Istotne fakty z historii ruchu ekumenicznego poza Kościołem rzymsko-katolickim.
Ruch ekumeniczny został zapoczątkowany w chrześcijaństwie ewangelickim. Do 1910r.-preekumenizm:
Połowa XVIII w. jednym z wybitnych przedstawicieli nowożytnych, akatolickich dążeń zjednoczeniowych był Ludwik Zinzendorf. Ten żarliwy saski arystokrata założył pietystyczną wspólnotę chrześcijańską, znaną pod nazwą Herrnhuttów (Dom Boży), która skupiała Jednotę Braci Czeskich, niektórych luteranów, kalwinów i innych protestantów. Zinzendorf głosił potrzebę ogólnochrześcijańskiego braterstwa, posiadającego swoje źródło nie w strukturach kościelnych, ale w rzeczywistej łączności z Chrystusem. Jedną z ważniejszych tendencji zmierzających w protestantyzmie do jedności, a uwieńczonych sukcesem, był Alians Ewangelicki, założony w 1846r. w Londynie przez Thomasa Chalmersa. Była to wspólnota międzywyznaniowa. Dążyła ona do połączenia poszczególnych chrześcijan na określonych zasadach, podkreślających autorytet Pisma Św., jedność Boga, Trójcę Świętą, grzeszność człowieka. Wpływy Aliansu zanikły jednak na przełomie XIX i XX stulecia. Do dziś przetrwał jedynie zapoczątkowany przezeń Tydzień Modlitwy o Jedność Chrześcijan. W 1855r., podczas posiedzenia Aliansu Ewangelickiego w Paryżu, doszło do utworzenia Światowej Organizacji Chrześcijańskich Związków Młodych Mężczyzn (YMCA). Żeński odpowiednik, Światowa Organizacja Chrześcijańskich Związków Młodych Kobiet (YWCA), powstał dopiero w 1893r. Ich celem było pogłębianie życia duchowego i studiowanie Biblii. 1910r. w Nowym Jorku z inspiracji CH.H. Brenta (biskup misyjny z ramienia Protestanckiego Kościoła Episkopalnego) Generalne Zgromadzenie Protestanckiego Kościoła Episkopalnego powołało do życia ruch „Wiary i Ustroju". Celem tego ruchu było dążenie zjednoczeniowe. Dziś jest w strukturze światowej Rady Kościołów, zajmuje się dialogami doktrynalnymi. Pierwszą Międzynarodową Konferencję „Wiary i Ustroju" zorganizowano już w 1927r. w Lozannie. Konferencję, w której wzięła udział min. liczna delegacja prawosławia. Druga Konferencja „Wiary i Ustroju" odbyła się w Edynburgu w 1937r. Podkreśla się, że miała ona charakter zdecydowanie teologiczny (dogmatyczny). Konferencja z Edynburga była ostatnim samodzielnym zgromadzeniem ruchu „Wiara i Ustrój". Zaakceptowała ona normy prawne tworzącej się Światowej Rady Kościołów i tym samym w 1938r. w Utrechcie weszła w przyszłe ramy organizacyjne ŚRK.
„Życie i Działanie" W roku wybuchu I wojny światowej Natan Söderblom został biskupem Uppsali. Uznał, że w sytuacji wzajemnych zagrożeń chrześcijanie nie mogą milczeć i zredagował w 1914r. słynny „Apel o pokój". W 1919r. Söderblom wystąpił w Holandii z formalną propozycją i planem założenia Światowej Rady Kościołów. Postanowiono wówczas zwołać międzynarodową Konferencję Kościołów Chrześcijańskich. Prawosławie ustosunkowało się pozytywnie do tej propozycji, Kościół katolicki natomiast odmówił udziału przypominając, że zjednoczenie winno nastąpić na drodze „powrotu do Rzymu". Pierwsza Konferencja miała miejsce w Sztokholmie w roku 1925. Arcybiskup Uppsali uważał, że zjednoczenia chrześcijaństwa nie osiągnie się na drodze dyskusji teologicznych, dlatego głosił zasadę, że „wiara dzieli, miłość jednoczy". Tematy Konferencji: Kościół a sprawy ekonomiczne i przemysłowe, Kościół a problemy moralne i społeczne, Kościół a stosunki międzynarodowe, Kościół a wychowanie chrześcijańskie, Kościół a metody współpracy i organizacji. Druga Konferencja odbyła się w 1937r. w Oksfordzie. Po śmierci N. Sóderbloma miejsce przewodniczącego zajął Ch. H. Bell, biskup anglikański.
2. Wkład Światowej Rady Kościołów w dzieło ekumeniczne.
1948r. Konferencja w Amsterdamie powołanie Światowej Rady Kościołów. W tej Konferencji uczestniczyło przedstawicielstwo 150 Kościołów. Pierwsze samookreślenie ŚRK precyzujące, że ma być ona: „braterskim stowarzyszeniem Kościołów, które uznają w Chrystusie Panu naszym Boga i Zbawiciela"(fundament doktrynalny). Cel ŚRK: tworzenie braterskiego stowarzyszenia, a nie super Kościoła chwała Bogu i Trójcy Świętej.
1961r. Konferencja w New Delhi (Indie) - uzupełnienie formułę chrystologiczną z pierwszej Konferencji o formułę trynitarną: „ŚRK jest społecznością Kościołów, które zgodnie z Pismem Św. wyznają, że Pan Jezus jest Bogiem i Zbawicielem i dlatego dążą wspólnie do czego są powołane czyli ku chwale Boga, Ojca, Syna i Ducha Św. (baza doktrynalna - dogmatyczna). Siedziba ŚRK znajduje się w Genewie. ŚRK została założona dla wyrażenia braterstwa, które łączy Kościoły. Kościół katolicki nie należy do ŚRK, ale z nią ściśle współpracuje.
