ROZSTRZYGANIE SPRAW CYWILNYCH 16.10.2011 WÓJCIK
Postępowanie rozpoznawcze, proces
Postępowanie które ma na celu rozstrzyganej sprawy cywilnej, dokonywanie innych czynności.
Postępowanie cywilne sądowe i pozasądowe.
Sądowe to takie ,które toczy się przed sądami.
Pozasądowe to takie ,które toczy się przed innymi organami niż sądy.
Postępowanie cywilne ma charakter postępowania sądowego. Wynika to z regulacji Konstytucji, umów międzynarodowych które gwarantują prawo do sądu
Co do zasady sprawy cywilne powinny być rozstrzygane przed sądem .Postępowanie cywilne co do zasady toczy sprzed sądem wyjątkowo tylko nie w postępowaniu cywilnym pozasądowym
Postępowanie pozasądowe toczy się w wyjątkowych sytuacjach bądź tez ich nie ma np. odpowiedzialność za katastrofy morskie za miast sądów orzekają izby morskie.
Są to bardzo wyjątkowe sytuacji gdy sąd nie ma kompetencji a te kompetencje ma organ pozasądowy
Można rozpatrywać sprawy przed sądem polubownym i arbitrażowym. Zalicza się to do postępowań pozasądowych.
Sądy polubowne i sądy arbitrażowe to nie są sądy państwowe.
Postępowanie cywilne:
rozpoznawcze
wykonawcze
pomocnicze
Postępowanie rozpoznawcze- celem jest rozpoznanie, rozstrzygnięcie sprawy cywilnej poprzez wydanie merytorycznego orzeczenia .
Dwoma trybami postępowania rozpoznawczego jest proces i postępowanie nieprocesowe.
Proces w pewnym sensie wynika z postępowania cywilnego . 1 KPC odnośnie postępowania rozpoznawczego księga I proces księga II postępowanie nieprocesowe.
Kolejność postępowania procesu to postępowanie procesowe
--Postępowanie zwykłe (proces)W drugich kategoriach spraw mamy doczynienia z postępowaniem odrębnym , regulacją KPC postępowań odrębnych typu 8 księgi I który zawiera postępowania odrębne.
--Postępowania odrębne:
Postępowanie w sprawach małżeńskich ( separacje)
Ze stosunku między rodzicami a dziećmi.
W sprawach w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
W sprawach o naruszenie posiadania
W sprawach gospodarczych
Nakazowe i upominawcze.
Uproszczone
-- Postępowanie europejskie: nakazowe i w sprawie drobnych roszczeń.
-- Elektroniczne postępowanie upominawcze.
Postępowanie wykonawcze- mają na celu przymusowe wykonanie orzeczeń innych aktów w danym postępowaniu cywilnym . W ramach tego postępowania trzeba zwrócić szczególną uwagę na postępowanie egzekucyjne.
Postępowanie egzekucyjne - jest to podstawowe postępowanie które pełni przymusową realizację spraw, przymusowe orzeczenie w sprawach cywilnych. Postępowanie egzekucyjne jest uregulowane w III części orzeczeń.
W ramach regulacji tego postępowania wyróżnia się trzy rodzaje :
-właściwe postępowanie egzekucyjne- ma charakter postępowania wykonawczego, zmierza do przymusowej realizacji orzeczenia.
- właściwe postępowanie klauzulowe- postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu . Postępowanie to nie ma charakteru postępowania wykonawczego, jest stosowane jako jedno z postępowań pomocniczych.
W ramach postępowania właściwego wyróżnia się postępowanie upadłościowe, naprawcze. Miałoby charakter postępowania wykonawczego.
Postępowanie pomocnicze- ma charakter pomocniczy w stosunku do właściwego postępowania egzekucyjnego, również wg. niektórych charakter postępowania pomocniczego dla postępowania zabezpieczającego. Całą cz. II poświecona jest postępowaniu zabezpieczającemu. Również można traktować jako postępowanie pomocnicze postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt. Cz.I ksęgi IV, postępowanie w przedmiocie zabezpieczeniu dowodów- ma charakter pomocniczy.
Proces , nieproces w postępowaniu rozpoznawczym.
Proces - opiera się na zasadzie dwustronności . w procesie cywilnym zawsze występują dwie strony powód i pozwany. Proces cywilny jest wszczynany poprzez wytoczenie powództwa. Powód wytaczając powództwo tym samym wszczyna proces cywilny. Nigdy proces cywilny nie może być wszczęty z urzędu. Zawsze musi być inicjatywa strony która wyrazi się wytoczeniem powództwa. Proces jest merytorycznie rozstrzygany co do zasady wyroku, poza postępowaniem nakazowym i wykonawczym gdzie orzeczeniem jest nakaz zapłaty.
Postępowanie nieprocesowe- nie mamy doczynienia z dwustronnością, nie ma stron są tzw. uczestnicy. Może być jeden uczestnik , może być wielu uczestników. Postępowanie nieprocesowe jest wszczynane poprzez wniesienie wniosku Co do zasady nie jest wszczynane z urzędu ,konieczny jest wniosek ten co go wnosi określany jest jako wnioskodawca. Jest możliwe wszczęcie tego postępowania z urzędu. Rozstrzygając merytorycznie sprawę sąd wydaje postanowienie nie ma wyroku.
Księga II księgi I reguluje postępowanie nieprocesowe , zawiera tylko regulacje w tym zakresie postępowanie procesowe w jakim one różnią się od procesu. Reguluje pewne cechy szczególne tych postępowań na powstanie całego szeregu instytucji postępowań poza regulacją.
