Psychologia jako nauka;

- nauka jest to społecznie wypracowany system uzasadnionych i sprawdzonych stwierdzeń dotyczących ważnych dla człowieka dziedzin rzeczywistości,

- zadaniem psychologii jest wytwarzanie obrazu rzeczywistości ze swojego punktu widzenia,

- rzeczywistość istnieje obiektywnie, lecz z punktu widzenia jednostki odbieramy świat subiektywnie.

Współczesna psychologia zajmuje się;

- czynnościami człowieka: praca, zabawa, nauka, zajmowanie się problemami, ocena świata, wytwory czynności (spostrzeżenia, sądy, wiedza, umiejętności jednostki),

- cechami człowieka: temperament, inteligencja, motywy postępowania,

- zaburzenia w zakresie rozwoju osobniczym,

- warunki życia jednostki, środowisko, rozwój jednostki.

Psychologia należy do grupy nauk współpracujących ze sobą.

Psychologia jest nauka o wyższych czynnościach istot żywych, o regulacji wzajemnych stosunków org. żywych z ich otoczeniem. Związek org. żywych z otoczeniem jest trojaki:

- organizmy potrzebują środowiska,

- są zależne od środowiska,

- same zmieniają środowisko.

Introspekcjonizm - metodą stosowana jest osoba poddawana introspekcji, sama opowiada o swoich przeżyciach. Introspekc. dzieli się na:

- psychologię elementów (atonistyczną): złożone procesy psychiczne są suma prostych zdarzeń,

- psychologię postaci (gesztalt): złożony proces jest nowa jakością, człowiek spostrzega rzeczywistość organizując ją w figurę i tło.

Bihewioryści krytykują introspekcję, mówią że reakcja jest funkcją działających bodźców.

Psychoanaliza (początki XX w.), Zygmund Freud zajmował się psychiką człowieka.

Osobowość.

Zainteresowania; przedmiot, zakres, trwałość, aktywność jednostki w realizacji zadań.

Zdolność - właściwości fizyczne które są warunkiem skutecznej działalności, wskaźnikami poziomu zdolności jest ich co nasze pojawienie się.

Potencjał emocjonalny to potrzeby szybkiego zrealizowania.

Zdolność to prawie jak geny - nie przesądzą, nie determinują do końca, można wykorzystywać je w różnych kierunkach.

Metody badania osobowości;

- metoda wywodu: trudna ale dostarcza w krótkim czasie wiele informacji o danej osobie (obraz psychologiczny i kliniczny),

- techniki, testy inteligencji, analiza kliniczna,

- kwestionariusze, zestawy pytań,

- metody projekcyjne, np. test operacji , test zadań,

- eksperyment: skłanianie osób badanych w sytuacjach eksperymentalnych.

W latach 60 psycholodzy społeczni i kliniczni przeprowadzali wiele eksperymentów, np. uczeń i nauczyciel i prąd z ćwiczeniami.

Regulacyjna teoria osobowości; (Reykowski)

- produktem wychowania jest osobowość a produktem nauczania są wiadomości.

- procesy wychowania, te świadome i mniej świadome prowadzą do 4 ……………..… który zależy stosunek człowieka do świata i siebie,

- proces wychowania z czasem jest zastępowany samowychowaniem,

- niepowodzenia wychowania to głównie mała skuteczność metod wychowawczych ale też na tym że mamy zbyt dużo wiedzy o tym co tworzymy.

Osobowością zajmuje się też teoria wychowania, pokazuje nam jak osobowość powinna wyglądać;

Osobowość wg. Reykowskiego to system nadrzędnych schematów dynamicznych regulujących zachowanie się,

- system, zbiór elementów powiązanych z sobą w określony sposób,

- podstawowymi strukturami osobowości są schematy dynamiczne z których powstają …………..nadrzędna dynamiczna,

- schematy czynnościowe (warunkują ruch),

- schematy poznawcze (warunkują odbiór interakcji),

- schematy otwarte,

- integracja tych schematów to …………….. do powstania systemów nadrzędnych,

- człowiek zaczyna integrować napływające informacje, zostają one umieszczone w ramach jednolitej „mapy” obejmującej Obraz Świata I Własnej Osoby,

- integracja ważnych kierunków działań w jedno lub niewiele zasadniczych tendencji kierowanych w formie Podstawowych Potrzeb Życiowych,

- integracja ważnych technik i sposobów zachowania się w ………… przedmiotów…………..

- procesy wychowania które kształtują osobowość to osoby znaczące, ważne oraz powtarzające się sytuacje wychowawcze.