Zgromadzenia Ogólne ŚRK: (stanowią one najwyższą władze w ŚRK)
Zgromadzenie Ogólne ŚRK odbyło się w 1948r. w Amsterdamie - założenie ŚRK. Przybyło 350 delegatów ze 150 Kościołów. Główny temat sformułowano: „Nieład człowieka a plan Boży".
Zgromadzenie Ogólne ŚRK odbyło się w Evanston (USA) w 1954r. Przybyło 162 Kościoły. Główny temat:: „Chrystus jedyną nadzieją świata".
Zgromadzenie Ogólne ŚRK obradowało w New Delhi (Indie) w 1961r. Główny temat: „Chrystus - światłością świata ". Na tym Zgromadzeniu miały miejsce trzy doniosłe akty: Dokonano wcielenia Do Światowej Rady Kościołów Światowej Rady Misyjnej. Dokonano poszerzenia całej bazy doktrynalnej.
Zgromadzenie Ogólne ŚRK obradowało w Uppsali w 1968r. Wzrosła ilość Kościołów - 232. Tematem były słowa Objawienia: „Oto wszystko czynię nowym ". Pozytywna ocena Vaticanum II i dekretu o ekumenizmie. Początek współpracy.
Zgromadzenie Ogólne ŚRK odbyło się w Nairobi (Kenia) w roku 1975. Główny temat: „Chrystus wyzwala i jednoczy". Udział 285 Kościołów.
Zgromadzenie Ogólne ŚRK zebrało się w 1983r. w Vancouver (Kanada). Główny temat: „Jezus Chrystus życiem świata" . Udział 304 Kościołów. Kościół katolicki reprezentowała 20 - osobowa delegacja obserwatorów. Przychylne przyjęcie „Dokumentu z Limy". 1982r. - Komisja „Wiary i Ustroju" wypracowała tzw. „Dokument z Limy".
Zgromadzenie Ogólne ŚRK odbyło się w 1991r. w Australii w Canberra. Główny temat: „Przyjdź Duchu Święty - odnów całe stworzenie".
Zgromadzenie Ogólne ŚRK debatowało w Harare (Zimbabwe) w 1998r. Główny temat: „W kierunku wspólnego rozumienia i wizji ŚRK". Udział wzięło w tej debacie 335 Kościołów. Chciano ustalić plan na przyszłość, bo mimo wspólnych celów wciąż pojawiały się problemy doktrynalne, polityczne, narodowościowe.
3. Ruch Ekumeniczny w Kościele rzymsko-katolickim.
Stanowisko Kościoła rzymskiego, co do ekumenizmu ewoluowało. Były lata, kiedy Kościół rzymski patrzył pozytywnie a także były lata negatywów, sprzeciwów (Pius XI).
Kościół rzymski był ostrożny dlatego, że (2 powody): odmienna eklezjologia (Kościół rzymski mówił o jedności Kościoła, a dążenia mówią o jedności chrześcijan, braterstwie. Było oczekiwanie powrotu do Kościoła rzymskiego. Objawianie się dążeń zjednoczeniowych (ekumenicznych) po stronie katolickiej: w Kościołach protestanckich dochodził do głosu relatywizm, zwłaszcza w kręgu teologii liberalnej protestanckiej mówiono o objawieniu naturalistycznym (objawienie nie jest najważniejsze); było ciągłe dzielenie się Kościołów protestanckich.
Stanowisko Magisterium Odmienne było postrzeganie Kościołów Wschodnich, a Kościoła Rzymskiego oraz tych pochodzących z reformacji. Nastawienie było pozytywne a sprawa, która dzieli to (tylko) prymat papieża - Kościół Wschodni.
Wobec chrześcijaństwa Wschodu
Encykliki:
Leona XIII (1878 - 1903r.) - „Praeclara gratulationis" - bardzo pozytywnie ocenił Kościół Wschodni
Piusa XI (1922 - 1939r.) - „Rerum Orientalium", „Ecclesiam Dei". We wszystkich tych pismach znaleźć można wyrazy szacunku i poważania wobec Kościołów Wschodu. Pomiędzy Rzymem a Kościołem Wschodnim nie istniały żadne poważniejsze różnice teologiczne. Jedyną różnicą poważną to brak uznania prymatu papieża.
Wobec protestantyzmu Czynnikiem decydującym w stosunku papiestwa do chrześcijan akatolików było przeświadczenie, że Kościół katolicki i tylko on jest adekwatną kontynuacją prawdziwego Kościoła Chrystusowego. Konsekwencją tego przeświadczenia było przekonanie, że chrześcijanie akatolicy - nazywani heretykami, żyją poza obrębem Kościoła, a także w stałym zagrożeniu swego zbawienia, a zatem powinni wrócić na łono Kościoła Katolickiego. Klasycznym reprezentantem tego rodzaju podejścia do sprawy zjednoczenia z chrześcijaństwem ewangelickim i anglikańskim był Papież Pius IX. Wydane przez niego dokumenty: „Sylabus", encyklika „Quanta cura" oraz list Świętego Oficjum do biskupów Anglii, stanowią dobitny wyraz takiego stosunku do braci odłączonych. Sam protestantyzm jest przy tym traktowany jako źródło wszystkich współczesnych błędów.
Leon XIII - pontyfikat jego otwiera nowy okres w podejściu Kościoła katolickiego do sprawy zjednoczenia. Szczególnie interesował się Kościołem anglikańskim.
