Poprzednicy polskich romantyków

Król Olch

Ballada znana jest także pod tytułami : Król Olszyn i Król Elfów. Powstała w oparciu o ludowe wierzenia, według których istniał potężny, tajemniczy Król Elfów mający moc porywania i zatrzymywania przy sobie wybranych ludzi. Ta postać pojawia się często w baśniach ludowych i jak się zdaje, jest bogata w znaczenie symboliczne. Król Olch zamieszkuje zwykle staw, jezioro (stąd jego imię - olchy to drzewa rosnące wokół rozlewiska), a woda to jeden z najbardziej znaczących w kulturze symboli. Chłopiec z ballady staje na pograniczu dwu światów : świata żywych, w którym najważniejszą postacią jest dla dziecka ojciec i świata zmarłych, którym włada budzący grozę Król Elfów. Ważną postacią ballady Goethego jest także ojciec. To przedstawiciel świata realiów, zmysłów, świata żywych. Nie rozumie przerażenia dziecka. Analizując kompozycje Króla Olch można wyraźnie dostrzec podstawową cechę ballady romantycznej - synkretyzm rodzajowy. W balladzie Goethego można wyodrębnić elementy liryczne, dramatyczne, epickie. Inne ważne cechy ballady to : ludowość - elementy ludowych wierzeń , romantyczny nastrój i krajobraz, przedstawienie świata pozazmysłowego, uwypuklenie pierwiastka natury w życiu człowieka.

Faust Goethego szczytowym osiągnięciem literatury niemieckiej

Warstwie fabularnej tego dzieła nawiązał Goethego do otoczonej legendą biografii średniowiecznego niemieckiego alchemiku, doktora Johannesa Fausta, by przedstawić własne niepokoje na temat dążenia człowieka do poznania tajemnicy świata, życia, dobra, zła, na temat ludzkiego powołania itd. Pod względem gatunkowym stworzył nowy typ dramatu o wyraźnych cechach epickich. Nieustanna aktywność bohatera jest cecha pozytywną. Zło natomiast zaczyna mu zagrażać wtedy, gdy zachwycony rezultatem swego działania zamienia sprzeniewierzyć się swemu aktywizmowi i wyrzec słowa : „Chwilo trwaj! Jesteś tak piękna !”. Przeżywanie świata przez bohatera, zdobywanie wiedzy prawdziwej nacechowanej jest jednak nieszczęściem i tragizmem. Faustyzm i motyw faustowski. Goethe podjął w swoim dziele problem ogólnoludzki wybiegający poza ramy swojego wieku. Uznany i głośny w romantyzmie Faust nie przeminął , późniejsze epoki wciąż powracały do problemu starego doktora alchemii : pragnienie prawdziwej wiedzy poznania prawd niedostępnych zwykłym śmiertelnikom, odpowiedzi na pytania o sens życia i definicje śmierci, o to czym są dobo, zło, miłość, a także pragnienie wiecznej młodości i pokonania czasu. Te pragnienia powracają w literaturze, podobnie jak pomysł pertraktowania z diabłem. 1.

-------------------------------------------------

Wprowadzenie do analizy Georga Byrona

W Anglii romantyzm pojawił się około roku 1800 i zaznaczył się przede wszystkim w dziedzinie poezji. Prekursorem był Szekspir, twórca nowego typu dramatu i nowej liryki. Koniec wieku XVIII to czasy preromantyzmu angielskiego, kiedy wiodącym kierunkiem artystycznym był sentymentalizm. Nurt ten zapoczątkował tzw. pejzaż romantyczny (noc, wzburzone morze, szum wiatru, światło księżyca. Który stał się inspiracją do tworzenia niepowtarzalnych w nastroju obrazów. Typowym preromantykiem angielskim był McPerson, autor znanych w całej europie „Pieśni Ossiana”. Tematem tych opowieści są dawne walki Celtów w obronie wolności. W pieśniach Ossiana podobnie jak w pieśniach ludowych splatają się dwa wątki: realistyczny z fantastycznym (w bojach walczą nie tylko rycerz, ale także i duchy) co było w czasie zupełną nowością literacką, pieśni wprowadziły do literatury dwie cechy bliskiej już epoki romantyzmu i ludowość i zainteresowanie średniowieczem. Zainteresowanie przeszłością przejął w swoich powieściach historycznych Walter Scot. Jego powieści wywarły wpływ na rozwój europejskiej powieści historycznej (także n późniejszą twórczość H. Sienkiewicza). Cechy powieści Scota: fabuła romantyczna z elementami melodramatycznymi, żywa akcja utworu, koloryt historyczny, górujący nad faktami dziejowymi (bogactwo scen obyczajowych, np. turnieje, uczty, pojedynki, przepych strojów). Najgłośniejszym romantykiem angielskim jest George Byron. Twórca niepowtarzalnego nastroju nowej koncepcji bohatera i nowych gatunków literackich: powieści poetyckiej i poematu dygresyjnego.

