14.Długookresowa krzywa kosztu przeciętnego.
Długookresowa krzywa przeciętnego kosztu całkowitego (LAC) wykreśla się jako dolną granicę łączącą wiele możliwych krzywych krótkookresowych. Inaczej: jest to styczna z krótkookresowymi krzywymi przeciętnych kosztów całkowitych, które występują w jednostkach produkcyjnych zaprojektowanych na różne wielkości produkcji.
LAC wyznaczana jest przez istniejące technologie i ceny czynników produkcji. Dzieli poziomy kosztów na osiągalne (leżące powyżej krzywej) i nieosiągalne (leżą poniżej krzywej).
Założenie modelu: długi okres.
Definicje: TC- koszt całkowity wyprodukowania wielkości produkcji Q AC- koszt przeciętny (AC=TC/Q) MC- koszt krańcowy (MC=delTC/delQ)- przyrost kosztu całk. (Wynikający ze wzrostu produkcji o jednostkę) LMC- długookresowa krzywa kosztu krańcowego LAC- -II- przeciętnego
OPIS: w długim okresie wszytskie nakłady są zmienne, może nawet zmieniać się wielkość zakładu produkcyjnego. Mniejsze jednostki produkcyjne, o niższym poziomie wyposażenia będą miały wysokie koszty przeciętne, których minimum przypadać będzie na najmniejszą produkcję. Przekroczenie jednak pewnej wielkości jednostki produkcyjnej pokazuje,że koszty przeciętne znowu będą wzrastać. Zatem istnieje optymalna wielkość przedsiębiorstwa, która przy danej technologii zapewnia najniższe koszty. Na rysunku jest to jednostka o krzywej AC3.
Zakład o koszcie przeciętnym AC3 zapewnia produkcję ilości q0 po najniższym możliwym koszcie (dostępnym przy danej technologii). Krzywa długookresowa przeciętnego kosztu całkowitego wykreślana jest jako dolna granica łącząca minima wielu kolejnych krzywych krótkookresowych dla różnej wielkości zakładów produkcyjnych.
OPTIMUM: LMC=LAC=AC=MC
Uwagi: 1.Krzywa LAC jest granicą: poniżej leżą nieosiągalne poziomy kosztów, powyżej leżą osiągalne 2.Od 0 do q0 firma ma malejące długookresowe przeciętne koszty całkowite (odzwierciedlają one rosnące długookresowe przychody z nakładów), a od q0 są one rosnące (co odpowiada malejącym długookr.przychodom) 3.Każdy punkt LAC reprezentuje najniższy koszt możliwych do osiągnięcia przy danej wielkości produkcji. 4 q0 jest najniższym osiągalnym kosztem dla wszystkich wielkości zakładów produkcyjnych. 5.Długookresowa krzywa kosztów jest wykorzystywana do wyboru wielkości jednostki produkcyjnej.
15.Optymalny dobór nakładów przez firmę (sposoby określania optimum).
Optymalny wybór nakładów- firmy optymalnie wybierają nakłady, gdy dobierają takie kombinacje, gdy dla każdego poziomu produkcji minimalizują koszty na jednostkę. Zasada najniższego kosztu- krańcowy produkt na jedną jednostkę wartości każdego nakładu musi być równy: MPL/PL=MPK/PK
Sposoby osiągania optimum:
1. Analiza na podstawie izokwant i izokoszty (analiza ta pozwala określić maksymalną produkcję przy stałych kosztach.
Warunek równowagi: MRTSLK=PL/PK
Uzasadnienie: firma poszukuje najbardziej korzystnej dla siebie kombinacji nakładów analizując położenie izokoszty względem mapy izokwant. Kombinacja pracy i kapitału odpowiadająca punktowi A, choć wyczerpuje wszytskie środki nie jest efektywną, gdyż ten sam poziom produkcji można osiągnąć przy zaangażowaniu mniejszych ilość środków finansowych. Podobnie dla punktu B. Na podstawie analizy izokwanty widać, że inne kombinacje K,L mogą dać lepsze efekty. Najkorzystniejszą kombinacje K,L wyznacza punkt E - punkt styczności izokoszty z najwyżej położoną izokwantą. Spełniony jest zatem warunek równowagi, a optimum jest zgodne z zasadą najniższego kosztu (bo MRTSLK=PL/PK=MPLMPK).