Podstawowym przepisem który wyraża relacje między procesem a nieprocesem , między regulacją a postępowaniem procesowym jest atr 13 § 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań uregulowanych w niniejszym kodeksie chyba że przepisy cywilne stanowią inaczej. Są pewne instytucje uregulowane w przepisach o procesie które ze wzg. na swoją istotę nie mogą być stosowane do postępowanie nieprocesowego ( np. uczestnictwo procesowe).
Sąd rozpoznaje sprawę w procesie chyba że ustawa stanowi inaczej Przepis 13§1 proces jest zasadniczym trybem postępowania , co do zasady sąd rozpoznaje sprawę w procesie . W postepowaniu nieprocesowym tylko wtedy rozpoznaje jakąś sprawę gdy wyraźnie jest uregulowany w danym postępowaniu. Jeśli gdzieś poza KPC w jakiejś ustawie szczególnej jest regulacja postępowania cywilnego i jest na tyle nieprecyzyjna że trudno jest określić czy mamy doczynienia ze sprawą w procesie czy w postępowaniu nieprocesowym to wtedy można ustalić przyjąć art. 13§1 przyjąć domniemanie trybu procesowego.
Księga II postępowania nieprocesowego ,przepisy ogólne, przepisy dla poszczególnych rodzajów spraw, później są uregulowane poszczególnie kategorie postępowań nieprocesowych. Te postępowania nieprocesowe, które są uregulowane w KPC to jest tylko część postępowań nieprocesowych. Cały szereg postępowań nieprocesowych ma swoje regulacje w ustawach szczególnych. Stąd wyróżnia się często postępowanie kodeksowe i poza kodeksowe.
Sprawy rozpatrywane w nieprocesie na podstawie KPC:
-sprawy z zakresu prawa osobowego, (ubezwłasnowolnienie)
-sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli
-sprawy z zakresu prawa rzeczowego (postępowanie o stwierdzenie postępowania wieczysto księgowego, zasiedzenie)
-sprawy z zakresu prawa spadkowego (stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, nabycie)
-sprawy z zakresu przepisu o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa załogowego
-sprawy depozytowe (złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego)
-postępowanie rejestrowe
Kodeks dzieli się na części, części dzielą się na księgi.
Cz. I -postępowanie rozpoznawcze
Cz. II postępowanie zabezpieczające
Cz. III postępowanie egzekucyjne
Cz. IV przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego
Cz. V sąd polubowny, arbitrażowy
Cz.I
Księga I -proces
Księga II postępowanie nieprocesowe
Księga III ( kiedyś był sąd polubowny)
Księga IV postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia. Akt
Postępowanie przed sądem polubownym występuje jako postępowanie pozasądowe. Sąd polubowny nie jest sądem państwowym. Jest to prywatny wymiar sprawiedliwości. Postępowanie przed sądem polubownym zaliczamy do postępowań rozpoznawczych dlatego że sąd polubowny rozpoznaje i rozstrzyga sprawę cywilną, w tym zakresie jaki wynika z woli stron. W tym zakresie niejako sąd polubowny zastępuje sąd państwowy spełnia jego funkcje w postaci rozpoznania, rozstrzygnięcia sprawy cywilnej.
Postępowanie cywilne- postępowanie toczące się w sprawach cywilnych, które ma na celu konkretyzację realizację norm prawa, prawa cywilnego , które ma na celu urzeczywistnienie norm z zakresu spraw ,prawa cywilnego.
Art. 1 KPC wyróżnia dwa rodzaje sprawy cywilnej:
-w znaczeniu materialnym
-w znaczeniu formalnym
Art. 1 stanowi że kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe ze stosunku w sprawach ze stosunku z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy jak również sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach poszczególnych prawa cywilnego.
Sprawy cywilne w znaczeniu materialnym, -to są te sprawy które określone są w pierwszej części tego przepisu. Kodeks postępowania cywilnego noruje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunku z zakresu prawa cywilnego rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Ta część przepisu art. 1 odpowiada za definicję prawa w znaczeniu materialnym. Podstawowym kryterium wyróżnienia spraw w znaczeniu materialnym jest charakter stosunku z którego wynika dana sprawa. Są to sprawy które wynikają o charakterze cywilnoprawnym .
Sprawy cywilne w znaczeniu formalnym- kodeks normuje przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz innych sprawach do których przepisy tego kodeksu stosuje się na mocy ustaw szczególnych, z wypadku z pracy w innym znaczeniu formalnym , są to takie sprawy które wynikają ze stosunków innych niż cywilnoprawnych. Decyduje tu forma postępowania. Czyli przekazanie pewnej kategorii spraw do rozpoznania sądom na podstawie KPC. Chodzi o zakres pracy w innym znaczeniu formalnym. To takie sprawy które co prawda wynikają ze stosunków innych niż cywilnoprawne ale na podstawie jakiegoś szczególnego przepisu KPC , przepisu ustawy szczególnej to sprawy zostają przekazane do rozpoznania sądom na podstawie KPC. W tym wypadku decyduje forma postępowania. Są to np. sprawy z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów , sprawy rejestrowe , sprawy z zakresu o aktach stanu cywilnego, sprawy o należności administracyjne.
Nie są sprawami cywilnymi sprawy rozpatrywane przez sądy administracyjne.
Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych to są sprawy cywilne w znaczeniu formalnym.
Droga sądowa - pozwala oddzielić działalność sądów zwłaszcza sądów powszechnych od zakresu działania organów administracyjnych.
Właściwość sądu- pozwala sprawdzać czy konkretny sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy.