Dwie wielkie inicjatywy papieża Leona XIII. Są nimi: Ustanowienie oktawy modlitw o jedność, w dniach od święta Wniebowstąpienia do święta Zesłania Ducha Świętego, plan stworzenia Papieskiej Komisji działającej na rzecz pojednania z Kościołem innowierców. Ukoronowaniem zaangażowania Leona XIII w sprawę jedności, było wydanie doniosłej encykliki: „Satis cognitum" (wystarczy poznać) w 1896 r., w której widać różnice doktrynalne między wspólnotami, ale z nastawieniem bardzo pozytywnym. Następcy Leona XIII, zwłaszcza Pius X czy Benedykt XV odznaczali się raczej negatywnym nastawieniem do dążeń ekumenicznych odnoszących się do protestantów.
Pius XI (1922 - 1939 r.) - pierwsze lata pontyfikatu naznaczone są otwarciem na terenie anglikańskim tzw. Ruchu Oksfordzkiego na Kościół Katolicki. Uwidoczniły się wówczas wyraźne postępy ekumenicznych dążeń do Anglii i w Stanach Zjednoczonych. W analogicznej sytuacji ważne dla ruchu ekumenicznego Międzynarodowe Konferencje w Sztokholmie i Lozannie (1927 r.) świadczyły o tym, że poszukiwanie jedności na gruncie katolickim ulega stałej, powolnej konkretyzacji. 1925 r. - Encyklika Mortalium animos (uśmiercenie, po jej wydaniu Magisterium Kościoła zajęło negatywną postawę wobec dążeń ekumenicznych. Pius XI zmienił swój stosunek do protestantyzmu. Ekumenizm to działanie złego ducha, zjednoczenie chrześcijanin widział jako zagrożenie eklezjologii (interpretacji Pisma Świętego)
2 podstawowe zasady encykliki Piusa XI: Kościół Katolicki jest jedyną ustanowioną przez Chrystusa wspólnotą zbawienia. Kategoryczna odmowa współpracy i dialogu, ten kto je podejmuje będzie miał trudności. Pewną zmianą w nastawieniu Kościoła Katolickiego wprowadził Pius XII w encyklice z 1939 r. Summi Pontificatus dał wyraz przekonaniu o dobrej woli środowisk protestanckich. Głównie u Leona XIII, a potem i Piusa XII w encyklice: Corporis Christi, pokazywano, że trzeba zająć się tematyką Kościoła. Pius XII - Kościół jako Ciało Chrystusa. U Leona XIII w dokumencie mówiło się, że Kościół rzymsko katolicki jest społecznością doskonałą. Była to eklezjologia zamknięta, zjednoczenie oparte na powrocie do Kościoła rzymsko - katolickiego. Papieże od początku byli przekonani, że jedność Kościoła jest darem Boga. Godna uwagi jest postawa papieża bł. Jana XXIII, który wzywał nie tylko do modlitwy o jedność, ale także w związku z zapowiedzią zwołania II Soboru Watykańskiego zwracał się ponadto wielokrotnie do chrześcijan niekatolików z prośbą o modlitwę, o pomyślność w tym przedsięwzięciu.
Rozmowy Mechlińskie Rozmowy mechlińskie (Malines / Belgia, 1921 - 1925 r.) to inicjatywy dialogu doktrynalnego pomiędzy Kościołem rzymskokatolickim a anglikańskim. Zostały zainicjowane przez papieża Leona XIII, który zlecił teologom zbadanie ważności święceń (anglikańskich - odpowiedź negatywna). Głównym przedstawicielem ze strony anglikańskiej był Lord Halifax.
Paul Couturier - był księdzem diecezji liońskiej (Lyon - Francja). Po raz pierwszy zetknął się z problemem podziałów wśród chrześcijan, gdy zaczął pracować wśród rosyjskich emigrantów i uciekinierów. Zajął się: sprawą modlitwy a dokładniej sprawą ekumenizmu duchowego (zbliżenie duchowe ukoronowane modlitwą).
Max Josef Metzger - niemiecki ksiądz katolicki, który bardzo mocno zaangażował się w sprawę jedności chrześcijan. Zaznaczył się misyjną aktywnością i kształtowaniem postaw moralnych swoich wiernych, działacz pacyfistyczny związał się z ruchem „Wiara i ustrój". W 1938 r. założył Bractwo Una Sancta - czyli Una Sancta Ecclesia. Celem bractwa było: służenie sprawie jedności przez modlitwę, wzajemne poznanie się, życzliwość, chrześcijańska miłość. Druga wojna światowa zahamowała jednakże dalsze prowadzenie jego działalności.
Działania teologiczne w różnych kręgach geograficznych
1) Teologia francuskojęzyczna Najwybitniejszą postacią tego kręgu był o. Y. Congar (dominikanin). Założył z dominikanami Centrum Ekumeniczne w Paryżu.
2) Anglia Ruch Oksfordzki w II poł. XIX w. skupiał Anglików i katolików. Karol J. H. Newman wszedł do historii chrześcijańskich zabiegów o jedność. Ruch Oksfordzki był to prawdziwy ruch poszukiwania jedności, na gruncie którego pewna ilość członków, wraz z Newmanem, przeszła na katolicyzm.
3) Holandia 1952 r. powołano do istnienia Katolicką Radę Ekumeniczną by koordynowała działania ekumeniczne całego Kościoła w skali całego Kościoła. Inicjatorem tego był kard. J. Willebrands.
4) Niemcy w XIX w. Joann Adam Moher - eklezjolog, dogmatyk. Położył podwaliny pod dialog o jedność Kościoła. Powstanie Katolickich Instytutów Ekumenicznych, prowadzą one badania naukowe z zakresu problematyki międzywyznaniowej i ekumenicznej.