Struktury osobowości;

- mechanizmy popędowo emocjonalne,

- struktura „ja”,

- sieć ……..tości,

- siec operacyjna,

- sieć poznawcza.

I teoria osobowości - Zwarta teoria osobowości mówi, że osobowość składa się z 3 struktur:

- ID nieświadomość, popędy,

- EGO świadoma kierująca się realizmem,

- SUPEREGO normy i zasady życia, system wartości.

Teoria jest konfliktowa, Freud odkrył mechanizmy obronne.

Powstają koncepcje poznawcze i logistyczne.

Psychoanaliza ukazuje obraz człowieka niedoskonałego.

Masłowic i Rogers zarzucają poprzednikom instrumentalne traktowanie człowieka:

- człowiek jest najwyższym dobrem,

- człowiek ma żyć w zgodzie ze swoim otoczeniem, ma żyć w harmonii (nie ma pojęcia ,„osobowość”),

- podstawą natury ludzkiej jest potrzeba rozwoju potencjału, który tkwi w człowieku,

- człowiek z natury jest dobry,

- ludzkim zachowaniem powinien kierować czas teraźniejszy.

Rogers: (psychologia humanistyczna)

- praktykowali ważne treningi terapeutyczne, kreatywność,

- był to kierunek słaby od strony teoretycznej,

- poczucie wartości, kontroli nad swoim życiem,

- zajmuje się człowiekiem, o potrzebie dyscypliny, spontaniczności zachowania,

- otwartość na doświadczenia,

- samorealizacja, bezwarunkowa akceptacja.

Podstawowe pojęcie psychologii współczesnej: psychologia czynności: każda czynność zmierza do wyniku końcowego, główny skutek to czynność wyróżniona, inna czynność to skutek uboczny, czynności są mniej lub bardziej celowe.

Grupy czynności;

- czynności odbijające się na otoczeniu,

- czynności które zmieniają sam podmiot (człowiek zmienia się, rozwija),

- czynności które kształtują relacje między podmiotem a otoczeniem,

- czynności które wykonujemy dla samego doskonalenia umiejętności,

- czynności celowe (wiemy do czego zmierzamy).

Część codziennych czynności przechodzi w stereotyp. Większość czynności przebiega w warunkach normalnych, znanych. Każdy człowiek sam ocenia sytuacje (trudna, beznadziejna itp.).

Sprzężenia zwrotne: informacje płynące do człowieka z zewnątrz i z pamięci trwałej -> centralny ukł. nerw. (następuje przetwarzanie inf.) ->wykonanie czynności.

Typowe trudne sytuacje:

- zadania ponad siły

- zadania złożone o mniejszej strukturze (zmienne warunki)

- przeszkody, konflikty (moralne, drążeniowe)

- naciski (presja czasowa).

Kurt Lenia (psycholog, fizyk) stworzył przestrzenie interpersonalne w jakich znajduje się człowiek. Przestrzeń społeczna:

- +o+, „osiołkowi w żłobie dano” (trudny wybór)

- -o-, „między młotem a kowadłem”

- +-o, żeby dojść do pozytywnej sytuacji trzeba najpierw przejść przez sytuacje negatywną.

Frustracja (Saul Rosseltssaid), termin psychoanalityczny, zachodzi wtedy kiedy organizm napotyka mniej lub bardziej nieprzezwyciężone przeszkody na drodze do zaspokojenia danej życiowej potrzeby, także wtedy gdy jego działanie zostaje powstrzymane.

Konsekwencje frustracji;

- stan emocjonalnego napięcia,

- postawa rezygnacyjna (apatia).

Mechanizmy obronne (wg. Freuda);

- wyparcie, projekcja, racjonalizacja, fantazjowanie,

- czynności przymusowe (kompulsje, obsesje czyli myśli natrętne),

- sublimacja: zastępcza forma akceptacji,

- kompensacja: niepowodzenie w jednej dziedzinie kompensuje sukcesami w drugiej,

- fiksacja: polega na stereotypie, powtarzaniu ciągu czynności które nie prowadzą do celu,

- agresja: podejrzliwość, negatywizm, poczucie winy, autoagresja-> skierowana na siebie.

Są to techniki służące redukcji lęku oraz podtrzymaniu pozytywnego obrazu własnej osoby (nie rozwiązują problemu, są ucieczką od niego. Mechanizmy te stosują wszyscy ludzie aby ukryć swoje lenistwo, tchórzostwo, kłamstwo.