Juryzdykcja krajowa- odpowiada na pytanie czy sądy polskie czy sądy państwa obcego mogą objąć sprawę
Droga sądowa - art.2 wyróżnia drogę w znaczeniu ścisłym (strikto) i szerokim (sensu largo). Art. 2 §1 stanowi że do rozpoznawania spraw cywilnych powołanych przez sądy powszechne o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych oraz sądów najwyższych. Droga znaczeniu w znaczeniu ścisłym to postępowanie przed sądami powszechnymi i sądem najwyższym. Natomiast w znaczeniu szerokim droga sądowa to obok postępowania przed sądami powszechnymi i najwyższym także postępowanie przed sądami szczególnymi. W tym momencie nie ma sądów szczególnych które rozpoznawałyby sprawy cywilne.
§3 art. 2 stanowi że nie są rozpatrywane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują jego właściwości innym organom. Z tego przepisu wynika domniemanie drogi sądowej w sprawach cywilnych. Domniemanie to polega na tym że jeśli mamy doczynienia ze sprawą cywilną to ta sprawa powinna być rozpoznawana przez sądy, chyba że jest jakiś przepis szczególny, który przekazywałby sprawę cywilną organom innym niż sąd .
dopuszczalność drogi sądowej zachodzi jeżeli spełnione są dwie przesłanki :
-jeżeli sprawa jest sprawą cywilną,
-brak jest przepisu szczególnego który wyłączałby kompetencje sądu w danej sprawie .
Niedopuszczalność drogi sądowej- zachodzi albo jeżeli sprawa nie jest sprawą cywilną albo gdy sprawa która ma charakter sprawy cywilnej ale z mocy szczególnego przepisu została przekazana do załatwienia innemu organowi niż sąd.
Niedopuszczalność bezwzględna. - występuje gdy dana sprawa w żadnym wypadku nie może być rozpoznana przez sąd, przede wszystkim dzieje się tak gdy spawa nie jest sprawą cywilną, ale również takie przypadki gdy dana sprawa cywilna należy do wyłącznej kompetencji organu innego niż sąd
Niedopuszczalność względna - jest ona przede wszystkim czasowa, albo niedopuszczalność która wynika z przemienności drogi sądowej i drogi innego postępowania.
Czasowa niedopuszczalność zachodzi wówczas gdy sprawa cywilna może być rozpoznana przez sąd powszechny po zastosowaniu innego sposobu jej załatwieniu. Dopiero wtedy kiedy zostanie wyczerpana droga postępowania przed innym organem dopiero wtedy dopuszczalna stanie się droga sądowa.
Niedopuszczalność która wynika z przemienności drogi sądowej i drogi innego postępowania- chodzi tu o wyszczególnione kompetencje organów, czyli pewna sprawa może być rozpoznana przez są do powszechne bądź przez inny organ zależnie od wyboru zainteresowanego
Niedopuszczalność drogi sądowej jest traktowana jako bezwzględna przesłanka procesowa. To przejawia się w skutkach niedopuszczalności drogi sądowej
Odrzucenie pozwu w procesie odrzucenia pozwu w postępowaniu procesowym. Jeśli sąd stwierdza że droga sądowa jest niedopuszczalna odrzuca pozew. Niedopuszczalność drogi sądowej sprawia że nie jest niedopuszczalne merytoryczne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy. W procesie odrzucenie pozwu, w postępowaniu nieprocesowym odrzucenie wniosku.
Zgodnie z art.199 §1 sąd odrzuci pozew pkt. 1 jeżeli wniosek jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna. Jeżeli w postępowaniu nieprocesowym sąd stwierdzi że droga procesowa jest niedopuszczalna to odrzuci wniosek. To dotyczy pierwotnej niedopuszczalności drogi sądowej , czyli takiej gdzie od początku droga sądowa była niedopuszczalna.
Sąd bierze niedopuszczalność drogi sądowej w urzędu to oznacza że nie jest konieczny jakiekolwiek wniosek, zarzut strony więc nawet jak sam pozwany nie podnosi takiego zarzutu że droga sądowa jest niedopuszczalna w prawie w sprawie to sąd i tak z własnej inicjatywy czyli z urzędu musi zbadać czy droga sądowa jest niedopuszczalna. Sąd musi badać sprawę od samego początku postępowania aż do jego zakończenia. W szczególności sąd II instancji musi również z urzędu wziąć pod uwagę niedopuszczalność drogi sądowej. Jest to pierwotny brak tej przesłanki , o pierwotnej niedopuszczalności drogi sądowej. W pewnych przypadkach może zdarzyć się że niedopuszczalność drogi sądowej ma charakter następczy. Możemy mieć doczynienia wtedy gdy droga sądowa w chwili wszczęcia postępowania była dopuszczalna a dopiero w trakcie postępowania stała się niedopuszczalna. Tego rodzaju niedopuszczalność drogi sądowej będzie skutkowała umorzeniem postępowania. W obu przypadkach sąd wydaje decyzje w formie postanowienia.
Skutek niedopuszczalności drogi sądowej jest traktowana jak przesłanka procesowa ,odrzucenie wniosku w postępowaniu ,w postępowaniu procesowym odrzucenie pozwu w procesie .
Art.379 Nieważność postępowania zachodzi:pkt.1 jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna, umorzenie wniosku, nieważność postanowienia.
Mimo niedopuszczalności drogi sądowej sąd nie może odrzucić pozwu. Jest po przepis z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Art. 464 §1 Stanowi że odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ w tym wypadku sąd przekazał sprawę. Jeżeli organ uprzednio uznał się za niewłaściwy sąd rozpozna sprawę.
Art. 199'1 w postępowaniu procesowym zwykłym.
Art. 191'1 Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznał się w tej sprawie za niewłaściwy.
Juryzdykcja krajowa- instytucja międzynarodowego postępowania cywilnego. Regulacja KPC cz. IV księgi 1. Poza regulacja kodeksu mamy też doczynienia z aktami prawa europejskiego, które również szerokim zakresie odnoszą się do problematyki jurysdykcji krajowej.