5) Słowiańskie inicjatywy W latach 1907, 1936 Velehrad na Morawach był miejscem kongresów, stawiających sobie za cel dialog między Kościołami katolickim i prawosławnym. Cele: Stopniowe usuwanie ignorancji i obojętności między prawosławiem i katolicyzmem Zniewolenie psychologicznych barier na drodze mnożenia gestów przyjaźni Bł. Jan XXIII wydał list apostolski Magnifici eventus (1963 r.), w którym podkreślił, iż wartościowe osiągnięcia w Velehradzie dojrzewają ku pożytkowi wszystkich chrześcijan, dają nadzieję na lepsze czasy, jak również kontynuację tak dobrze zaczętego pojednania. Paweł VI w liście apostolskim Antiquae nobilitatis (1969 r.), wydanym, w tysiącletnią rocznicę śmierci Cyryla - Konstantyna Jan Paweł II w 1980 r. wydaje list apostolski Egregiae Virtuti, w którym ogłasza Świętych: Cyryla i Metodego współpatronami Europy wraz ze Św. Benedyktem.
Sobór Watykański II Był inicjatywą Jana XXIII. 1960 r. - powołanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan. Istniał on po i przed Soborem. Później zmienił się z Papieską Radę ds. Popierania Jedności Chrześcijan. Pierwszym przewodniczącym został kard. Augustyn Bea. Sekretariat miał przygotować na Sobór sprawę ekumenizmu. Było to bardzo ważne wydarzenie. Dodatkowo zaproszono na Sobór obserwatorów akatolickich (protestanci, prawosławni itp.).
Dokonania ekumeniczne Pawła VI Pierwsza encyklika „Ecclesiam suam" z 1964 r. - o Kościele w dialogu, otwartym na inne religie. Listopad 1964r. Uchwalono dekret o ekumenizmie - papież Paweł VI czuwał nad Jego redakcją (tylko nad tym dokumentem) Ekumeniczny charakter, pielgrzymek papieskich (9 pielgrzymek Pawła VI, 3 z nich miało charakter ekumeniczny) 1964 r. - pielgrzymka do Ziemi Świętej, spotkanie z Atenagorasem, patriarchą Konstantynopola. 1967r. - pielgrzymka do Turcji, do prawosławnych. 1969 r. - pielgrzymka do Genewy, do Światowej Rady Kościołów.
4. Teologiczne podstawy jedności według Dekretu o Ekumenizmie (DE 2).
Ontologiczna jedność: Faktycznej jedności nie ma, są podziały
Formuły i zasady jedności
1) Zasada trynitarna: „Dekret o ekumenizmie" I część, pkt. 2 - największym wzorem i zasadą tej tajemnicy (trynitarności) jest jedność Jedynego Boga Ojca i Syna w Duchu Świętym. Różnorodność w Kościele nie może być nigdy zniesiona, bo ma wzór w Trzech Osobach Boskich. To jedność w różności. Działanie Trzech Osób Boskich jest specyficzne, każda Osoba Boska ma udział w podtrzymywaniu jedności Kościoła. Jest to ciągłe i nieustanne działanie.
Wymiar pneumatologiczny jedności - udział Ducha Świętego H. Millen: „Duch Św. To jedna osoba w wielu osobach" Każdy człowiek w Kościele jest świątynią Ducha. To dopełniło dwie dotychczasowe formuły: a. Formuła trynitarna - Bóg w 3 osobach (1 natura) b. Formuła chrystologiczna - 2 natury w 3 osobach
2) Formuła chrystologiczna: Jeden Chrystus Wszystkie Kościoły chrześcijańskie uznają, że wywodzą się od Jezusa Chrystusa, czerpią z Jego męki i zmartwychwstania. Pochodzą od tego samego Chrystusa (Kościoły zrodzone z przebitego boku Chrystusa). Chrystus jest jeden i Jego wolą jest jedność. Wola Chrystusa nie jest narzucona z zewnątrz. W centrum Kościoła jest Chrystus - Jego Głowa, stąd w centrum Kościoła jest wola Chrystusa, czyli jedność.
3) Zasada pneumatologiczna - „Duch Św. mieszka w wierzących, napełnia cały Kościół i nim kieruje (...) jest zasadą jedności Kościoła". DE szuka przede wszystkim w Chrystusowym stwierdzeniu: aby wszyscy stanowili jedno. Poza tym w zbawczej misji Chrystusa. Za sprawą Eucharystii ekumenizm zyskuje fundament. DE 2 stwierdza, iż przez śmierć i zmartwychwstanie Chrystus ustanowił Lud Nowego Przymierza, Kościół. Wszyscy jesteśmy w tym samym Chrystusie Jezusie z jednej wiary i jednej ofiary. Duch Święty zespala i udoskonala Kościół. Dzięki Duchowi wspólnota jest - ontologiczna i przejawia się w działaniu na rzecz wspólnoty. Duch - daje dary hierarchiczne i charyzmaty (urząd + charyzmat). Przez dary hierarchiczne i charyzmatyczne kieruje Kościołem oraz owocami swoimi go przyozdabia. Mocą Ewangelii utrzymuje Kościół w ciągłej młodości Ustawicznie go odnawia do doskonałego zjednoczenia z Oblubieńcem Kościół prowadzi Wnioski: dzieło budowania jedności Kościoła dokonuje Duch Święty przez uświęcanie ludzi i funkcjonowanie Kościoła jako narzędzia zbawienia. Duch Święty jest u podstaw darów hierarchicznych i charyzmatycznych.
