewnej odległości może nie dostrzec że to tylko gra. Ale spoglądając w Twoje oczy, prawie zawsze odkryje prawdę. W zależności od tego, czy i jak patrzysz na druga osobę oraz jak długo utrzymujesz kontakt wzrokowy, ludzie są mniej lub bardziej zainteresowani Twoim towarzystwem i podtrzymywaniem konwersacji. Gesty i inne ruch ciała towarzyszą niemal każdej rozmowie. Gdy mówimy, bardzo często pomagamy sobie „kreśląc” rękoma w powietrzu różne kształty, kiwamy głową, podrapujemy się za uchem, uderzamy się w piersi, zaciskamy pięści, grozimy palcem itp. Każdy z tych gestów ma swoje znaczenie. Stanowią one w ten sposób nieodłączny element procesu komunikowania się oraz ważne dopełnienie komunikacji werbalnej. Mogą one również stanowić sygnały o naszym samopoczuciu lub stanie emocjonalnym. Przykładów można podawać bardzo wiele. Ważne, że gesty powinny być dostosowane do wypowiadanych słów; w innym przypadku mogą doprowadzić do rozdźwięku między tym, co mówimy, a tym, co pokazujemy, czyniąc nasz komunikat chaotycznym i niezrozumiałym. Dotyk i kontakt fizyczny oznacza zazwyczaj pewną zażyłość z partnerem, ale również zależy od wieku, płci, pozycji w hierarchii władzy. Może mieć charakter pozytywny, wyrażający chęć niesienia pomocy lub akceptacji zachowania drugiej osoby(uścisk dłoni, głaskanie, klepanie po plecach, pocałunek), lub negatywny świadczący o lekceważeniu drugiej osoby albo dezaprobacie tego, co robi (uderzenie, potrącenie). Ogólnie uważa się że osoby otwarte i pewne siebie przyjmują postawę swobodną, a nawet nieco ekspansywną, z prosto uniesioną głową. Natomiast poza z głową pochyloną do przodu i rękami złożonymi lub kurczowo coś trzymającymi oznacza niepewność i uległość. W pozycji siedzącej postawa osoby lekko pochylonej do przodu, z dłońmi opartymi lub dłońmi skierowanymi ku górze, świadczy o czystych zamiarach, gotowości słuchania i otwartości. Skrzyżowanie jednej nogi na kolanie drugiej mówi o pewności siebie, poczuciu wyższości, a nawet chęci ataku. Osoba siedząca w pozycji półleżącej, tzn. silnie przechylona do tyłu i z wyciągniętymi nogami - wyraża dezaprobatę dla otoczenia, natomiast osoba bezwładnie siedząca z podpartą na dłoni głową komunikuje otoczeniu swoją bezsilność, negatywne myślenie, przeciążenie jakimiś kłopotami. O pewności siebie i głębokim poczuciu własnej wartości świadczy postawa osoby siedzącej pewnie na krześle, fotelu, czy kanapie. Osoba siadająca na brzegu tych mebli sygnalizuje swoją słabość i niepewność, czym może skłaniać swoich rozmówców do zachowań dominujących. Odległość od partnera jest związana z relacją zachodzącą między dwiema osobami i walką o własne terytorium psychologiczne. Im większa jest nić sympatii i otwartość łącząca osoby, tym odległość utrzymywana między nimi podczas rozmów jest mniejsza - i odwrotnie. Jeżeli odczuwamy do kogoś niechęć lub się go obawiamy, a osoba ta stara się być zbyt blisko nas instynktownie zawsze będziemy się przed tym bronić i dążyć do utrzymania bezpiecznego dystansu przestrzennego. Wygląd zewnętrzny i higiena osobista. Te cechy wywierają silne wrażenie na ludziach i albo będą ułatwiać proces komunikowania się, albo stworzą barierę. Bardzo często tzw. pierwsze wrażenie decyduje o powodzeniu rozmowy, zdanym egzaminie, przyjęciu do pracy. Niewerbalne aspekty mowy podkreślają znaczenie przesłanych komunikatów oraz nasz stosunek do tego, co i o czym mówimy. Bardzo często wyrokują one również o skuteczności wysyłanego przez nas komunikatu. A należą do nich: intonacja i barwa głosu, tempo i rytm mówienia, sposób akcentowania naszych odczuć i emocji. Uśmiech również stanowi jedną z form mowy niewerbalnej. Może być on miły, zachęcający, ciepły, nieśmiały albo ironiczny, złośliwy, ośmieszający, lekceważący. Warto więc zastanowić się jak odbierają nasz uśmiech inne osoby i na ile on może mieć wpływ na nawiązanie, podtrzymanie lub zakończenie komunikacji werbalnej.