!. Rozporządzenie Rady z 22.12.20001r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.
2. Rozporządzenie Rady z 27.11.2003r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.
3. Rozporządzenie Rady z 18.12.2008r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego i uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych.
Juryzdykcja krajowa jest to właściwość sądu danego państwa do załatwienia określonych spraw.
Rodzaje juryzdykcji::
-wyłączna- mamy doczynienia w sądach polskich tylko wtedy gdy przepis wyraźnie stanowi, że nadaje jurysdykcji charakter wyłączny.
- fakultatywna. - co do zasady jurysdykcja sądów polskich ma charakter fakultatywny.
KPC- przepisy ogólne, wynika z nich zasada ciągłości jurysdykcji krajowej. Art. 1097 §1 juryzdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal choćby jej podstawy ulegały zmianie w postępowaniu.
Art. 1099 określa skutki braku jurysdykcji krajowej. Tak się dzieje kiedy zachodzi brak, sądowi nie przysługuje jurysdykcja krajowa. Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy, w razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew albo wniosek. Sąd wszczyna nieważność postępowania.
Umowy jurysdykcyjne- strony mogą zawierać umowy odnoszące się do jurysdykcji krajowej, bądź w drodze umowy poddać sprawę juryzdykcji sądów polskich , bądź w drodze umowy mogą włączyć jurysdykcję sądów polskich.. Umowy jurysdykcyjne prolongacyjne poddające sprawę sądom polskim KPC w regulacjach 1104 , z przepisu wynika że sprawa nie należy do jurysdykcji sądów polskich, ale strony umawiają się że to sądy polskie rozpoznają daną sprawę. Druga umowa to wyłączająca jurysdykcję sądów polskich a więc derogacyjna - strony w drodze umowy wyłączają jurysdykcje sądów polskich i poddają sprawę jurysdykcji sądu państwa obcego. Zawsze jest wymagana forma pisemna w jurysdykcji. Ten model zgodnie z art. 1104 i 1105 mogą być zawierane umowy procesowe, natomiast art. 1110'1 możliwe jest zawarcie tych umów również w niektórych sprawach nieprocesowych.
Właściwość sądu. Sąd występuje jako podmiot postępowania. Jest to kompetencja sądu do rozpoznawania spraw cywilnych, dokonywania określonych czynności w postepowaniu cywilnym.
Podział właściwości:
-miejscowa -dotyczy kompetencji terytorialnej sądu, oprócz tego sądu którego okręgu sądowego ma daną sprawę rozpoznać,
-rzeczowa- dotyczy podziału kompetencji pomijając sądu różnego rzędu w ramach sądu I instancji, w I instancji sąd rejonowy lub okręgowy
-funkcyjna (funkcjonalna)
Kryterium właściwości podziału właściwości :
-ustawowa -wynika z przepisów ustawy,
-umowna - wynika z umowy stron,
-delegacyjna- wynika z delegacji, z orzeczenia innego sądu., gdy właściwość sądu wynika z decyzji innego sądu, orzeczenia innego sądu.
Utrwalenie właściwości sądu - art.15§1 stanowi, że sąd właściwy do wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania. Jeśli do wniesienia pozwu i wszczęcia postępowania przez sąd jest właściwy nie zależnie od zmian okoliczności faktycznych w trakcie postępowania.
Wyjątki art.18 KPC, art. 44, art.193§2- zmiana przedmiotowa powództwa, art.204§2
Właściwość rzeczowa- chodzi o to sądy jakiego rzędu rozpoznają sprawę w I instancji. Art.16 sądy rejonowe rozpoznają sprawy dla których zastrzeżone są sądy okręgowe. Zasadą jest właściwość sądów rejonowych. Sądy okręgowe będą rozpatrywały sprawę tylko wtedy, gdy jakiś przepis wyraźnie będzie tak stanowił. W trybie procesowym jest to przede wszystkim art.17. Art. 507 -sprawy należące do postępowania nieprocesowego rozpoznają sady rejonowe z wyjątkiem spraw dla których zastrzeżona jest właściwość sądu okręgowego.
Art.17 -do właściwości sądów okręgowych trafiają sprawy o prawa niemajątkowe włącznie z nimi roszczenia majątkowe oprócz spraw z ustaleniem urodzenia dziecka, bezskuteczności uznania ojcostwa a także rozwiązanie usposobienia.
Art.17 pkt.1- wynika z niego, że sprawy nie majątkowe są rozpoznawane przez sądy okręgowe. Dotyczą przede wszystkim sprawy nie materialne, ochronę dóbr osobistych i sprawy niemajątkowe z zakresu prawa rodzinnego. Te sprawy są rozpoznawane przez sądy rejonowe I instancji. Do właściwości sądów okręgowych należą przede wszystkim sprawy o rozwód, separacje na żądanie jednego z małżonków, o unieważnienie małżeństwa, ustalenie istnienia i nieistnienia małżeństwa. Jest to zasada że prawa, prawa niemajątkowe będą rozpatrywane przez sądy okręgowe, druga zasada oznacza, że jeżeli razem z taka sprawą o prawa niemajątkowe dochodzone jest roszczenie majątkowe to również właściwy rzeczowo będzie sąd okręgowy, pkt.2 sprawy o ochronę praw autorskich i pokrewnych, pkt.3 sprawy o roszczenia wynikające z prawa prasowego, pkt.4 odnosi się tylko do spraw o prawa majątkowe, co do zasady w sprawach o prawa majątkowe wartość przedmiotu sporu decyduje o tym jakie sądy rejonowe czy właściwe. Do dolnej granicy sądy rejonowe, a gdy sąd przekracza pewną granice wtedy sąd okręgowy. Zgodnie z tym przepisem do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa majątkowe, których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75tyś.zł. , postępowanie w sprawach gospodarczych 100tyś.zł.
Postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych odnośnie właściwości rzeczowej mamy doczynienia w pewnym sensie z zamianą reguły i wyjątków. Zasadą jest właściwość sądów okręgowych a wyjątkiem rejonowe. To wynika z art.477 `8. art. 477§2 określa jakie sprawy należą do sądów rejonowych.
Nieproces- art.507 który wskazuje że co do zasady sądy rejonowe są właściwe w I instancji. Są wyjątki od tej reguły np. w sprawie o ubezwłasnowolnienie art. 544§1.
Właściwość rzeczowa- regulacja art.18 umożliwia sądowi okręgowemu rozpoznanie w I instancji sprawy dla której zgodnie z KPC właściwy jest sąd rejonowy, jest to tzw. właściwość ruchoma. Art. 18§1 i §2.
Właściwość miejscowa-kompetencja prerytorlialna.
Trzy rodzaje właściwości miejscowej:
-ogólna (aktur sefitur komureid) kryteria dotyczące pozwanego wyznaczają właściwy sąd . co do os. fizycznych powództwo wytacza się przed sąd I instancji którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli pozwanym jest osoba prawna to właściwość miejscową art.30 -powództwo przeciwko osobie prawnej innemu podmiotowi niż będącemu osobą fizyczną wytacza się wg. miejsca ich siedziby.
-przemienna art..31 kodeks ogólny przepis odnoszący się do właściwości przemiennej powództwo w sprawach objętych przepisami rozdziału mniejszego wytoczyć można pozew o właściwości ogólnej bądź przez sąd oznaczony w przepisach poniższych.
-wyłączna Art. 38- 42 oznacza ze w określonych sprawach szczególnie w sprawach określonych w tych przepisach powództwo można wytoczyć tylko przed właściwym sądem, wyłącznym.
Właściwość delegacyjna dotyczy sytuacji gdy właściwość sądu wynika z orzeczenia sądu który wyznacza inny sąd do rozpoznania danej sprawy. np. art.4, art.44 ,art.461§3, art. 508§2. Źródłem właściwości jest delegacja sądu.
23.10.92011
Właściwość umowna- zachodzi w sytuacji gdy umowa, umowa stron jest źródłem właściwości sądu. Strony mogą umówić się o sąd właściwy. Podstawową regulacja tym zakresie jest art.46, umowa jest czasem określana jako umowa prorgacyjna. Art. 46- strony mogą umówić się na piśmie o poddaniu sądowi I instancji który wg. ustawy nie jest sądem właściwym sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z wyznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wyłącznie właściwy jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub też jeżeli powód nie złożył pozwu doręczenia w postępowaniu upominawczym strony mogą również ograniczyć umowę pisemną pomiędzy kilku sądami właściwymi dla tego sporu §2 strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej. Ten przepis określa w jakim zakresie jest dopuszczalna, może być w skutecznym umowa o właściwość i jakie mogą być postanowienia tej umowy.
Umowa o właściwość może dotyczyć tylko właściwości miejscowe, §2 strony nie mogą zmieniać właściwości wyłącznej. Strony umawiają się że właściwy będzie inny sąd niż wynika z ustawy.
Np. jeżeli mamy doczynienia ze sprawą o prawa rzeczowe na nieruchomość to w tym zakresie właściwość miejscowa jest oznaczona jako wyłączna przez art.38 decyduje tylko miejsce położenia nieruchomości. Dla takiej sprawy strony nie mogą skutecznie umówić się o właściwość innego sądu, nawet gdyby zawarły taka umowę ona nie będzie skuteczna. Umowa o właściwość może dotyczyć właściwości ogólnej i przemiennej, nie może dotyczyć właściwości miejscowej wyłącznej i nie może dotyczyć właściwości rzeczowej.
Warunki pozostałe jakie musi spełniać taka umowa.: forma pisemna, umowa może dotyczyć sporu który już istnieje jak i sporów mogących wyniknąć w przyszłości ze stosunkach prawnych musi być oznaczony spór prawny z którego może ten stosunek wyniknąć,
Co do zasady z takiej umowy wynika że ten sąd który strony wybrały jako właściwy będzie sądem wyłącznie właściwym. Strony mogły tak postanowić a jeżeli nie postanowią to ten sąd właściwy z umowy jest traktowany jako sąd wyłącznie właściwy. §1 może być nieco inne postanowienie w umowie o właściwość to będzie ograniczenie wyboru powoda między kilkoma sądami. Może być także w konkretnej sprawie kilka sądów wynikających z ustawy sądów właściwych , ze wzg. na regulacje właściwości szczególnej, właściwości przemiennej i może być tak że strony w drodze umowy ograniczają prawo, prawo wyboru do części z tych kilku czy do kilku sądów.
Zakres w jakim jest dopuszczalne zawarcie takiej umowy.
Trzeba zwróci uwagę na to że art. 46 jest zawarty w księdze I która dotyczy procesu. W związku z tym jest możliwe zawarcie takiej umowy w trybie procesowym w sprawach należących do trybu procesowego. Jest możliwe co do zasady odpowiednie stosowanie przepisów o procesie także do postępowania nieprocesowego w kwestiach nieuregulowanych. Nie jest dopuszczalne w sprawach w sprawach należących do trybu nieprocesowego stosowanie art. 46 we właściwości miejscowej.
Art.508 §1 sąd określa właściwość miejscową w trybie nieprocesowym jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Właściwość sądu w trybie nieprocesowym jest określona jako właściwość wyłączna. §2 wskazuje że strony nie mogą zmieniać właściwości wyłącznej. Z tego względu przyjmuje się że jest nie dopuszczalne zawarcie umowy o właściwość w sprawie która należy do trybu nieprocesowego.