5. Ruch ekumeniczny wg Dekretu o Ekumenizmie (nr 4)
Dekret o ekumenizmie zatwierdzony 21 XI 1964r przez Pawła VI składa się z trzech rozdziałów. We wstępie omówiony jest cel dokumentu; przypomina, że jednym z pragnień Vat II jest przywrócenie jedności chrześcijan i temu ma służyć Sobór Święty, by sprostać wezwaniu Chrystusowej jedności. Rozdział 1 mówi o katolickich zasadach ekumenizmu. Kościół z całą mocą popiera dzieło ekumenizmu, ale będzie stosował własną eklezjologię. Jedność i jedyność Kościoła. Ruch ekumeniczny opisany jest w punkcie 4 rozdziału pierwszego. Pkt. 4 najpierw ukazuje, iż istnieją takie wysiłki, które zmierzają do jedności . DE definiuje ruch ekumeniczny jako działania i przedsięwzięcia, które są ukierunkowane na jedność chrześcijan, zależne od potrzeb Kościoła i warunków danej chwili. Działania powinny być podzielone na szczeble i stopnie by nie rozpoczynać od końca. W pierwszej kolejności DE zaleca wyzbycie się fałszu, który może cechować wypowiedzi o kościołach i wspólnotach odłączonych od Kościoła Katolickiego. Takie wypowiedzi utrudniają wzajemne stosunki. Kolejnym jest dialog osób kompetentnych w duchu miłości i pojednania, który umożliwi pełniejsze poznanie doktryny, umożliwi współpracę. Przede wszystkim i chyba najważniejszym obowiązkiem chrześcijanina jest modlitwa za brata i wychodzenie do niego naprzeciw z dialogiem. Po tych stwierdzeniach pkt.4 mówi o wewnętrznej potrzebie przemiany Kościoła. Wymienia: dążenie do chrześcijańskiej doskonałości; wewnętrzne doskonalenie każdego z nas doskonali Wspólnotę.
6. Wprowadzenie ekumenizmu w życie według Dekretu o Ekumenizmie (nr 7-12).
Rozdział II DE ma tytuł `Wprowadzenie ekumenizmu w życie'. Dekret wylicza poszczególne elementy, które składają się na drogę, przez którą zbliżamy się do jedności. Podstawą jest wewnętrzna przemiana. Najważniejszymi elementami są pokora, miłość braterska, łagodność, wspaniałomyślność. Kolejne jest uznanie przed innymi, ale najpierw przed sobą samym, winy za chociażby zaniedbanie pragnienia jedności. Chodzi o wsłuchanie się w Ewangelię i przebaczenie w jej duchu. Kolejnym elementem jest modlitwa o jedność. Chodzi tu także o spotkania ekumeniczne na modlitwie. Jednak (DE 8) należy postępować zgodnie z nakazami Episkopatu i Stolicy Świętej jeśli chodzi o modlitwy ekumeniczne. DE 9 mówi o badaniach teologicznych, należy je podejmować zgodnie z prawdą. By lepiej kogoś poznać należy poznać jego kulturę i doktrynę. Wcielanie ekumenizmu to nie tylko polemika ale rzetelna wiedza. To jest zadanie dla kapłanów, misjonarzy jak również dla katolików świeckich. We wcielaniu ekumenizmu w życie należy jasno pokazać naszą doktrynę wiary i to czym żyje Kościół Katolicki. W DE 11 przypomina się, aby dialogowi ekumenicznemu towarzyszyły miłość i pokora. DE 12 dialogowi ekumenicznemu powinno przyświecać zawierzenie Jednemu i Troistemu Bogu, Wcielonemu Synowi w Duchu Świętym.
7. Prawosławie i jedność.
Dialog rozpoczął się w 1980 roku. Poprzedzony gestami papieża Pawła VI: odwołanie ekskomunik, spotkanie z Atenagorasem.
Jedność soborowa - Dominuje w prawosławiu, gdzie na czele jest sobór, jego ustalenia. Otwarty model na Kościół rzymsko-katolicki i protestancki. Dla wschodu nie istnieje struktura papieska ale autokefaliczna (niezależność krajowej prawosławnej organizacji kościelnej od zagranicznych władz duchowych). Jedność, którą te Kościoły autokefaliczne tworzą pojawia się na soborze. Model ten jest proponowany wszystkim chrześcijanom; wierzący wg. tego modelu mają dostęp do prawdy jedynie w Kościele. Kościół - wspólnota postrzegana na wielu warstwach. Charakter soborowy ma wspólnota zgromadzona przy ołtarzu Eucharystycznym. Kościół urzeczywistnia swą jedność sprawując Eucharystię, by przy jednym ołtarzu mogli się zgromadzić wszyscy podzieleni chrześcijanie. Wspólnota parafialna - przynależność przez chrzest do jednej wspólnoty. Struktury Kościoła ze swej natury mają charakter soborowy. Wokół Chrystusa wszyscy się gromadzą. Podmiotem charyzmatu nieomylności nie jest jednostka, ale wspólnota wierzących. Do tego modelu soborowego ustosunkowało się V Zgromadzenie Ogólne Światowej Rady Kościołów, Nairobi (Kenia) w 1975 r. Kościół lokalny urzeczywistnia się, żyje na wzór Kościoła powszechnego. Nawiązywanie kontaktów między Kościołami lokalnymi - jest czymś ważnym dla tego modelu. Przykładem doświadczenia takiej jedności soborowej był Sobór Watykański II (1962-1960 r.) Aby tą jedność urzeczywistnić trzeba spełnić 4 warunki:
-Gotowość wzajemnego uznania siebie za Kościoły Chrystusowe,
-Przyjęcie tej samej wiary apostolskiej, jako podstawy wszelkich lokalnych rozmów i decyzji,
-Wspólne rozumienie chrztu, Eucharystii, urzędu duchowego, pozwalające na ich wzajemne uznanie,
-Wyraźne porozumienie co do reprezentatywnego zgromadzenia, wyposażonego we władzę podejmowania decyzji. „Kościół jest powołany do jednoczenia ludzi z Chrystusem".