Cechy powieści poetyckiej na przykładzie Giaura Georga Byrona

Twórczość Georga Byrona wywarła ogromny wpływ na kształtowanie się romantyzmu, również polskiego. Dowodem tego mogą być liczne nawiązania do jego dzieł u utworach najwybitniejszych polskich romantyków : Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Antoniego Malczewskiego. Giaur (1813) jest powieścią poetycką najważniejszymi jej cechami są między innymi : wysoki stopień komplikacji fabuły, zerwanie z chronologią wydarzeń, spora ilość epizodów nie rozwijających akcji utworu, nasycenie tekstu scenami lirycznymi, które mają służyć budowaniu nastroju. W Gaiurze angielski poeta stworzył nowy typ bohatera literackiego, będącego od tej pory pierwowzorem dla wielu innych bohaterów romantycznych. Od nazwiska autora książki bohatera tego typu zwykło się określać mianem bohatera bajronicznego. Giaur jest postacią niezwykle tajemniczą. Wiadomości o nim są bardzo fragmentaryczne : pochodzi z Wenecji, ubiera się w strój albański, nosi turban i włada „prostym mieczem chrześcijańskim”.

2.

-------------------------------------------------

Nie wiadomo nic, o jego przeszłości, nie wiadomo też, co się dzieje z nim przez kilka lat po zabiciu Hassana. Powodowany gwałtownymi uczuciami popełnia zbrodnie, która na zawsze zaciąży na jego życiu, zmienia go tak wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Od tej pory Giaur stanie się samotnikiem, będzie unikał ludzi, szukając ukojenia w życiu klasztornym. Jednak prawdziwe uspokojenie i prawdziwy koniec cierpień może przynieść mu tylko śmierć. Umiera, ale nawet po śmierci nikomu nie udaje się wyjaśnić zagadki jego życia. Giaur to powieść poetycka przesycona elementami orientalnymi (orientalizm). Można w niej odnaleźć opisy egzotycznej przyrody wschodu, są elementy wschodniej obyczajowości (harem, spisy uroczystości religijnych, przesądy związane ze śmiercią Hassana, który walczył w słusznej w pojęciu mieszkańców wschodu sprawie). U podstaw całej historii miłosnej leży wschodnie przekonanie o absolutnym poddaństwie kobiet wobec mężczyzn, dlatego Leila nie może się buntować, nie ma gdzie uciekać, musi respektować prawo. Hassan natomiast, choć ją kocha, takie spełnia prawo Koranu nakazujące karać śmiercią niewierne żony. Aby oddać atmosferę zdarzeń Byrona sięga po orientalne słownictwo. Już sam tytuł - Giaur - brzmi obco pojawiają się także : Bejram, ramadan, basza.

Przedstawiciele i cechy sztuki romantycznej

Muzyka : Ludwik van Bethoven - prekursor muzyki romantycznej, Karol Maria Weber - twórca nowej opery, Franciszek Schubert, Feliks Mendelssohn, Robert Schumann, Franciszek Liszt, Fryderyk Szopen, Hektor Berliosz, Ryszard Wagner. Romantycy uważali muzykę za najdoskonalszą ze wszystkich sztuk - narzędzie wyrażenia najbardziej subtelnych uczuć. Dlatego kompozytorzy zerwali z regularnością budowy dzieła muzycznego na pierwszy plan wysunęli melodię, operowali gwałtownymi zmianami tempa.

Malarstwo: William Turner, Eugéna Delacroix, Théodor Gérricault, Piotr Michałowski, Henryk Rodakowski. Pojawia się nowy sposób przedstawiania pejzaży, przyrody. Często jest to specyficzny pejzaż romantyczny (góry, wzburzone morze, księżyc). Obrazy romantyków odznaczają się dynamiką. Ich tematem są wydarzenia historyczne, a także sceny z życia ludzi.