Programy (języki), człowiek posługuje się językami;

- język zakodowany w strukturach DNA,

- j. komunikacyjny (mowa),

- j. jako kultura,

- j. u ssaków w mózgu (rozwój).

Język mózgu: psychologia zajmuje się tylko ośrodkowym ukł. nerw. Płyn mózgowo rdzeniowy chroni przed mechanicznymi urazami i utrzymuje ciepłotę.

Teoria neuropsychologii (A. Łuria); mózg działa jako funkcjonalna całość, aby doszło do złożonych procesów cały ukł. musi być sprawny.

Teoria bloków funkcjonalnych (organizacja mózgu);

- odpowiedzialny za tonus, napięcie, gotowość do pracy (blok energetyczny),

- odpowiada za odbiór, przechowywanie, pamięć, przetwarzanie, brak odpowiedzi za sferę poznawczą,

- odpowiada za programowanie, regulowanie i kontrolowanie zachowań (czynności psychicznych).

Psychologia poznawcza: umysł, intelekt <systemy>

Hipotezy;

- lewa półkula (p. linearna): myślenie logiczne, przyczynowo skutkowe, myślenie pojęciowe,

- prawa półkula (p.nielinearną): myślenie twórcze, często wbrew logice, metafory, myślenie obrazowe, odkrywcze, twórcze, zbitki myślowe.

W lewej półkuli zachodzą syntezy, analizy itp. (ciężko pracuje a prawa półkula korzysta z tego).

W mózgach żeńskich jest większa integracja, harmonia psychiki. Kobiety mają bardziej rozwiniętą mowę, są bardziej wylewne, mają umiejętności społeczne (wyczuwają lepiej kłamstwa, emocje).

Mózg andragogiczny - zintegrowane przymioty męskiego / żeńskiego mózgu.

Podstawą rozwoju są możliwości percepcji - spostrzegania. Spostrzeganie to proces aktywny, ciągły: myślenie, emocje, motywacje (struktury treściowe).

Percepcja - spostrzeganie, temperament, zasób możliwości - struktury formalne dane człowiekowi przy przyjściu na świat. Świat postrzegany w sposób polisensryczny! (wielozmysłowy).

Jean Piaget - 2 procesy percepcji;

- asymilacja: przyswajanie przez człowieka informacji o świecie (wzbogacamy),

- akomodacji - zmiany w posiadanym obrazie świata, spostrzeganie i dokonywanie zmian.

Świat to nie bierne odzwierciedlenie, a aktywne przetwarzanie. Percepcja jest to ciągłe stawianie hipotez.

Podział spostrzegania/percepcji;

- zmysły dystalne : wzrok, słuch,

- zmysły skórne : czucie dotyku, zimna, ciepła, bólu, smak oraz węch,

- zmysły głębokie : czucie położenia, czucia mięśni, czucia narządów wew., równowaga.

Podział ze względu na bodźce; somestetyczna (wewnątrzustrojowa): wzrok słuch, smak, węch, dotyk.

Patologia spostrzegania;

- nadwrażliwość spostrzegania (działające bodźce są intensywniej odczuwane); nerwice heorasteniczne, postać hipersteniczna,

- brak poczucia rzeczywistości (derealizacja); nierealne podejście, np. autyzm i derelizm,

- brak poczucia czasu,

- deformacja wielkości przestrzennych kształtu, czasu;złudzenia,

- halucynacje, omamy; nie ma czegoś a podmiot to widzi.

Ograniczenia spostrzegania/percepcji;

- przestrzenne (dystans fizyczny),

- czasowe (reklamy),

- społeczno moralne (system nakazów, zakazów, normy kulturowe),

- psychologiczne (lęk, strach, agresja, uprzedzenia, postawy, opinie).

Spostrzeżenia pozazmysłowe (SPZ): telepatia, jasnowidzenie, proroctwo, psychokinezie (zdolność wpływania na ruch przedmiotów), zjawiska paranormalne.

I- istnieją: siły ducha

II - istnieją: nierozpoznane prawa natury

III - nie istnieją: doniesienia to błędy pomiaru lub oszustwo.

Inteligencja emocjonalna. Racjonalna - struktura poznawcza.

3 aspekty życia: intelekt, wola, uczucia.

Spearman - na inteligencję składają się 2 procesy: rozumowania i wnioskowania.

Definiowanie inteligentnych:

- inteligencja to zdolność adaptacyjna,

- inteligencja to zdolność liczenia (szybko się uczy) (bihewioryzm),

- inteligencja to zdolność rozwiązywania problemów,

-inteligencja to zdolność przetwarzania informacji (człowiek potrafi wyjść poza dostarczone informacje, czyli tworzy nowe informacje).