8. Protestantyzm i jedność.
Model pojednanej różnorodności - w latach 70 luteranie zalecali taki model w dialogu z katolikami. Początku należy szukać w Strasburgu w Instytucie Ekumenicznym. 1978 w ramach tego dialogu zaproponowano w Szwecji ten model za odpowiedni. Taka jedność, w której wspólne wyznanie wiary dopuszcza różnorodność jej sformułowań. Ta sama treść, różna forma. Obie strony Rzymsko-katolicka i Luteranie cierpią na jednostronność, zawężając wyznania wiary. Tu trzeba tolerancji, by przekroczyć te podziały. Jeden Kościół nie powinien potępiać i ekskomunikować drugiego z powodu odmiennych wyrazów wiary i życia. Akcentuje pluralizm i różnorodność. Uznanie chrztu, przywrócenie wspólnoty eucharystycznej, dawanie świadectwa i sprawowanie służby. Każdy model wyrasta z proprium (własność) danego Kościoła. Elementy wiodące są najbardziej bliskie tym poszczególnym Kościołom, są otwarte i dają propozycje jedności innym kościołom.
9. Jedność Kościoła w ujęciu rzymskokatolickim.
Jedność organiczna - (bardziej rzymska) obraz Kościoła, jakim jest ciało Chrystusa. Nie tylko jedność w sensie wewnętrznym ale i zewnętrznym. Model ten nie jest utożsamiany z uniformizmem (ujednolicenie). Jest pluralizm. Model organiczny, znany jako rzymskokatolicki. Do takiego nazewnictwa posłużył biblijny obraz kościoła jakim jest mistyczne Ciało Chrystusa. Jedność ma wymiar wewnętrzny i zewnętrzny (struktury, organizacje). Można mówić o trzech elementach: wewnętrzny (duchowy), zewnętrzny (struktury), warstwa mieszana (sakramenty i słowo). Dążenie do jedności na wzór jedności w żywym organizmie. Można scharakteryzować ten model jako jedność wiary w pluralizmie sposobów jej wyrażania. Wspólnota Eucharystii, jedno ciało - różne typy organizacji. W tym modelu akcentuje się jedność, mniej różnorodność. Kościół Rzymski proponuje ten model innym chrześcijanom, zaś wysiłki ludzkie stanowić mają model współpracy. Kościół rzymsko-katolicki go preferuje. Inne Kościoły włączają się w takie postrzeganie jedności. Oprócz tych modeli są jeszcze, model komunijny - chodzi o jedność, która wyrasta w dużej mierze z Eucharystii (centrum rzeczywistości Kościoła). Źródło tkwi w misterium Trójcy Świętej. Funkcjonuje w dialogach z prawosławnymi i anglikanami. Jedność ta wyraża się w cnotach teologalnych (wiara nadzieja i miłość), sakramentach, pojednaniu, charyzmatach, posługiwaniu. Ta jedność ma dwie płaszczyzny: 1. koinonija lokalna. 2. koinonija uniwersalna. Inny model: na każdym miejscu - wypracowany w ramach ŚRK. Chodzi tu o zgromadzenie chrześcijan w szkole, pracy, narodzie...Jesteśmy chrześcijanami nie tylko przy ołtarzu, ale wszędzie. To model społeczny, chrześcijaństwo w świecie. Zawiera ujęcie horyzontalne i wertykalne. Modele stanowią ramy dialogu, ustawiają właściwie dialog.
10. Chrzest w dialogu ekumenicznym.
Lima. 1982r. Największe osiągnięcie dialogu ekumenicznego, komisje: WiU, ŚRK.
Część 1. Ustanowienie chrztu
Pkt. 1 Chrzest ustanowił Jezus, ma swoje źródło w posługiwaniu, śmierci i zmartwychwstaniu. To wejście w nowe przymierze między Bogiem a Jego Ludem. Jest darem Boga udzielonym w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Listy NT, Dz. Ap., Pisma Ojców Kościoła mówią o źródłach chrztu Chrzest nie jest wymysłem Kościoła ale darem Boga. Stanowi fundament życia Kościoła
Cześć 2. Znaczenie chrztu, teologia (pkt.2-7)
Jest to część najbardziej biblijna (dużo cytatów) Natura chrztu: Chrzest to uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa (wymiar chrystologiczny). Chrzest to znak nowego życia, którego źródłem jest zmartwychwstały Chrystus (pkt. 2,3) Chrzest przynosi nawrócenie, przebaczenie i oczyszczenie (pkt.4) Nowy Testament podkreśla etyczne implikacje chrztu.(wymiar etyczny). Ochrzczenie otrzymują pod natchnieniem Ducha Świętego przebaczenie, oczyszczenie i uświęcenie. Chrzest przynosi dar Ducha (działa przed, w czasie, po chrzcie) - wymiar pneumatologiczny, Duch składa w sercach zadatek dziedzictwa jako synowie i córki Boga.
Wszczepienie w Ciało Chrystusa - wymiar eklezjalny (pkt.6). Chrzest jest znakiem i przypieczętowaniem wspólnego uczestnictwa. Chrzest czyni uczniem. Jesteśmy złączeni z Kościołem każdego czasu i miejsca.