Romantyzm jako nowa formacja kulturowa

Nazwa romantyzm wywodzi się od słowa romanus- rzymski. W średniowieczu określenie lingua nie w odniesieniu od łaciny, ale do języka ludowego, w którym elementy łaciny łączyły się z elementami rodzinnymi. We Francji na określenie całokształtu zjawisk w filozofii i sztuce końca XVII i początku XIX w. Przyjęto nazwę la romantisme (romantyzm). 3.

-------------------------------------------------

Ramy czasowe

Epoka ta ukształtowała się na skutek wydarzeń historycznych (wybuch rewolucji francuskiej, bunt wobec starego ustroju), początek to ostatnie dziesięciolecie XVIII w., koniec- połowa XIX w. Na gruncie polskim utrata niepodległości, rozbiory. Duży wpływ miał również kryzys filozofii racjonalistycznej. Początek w 1822 r., koniec- 1863 r.

Źródła inspiracji romantyków

- mitologia grecka- artystę nie ograniczały żadne reguły (np. ścisły podział na rodzaje czy gatunki literackie)

- epoka średniowiecza - powrót do ideału miłości trubadurów- miłość wzniosła, nieszczęśliwa kobieta, ideał, bóstwo, Za prekursora romantyzmu uważa się Szekspira.

- ludowość - ludowe obrzędy, baśnie, pieśni, kodeks etyczny.

Osjanizm- zespół cech, które w literaturze europejskiej pojawiły się na przełomie XVIII i XIX wieku, w związku z „Pieśniami Ossiana”. Stał się w Europie moda literacką, sentymentalizmowi i historyzmowi. Wywołał także zainteresowanie literaturą ludowa. W Polsce nurt ten występował w dumie historycznej oraz w balladzie.

Gotycyzm- zespól cech w kulturze (przełom XVII i XIX w.). W związku z powrotem do przeszłości historii zwłaszcza do średniowiecza i sięgając do przeszłości starano się odtworzyć nastrój, wprowadzono elementy tajemniczości i graczy, akcja toczyła się często przy współudziale czynników nadprzyrodzonych, pełna napięcia przybierała obrót sensacyjny.

„Co to jest romantyczność?”

Według Brodzińskiego romantyczność jest rozumiana przez każdego inaczej. Niektórzy interpretują je jako bunt przeciw ideałom klasycznym. Inni zwą ją sztuką obudzenia tęsknot, uczuć lub przerażenia. Jeszcze inni widzą w tym słowie powrót do matury. Jest ona także, dla wielu ludzi, zachowaniem ducha rycerstwa: chrześcijaństwa średnich wieków. Natomiast dla tych istot żywych które nie potrafią zrozumieć drugiego człowieka ani darzyć go uczuciem: „obca jest romantyczność”.

„Duch poezji naszej”

duch zamieszkujący w poezji przepełniony jest miłością do ojczyzny, jak i również obrazami romantycznymi- wieś , rodzinne pożycie i uczucia.

„O pismach klasycznych i romantycznych”

Nie zgadza się on ze wszystkimi wyjaśnieniami romantyczności. Uważa, że romantyczność dla literatury jest szkodliwa. Jest ona dla autora czymś wyszukanym, szukającym nowych dróg. 4.

-------------------------------------------------

Maurycy Mochnacki

Wystąpił przeciwko Śniadeckiemu. Literaturę wziął za wyraz świadomości narodowej, za przejaw „narodów w jestestwie swoim”. Uważa on, że za nieporozumienie niesamowitych wydarzeń powinno obarczyć się zaufanie ludzkiego umysłu.

Adam Mickiewicz - biografia

Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka. W roku 1801 rodzina Mickiewiczów przeniosła się do Nowogródka, gdzie w latach 1807-1815 poeta uczęszczał do szkoły prowadzonej przez dominikanów. W latach 1815-1819 Mickiewicz studiuje na wydziale filologicznym Uniwersytetu Wileńskiego, pod kierunkiem takich znakomitych profesorów, jak Joachim Lelewel czy Jędrzej Śniadecki. W czasie studiów poeta należał do Towarzystwa Filomatów (miłośników nauki). Towarzystwo Filomatów było organizacją tajną, skupiającą nieliczne grono studentów starszych roczników. Powstawały przy tym towarzystwie inne organizacje młodzieżowe, jak np. Związek Przyjaciół. Patriotyzm manifestowali bardzo ostrożnie, gdyż zdawano sobie sprawę z niebezpieczeństwa w razie wykrycia organizacji.