2.Analiza na podstawie izokoszt i jednej izokwanty (analiza ta pozwala zminimalizować koszty przy danej produkcji).
Warunek równowagi: MRTSLK=PL/PK
Uzasadnienie: przy kombinacji czynników określanej przez punkt A nachylenie izokwanty I0 jest większe od nachylenia krzywej izokosztów: MRTSLK>PL/PK - opłaca się zastępować kapitał pracą. Podobnie dla punktu B, gdzie MRTSLK<PL/PK, opłaca się zatem zastępować pracę kapitałem. Zmiany kombinacji czynników produkcji będą przesuwać firmę wzdłuż izokwanty, aż do osiągnięcia punktu E, gdzie izokwanta styczna jest do najniższej izokoszty i spełniony jest warunek równowagi: MRTSLK=PL/PK, a optimum zgodne jest z zasadą najniższego kosztu.
16.Próg rentowności i próg przerwania produkcji.
Próg rentowności- wielkość produkcji, przy której następuje zrównanie kosztu całkowitego z całkowitym utargiem ze sprzedaży produkcji i kosztu przeciętnego z ceną. Od tej wielkości produkcja zaczyna przynosić zysk, a przestaje go przynosić po przekroczeniu następnej wielkości zrównania z kosztem.
Wyznaczanie progu rentowności:
1.Z krzywych AR i AC
Warunek: AC=AR
Uzasadnienie: na wykres utargu przeciętnego AR nanosimy wykres krzywej kosztu krańcowego AC. Krzywe te przecinają się w dwóch punktach B1,B2 dla których zachodzi warunek AR=AC. Dla produkcji mniejszej niż q1 przedsiębiorstwo nie pokrywa kosztów produkcji, ponosi straty a jego produkcja jest nieopłacalna. W punkcie B1 następuje zrównanie AC z AR, od tego punktu produkcja zaczyna być opłacalna, przedsiębiorstwo zaczyna przynosić zyski. Punkt B1 jest zatem pierwszym progiem rentowności.
Drugim progiem rentowności jest punkt B2, gdzie AC przecina AR. Na prawo od tego punktu, dla produkcji większej od q2 przedsiębiorstwo znów nie pokrywa swoich kosztów produkcji, produkcja przestaje być rentowna, przynosi straty. Przedział opłacalnej produkcji znajduje się zatem między q1 a q2.
Próg przerwania produkcji- wielkość produkcji, przy której utarg całkowity zrównuje się ze zmiennymi kosztami produkcji, a cena z przeciętnym kosztem zmiennym. Dalsza obniżka ceny spowodowałaby niemożliwość pokrycia kosztów zmiennych i konieczność przerwania produkcji.
2.Wyznaczanie progu przerwania produkcji z krzywych MR,AVC
Warunek: MR=AVC
Uzasadnienie: przy wyjściowej cenie p1 przedsiębiorstwo osiąga równowagę produkując ilość równą q1. Przy tej cenie osiąga zysk ekonomiczny. Na skutek zmiany popytu cena spada do p2, zmusza firmę do ograniczenia produkcji do q2, która zrównuje MC z MR. Przy tej cenie firma nie ma już zysku ekonomicznego, jedynie normalny (bo AC=MR=AR=p2). Następuje jednak dalszy spadek ceny do p3, co zmusza firmę do ograniczenia produkcji do q3, gdzie MC=MR. Firma ponosi straty, cena jednak pokrywa przeciętny koszt zmienny AVC. Pokrywanie kosztów zmiennych produkcji pozwala firmie na kontynuowanie produkcji. Dzięki temu firma utrzymuje się na rynku i może przeczekać trudny okres. Punkt zrównania się ceny (utargu krańcowego MR) z przeciętnym kosztem zmiennym jest punktem przerwania produkcji (MR=AVC)- dalsze obniżanie ceny spowodowałoby konieczność jej przerwania z uwagi na zmniejszanie się kapitału obrotowego.