Komentarz:
Dotyczy różnego odczytywania tej prawdy. Potrzeba ponownego odnalezienia jedności chrzcielnej jest w centrum działań ekumenicznych
Chrzest jest znakiem Królestwa (pkt.7) - wymiar eschatyczny chrztu. Chrzest inicjuje rzeczywistość nowego życia. Zapowiada i jest znakiem Królestwa Bożego.
Cześć 3. Chrzest i wiara (pkt.8-10).
Przygotowanie do praktyki chrztu, zwłaszcza dzieci i niemowląt. Niektórzy protestanci uważają, że ten obrzęd u dzieci nie zakłada wiary.
Chrzest - dar Boga i ludzka odpowiedź na dar. Chrzest ujawnia ten dar i wiarę. Jest to dowartościowanie wiary w chrzcie, początek życia wiary. W Kościele Rzymskim wg. formuły sakramentalnej wiara jest konieczna.
Wiarę bardzo mocno akcentują protestanci i ci którzy udzielają chrztu dorosłym.
Część 4. Praktyka chrztu (11-16).
3 główne zagadnienia:
Chrzest niemowląt i dorosłych (wierzących)
pkt. 11 - cytat biblijny. Chrzest dzieci nie mógł być wykluczony w czasach apostolskich. Nie jest to wykluczone, w oparciu o to, że całe domy przyjmowały chrzest (czyli też dzieci). Poświadcza Nowy Testament o chrzcie dorosłych, którzy wyznawali sami wiarę.
pkt 12 - przy chrzcie dziecka osobista odpowiedź, wiara, będzie udzielana w dalszym życiu. W momencie chrztu, jest udzielany mocą wiary Kościoła, rodziców. Akcent na wiarę wspólnoty. Osobista odpowiedź dziecka jest później w życiu.
Komentarz: bo to jest trudny temat. Różnice między chrztem dzieci i dorosłych przestają być ostre, gdy widać zawsze odpowiedź wiary (trzeba ją tylko inaczej postrzegać)
pkt. 13 - chrzest jest niepowtarzalny, należy unikać rebaptyzacji. Forma chrztu jest na drugim miejscu.
Chrzest, namaszczenie, konfirmacja.
Różnie w chrześcijaństwie interpretuje się znaki udzielania Ducha Świętego (np. chrzest czy bierzmowanie)
Kościół Rzymski - oddzielny sakrament bierzmowania, udzielany po sakramencie eucharystii. Chrzest jest z „wody i Ducha Świętego". Podkreśla się bierzmowanie.
Prawosławie - 2 oddzielne sakramenty, ale sprawowane razem. Chrzest + bierzmowanie.
Protestanci - brak bierzmowania, inne obrzędy. Akcent kładzie się na Ducha Świętego we chrzcie.
Wszyscy są zgodni, że chrzest jest udzielany z „wody i Ducha Świętego".
„Ku wzajemnemu uznaniu chrztu".
pkt. 15 - wzrasta liczba Kościołów, uznających wzajemnie chrzest, co stanowi o jedności chrzcielnej udzielonej w Chrystusie.
pkt. 16 - przezwyciężanie różnic
Część 5. Celebrowanie chrztu (17-23)
pkt. 20 W pełnej liturgii chrztu powinny być: proklamacje Pisma Świętego odnoszące się do chrztu, przyzywanie Ducha Świętego, wyrzeczenie się zła, credo, ryt wody, oświadczenie, że ochrzczeni otrzymali nową tożsamość - u nas biała szata i świeca.
pkt. 21 Komentarz: dyskusje na temat kontekstu społeczno - kulturowego udzielania chrztu. Nie wolno mieszać sakramentu chrztu z obrzędami ludzkimi nadawania imienia. Chrzest jest rzeczywistością sakralną. W Europie Płn. i Ameryce Płn. udziela się chrztu bez żadnych wymagań wobec rodziców i chrzestnych. Problem Afryki - praktyka chrztu przez Ducha Świętego i nałożenie rąk, bez wody.
pkt. 22 Chrztu udzielają duchowni, a w wyjątkowych sytuacjach może inna osoba.
pkt. 23 publiczny, wspólnotowy wymiar chrztu.
11. Eucharystia w dialogu ekumenicznym.
Ustanowienie eucharystii.
Pkt 1 Kościół otrzymał Eucharystię jako dar od Pana. Ma charakter transcendentny, przychodzi do nas. Jest ucztą sakramentalną, która za pośrednictwem widzialnych znaków udziela nam miłości Bożej w Jezusie. Otrzymuje wiele nazw: wieczerza Pańska, Święta Uczta, Komunia, Łamanie Chleba, Boska Liturgia, Msza Święta.
Znaczenie Eucharystii
Pkt 2 Aby właściwie określić znaczenie E., trzeba rozważyć sprawę w kilku aspektach: dziękczynienie Ojcu -pamiątka Chrystusa, -przyzywanie Ducha Świętego, -wspólnota wierzących, -uczta królewska, -Dziękczynienie Ojcu.
Pkt 3-4, Eucharystia to wszelka ofiara pochwalna za pośrednictwem, której Kościół przemawia do wszelkiego stworzenia. Uniwersalizm Eucharystii - wymiar kosmiczny. JPII - wymiar egzystencjalny, obejmuje cała rzeczywistość. Pamiątka Chrystusa.