W 1820 roku powstało tajne Towarzystwo Filaretów, założone przez Tomasza Zana. Było bardziej radykalne w sprawach przejawiania patriotyzmu. Wysuwali na czoło hasło niepodległości. Mickiewicz przeszedł na stronę filaretów. W tym okresie napisał dwa wiersze programowe "Oda do młodości", "Pieśń filaretów", w których wyłaniają się ślady ideologii oświeceniowej w hasłach ogólnego braterstwa ludzi, w postulacie służby jednostki społeczeństwu, jeszcze forma tego utworu jest zgodna z ustaleniami poetyki klasycznej (nierówny wiersz dla oddania falujących gwałtownych uczuć, motywy mitologiczne, przemyślana kompozycja oparta na równoległości dwóch wątków treściowych: młodości i starości), ale są już hasła zupełnie nowe, zgodne z romantycznym poglądem na świat (sięganie, gdzie wzrok nie sięga, łamanie, czego rozum nie złamie, pojęcie świata ducha...). Nowe jest również obrazowanie poetyckie (używanie obrazów przeczących zasadzie klasycznego dobrego gustu, jak np. "płaz w skorupie", "wody trupie"). W 1819 roku Mickiewicz musiał objąć stanowisko nauczyciela w szkole kowieńskiej. Nie angażował się wtedy w pracę, która go nudziła. W tym okresie zmarła mu matka oraz wyszła za mąż jego ukochana - stało się to początkiem dramatu Mickiewicza, którego ślady znajdą mocny wyraz w twórczości poetyckiej. W 1822 roku wydaje "Ballady i romanse". W tym samym tomiku poetyckim znajduje się rozprawa "O poezji romantycznej". Rok ukazania się tego tomiku uznany został za moment "przełomu romantycznego" w Polsce i za początek polskiego romantyzmu. W balladach można dostrzec trzy podstawowe składniki romantyzmu: ludowość, naturę i historię. 5.

-------------------------------------------------

Kolejnym tomikiem była "Grażyna". Drugą pozycją obok "Grażyny" w omawianym tomiku są "Dziady" cz. II i IV, nazywane inaczej "Dziadami" wileńsko-kowieńskimi. Ta część "Dziadów" powstała w okresie pobytu Mickiewicza w Kownie. Koresponduje wtedy z filomatami, którzy go nie rozumieją. W "Dziadach" wyróżnić można dwie warstwy treściowe: przedmiotową, tj. opis obrzędu dziadów (ta warstwa góruje w II części) i podmiotową, na którą składa się obraz cierpień Gustawa, z wyraźnymi aluzjami do przeżyć samego Mickiewicza (głównie w części IV). Utwór związany jest bardzo mocno z przeżyciami poety w Kownie (śmierć matki). W cz. II Mickiewicz przedstawia staropogański obrzęd dziadów. W 1823 roku władze policyjne trafiły na ślad tajnych organizacji młodzieżowych, działających nie tylko w Wilnie, ale także w innych miastach Litwy. Miejsce księcia Adama Czartoryskiego (kuratora okręgu szkolnego) zajął senator Nowosilcow, znany z wrogości do Polaków. Po patriotycznych wystąpieniach 3-majowych na uniwersytecie uwięziono Mickiewicza, a następnie zesłano go do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt z rewolucyjnym kołem poetów rosyjskich, późniejszych uczestników powstania dekabrystów. Wkrótce został zmuszony do opuszczenia stolicy i zesłano go do Odessy. Udało mu się wejść do elitarnych kół towarzyskich, gdzie rozrywany był przez kobiety. W międzyczasie Mickiewicz odbył wyprawę na Krym, rezultatem której były "Sonety krymskie", wydane w 1826 roku w Moskwie. W tomiku (pt. "Sonety") znajdowały się również sonety związane z życiem w Odessie. "Sonety krymskie" są wyrazem zainteresowań romantycznych Wschodem, szerzących się wśród studentów Uniwersytetu Wileńskiego. Mickiewicz podczas pobytu w Petersburgu interesował się w sposób amatorski Wschodem (literatura, język, historia). Wielką rolę odgrywają opisy przyrody i wysuwają się one na plan pierwszy. Podmiotem lirycznym jest tu nowy typ bohatera, uosobiony w postaci Pielgrzyma. Poddany on jest życiu natury i jej żywiołów. Natura przytłacza Pielgrzyma swym ogromem.