Co się dzieje w zakresie gdy najpierw strony w zakresie jaki jest dopuszczalny zawarły umowy o właściwość, a następnie powód wytacza powództwo przed sąd właściwy z ustawy? ( czyli z naruszeniem przepisów zawartej umowy)
Art. 202 KPC właściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego zgłoszony należycie uzasadniony przed daniem się w spór co do istoty sprawy.
Niewłaściwość sądu dająca się usunąć za pomocą stron - chodzi o niewłaściwość sądu wynikającą z naruszenia tych przepisów w zakresie których jest dopuszczalna mowa o właściwości. Jest to naruszenie właściwości ogólnej i przemiennej.
Z tej sprawy wynika to że jeżeli strony zawarły umowę o właściwość a potem powód wytacza powództwo przed sąd właściwy z ustawy a nie z umowy to :
Sąd nie może swojej niewłaściwości stwierdzić, wziąć pod uwagę z urzędu. Nawet jeśli sędzia ma świadomość, że jest niewłaściwy z uwagi na to że strony inaczej umówiły się to jeśli nie zostanie w odpowiednim terminie wniesiony przez pozwanego zarzut sąd właściwy z ustawy będzie musiał tę sprawę rozpoznać.
Moment wdania się w spór co do istoty sprawy, to ten moment w którym pozwany najogólniej rzecz biorąc stwierdza że nie uznaje żądania pozwu.
Skutki niewłaściwości sądu. - art.200 ustawy §1 sąd który stwierdzi swą niewłaściwość przekaże sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym. §2 art. 200 sąd któremu sprawa została przekazana jest związany postanowieniem o przekazanie sprawy nie dotyczy to wypadku gdy sprawa została przekazana sądowi wyższego rzędu. Sąd ten ku stwierdzeniu swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi który uzna za właściwy nie wyłączając sądu przekazującego. §3 czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostawaj mocy.
Z art.200 powiązany jest art. 202 wynika z niego w jakim zakresie sąd może z urzędu stwierdzać swą niewłaściwość a w jakim zakresie może stwierdzić swą niewłaściwość tylko na zarzut pozwanego.
Niewłaściwość sądu
- usuwalna -niewłaściwość sądu dająca się usunąć za pomocą umowy stron,
- nieusuwalna.- niewłaściwość która wynika z naruszenia pozostałych ……….. właściwość .
WYJĄTEK Poza tym skutkiem niewłaściwości mamy także konsekwencje w postaci nieważności postępowania. Co do zasady naruszenie przepisów o właściwości nie skutkuje nieważnością zachowania. Art. 379 pkt.6- Nieważność postępowania zachodzi jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu. Właściwość rzeczowa.
Skład sądu I instancji. (3 składy)
Skład jednoosobowy- skład jednego sędziego zawodowego.
Skład ławniczy- skład jednego sędziego zawodowego jako przewodniczącego i dwóch ławników.
Sąd w składzie trzech sędziów zawodowych.
Art. 47 - zasadą jest skład jednoosobowy, art. 47§1 stanowi że w I instancji sąd rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Są dopuszczalne wyjątki. §2 stanowi że w I instancji sąd rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy tylko te kute wskazuje ten przepis §2pkt1. Sąd rozpoznaje też sprawy ze stosunków rodzinnych -rozwód, separacje, o ustalenie i bezskuteczności uznania ojcostwa i o rozwiązanie przysposobienia.
Zawsze gdy mamy doczynienia ze składem ławniczym sędzia zawodowy musi być przewodniczącym. Ławnik nie może być przewodniczącym sądu. Pomijając to ławnicy mają takie same uprawnienia w kwestii orzekania jak sędzia. W szczególności gdy dochodzi do podejmowania decyzji gdy członkowie sądu głosują jakie ma zapaść orzeczenie to wtedy głos ławnika jest tak samo ważny jak głos sędziego zawodowego.
Regulacja w skaldzie trzech sędziów zawodowych. Art47§4 prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w skaldzie trzech sędziów zawodowych jeżeli uzna to za wskazane ze wzg. na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. §3 stanowi że postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia orzeka przewodniczący czyli sędzia zawodowy.
Postępowanie nieprocesowe.
Zasadą jest również skład jednoosobowy., rozpoznanie sprawy przez jednego sędziego zawodowego wynika to z art.47 §1 reguła odnosi się także do nie procesu natomiast art. 509 wskazuje wyjątki na rzecz składu ławniczego. Art. 509 KPC o przysposobienie, o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej, przede wszystkim sąd w I instancji rozpoznaje w skaldzie jednego sędziego i dwóch ławników. W nieprocesie są pewne sprawy, w których z mocy ustawy właściwy jest sąd w skaldzie trzech sędziów zawodowych, np. sprawy o ubezwłasnowolnienie art. 504§1.
Skutki naruszenia przepisów w składzie. Skutki są poważne skutki bo nieważność postępowania art.369pkt.4 nieważność postępowania zachodzi jeżeli w skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brały udział sędzia wyłączny z mocy ustawy. Jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa zachodzi nieważność postępowania.
Wyłącznie sędziego:
-z mocy samej ustawy - art.48 wskazuje przyczyny tego wyłączenia. To jest zamknięty katalog. Generalnie chodzi o sytuacje gdzie w jakiś sposób sprawa dotyczy samego sędziego, np. pkt.1 sędzia jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takich stosunku prawnym że mógłby oddziaływać na sprawę. Sąd jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach swego małżonka, powinowatych i krewnych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia, powinowatych bocznych do drugiego stopnia, w sprawach związanych z tytułu przysposobienia i kurateli, w sprawach których sędzia był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo radcą prawnym jednej ze stron. Art. 51 sędzia jako powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie swego wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie.