W latach XX psycholodzy stworzyli pojęcie inteligencji psychometrycznej (badania testowe)).

Donald Hebbe: możemy wyróżnić inteligencję;

A - potencjał intelektualny z jakim jednostka przychodzi na świat,

B - inteligencja ujawniana,

C - wynik testowy.

Teoria: jeżeli środowisko jest bardzo dobre stymuluje rozwój jednostki po wynikach badań można poznać potencjał. … wynik uzyskany nie zawsze odzwierciedla potencjał.

Jakoś komórek nerwowych - decyduje ruchliwość, elastyczność kom. nerwowej.

Iloraz inteligencji - Wilhelm, jak się oblicza: II=WR/WE x100, gdzie WR to wiek rozwoju, WE wiek życia, 100 idealna norma intelektualna.

Zróżnicowanie populacji: matematyk Gauss - rozkład mierzalnej cechy w populacji (krzywa Gaussa), M miary tendencji, miara dyspensji - rozproszenia, średnia =100, odchylenia standardowe = 15, granica jednego odchylenia (85-115) - inteligencja przeciętna, ok. 68%populacji, najwyższy iloraz inteligencji to 160, od 69 to niedorozwój lekki, mniej to umiarkowany, znaczący i głęboki.

Inteligencja - konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wew. człowieka, współdeterminujących efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych. (warunki fizjologiczne = warunki wew.).

Koncepcja Cattella :

- inteligencja płynna: ujawnia się w testach które wymagają przyswajania się do nowych sytuacji,

- inteligencja skrystalizowana: powstaje jako wynik doświadczenia i uczenia się ( wraz z wiekiem) zależna od czynników kulturalnych, warunków w jakich żyje człowiek.

Talent (uzdolnienie specjalne) wg badaczy to wynik interakcji wielu czynników, współdziałanie;

- odpowiedni poziom inteligencji,

- konfiguracja zdolności specjalnych, wzajemne wspieranie się,

- struktura osobowości,

- środowisko społeczne,

- aktywność własna,

-czynnik losowy.

Sprawność poznawcza - test bada zakres posiadanej wiedzy, zdolność do koncentracji i umiejętności koordynacji wzrokowo - ruchowej.

Cechy składowe inteligencji racjonalnej; (Weksler)

- inteligencja językowa (zdolności językowe, opanowanie języka),

- i. muzyczna (odgrywa małą rolę),

- i. logiczno matematyczna (zdolności orientacji przestrzennej),

- i. interpersonalna,

- umiejętności rozwiązywania problemów.

Zachowanie; wg. Strelaua jest funkcją (ilorazem) genotypu i środowiska, Z=f (GS).

Inteligencja uczuć (emocjonalna);

- wg. D. Galmana uczymy się jej w procesie wychowania,

- efektywność zachowania jest funkcją (iloczynem) inteligencji racjonalnej i emocjonalnej, EZ=f(IIxIE),

- musi być minimalny poziom inteligencji racjonalnej żeby była inteligencja emocjonalna,

- inteligencja emocjonalna daje większe efekty pracy itp.,

- jeśli człowiek ma poziom interlig. racjon. niższy niż interlig. emocjonalnej to osiąga większy sukces.

Składowe pojęcie inteligencji emocjonalnej;

1. samoświadomość - poczucie tożsamości, znamy swoje wady i zalety, tak siebie kierujemy by zrozumieć swoje dobre strony a nie złe, kierowanie procesem decyzyjnym, wiara w swoje możliwości,

2. samoregulacja - panowanie nad emocjami, postawy etyczno moralne, kierowanie się w życiu pewnymi wartościami, umiejętność odraczania nagrody, dyscyplina wewnętrzna, osiąganie wyznaczonego celu, człowiek szybko wraca do siebie po trudnych wydarzeniach,

3. motywacja - w swoim postępowaniu kierowanie się preferencjami, wie czego chce, realizuje swoje potrzeby i dąży do celu,

4. empatia - rozpoznawanie emocji u innych, zdolność współczucia, synatonia - współgranie, współdźwięczenie, współbrzmienie, umiejętność dostarczania emocji do środowiska, otoczenia,

5. umiejętności społeczne czyli nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi, dobre panowanie nad emocjami, dokładne rozpoznawanie sytuacji społecznych, bezkolizyjne utrzymywanie kontaktów z innymi.