W końcu 1825 roku Mickiewicz opuścił Odessę (był zmuszony) i wybrał Moskwę, gdzie miał już zapewnioną posadę w kancelarii generała-gubernatora. Przybył do Moskwy w dwa dni po wybuchu powstania dekabrystów w Petersburgu. Klęskę przyjaciół rewolucjonistów przeżył bardzo głęboko ("Do przyjaciół Moskali"). Klęska ta przekonała poetę o sile caratu, co znalazło odbicie w "Konradzie Wallenrodzie". "Konrad Wallenrod" ukazał się w roku 1828 po wielu kłopotach z cenzurą. Po opublikowaniu tego utworu Mickiewiczowi grunt zaczął palić się pod nogami i tylko sprawna pomoc przyjaciół pozwoliła mu na ucieczkę z Rosji na zachód Europy. 6.

-------------------------------------------------

Po wyjeździe z Rosji Mickiewicz udał się do Niemiec, gdzie w Berlinie powitała go liczna kolonia polska. Następnie zwiedził Drezno, Pragę czeską, odwiedził Goethego (otrzymał od niego autograf i gęsie pióro), Weimar, Włochy (przez Alpy).

Pobyt we Włoszech był dla Mickiewicza okresem względnego spokoju, a nawet radości. Podobnie jak na Krymie, mógł się zachwycać pięknymi widokami natury, mógł zwiedzać zabytki antyczne i średniowieczne, co dla romantyka było sprawą wyjątkowo pociągającą ze względu na zainteresowania historią. Miał przy tym bliskie koło przyjaciół i znajomych, którzy wprowadzili go w

kręgi życia towarzyskiego. W grudniu 1830 roku doszła do poety wiadomość o wybuchu powstania

listopadowego w Polsce, którą Mickiewicz bardzo przeżył. W końcu grudnia był zdecydowany wyjechać do Polski, by wziąć udział w powstaniu, jednak wypadki w Bolonii w lutym 1831 roku pokrzyżowały te plany. Wyjechał z Rzymu w kwietniu 1831 roku i przez Szwajcarię udał się do Paryża, skąd planował wyjazd do kraju. Ostatecznie nie dostał się do Królestwa, a po klęsce powstania udał się do Drezna. Spotykając emigrantów popowstaniowych, szczególnie oficerów, napisał wiele wierszy o powstaniu, m.in. "Redutę Ordona", na podstawie opowiadań Stefana Graczyńskiego, adiutanta generała Jana Nepomucena Umińskiego.

„Oda do miłości”

Adam Mickiewicz napisał „Odę do miłości” w roku 1820, utwór ten został uznany za manifest programowy młodego pokolenia, a jednocześnie za wyraz ścieranie się dwóch światopoglądów: oświeceniowego i romantycznego. „Oda do miłości” tchnie młodzieńczym entuzjazmem i siłą rewolucyjnego optymizmu, bije z niej zapał młodości , który wyzwala energię czynu i wolę działania. Z całą siłą piętnuje egoizm i bierność ludzi starego świata. Zrywa z racjonalistyczna ograniczonością, na rzecz założeń romantycznych. „Oda...” to utwór, który łączy w sobie w sposób harmonijny elementy klasyczne z romantycznymi.

Pierwiastki oświeceniowe	Pierwiastki romantyczne
-pogarda dla wszelkiej ciemnoty i zacofania -optymistyczna miara w postęp -kult dla przyjaźni i wspólnego działania -idee równości i braterstwa -nawiązanie do motywów autentycznych -gatunek literacki- oda	-uczucie i młodzieńczy zapał „serce i ducha” -irracjonalne spojrzenie na rzeczywistość -idee wolności i zwycięstwa -zerwanie z ograniczonością i pogardą dla współczesnego świata -ładunek uczuciowy, entuzjazm, namiętność, gwałtowność wypowiedzi 7. -charakter rewolucyjny utworu