Pkt 5-12, pamiątkę należy rozumieć biblijnie - uobecnienie, skuteczność dzieła Boga. Uobecnienie i antycypacja, zwiastowanie wszelkich dzieł Boga, Jego obietnic. Ofiarniczy charakter E. Ofiara Krzyża. Obecność Chrystusa, wyjątkowa, jedyna w swoim rodzaju. Kościół wyznaje tę obecność jako realną i żywą, związaną ze znakami chleba i wina. Wezwanie Ducha Świętego. 14-18, Duch Święty jest niezmierzoną siłą miłości, która umożliwia wydarzenie eucharystyczne. Ostateczna skuteczność pochodzi od Ducha Świętego, cała celebracja ma charakter epikletyczny. Eucharystia jako zjednoczenie wiernych. Eucharystia ogarnia wszystkie wymiary życia. Wymiar eklezjalny. 19-21, Eucharystia ogarnia wszystkie wymiary życia. W kościele pierwotnym posługiwanie diakonów i diakonis nadawało specjalny wymiar Eucharystii. Kościół jako Lud Boży. Praktyczne zjednoczenie. Wymiar eschatyczny. 22-26, Wizja panowania Boga jako ostateczne odnowienie stworzenia, Eucharystia ucztą królewską. Nowa jakość dla wszystkich.. Wprowadzenie w teraźniejszość nową rzeczywistość Celebracja Eucharystii. Pkt 27-33, anamneza i epikleza, wspominanie dzieł Boga i przyzywanie Ducha. Należy pogłębić w Kościołach teologię Eucharystii, przebadać własną liturgię, ubogacać w samej formie. Różnorodność liturgiczna ubogacająca. Przez celebrację eucharystyczną pogłębia się wiara chrześcijańska. Między kościołami zachodzą różnice co do obecności Chrystusa w momentach celebracji. Udzielanie komunii chorym to cel główny przed problemami w kontekście przechowywania i samego sprawowania. Zrozumienie powyższych punktów pozwoli na zjednoczenie wokół stołu Pańskiego w przyszłości.
12. Posługiwanie duchowne w dialogu ekumenicznym.
Powołanie całego ludu Bożego (1-6).
Pkt 1-6 podkreślają, że cały Lud Boży cieszy się darami, które się wzajemnie uzupełniają. Różnią się co do miejsca i formy posługiwania. Kościoły powinny uwzględnić perspektywę całego ludu Bożego.
Kościół i posługiwanie wynikające ze święceń (7-18).
Pkt 7 wskazuję na różnice w terminologii, wymienia się trzy ogólne: charyzmat, posługiwanie wynikające ze święceń, kapłan - określenie niektórych duchownych.
Posługiwanie na mocy święceń:
Pkt 8 od początku posługiwanie na mocy święceń było elementem konstytutywnym Kościoła.
Pkt 9 różnica między apostołami a święconymi duchownymi; fundament apostolski jest zasadniczy.
Pkt 12 między wszystkimi członkami wspólnoty istnieje wspólna więź
Pkt 13 główna odpowiedzialność święconych polega na gromadzeniu wiernych, budowaniu Ciała Chrystusowego, sprawowaniu sakramentów, kierowaniu życiem wspólnoty w liturgii i misji.
Pkt 14 celebracji eucharystycznej przewodniczy tylko święcony duchowny.
Posługiwanie na mocy świeceń i autorytet:
Pkt 15 władza duchowa = mieć autorytet, władza zakorzeniona w Chrystusie.
Pkt 16 autorytet jest autentyczny, gdy jest związany z Chrystusem, przewodniczyc z miłością.
Posługiwanie na mocy święceń i kapłaństwo:
Pkt 17 nie można sprawować władzy nie oglądając się na wspólnotę; święceni duchowni są związani z kapłaństwem Chrystusa i Kościoła i w tym kontekście pojawia się święcony duchowny. W NT „kapłan” odnosi się do Chrystusa i całego Ludu.
Posługa mężczyzn i kobiet w Kościele:
Pkt 18 nie wolno ignorować tradycji
Forma posługiwania na mocy święceń (19-33).
Pkt 20,21 jak wyglądało posługiwanie w biblii
Pkt 22 trójstopniowy podział może służyć dziś jako wyraz jedności (bp, kpł, dk).
Pkt24 model trójstopniowy wymaga reformy ze względu na zakres posługiwania
Pkt 26 trzy uwagi: sprawowanie w sposób osobowy - Chrystus obecny przez konkretna osobę wyświęconą; kolegialnie - kolegium święconych duchownych; wspólnotowo - ścisła relacja między posługiwaniem a wspólnotą.
Pkt 28-31 funkcje bp, kpł, dk
Pkt 32-33 różnorodność charyzmatów
Sukcesja w tradycji apostolskiej (34-38).
Pkt 34-38 ciągłość w zachowaniu charakterystycznych cech Kościoła Apostolskiego
Pkt 36 trzeba odróżnić tradycję apostolska całego Kościoła od sukcesji posługiwania apostolskiego; sens uniwersalny jest ważniejszy; sukcesja bp stała się jednym ze sposobów, w którym rozrastała się i wyróżniała tradycja apostolska
Pkt 38 obecnie Kościoły wyrażają pragnienie przyjęcia sukcesji bp jako znaku apostolskości życia całego Kościoła
Ordynacja (39-50).
Pkt 39-49 święcenia udziela Pan - dar otrzymany
Pkt 40 wyświęcenie oznacza działanie Chrystusa, w którym włączona jest wspólnota
Pkt 41-44 święcenia, liturgia, uznanie
Pkt 44 dary ducha wyświęconej osoby
Pkt 49 dyscyplina warunków święceń, np.: celibat
Ku wzajemnemu uznaniu posługiwania wynikającego ze święceń (51-55).
Pkt 51 wszystkie Kościoły powinny przebadać posługiwanie na mocy święceń oraz stopień wierności; problem sukcesji ma szczególne znaczenie
Pkt 54 wzajemna otwartość Kościołów niesie ze sobą możliwość przemawiania ducha przez intuicję itd.
10