Temperament - różnice indywidualne w zachowaniu ludzi ale tez pewna stałość zachowań. Temperament tworzą czynniki;

- endogenne wew.,

- egzogenne środowiskowe.

Hipokrates uważał się z twórcę temperamentu (sprowadził naturę ludzką do 4 soków). Galan rozwija myśl Hipokratesa i opanowuje teorie temperamentu, w zależności od tego który z 4 soków dominuje taki będzie temperament.

Typy temperamentu;

- sangwinik (krew dominuje),

- flegmatyk,

- choleryk (żółć dominuje),

- melancholik (dominuje czarna żółć).

Kretschmer (niemiecki psychiatra) wyróżnił on 4 typy budowy ciała;

- leptosomatyk: o wątłej budowie ciała, nazwał ich też astenikami = słaby,

- pyknik: otyły o bogatej tk. tłuszcz.,

- atletyk: typ umięśniony, silna budowa ciała,

- dysplastyk: człowiek o budowie niekształtnej, nieregularnej.

Wg. Kretschmera zarówno leptosomatycy jak i pyknicy mają zdolności do chorób psychicznych, ale to tyko spekulacje.

Związek typów ciała z temperamentem;

- schizotynik: budowa ciała leptosomatyka, typ zamknięty w sobie, zachowania autystyczne, mało towarzyski, trudności w nawiązywaniu kontaktów, drażliwy, oschły, skłonny do abstrakcji,

- cyklotynik: o budowie ciała pyknika, człowiek towarzyski, emocjonalność między radością a smutkiem, praktyczny, realista,

- iksotynik: o budowie ciała atletyka, spokojny w gestach i mimice, oszczędny, sumienny, drobiazgowy, pedantyczny, typ skłonny do padaczki, spokojny.

Shelton mówi o budowie ciała ale zwraca uwagę na takie parametry jak tkanka mięśniowa, nerwowa i narządy wew.

Wady teorii typologicznej temperamentu;

- nie bierze pod uwagę wpływu środowiska,

- brak empirycznego obrazu na ta teorię.

Koncepcja Pawłowa Iwana - rosyjski uczony, ojciec neurofizjologii, twórca bihewioryzmu, uważa że całokształt pracy ukł. nerwowego można sprowadzić do 2 procesów: pobudzania i hamowania - można je opisać takimi właściwościami jak;

- siła procesów nerwowych (zdolność kom. nerw. do pracy),

- równowaga procesów nerwowych (stan między pobudzeniem a hamowaniem),

- ruchliwość (szybkość przewodzenia od stanu pobudzenia do hamowania i na odwrót).

Pawłow na podstawie właściwości procesów nerwowych stworzył 4 typy ukł. nerw.;

- typ słaby, melancholik: słabość procesów pobudzenia i hamowania, mała odporność na działanie bodźców, bierność, zahamowanie

- typ silny niezrównoważony, choleryk: silny ukł. nerw., dominuje stan pobudzenia nad hamowaniem, brak pohamowania, opanowania, gwałtowny, nie jest pamiętliwy

- typ silny zrównoważony, ruchliwy sangwinik: duża ruchliwość i równowaga procesów, ma dużą odporność na trudne warunki życiowe, duża siła ukł. nerw., szybko reaguje,

- typ silny zrównoważony, powolny flegmatyk: ukł. nerw. Cechuje się dużą siłą procesów, ale osoba ta jest mało ruchliwa, powolna, nie lubi zmian w otoczeniu, jest odporny na silne i długotrwałe bodźce.

Regulacyjna teoria temperamentu J. Strelau twierdzi, że temperament jest jednym z mechanizmów regulujących naszych czynności, ma wpływ na przebieg i wynik tej czynności, wyznacza czynności w 2 podstawowych aspektach;

- poziom energetyczny ,

- charakterystyka czasowa zachowania.

Temperament to zespół względnie stałych właściwości organizmu, które przejawiają się w takich formach, cechach lub aspektach jak poziom energetyczny i charakterystyka czasowa zachowania. Cechy są pierwotnie , biologicznie zdeterminowane, czyli rodzimy się z nimi.

Fenotyp to wypadkowa genotypu i wpływu środowiska. Genotyp to, to z czym przychodzimy na świat, można to modyfikować w bardzo małym stopniu.