-------------------------------------------------

Etyka i fantastyka ludowa w balladach A. Mickiewicza

Ballada „Świteź” jest opowieścią o tajemniczym jeziorze, na dnie którego znajdują się ruiny zatopionego miasta. Świteź otacza groźna atmosfera tajemniczości i niesamowitości. Ludzie postanawiają spenetrować wody jeziora, zbadać jego dna, aby znaleźć tam odpowiedź na pytania dotyczące przyczyn dziwnych odgłosów i tajemniczych zjaw. Już pierwsza próba zbadania głębin przynosi efekt w postaci wyłowienia tajemniczej dziewczyny, jak się okazuje, córki Tuhana, legendarnego władcy Świtezi. Panna opowiada historię wyjaśniającą powstanie jeziora. W balladzie tej bardzo wyraźne są motywy zaczerpnięte z wierzeń ludowych: zatopione miasto, kobiety przemienione w kwiaty, duch zmarłych, które pojawiają się żyjącym... Elementy te są w przypadku Świtezi ściśle powiązane z naturą,; historią -ważnymi elementami ballad romantycznych. Jezioro opisane jest bardzo dokładnie, ze szczególnym uwzględnieniem elementów krajobrazu wywołujących atmosferę tajemniczości oraz niesamowitości. Treścią opowiadania jest natomiast historyczna wyprawa Tuhana na odsiecz Mendogowi, konflikt między honorem a więziami rodzinnymi, w końcu kara, która spada nieuchronnie na tych, którzy postępują niegodnie, sprzecznie z honorem rycerskim i uczuciami ludzkimi. Śmierć dosięga żołnierzy ruskich, którzy napadli na bezbronne miasto rabując i mordując niewinne kobiety, starców i dzieci. Jest to wynik przekonania, również wynikającego z ludowego kodeksu wartości, że nie ma zbrodni bez kary.

"Lilie"

Na pierwsze miejsce wysuwa się problematyka moralna i etyczna. Żona czeka na męża powracającego wraz z dwoma braćmi z długiej wyprawy wojennej. Jednak pani obawia się kary za wiarołomstwo. W czasie nieobecności męża nie była mu wierna i zdradziła go. Ze strachu przed karą za niewierność popełniła kolejny występek - zabija pana. Bracia szybko przestają poszukiwać zaginionego i uznają go za zabitego. Po roku sami zaczynają ubiegać się o rękę owdowiałej bratowej. Bracia zrywają lilie z gronu zabitego bezczeszcząc tym samym, choć nieświadomie, jego pamięć. Pojawia się widmo pana i dokonuje sprawiedliwego ukarania zbrodniarzy. Cała kaplica wraz z wiarołomną morderczynią i zdrajcami - braćmi, zapada się pod ziemię. Odpowiedzialność za zbrodnie ponoszą wszyscy winni. Warto pamiętać, że akcja utworu rozgrywa się po zakończeniu wyprawy Bolesława Śmiałego na Kijów, kiedy to król wyznaczył kary niewiastom, które zdradziły swych mężów w czasie ich nieobecności. W balladzie tej natura odgrywa rolę szczególną. Zabójczyni zasadziła na grobie zamordowanego lilie, które miały pełnić funkcję magiczne, maskujące dokonane morderstwo. Mickiewicz rozwija pieśń ludową o zabiciu męża przez niewierną żonę. Nawiązuje przy tym do jasnych zasad i norm obyczajowo - moralnych, jakie uznawał wiejski lud. Nikt nie może bezkarnie cudzołożyć, nikt, kto zabije drugiego człowieka nie uniknie surowej kary za zbrodnię. 8.

-------------------------------------------------

"Świtezianka"

Jest to historia miłości dwojga ludzi: tajemniczej dziewczyny, o której narrator nie wie, oraz młodego chłopca. Młody strzelec składa dziewczynie miłosne przysięgi, gdy dziewczyna wyraża obawę co do stałości uczuć mężczyzny; trwałości ich deklaracji miłosnych, młodzieniec przysięga jej wierność, klnąc się na wszystkie świętości. Ostrzegając młodego strzela przed złamaniem przysięgi, dziewczyna odchodzi, zostawiając go samego w lesie. Młodzieniec błąka się szukając ukochanej i w pewnym momencie spotyka nimfę wodną wyłaniającą się z głębin jeziora. Nimfa kusi strzelca, przyzywa go do siebie. Młodzieniec walczy ze sobą, ale dość szybko ulega i rzuca się w wody jeziora, zapominając o złożonej niedawno przysiędze. Gdy jest już na środku jeziora, rozpoznaje w kobiecie swoją kochankę. Zdradzona dziewczyna wypomina mu wiarołomstwo i przepowiada karę. Jego dusza zostaję zaklęta w drzewo, modrzew stojący nad brzegiem jeziora jęczący z żalu za utraconą miłością i szczęściem. Ballada ta jest osnuta na ludowym podaniu o tym, że nocami na brzegach Świtezi ukazują się nimfy wodne zwane Świteziankami. Główną myślą utworu jest przekonanie o nieuchronności kary, jaką muszą ponieść wszyscy, którzy łamią swe przysięgi, nie dotrzymują danego słowa.