17.Krótkokresowa równowaga firmy w warunkach doskonałej konkurencji.
Doskonała konkurencja- struktura rynku, w której żadna pojedyncza firmy nie ma władzy rynkowej, gdyż jest ich tak wiele, że każda musi akceptować cenę ukształtowaną przez popyt i podaż.
Założenia modelu: a)jednorodny produkt u wszystkich sprzedawców b)duża liczba sprzedawców i nabywców, ich udział w rynku jest tak mały, że nie mogą wpływać na cenę przez zmianę swej podaży lub popytu c)wszystkie zasoby w pełni mobilne (swoboda wejścia i wyjścia, przejścia z jednego zastosowania na inne) d)doskonała wiedza o rynku (dot.wszystkich uczestników) e)sprzedający dążą do maksymalizacji zysku, a kupujący dążą do maksymalizacji użyteczności
Krótkookresowa równowaga firmy w konkurencji doskonałej- jest to sytuacja, w której przy co najmniej jednym czynniku stałym ukształtowano taką wielkość produkcji, że żadna jej zmiana nie może zwiększyć osiąganego zysku ani zmniejszyć straty.
Analiza na podstawie wielkości przeciętnych i krańcowych:
Warunek równowagi: MC=MR
Uzasadnienie: nachylenie TC równa się MC, a nachylenie TR równa się MR, z warunku TR-TC=max wynika warunek MC=MR. Produkcja opłaca się na odcinku położonym między progami rentowności B1 i B2, gdzie AC<AR=MR=p. na tym przedziale początkowo MC jest mniejsze od MR, potem przecina MR w punkcie E, następnie jest od niego większe. Dopóki MC<MR zwiększenie produkcji zwiększa zysk, kiedy MC>MR zwiększenie produkcji zmniejsza zysk. Zatem punktem, w którym maksymalizowany jest zysk i osiągana równowaga jest punkt E dla wielkości produkcji qE i ceny pE, gdzie MC=MR. W ekonomicznie rozumianym koszcie mieści się to, co można, uznać za zysk normalny (obszar zakropkowany). Nadwyżka ponad tę kwotę stanowi zysk ekonomiczny(obszar zakreskowany). Występowanie zysku ekonomicznego lub strat zależy od położenia krzywej AC. Jeśli AC<AR firma osiąga zysk ekonomiczny AC>AR firma ponosi straty AC=AR mamy do czynienia z zyskiem normalnym
18.Długookresowa równowaga firmy w warunkach doskonałej konkurencji.
Doskonała konkurencja- struktura rynku, w której żadna pojedyncza firmy nie ma władzy rynkowej, gdyż jest ich tak wiele, że każda musi akceptować cenę ukształtowaną przez popyt i podaż.
Założenia modelu: a)jednorodny produkt u wszystkich sprzedawców b)duża liczba sprzedawców i nabywców, ich udział w rynku jest tak mały, że nie mogą wpływać na cenę przez zmianę swej podaży lub popytu c)wszystkie zasoby w pełni mobilne (swoboda wejścia i wyjścia, przejścia z jednego zastosowania na inne) d)doskonała wiedza o rynku (dot.wszystkich uczestników) e)sprzedający dążą do maksymalizacji zysku, a kupujący dążą do maksymalizacji użyteczności
Długookresowa równowaga firmy w doskonałej konkurencji- jest to taka sytuacja, w której wielkość produkcji maksymalizuje zysk normalny (a jednocześnie zysk ekonomiczny jest równy zero) i niemożliwa jest poprawa sytuacji.