Poziom energetyczny - wielkość, intensywność, siła reagowania, reaktywność, aktywność;

- reaktywność stanowi cechę temperamentu, która przejawia się we względnej i stałej dla organizmu reakcji. Wysokoreaktywni charakteryzują się dużą wrażliwością, obniżoną wydolnością, niskoreaktywni: obniżona wrażliwość, duża wydolność. Reaktywność powstaje w związku z wrażliwością i wydolnością. Deprywacja sensomotoryczna - pozbawienie, brak bodźców (najlepiej się czuje tu wysokoenergetywny),

- aktywność: wysokoreaktywni unikają stymulacji, niskoenergetywni poszukują bodźców, duże zapotrzebowanie na stymulację.

Charakterystyka czasowa: ruchliwość (zdolność przechodzenia od jednej reakcji do drugiej, inaczej żywotność zachowania), powtarzanie reakcji, regularność reakcji, tempo reakcji. Badania wykazały że dużą ruchliwością charakteryzują się niskoreaktywni.

Styl działania. Tomaszewski wszystkie czynności dzieli na;

- czynności zasadnicze: te czynności które prowadzą bezpośrednio do zamierzonego wyniku końcowego,

- czynności pomocnicze: wykonuje się po to aby stworzyć warunki do wykonywania czynności zasadniczych.

Podział ten stanowi podstawę wyodrębnienia dwóch stylów działania;

- prostolinijny: związany z cz. zasadniczymi, przeważ u osób niskoreaktywny,

- wspomagający: związany z cz pomocniczymi, u wysokoreaktywnych.

Ludzka struktura poznawcza to myślenie.

Typy myślenia; (struktury treściowe)

- asocjacyjne (nieukierunkowane): w formacie myślenia skojarzeniowo myślowego, metoda wolnych skojarzeń, marzenia,

- ukierunkowanie: rzuca się jakieś hasło a myślący kojarzy, metoda która zmierza do jakiegoś punktu końcowego, myślenie krytyczne (wypowiadanie w kategorii prawdy i fałszu), myślenie probabilistyczne (oparte na rachunku prawdopodobieństwa), przyczynowo skutkowe (racjonalne), twórcze (odkrywamy nowe zdolności, rozwiązania problemów, działalność twórcza).

Wg Kozierackiego myślenie jest czynnością, która obejmuje takie procesy jak: planowanie, odkrywanie, ocenianie, wnioskowanie, projektowanie.

Istotą myślenia będącą czynnością umysłową są operacje umysłowe za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach, pojęciach . przy braku informacji nie ma myślenia. Źródła informacji to;

- spostrzeżenia (percepcje)

- wyobrażenia,

- pojęcia.

Myślenie - łańcuch operacji umysłowych za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. W procesie myślenia występują emocje.

Struktura czynności myślenia;

- informacje to one są przetwarzane w procesie myślenia,

- operacje to elementarne transformacje umysłowe czyli przetwarzanie,

- reguły, taktyki, strategie, metody.

Fazy rozwoju myślenia; (J. Piaget)

- w wieku od 0 do 2 lat: myślenie sensoryczne, tylko konkretny materiał, to co poznaje dziecko,

- do 7 lat: myślenie logiczne, posługiwanie się pojęciami, stałość (przedoperacyjne),

- od 10 do 14 lat: operacje formalne, dziecko myśli abstrakcyjnie, operacyjnie sprawdza czynności.

Pojęcia;

- matrycowe: dominują w naukach ścisłych, poznawcza reprezentacja skończonej liczby wspólnych cech, które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim egzemplarzom danej klasy,

- naturalne: reprezentacja poznawcza skończonej liczby wspólnych cech które w niejednakowym stopniu przysługują wszystkim egzemplarzom danej klasy (egzemplarze typowe i nietypowe, dominują w mowie potocznej i naukach humanistycznych).

Parafraza - zwrotna informacja mówiąca o tym jak rozumiemy naszego rozmówcę.

Reprezentacja poznawcza.

Analiza i synteza myślowa - łączenie myśli w nowe części.

Reguły;

- algorytmistyczne: niezawodny przepis który określa jakiś skończony ciąg operacji należy wykonać aby rozwiązać wszystkie zadania danej klasy (niezawodne, dobrze określone, rozwiązują całą klasę zadań),

- heurystyczne: zasady, reguły, taktyki zawodne, intuicyjne, nie gwarantują rozwiązania zadania.

Inny podział myślenia;

- m. reproduktywne: zastosowanie uprzednio zdobytej wiedzy do rozwiązywania zadań w nowych warunkach,

- m. produktywne: tworzenie nowych informacji.