"Romantyczność"

Ballada ta została uznana za wyraz artystycznych i ideowych przekonań poety. Romantyczność jest wręcz modelowym przykładem ballady jako gatunku literackiego : fabuła jest wyrazista, narrator obecny, bohaterowie jasno określeni. Cały utwór epatuje wręcz tajemniczością, niesamowitością, a nawet grozą. Romantyczność została uznana za utwór programowy polskiego romantyzmu przede wszystkim ze względu na swoją treść. Stanowi ona bowiem zapowiedź tematów i problemów, jakie od tej pory na stałe zadomowią się w literaturze epoki i zdecydowanie ją zdominują. Można uznać, że Romantyczność stałą się poniekąd drogowskazem literackim, ideowych i normatywnym dla całych rzesz polskich romantyków. Utwór bardzo mocno związany jest z ludowymi wierzeniami i fantastyką. Jest to bowiem opowiedziana pokrótce historia, która ma swe korzenie w podaniach na temat wierzeń prostego, wiejskiego ludu. Całość wyraźnie dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich to krótkie opowiadanie o obłąkanej wiejskiej dziewczynie, Karusi, która przed laty straciła ukochanego, natomiast część drugą stanowi polemika narratora ze starcem, czyli klasykiem odrzucającym wszystko to, czego nie da się dowieść rozumowo i naukowo uzasadnić. Romantyczność zawiera program literatury romantycznej, a w szczególności poezji, Według Mickiewicza twórca powinien szukać fascynacji w podaniach i wierzeniach ludowych, głosić wyższość uczucia nad rozumem, szukać nowych oryginalnych dróg artystycznego wyrazu. 9.

-------------------------------------------------

Dziady cz. II

W przedmowie do II części „Dziadów” A. Mickiewicza wyjaśnia genezę tytułu. Otóż pochodzi on od nazwy uroczystości obchodzonej w Dzień Zaduszny przez pospólstwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Istotą uroczystości było udzielenie pomocy duszom zmarłych przodków, czyli „dziadów”, męczącym się w czyśćcu. W czasie uroczystości jako pierwsze pojawiają się tzw. „duchy lekkie”. Są to dwa aniołki-duszyczki dzieci, Rózi i Józia. Dzieci te nie zaznały nigdy w życiu ziemskim cierpienia ani goryczy. Były na ziemi zbyt szczęśliwe, więc po śmierci nie mogą wejść od razu do nieba. Jako drugie ukazują się zabranym „duchy najcięższe”. W utworze takim duchem jest widmo złego pana. Pan po śmierci cierpi, straszliwe męki głodu i pragnienia. Nie może jednak ich zaspokoić, bowiem wszystko, co pojawia się w zasięgu jego ręki zżerają mu krążące nad nim złowrogie ptaki - wrony i kruki. Ptaki te są duchami zamęczonych w przeszłości przez pana ludzi, bowiem za życia dręczył on swoich poddanych. Jako trzecie pojawiają się „duchy pośrednie”. Takim duchem jest widmo Zosi, która żyła „nie dla ludzi, nie dla świata”. Była niegdyś najpiękniejszą dziewczyną we wsi, ale nie pokochała żadnego chłopca, za żadnego nie wyszła. Teraz nie chce jedzenia, chce, by chłopcy podbiegli do niej, chwycili za ręce i ściągnęli ją na ziemię. Jest jednak niemożliwe, jednak guślarz odkrywa przed duchem Zosi przyszłość : oto po dwóch latach błąkania się po ziemi będzie mogła dostać się do nieba. Gdy uroczystość „dziadów” dobiega końca okazuje się, że bez zaproszenia pojawia się jeszcze jedno widmo - duch młodzieńca z krwawą raną na piersi. Widmo stoi nieruchomo i wpatruje się w jedną z pasterek wskazując ręką na serce. Cały czas milczy, nie reagując na egzorcyzmy guślarza. Dopiero gdy chłopi wyprowadzają dziewczynę, widmo wychodzi z kaplicy za nimi i uroczystość dobiega końca. II część „Dziadów” ukazuje obrzęd w czasie trwania którego żyjący usiłują pomoc duchom swych zmarłych bliźnich przebywających w czyśćcu. Mickiewicz, opierając się na wierzeniach ludu, dzieli grzechy, jakie popełnić może w swoim życiu każdy człowiek, na różne kategorie, Grzechami, jak wynika z utworu. mogą być zarówno złe uczynki, jak i obojętność, zaniedbanie, bezczynność. W życiu nie wolno bowiem przyjmować postawy biernej, trzeba coś robić, rozwijać się, dawać radość innym, a w efekcie pozostawić po sobie ważny ślad. To zwrócenie uwagi na każdą jednostkę, na jej czyny oraz świat wewnętrzny, charakterystyczne dla romantyzmu, jest zarazem 10. ważnym wskazaniem moralnym i etycznym dla każdego człowieka.