Warunek równowagi: p=LMC=LAC=MC=AC=MR
Uzasadnienie: gdyby cena była wyższa od p1, firma osiągnęłaby zysk ekonomiczny, co zachęcałoby inne firmy do wejścia na rynek. Ich wejście przesuwa krzywą podaży w prawo i powoduje konieczność obniżenia cen w celu osiągnięcia równowagi. Firmy dostosowują wielkość produkcji do nowej ceny (obniżają ją). Gdy produkcja staje się nieopłacalna (nasycenie rynku -brak zysków) firmy zaczynają wychodzić z rynku co daje skutek odwrotny. Proces dostosowań kończy się kiedy nie istnieją ani zyski ekonomiczne ani straty (nie ma bodźca do wejścia/wyjścia z rynku ani do zmiany ceny). W długim okresie istnienie zysków ekonomicznych i strat jest niemożliwe. Ponieważ cena jest taka sama dla wszystkich firm to minimum LAC musi być takie samo dla wszystkich. Zysk ekon.>0 nowe firmy wchodzą na rynek; SS przesuwa się w prawo, nowy punkt równowagi; p spada, więc q też spada; firmy uciekają z rynku(zysk ekon.<0); p rośnie, więc q rośnie; zysk ekon.>0, sytuacja się powtarza.
19.Krótkookresowa równowaga monopolu.
Monopol- jest to sytuacja, w której cały rynek danego wyrobu kontrolowany jest przez jednego producenta-sprzedawcę.
Założenia monpolu: a)produkowany jest wyrób nie mający bliskich substytutów b)istnieje wyłączność produkcji i sprzedaży c)producent ma doskonałą wiedzę o rynku- o krzywej popytu i jej elastyczności d)odbiorcy nie są w stanie wpłynąć na cenę e)celem producenta jest max zysków
Krótkookresowa równowaga monopolu- jest to sytuacja, w której monopol ustalił cenę i wielkość produkcji tak, że max swój zysk (lub min straty) i żadna ich zmiana nie może już poprawić sytuacji (zwiększyć zysk lub zmniejszyć straty)- przy co najmniej jednym czynniku stałym.
1)Analiza na podstawie utargu całkowitego i kosztu całkowitego
Warunek równowagi: MR=MC
Uzasadnienie: równowaga jest osiągana w punkcie, gdzie różnica między utargiem, a kosztami całkowitymi jest największa: TR-TC=max. Punkt ten znajduje się kreśląc styczne do obu krzywych tak, by były do siebie równoległe(aaIIbb). Jest to punkt, w którym krańcowy koszt równy jest krańcowemu utargowi, zatem warunkiem równowagi jest: MC=MR. Przecięcie punktów styczności z osią pionową wyznaczy wielkość produkcji, a z osią poziomą- cenę. E(qE,pE). Tłumaczy to prosta zależność -dopóki MC<MR wzrost produkcji zwiększa zyski, a gdy MC>MR wzrost produkcji zmniejsza zysk.
2.Analiza na podstawie wielkości przeciętnych.
Warunek równowagi: MC=MR
Uzasadnienie: bardziej czytelna wydaje się analiza na podstawie wielkości przeciętnych. Równowaga jest osiągana podobnie jak poprzednio w punkcie E, gdzie MC=MR. Przecięcie krzywej MC z krzywą MR wyznaczy wielkość produkcji qE, a cenę monopolista ustali na przecięciu osi pionowej i krzywej popytu DD=AR. Podobnie jak w modelu konkurencji doskonałej punkt równowagi uzasadnia się tak: dopóki MC<MR to opłaca się zwiększać produkcję, bo to zwiększa zysk(od q=0 do qE); gdy MC>MR zwiększenie produkcji zmniejsza zysk (od q=qE).
Zyski i straty -występowanie zysków lub strat w tym modelu zależy od położenia krzywej kosztów przeciętnych AC. (AC1- zysk ekonomiczny, AC2- zysk normalny, AC3- ponosi straty.
20.Strata społeczna generowana przez monopol.
Założenia: produkt wytwarzany przy stałych kosztach krańcowych i przeciętnych.