Sytuacje trudne/problemowe;

- otwarte (konwergencyjne): dylematy, poziom informacji bardzo niski, często nie ma danych o możliwych rozwiązaniach,

- zamknięte (dywergencyjne): gdzie dany jest pełny zbiór możliwych rozwiązań, człowiek musi dokonać wyboru jednego z możliwych rozwiązań które są dane.

Fazy rozwiązywania problemów; (w 1910 roku J. Dewey)

1. dostrzeganie problemu,

2. analiza sytuacji problemowej (jaka jest moja wiedza o problemie i jak go rozwiązać),

3. wytwarzanie pomysłów na rozwiązanie problemu (uwolnienie od ograniczeń, faza spontaniczna),

4. należy dokonać wyboru spośród możliwych rozwiązań (decyzja),

5. wykonanie.

Okres inkubacji - odstawienie problemu na drugi plan, odpoczynek od problemu, zajęcie się czymś innym, mózg i tak sam pracuje nad problemem.

Przeszkody w rozwiązywaniu problemów;

- błędne nastawienie (antycypacja niepowodzeń, przewidywanie niepowodzeń, lenistwo, niechęć),

- negatywna ocenia naszych możliwości,

- fiksacja funkcjonalna (inne zastosowanie przedmiotów).

Kontrola myślenia (w sposób racjonalny w oparciu o fakty stawiamy hipotezy i je weryfikujemy) A - B - C:

A - świat otaczający, rzeczywistość, ludzie, zjawiska, świat istnieje obiektywnie i subiektywnie,

B - nasze myślenie o świecie,

C - emocje jakie dostajemy za swoje myślenie.

5 racjonalnych pytań;

1. czy moje myślenie oparte jest na oczywistych faktach?

2. czy moje myślenie najlepiej pomaga mi chronić moje życie i zdrowie?

3. czy moje myślenie najlepiej pomaga mi osiągnąć moje bliższe i dalsze cele?

4. czy moje myślenie pomaga mi uniknąć moich najbardziej uciążliwych niepożądanych…

5. czy moje myślenie pomaga odczuwać takie emocje jakie chcę odczuwać?

Decydent - osoba która ma podjąć decyzję. Decyzje podejmowane w warunkach ryzyka to wszystkie które podejmujemy, nie ma decyzji pewnych;

- sytuacje pewne: deterministyczne, nie ma takich w życiu,

- sytuacje ryzykowne: niepewne.

Większość sytuacji decyzyjnych ma charakter ryzykowny, zawsze musimy kalkulować ryzyko poniesienia straty, porażki, przegranej. Żeby zminimalizować poniesienie porażki człowiek próbuje przewidywać sukcesy.

Czynności przeddecyzyjne - obie czynności są bardzo ważne które należy wykonywać przed podjęciem decyzji (przewidujemy następstwa decyzji);

1. przewidywanie tego co się zdarzy po podjęciu decyzji, jakie będą następstwa,

2. ocena wartości tego co się zdarzy (czy ma wartość czy nie).

Myślenie probabilistyczne - nastawienie pozytywne lub negatywne, ważne są wcześniejsze doświadczenia, w sytuacji ryzykownej nasze zachowanie jest probabilistyczne (prawdopodobne).

Sytuacje decyzyjne w jakich się znajdujemy są:

- zamknięte: jest to skończona liczba dokonywanych wyborów, dokonujemy najlepszego wyboru spośród danych

- otwarte: sytuacje nie są dane, musimy je wymyśleć, jest ich bardzo dużo, ważną rzeczą jest poziom aspiracji, człowiek będzie ich szukał aż tak długo że znajdzie satysfakcjonujące rozwiązanie (dobre rozwiązanie - ocena subiektywna).

Sztuka rozwiązywania problemów;

Podstawowym narzędziem do pokonywania problemów jest dyscyplina, bez niej nie poradzimy sobie z niczym. Jeżeli będzie ona częściowa to uporamy się tylko z częścią problemów. Stosując dyscyplinę całkowitą poradzimy sobie z większością problemów.

Problemy wywołują u nas: frustracja, smutek, poczucie samotności, poczucie winy, gniew, trwoga, udręka, rozpacz, żal, kiedy mamy konflikt moralny lub naruszone są wartości człowieka wtedy jest najtrudniej.

Benjamin Franklin (prezydent USA) - „To co boli - uczy”

Gustaw Jung ( -psychiatra, uczeń Froida) - „Nerwica jest zawsze substytutem uzasadnionego cierpienia”.

Unikanie problemów i związanego z nimi cierpienia stanowi podłoże chorób psychicznych.