Konsekwencje z tytułu gdy sędzia podlega wyłączeniu z mocy ustawy jednak rozpoznaje sprawę. Skutkiem jest nieważność postępowania Pkt4 atr. 379.
-na mocy orzeczenia sądu ( na żądanie sędziego lub na wniosek strony) -art..49 niezależnie od przyczyn wymienionych w art.48 sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.
Podstawy na mocy wyłączenia , orzeczenia sądu Chodzi o potencjalną wątpliwość, okoliczność której mogłaby wynikać wątpliwość co do bezstronności. Mogą być to w szczególności stosunki osobiste miedzy sędzią a jedna ze stron. Art. 50 i 52 . Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia sędziego którego wniosek dotyczy.
Instytucje dotyczące stron procesu. Proces cywilny charakteryzuje się dwustronnością, zawsze mamy doczynienia z powodem i pozwanym. Cały proces jest skonstruowany jako spór skonstruowany przez powoda i pozwanego. Nawet jeśli po każdej ze stron występuje kilka podmiotów.
Trzeba wyraźnie odróżnić stronę stosunku materialno prawnego z którego ewentualnie nie obyły by się strony procesu. Stroną w znaczeniu procesowym jest podmiot który w imieniu własnym występuje do sądu z żądaniem ochrony prawnej swojej lub podmiot przeciwko któremu żądanie tej ochrony jest skierowane. Strona w znaczeniu materialnym- podmioty które poszukują przed sądem ochrony własnych praw podmiotowych. To jest ta strona której bezpośrednio dotyczy wynik procesu, w interesie której, na rzecz której toczy się proces. Zwykle jest tak że strona sama dochodzi swoich praw podmiotowych.
Jeśli powód dochodzi swoich praw podmiotowych to jest i stroną znaczeniu materialnym i w znaczeniu formalnym. Można wskazać takie przypadki gdy strona w znaczeniu formalnym nie jest strona znaczeniu materialnym, np. gdy prokurator wytoczy powództwo na rzecz innej osoby , to prokurator jest w znaczeniu formalnym bo jest uprawniony do działania jako powód w tym procesie, występuje we własnym imieniu ale działa na rzecz innej osoby.
Kwalifikacje które muszą posiadać strony w procesie.
Przede wszystkim chodzi tutaj o zdolność sądową. Każda strona procesu czy też uczestnik postępowania nieprocesowego czy też innego postępowania musi mieć zdolność sądową Zdolność sądowa- art.64§ 1 każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona jako sądowa. Zdolność sądowa to zdolność do występowania w postępowaniu cywilnym jako strona bądź jako uczestnik postępowania. Art. 34§1 każda osoba fizyczna i każda osoba prawna posiada zdolność sądową. Osoby fizyczne mają zdolność sądową od chwili urodzenia do chwili śmierci. Każda osoba prawna ma zdolność sądową. Osoba prawna swoją dolność sądową nabywa z tą samą chwilą jaką nabywa zdolność prawną Traci swoja zdolność prawna dopiero z chwilą likwidacji, gdy osoba prawna traci swój byt poprzez likwidacje. Nie traci osoba prawna zdolności sądowej poprzez ogłoszenie upadłości osoby prawnej dopiero gdyby doszło do upadłości to w związku z tą upadłością wytoczyłaby sprawę likwidacji osobowości prawnej w związku z tym wtedy zdolność sądową traci. Art. 64 §1 `1 zdolność sadową mają także jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi którym ustawa przyznaje zdolność prawną (ułomne osoby prawne). Są też takie jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej którym przepis ustawy wprost przyznaje zdolność sądową, np. spółki osobowe prawa handlowego , jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna, partnerska. Nie ma zdolności sądowej spółka cywilna. Przepisy KPC które jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej przyznają zdolność sądową, np. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych art.460. zdolność sądową i procesową ma także pracodawca chociażby nie posiadał osobowości prawnej. Podmioty mające zdolność sądową: §2 art.64 zdolność sądową posiadają także organizacje społeczne uprawnione do działania na podstawie określonych przepisów choćby nie posiadały osobowości prawnej. Organizacja społeczna musi posiadać własną strukturę, skład osobowy, np. stowarzyszenie zwykłe, organizacje studenckie.
Zdolność sądowa nie przysługuje: komitetom rodzicielskim w szkole,
Skutki braku zdolności sądowej. Sąd jest zobowiązany badać na każdym etapie postępowania czy posiada zdolność sądową Art. 70§1 jeżeli braki w zdolności da się uzupełnić sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. Art. 71 jeżeli braków nie można uzupełnić albo nie zostały one w wyznaczonym terminie uzupełnione sąd zniesie postępowanie które jest objęte brakami iw miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie. Art. 199§1 pkt 3 sąd odrzuci pozew jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej Gdyby postępowanie toczyło się mimo tego braku bo braku zdolności sądowej byłoby dotknięte nieważnością art. 379 pkt2 nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona nie miała zdolności sądowej.
Następczy brak zdolności sądowej- zachodzi w sytuacji gdy strona traci w toku postępowania zdolność sądową. Art.174§1 sąd zawiesza postępowanie z urzędu w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego utraty przez nią zdolności procesowej, utratę przez stronę zdolności sądowej. Art. 180§1pkt2 z chwilą gdy zostanie ustalony zastępca prawny osoby prawnej z tą chwilą zostanie podjęte postępowanie które wcześniej zostało zawieszone z uwagi na utratę zdolności sądowej.