Równowagę monopolu wyznacza punkt E, w którym MR=MC. Produkcja monopolu wynosi qM przy pM. Na konkurencyjnym rynku cena odpowiadająca E wynosiłaby pC oraz qC, gdyż przy niej spełniany jest warunek równowagi p=MR=MC=AC. Produkcja w warunkach monopolu jest mniejsza niż w dosk.konk. co wskazuje na złą alokację zasobów.
Ograniczenie produkcji z qC do qM zwolni część zasobów, które nie zostaną zużyte do produkcji przez mono. Ogólną ich wartość przedstawia pole qMECqC. Przeniesienie tych zasobów do innej produkcji oznacza jej zwiększenie. nie oznacza to jednak efektywnego rozwiązania, gdyż powstanie względna nadprodukcja innych dóbr. Dla konsumenta ograniczenia produkcji przez monopol, przy wyższej cenie oznacza utratę części nadwyżki konsumenta. Rozmiar tej straty określa pole pMBCEpC. Część tej straty to zysk mono.= polu pMBepC- przejęcie części nadwyżki przez firmę. Trójkąt BCE natomiast nie jest przejmowany przez nikogo i stanowi stratę, mierzącą szkody alokacyjne spowodowane przez monopol.
21.Różnicowanie cen przez monopol.
Założenia: oddzielenie poszczególnych części rynku od siebie tak, aby dobra nie mogły być odsprzedawane, możliwość wyodrębnienia poszczególnych grup nabywców przy możliwie niskim koszcie tej operacji, zróżnicowanie cenowe elastyczności popytu na dane dobro u różnych grup odbiorców.
Różnicowanie cen występuje wtedy gdy monopolista sprzedaje to samo jednorodne dobro po różnych cenach, różnym grupom odbiorców. Możliwość taka wynika z ujemnie nachylonej krzywej popytu monopolu, która wskazuje, że niektórzy odbiorcy są skłonni zapłacić wyższą cenę, aby mieć dany wyrób.
Są trzy stopnie różnicowania cen:
1)doskonałe- 1 stopnia
Dla uproszczenia przyjęto, że każdy nabywca kupuje po 1 jednostce dobra. Dla każdego ustalona jest również najwyższa cena, którą jest skłonny zapłacić. (Obrazem tego są pionowe słupki)
Monopolista zna max sumę, którą każdy nabywca zapłaci za każdą ilość dobra. Dążąc do max zysku, ustala dla każdego najwyższą cenę, jaką jest on skłonny zapłacić. Ponieważ każdy kupujący płaci swoją najwyższą cenę, krzywa popytu staje się jednocześnie krzywą utargu krańcowego. Normalny monopol max zysk, wytwarzając q1 produkcji i sprzedając po cenie pN. Zrównywałby przy tym MR z MC. Jak widać DD stała się równa MR. Monopolista max zysk zrównuje MR z MC i ustala produkcję na q0. Trójkąt pNDZ obrazuje dodatkowy zysk monopolu. Doskonale różnicujący monopolista zrównuje MR z MC i z ceną, co oznacza że produkuje on tyle samo, co doskonale konkurencyjny przemysł.
2)2 stopnia- polega na pobieraniu różnych cen od nabywców w zależności od spełnienia przez nich pewnych kryteriów.
Przy cenie p3 konsumenci zakupiliby q3. Monopolista może ustalić ,że każdy odbiorca za ilość do q1 płaci p1, od q1 do q2 p2 itd. Przy cenie p3 utarg całkowity odpowiadałby 0p3Eq3. Stosując różnicowanie cen, monopolista zwiększałby utarg i zysk o zakreskowany obszar. Zabierałby zatem część nadwyżki konsumenta.