Dyscyplina (4 umiejętności);

1. umiejętność odraczanie gratyfikacji: musieć odłożyć nagrodę na później,

2. przyjęcia odpowiedzialności: lęk przed karą, odpowiedzialność jest obawą która jawi się w sytuacjach życiowych bo są one niepewne, boimy się poniesienia porażki -typ nerwicowy u dzieci, nerwica obsesyjna, psychosceniczna (nerwica wyczekiwania), niska samoocena, lęk przed niepowodzeniem,

- dyscyplina wew.: człowiek sam sobą steruje realizując zadania które stoją przed nim, własny nakaz,

- dyscyplina zew.: stosuje się do zasad, siły sprawcze są na zew, człowiek robi coś z obawy przed karą,

3. wierność prawdzie: system wartości, mieć wartości i się nimi w życiu kierować, przyzwoity poziom inteligencji emocjonalnej,

4. zachowanie równowagi między odraczaniem gratyfikacji.

Emocje (bliskie pojęciu osobowości) dotyczą takich stanów jak: radość, miłość, duma, uciecha. Są to stany przyjemne dla podmiotu, który nie dąży do skrócenia czasu ich trwania, niekiedy sam je wywołuje.

Emocje niepożądane to: gniew, strach, zazdrość. Stany nieprzyjemne dla podmiotu, dąży do skrócenia czasu ich trwania, uciekamy od źródła strachu. Smutek, wstyd, depresja emocje których przyczyny podmiot nie jest w stanie zlikwidować.

Emocje są czynnikiem organizującym i dezorganizującym, mogą aktywizować i dezaktywizować, mogą podnosić aktywację, czujność.

3 składniki procesów emocjonalnych;

1.afektywny - ocena pozytywności lub negatywności zdarzeń ludzi, reakcja afektywna,

2. pobudzeniowy - obejmuje AUN, ukł. mięśniowy, oś. przysadka nadnercza i OUN, ukł. ruchowy, niepokój ruchowy, ogólna ruchliwość (ADHD nadpobudliwość psychoruchowa), silne napięcie mięśni (wzmożony tonus mięśniowy np. drżenie), pobudzenie ośrodków centralnych w korze mózgowej (zmiany czynności bioelektrycznej mózgu, zmiany w toku skojarzeniowym), przysadka i nadnercza (wzrost wydzielania adrenaliny),

3. treściowy - ocena tego czego dotyczy i jakiej sfery życia (np. potrzeby), sfery czynności, sfera ja (samoocena, tożsamość), sfera wartości, sfera poznawcza (wiedza, poglądy, oczekiwania).

Funkcje procesów emocjonalnych;

- wykrywanie przedmiotów, właściwości zdarzeń, ludzi które mają znaczenie dla podmiotu,

- mobilizują nasza reakcję wobec tych przedmiotów, zdarzeń, ludzi,

- wykrywanie zdarzeń mających znaczenie dla przedmiotu, mobilizacja organizmu do wykonania reakcji.

Proces poznawczy - orientacja w świecie. Proces emocjonalny - uwrażliwienie ma znaczenie mniej lub bardziej dla podmiotu, inicjują wykonanie czynności - ekspresja.

Emocje maja swoje powody, przebieg i konsekwencje. Znak emocji jest dodatni bądź ujemny. Siła emocji - natężenie - mara ich wpływu na nasze czynności, im więcej wysiłku włożone w opanowanie ich tym silniejsze.

Emocje pełnią ważną funkcję regulacyjną, są specyficzną odpowiedzą na czynności, odpowiedź psychiki można wyrażać w zmianach funkcjonowania org., w cechach poznawczego funkcjonowania umysłu, w zachowania ekspresyjnych i w cechach czynności.

Funkcjonowanie organizmu - te zmiany które wynikają z pobudzenia nerwu sympatycznego: przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia, uwolnienie cukru do krwi, zahamowanie czynności ukł. pokarm. i wzrost wydzielania adrenaliny.

Tomkins - klasyfikacja emocji;

1. pozytywne: zainteresowanie, zadowolenie, zachwyt, zdziwienie, zaskoczenie,

2. negatywne: (są warunkiem przetrwania) wstrząs, przykrość, udręka, wstyd, poniżenie, strach, przerażenia, potępienie, wstręt, gniew, agresja, wściekłość.

Rodzimy się syntonicznie - syntonia to współgranie, współbrzmienie.

Emocja - jest subiektywnym stanem psychicznym uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zamiany somatyczne, ekspresja mimiczna i pantomimiczna oraz zmiany zachowania.

---