Zdolność procesowa.- zgodnie z art.65 można rozumieć zdolność procesową jako zdolność do czynności procesowych. Zdolność do dokonywania czynności procesowych osobiście lub przez pełnomocnika , zdolność do uczestniczenia w czynnościach procesowych.
Zdolność procesową posiada- art. 65§1 stanowi że zdolność procesową maja osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne o których mowa w art.64.
Osoby fizyczne -§1 mówi o osobach posiadających pełną zdolność do czynności prawnych i §2 mówi o osobie ograniczonej do czynności prawnych, która ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Nie można uzupełnić braku zdolności procesowej przez działanie pełnomocnika. Jeśli nie ma zdolności procesowej osoba fizyczna to za nią w procesie musi działać przedstawiciel ustawowy.
Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne o których mowa w art.64 - przesłanką zdolności procesowej jednostek organizacyjnych jest ich zdolność sądowa. Wszystkie te podmioty maja zdolność procesową i zdolność sądową.
Zdolność procesowa i sądowa zagranicznych podmiotów (cudzoziemców, zagranicznych osób prawnych) - w jednym i w drugim przypadku chodzi o art.1117§1 zdolność sądową cudzoziemców, zagranicznych osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi określa się wg. prawa właściwego dla tej zdolności prawnej. Najpierw na podstawie prawa międzynarodowego trzeba ocenić jakie prawo jest właściwe dla zdolności prawnej danego podmiotu. Potem na podstawie regulacji procesowych tego prawa polski sąd oceni czy ten zagraniczny podmiot posiada zdolność sądowa. W przypadku zdolności procesowej §2 stanowi że zdolność procesową podmiotów wymienionych w §1 a w szczególności cudzoziemców, zagranicznych osób prawnych określa się wg. prawa właściwego dla ich zdolności o czynności prawnych.
Skutki braku zdolności procesowej - art.70 braki w przypadku zdolności procesowej dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. W przypadkach w których wystąpienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu sąd zwraca sąd zwraca się do właściwego sądu opiekuńczego. Art. 71 jeżeli braków nie można uzupełnić albo nie zostały one w wyznaczonym terminie uzupełnione sąd zniesie postępowanie które jest objęte brakami iw miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.
Brak w zakresie zdolności procesowej należy rozumieć dokładnie taką sytuacje że jedna ze stron nie ma zdolności procesowej a nie działa za nią przedstawiciel ustawowy wtedy tego rodzaju brak może być uzupełniony przez wstąpienie do procesu przedstawiciela ustawowego takiej osoby, bo jeśli jakaś strona nie ma zdolności procesowej a działa za nią przedstawiciel ustawowy to wtedy proces może normalnie się toczyć. Najpierw w odpowiednim trybie sąd powinien ustanowić tego przedstawiciela. Jeśli zaś ten brak nie został uzupełniony bo przedstawiciel ustawowy nie musi wstąpić do tego procesu bo może uznać że nie jest w interesie danej osoby alby ten proces się toczył to wtedy sąd zniesie postępowanie uzupełniające odpowiednim brakiem i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie. Sąd odrzuci pozew jeśli powód nie ma zdolności procesowej a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy.
Nieważność postępowania z uwagi na brak zdolności procesowej - nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej. Nie ważne czy brak zdolności procesowej jest po stronie powoda czy pozwanego jeśli za taka stroną nie działał przedstawiciel ustawowy to postępowanie jest dotknięte nieważnością.
Utrata w trakcie postępowania zdolności procesowej- możliwe jest to w sytuacji gdy osoba fizyczna zostanie ubezwłasnowolniona w ten sposób traci swoją zdolność do czynności prawnych jak i w konsekwencji zdolność procesową. Skutkiem tego będzie zawieszenie postępowania art.174§1 sąd zawiesza postępowanie z urzędu m.in. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego wskutek tego strona traci zdolność procesową. Art.180§1pkt3 postępowanie będzie podjęte z chwilą ustanowienia przedstawiciela ustawowego.
Zdolność procesowa- art.69 dla strony nie mającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową nie cierpiącą zwłoki.
W podobny sposób jak brak zdolności procesowej jest traktowany brak w składzie organów osoby prawnej czy innej jednostki organizacyjnej.Art.67 osoby karne i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne mające zdolność sądową dokonują czynności procesowych przez swoje organy lub przez osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Jeśli osoba prawna nie ma takiego organu, ewentualnie są brak iw składzie tego organu to w konsekwencji nie może osoba prawna dokonywać czynności procesowych art..70-71. Art.199§1 sąd odrzuci pozew m.in. jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki umożliwiające jej działanie. Konsekwencją jest nieważność postępowania art.379.
Współuczestnictwo procesowe. Współuczestnictwo procesowe to instytucja charakterystyczna dla trybu procesowego Zawsze są dwie strony procesu powód i pozwany, nawet jeśli w pojęciu strony występuje kilka podmiotów. Współuczestnictwo cha chodzi wtedy gdy stroną procesu nie jest jeden podmiot a co najmniej dwa podmioty. Tylko wtedy mamy doczynienia ze współuczestnictwem procesowym gdy te obie osoby występujące po jednej ze stron działają w celu ochrony własnych praw.
Rodzaje współuczestnictwa:
-czynne - występujące po stronie powodowej
-bierne - występuje po stronie pozwanego
-pierwotne - to takie które istnieje od początku postępowania
-następcze - to takie które powstało w toku postępowania
-materialne - art.72§1 kilka osób może w jednej sprawie może występować w roli powoda lub pozwanych jeżeli przedmiot sporu stanowią prawa lub obowiązki wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej -materialne konieczne, -materialne jednolite.
-formalne- art..72§2 kilka osób może występować w jednej sprawie jako powód lub pozwany jeżeli przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań osobno jako też dla wszystkich wspólnie.
.
14