2)3 stopnia- polega na wyodrębnieniu pewnych grup nabywców. Dla każdej grupy jest inna cena, każda z nich ma swoją krzywą popytu o różnej elastyczności. Problemem dla mono. Jest ustalenie ilości dla każdej grupy. Dlatego przyjmuje się 2 grupy. Określone są krzywe popytu oraz utargu krańcowego. Przy danych krzywych utargu krańcowego mono. będzie max zysk, dzieląc ogólny produkt między grupy w taki sposób, aby krańcowy utarg jednej grupy był równy drugiej grupie. Jeśli krańcowy utarg byłby większy u jednej grupy, to zyski można by zwiększyć, przenosząc pewną ilość do tej grupy. Zrównanie utargów oznacza zatem optymalną alokację( wykresy 1,2,3 obrazują sposób dobierania ceny i ilości).
Na rys.1 mamy popyt D i utarg krańcowy MR1 grupy 1. Rys.2 przedstawia popyt D2 i utarg krańcowy MR2 grupy 2. Na rys.3 zsumowane krzywe popytu(sumaD) i utargu krańcowego(sumaMR) obu grup oraz krzywą kosztu krańcowego MC, monopolu. Punkt wyznaczony przez SumaMR=MC (E0) pozwala określić optymalną cenę i ilość sprzedaży bez różnicowania cen. W celu określenia zróżnicowania cen i ilości dla obu grup ustala się punkty zrównania krańcowych utargów E1=E2=E3=MC i na ich podstawie określa q1 i q2 oraz p1 i p2. Bez zróżnicowania byłoby p0 i q0. Różnicowanie prowadzi do ustalenia dla 1 ,której popyt jest mniej elastyczny, ceny p1 wyższej od p0 i ilości q1 mniejszej od tej, jak byłaby przy cenie p0(tj.q10). 2 ma popyt bardziej elastyczny więc p2 jest niższa od p0, a ilość q2 większa od tej przy p0(tj. q20).
Różnicowanie cen jest korzystne tylko wtedy, gdy popyty poszczególnych grup mają różne elastyczności. Dla grup o mniejszej elastyczności popytu ustala się wyższą cenę.
22.Równowaga monopolu a równowaga firmy w warunkach doskonałej konkurencji.
Założenia modeli:
1.Konkurencji doskonałej: a)jednorodny produkt u wszystkich sprzedawców b)duża liczba sprzedawców i nabywców, ich udział w rynku jest tak mały, że nie mogą wpływać na cenę przez zmianę swej podaży lub popytu c)wszystkie zasoby w pełni mobilne (swoboda wejścia i wyjścia, przejścia z jednego zastosowania na inne) d)doskonała wiedza o rynku (dot.wszystkich uczestników) e)sprzedający dążą do maksymalizacji zysku, a kupujący dążą do maksymalizacji użyteczności
2.Monopolu: a)produkowany jest wyrób nie mający bliskich substytutów b)istnieje wyłączność produkcji i sprzedaży c)producent ma doskonałą wiedzę o rynku- o krzywej popytu i jej elastyczności d)odbiorcy nie są w stanie wpłynąć na cenę e)celem producenta jest max zysków
Krótkookresowa równowaga firmy w konkurencji doskonałej- jest to sytuacja, w której przy co najmniej jednym czynniku stałym ukształtowano taką wielkość produkcji, że żadna jej zmiana nie może zwiększyć osiąganego zysku ani zmniejszyć straty.
Krótkookresowa równowaga monopolu- jest to sytuacja, w której monopol ustalił cenę i wielkość produkcji tak, że max swój zysk (lub min straty) i żadna ich zmiana nie może już poprawić sytuacji (zwiększyć zysk lub zmniejszyć straty)- przy co najmniej jednym czynniku stałym.
Warunek równowagi: MC=MR
Porównanie obu modeli:
-stałe koszty krańcowe
Wielkość produkcji w stanie równowagi dla monopolu qM jest mniejsza od wielkości produkcji w stanie równowagi dla konkurencji doskonałej qK, jednocześnie cena monopolu pM jest większa od ceny konkurencji doskonałej pK. Nierówności te świadczą o nieefektywnej alokacji zasobów w monopolu. Suma pół a+b odpowiada wielkości straty nadwyżki konsumenta związanej z ograniczeniem produkcji przez monopol. Pole a odpowiada wielkości zysku monopolu, czyli przejętej przez monopol części nadwyżki konsumenta. Pole b to dobrobytowy koszt monopolu, mierzący szkody alokacyjne spowodowane przez monopol.