Wystrzegaj się odczytywania gestów w jedyny sposób i w całkowitym oderwaniu od kontekstu, w którym występują. Np. ktoś drapie się w głowę. Może to oznaczać: „No nie, znowu coś zapomniałem”; „Przypomniałem sobie, że……”; „Ale mnie swędzi”; „Coś mi chodzi po włosach, czyżby pchła?”; „Czuję się niepewnie”; „Właśnie kłamię”; inne.

Noszenie maski- wiele ludzi interesów, świata polityki uczą się kiedy i jak maskować swoje prawdziwe emocje, pokrywać swoje prawdziwe i wysyłane przez nie sygnały niewerbalne. „Nie jest ona zasłoną i nie jest twarzą, zasłona jedynie skrywa twarz, maska kłamie”. Jednak nie jest jej wymiar wyłącznie negatywny. To drugi człowiek, „TY” - z którym wchodzę w relację, bywa prowokacją do wdziania maski. Gdyż „maska zawiera również odniesienie do innych. Jest z winy innych i zarazem dla nich” - pisze dalej J. Tischner

5. Sztuka komunikowania się

Przedmiotem umiejętności interpersonalnych nie powinno być sprawne manipulowanie innymi ludźmi, lecz tworzenie (współtworzenie) takich warunków i atmosfery międzyludzkiej, która sprzyja rozwojowi człowieka. Ważnym czynnikiem jest tutaj empatia, czyli umiejętność poznawania wewnętrznych stanów i procesów zachodzących w komunikującej się z nami osobie.

Stan umiejętności interpersonalnych

Sposób uczestniczenia w kontaktach międzyludzkich zależy od stanu umiejętności interpersonalnych które uzależnione są od następujących, podstawowych umiejętności:

a) Umiejętność spostrzegania i rozumienia ludzi. W tej umiejętności gotowość do szybkiego uzyskania pewności w swych opiniach o ludziach przeszkadza we wnikliwym ich rozumieniu. Pomaga umiejętność spostrzegania „na bieżąco” zmieniających się uczuć, zachowań i myśli drugiej osoby.

b) Umiejętność pomagania i wpływania. Co mogę zrobić, aby nasze kontakty uległy zmianie w pożądanym kierunku? Ta umiejętność pomaga w tworzeniu kontaktów z osobą potrzebującą pomocy.

c) Umiejętność rozwiązywania problemów i konfliktów. Nie można skutecznie radzić sobie z czymś, co jest niejasne i ukryte. Podstawowym elementem umiejętności rozwiązania konfliktów międzyludzkich jest zdolność do pełnego uświadomienia sobie szczegółów i rozmiarów rozbieżności i aktywności komunikowania się na ten temat z partnerem.

1. „Mosty zamiast murów” John Stewart

2. „Mowa ciała. Praktyczne wprowadzenie” Gordon R. Wainwright

3. „Psychologia w pracy z ludźmi” Rajmund Kowalczyk

4. „Filozofia dramatu” Józef Tischner

„Homo wiator” Gabriel Marcel

Personalizm - nazwa kilku (czasem przenikających się) kierunków filozoficznych o antropologicznym nastawieniu, przykładających szczególną wagę do pojęcia osoby. Nurt XX-wieczny, który głosił nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych ; personalizm chrześcijański - poglądy w których za podstawę rzeczywistości uznawano osobę ludzką.

„Mosty zamiast murów” John Stewart

Decentracja - umiejętność wyobrażenia sobie formy przedmiotów z punktu widzenia osoby siedzącej naprzeciwko (eksperyment z górami u Piageta). Przeciwieństwo centracji myślenia - tj. koncentracja na swoim stanowisku, ujmowanie wszystkiego z własnego punktu widzenia.

Decentracja interpersonalna - przeciwieństwo egocentryzmu, tworzenie w umyśle struktur „poza-ja”. Jest warunkiem trafnego poznawania innych ludzi, oznacza postawienie się w sytuacji osoby innej niż ja i uświadomienie sobie inności nie tylko własnych stanów emocjonalnych; to przyjęcie odmiennego punktu widzenia. W tym wypadku jednostka może odbierać świat, jakby patrząc oczyma „innego”, co pociąga za sobą m.in. działania altruistyczne. Rola ja zostaje pomniejszona lub zastąpiona przez reprezentację „innego”, lub "ty". Przed osiągnięciem decentracji interpersonalnej poznanie charakteryzuje się znacznym stopniem subiektywizmu, co nazywa się egocentryzmem poznawczym.

„Mosty zamiast murów” John Stewart

„Filozofia dramatu” Józef Tischner

„Mosty zamiast murów” John Stewart

„Psychologia w pracy z ludźmi” Rajmund Kowalczyk

„Filozofia dramatu” Józef Tischner

„Homo wiator” Gabriel Marcel

12

---