-------------------------------------------------

Szczegóły obrzędowe	Kategoria winy	Przestroga
Palenie Kądzieli	Lekka	„Kto nie doznał goryczy ni razu / Ten nie dozna słodyczy w niebie”
Palenie kotła wódką	Ciężka	„Bo kto nie był nie razu człowiekiem / Temu człowiek nie pomoże”
palenie wianka	Pośrednia	„ Kto nie dotknął ziemi ni razu / Ten nigdy nie może być w niebie”

„Dziady cz. IV”

Akcja IV cz. Dziadów zamyka się w trzech godzinach, rozgrywa się wieczorem w Zaduszki, w mieszkaniu księdza grekokatolickiego. Ksiądz jest wdowcem, mieszka wraz z dziećmi. W zaduszny wieczór do domu Księdza przybywa tajemniczy Pustelnik „ubrany dziwacznie”. Pustelnik opowiada Księdzu historię swego życia, swojej miłości. Przełomowe momenty tej historii odmierzane są biciem zegara, to pogranicze godzin. Pierwsza godzina, to godzina miłości, która jest zdecydowanie głównym tematem opowiadania bohatera. Pustelnik w swym monologu mówi o miłości romantycznej jej boskim pochodzeniu i skutkach. Mówi też o różnych rodzajach śmierci z miłości i śmierci samobójczej. Mija pierwsza godzina monologu Pustelnika, zegar bije dziesiątą, pieje kur i gaśnie jedna z trzech świec na stoliku. Dopiero wtedy Ksiądz poznaje w Pustelniku Gustawa, swego dawnego ucznia. Druga godzina, to godzina rozpaczy w której rozpoznany już przez księdza Gustaw wspomina swoje zmarnowane przez miłość życie, zrujnowany dom, nieodwracalne minione lata. Wspomina też beztroskie dzieciństwo, młodość, pierwsze spotkania z ukochaną, w końcu rozstanie i samotność. Ten dramatyczny monolog kończy przebicie się sztyletem przez Gustawa, bohaterowi jednak mimo śmiertelnego zranienia, nic się nie dzieje. Zegar bije godzinę jedenastą, kur pieje po raz wtóry, gaśnie druga świeca. Trzecia godzina, to godzina przestrogi. Ksiądz orientuje się, że Gustaw jest upiorem, marą, że oczy u niego są powleczone bielmem, puls dawno ustał, a ręce ma „zimne jak żelazo”. Z kolei Gustaw prosi Księdza o zgodę na przywrócenie obrzędu Dziadów, w czasie którego żywi zapraszają dusze czyśćcowe, karmią je i poją, pomagają im w dostaniu się do nieba. Dopiero teraz można mówić o nawróceniu się Księdza - z oświeceniowego intelektualisty stał się on chrześcijaninem, którego wiara jest zgodna z wiarą przodków i z wiarą prostych ludzi. IV cz. Dziadów to kolejna manifestacja romantycznego światopoglądu Adama Mickiewicza. Kontynuując pewne wątki z Ballad i romansów oraz II cz. Dziadów, poeta daje wyraz swemu przekonaniu w istnienie świata nadprzyrodzonego, tajemniczego, wykraczającego poza możliwości poznania racjonalnego. 11.

-------------------------------------------------

1. Poprzednicy polskich romantyków, Król Olch, Faust Goethego szczytowym osiągnięciem literatury niemieckiej, . Faustyzm i motyw faustowski

2. Wprowadzenie do analizy Georga Byrona, Cechy powieści poetyckiej na przykładzie Giaura Georga Byrona

3. Przedstawiciele i cechy sztuki romantycznej, Muzyka, Malarstwo, Romantyzm jako nowa formacja kulturowa, Nazwa romantyzm

4. Ramy czasowe, Źródła inspiracji romantyków, Osjanizm, Gotycyzm, „Co to jest romantyczność?”, „Duch poezji naszej”, „O pismach klasycznych i romantycznych”

5. Maurycy Mochnacki, Adam Mickiewicz - biografia

6. Adam Mickiewicz - biografia

7. Adam Mickiewicz - biografia, Oda do miłości

8. Etyka i fantastyka ludowa w balladach A. Mickiewicza, Lilie

9. Świtezianka, Romantyczność

10. Dziady cz. II

11. Dziady cz. IV

---