-zmienne koszty krańcowe
Uzasadnienie: przy zmiennych kosztach krańcowych w monopolu także występuje nieefektywna alokacja zasobów. Całkowita tracona nadwyżka konsumenta odpowiada sumie pól a+b, gdzie pole a to nadwyżka tracona przez kupujących po cenie pM, natomiast b to nadwyżka tracona przez kupujących po cenie pK. Monopolista traci części nadwyżki producenta, odpowiadającą polu c, oraz przejmuje część nadwyżki konsumenta odpowiadającą polu a. Część b+c staje się całkowitą stratą, nazywaną społecznym kosztem monopolu. Monopolizacja, zatem oznacza wyższe ceny, dające monopolom ekonomiczny zysk. Konsumenci płacąc za towary wyższe ceny mogą kupić mniej dóbr, mniejsza jest zatem siła nabywcza, czyli realny dochód. Sytuacja ta jest zatem niekorzystna dla konsumenta. W modelu konkurencji doskonałej konsument znajduje się w korzystnej sytuacji -alokacja zasobów jest efektywna, konsument może kupić więcej za niższą cenę niż w przypadku monopolu. Jego siła nabywcza, czyli dochód realny, jest większa.
23.Krótkookresowa równowaga firmy- reprezentanta w warunkach konkurencji monopolistycznej.
Monopolistyczna konkurencja- struktura rynku, będąca połączeniem założeń dwóch skrajnych modeli- doskonałej konkurencji i monopolu.
Założenia: a)firmy wytwarzają produkty będące bliskimi, ale nie doskonałymi substytutami. Produkt konkretnej firmy może być wyodrębniony w świadomości odbiorców- firma uzyskuje pewien stopień monopolowej władzy. B)istnienie grup produktowych(firmy produkują podobne wyroby) c)duża liczba firm, każda z nich może prowadzić własną politykę bez obawy przed resztą d)swoboda przepływu kapitału w grupie(swoboda wejścia i wyjścia) e)krzywe popytu i kosztów są takie same dla wszystkich firm grupy(dlatego rozważania na przykładzie firmy-reprezentanta) f)krzywe kosztów firm w grupie nie przesuwają się wraz ze zmianami rozmiarów grupy i jej łącznej produkcji g)max zysków
Krótkookresowa równowaga firmy w konkurencji doskonałej- jest to sytuacja, w której przy co najmniej jednym czynniku stałym ukształtowano taką wielkość produkcji, że żadna jej zmiana nie może zwiększyć osiąganego zysku ani zmniejszyć straty.
DD- rynkowa krzywa popytu dd- postrzegana krzywa popytu firmy-reprezentanta, jest bardziej elastyczna od DD, ponieważ nie uwzględnia reakcji innych firm danej grupy produktowej
Warunek równowagi: MC=MR
Uzasadnienie: sytuację początkową i proces dostosowawczy przedstawia pierwszy rysunek. Firma dąży do max zysku, szuka więc punktu gdzie MC=MR i odpowiednio ustala cenę i wielkość produkcji, nie uwzględnia jednak reakcji innych firm z grupy produktowej, które będą działać na tej samej zasadzie. Proces dostosowawczy trwa do momentu ustalenia takiej wielkości produkcji, dla której MC=MR (punkt E2) a postrzegana krzywa popytu firmy (dd) przecina proporcjonalną krzywą popytu firmy (DD)- punkt B (na drugim rysunku). W punkcie A MR>MC, więc opłaca się zwiększyć produkcję by zwiększyć zysk. W punkcie C MR<MC, więc należy zmniejszyć produkcję by zmniejszyć stratę. Zatem sytuacją najkorzystniejszą jest MC=MR tzn. punkt B, gdzie firma będzie sprzedawać ilość qE po cenie pE. Przy spełnieniu warunku MC=MR w krótkim okresie firma max zysk, ale to czy osiąga zysk ekonomiczny zależy od położenia krzywej AC.
24.Stabilność cen na rynku oligopolistycznym.
Oligopol- jest to struktura rynkowa, w której występuje niewiele firm o dużej sile rynkowe; nie tak dużej jak monopol, a nie będących także ceno biorcami.
Założenia modelu oligopolu: a)niewiele firm mających dużą siłę rynkową b)nie są one cenobiorcami(dosk.kon.) ani nie mogą uważać krzywej popytu za własną (monopol) c)wejście na rynek nie jest ani łatwe, ani w pełni blokowane d)ceny zmieniają się rzadziej (reagują tylko na duże i trwałe zmiany popytu i kosztów)= są stabilne f) max. Zysków
Warunek równowagi: MC=MR (spełniony również przy `przechodzenie' MC przez pionową nieciągłość MR)
Uzasadnienie- model Sweezy'ego: model ten tłumaczy stabilność cen na rynku oligopolistycznym. Nazywany jest również modelem załamanej krzywej popytu. Krzywa popytu oligopolisty ma załamanie w punkcie odpowiadającym panującej na rynku cenie. Załamanie to wynika z różnych reakcji konkurencji na zmianę ceny przez jedną firmę. Gdy oligopolista podwyższy cenę inni tego nie zrobią, więc krzywa popytu przy p>pE będzie bardziej elastyczna (spadnie popyt i zysk)- krzywa dE. Gdy oligopolista obniży cenę pozostali też tak zrobią i krzywa popytu przy p<pE będzie mniej elastyczna (spadek utargu i zysków, ale mniejszy niż przy podwyżce)- krzywa ED. Ze względu na konkurencję oligopolista nie zwiększy swej sprzedaży o istotną ilość obniżając lub podwyższając cenę. Dlatego też skłonny jest do utrzymywania ceny na jednym poziomie. Cena pE pozostaje stabilna. Oligopol nie może sobie zmieniać ceny jak chce, bo straci klientów- dlatego oligopoliści nie walczą ze sobą cenowo, ale w inny sposób- za pomocą reklamy, różnicowania towarów.
Na stabilność ceny pE wpływa ponadto nieciągłość krzywej MR na odcinku FG dla produkcji qE, która wiąże się z załamaniem krzywej popytu. Fragment dF odpowiada kawałkowi dE, zaś fragment GK odpowiada ED. O ile MC przecina MR na odcinku FG warunek równowagi maksymalizacji zysku (MC=MR) jest spełniony. Zmiana wielkości produkcji qE, w którąkolwiek stronę (przy przyjętych założeniach) spowoduje spadek zysków. Warto zauważyć, że małe przesunięcia krzywej MC nie mają wpływu na pkt.równowagi. Jest to prawdziwe dopóki MC1, MC2, MC3 przechodzą przez nieciągłość (FG) na krzywej MR. Podobnie małe przesunięcie krzywej popytu (pod warunkiem, że załamanie pozostanie na poziomie ceny pE) nie będą miały wpływu na zmianę pkt.równowagi. Te trzy czynniki (załamanie krzywej popytu, małe przesunięcie krzywej MC i krzywej popytu- nie wpływają na zmianę pkt.równowagi) wyjaśniają tendencję oligopolu do zachowania sztywności cen. Model Sweezy'ego nie pokazuje procesu dochodzenia do ceny pE (przyjmuje ją za daną), dlatego jest niekompletny.
25.Firma dominująca i model jej działania - przywództwo cenowe.
Oligopol- jest to struktura rynkowa, w której występuje niewiele firm o dużej sile rynkowe; nie tak dużej jak monopol, a nie będących także cenobiorcami.
Założenia modelu oligopolu: a)niewiele firm mających dużą siłę rynkową b)nie są one cenobiorcami(dosk.kon.) ani nie mogą uważać krzywej popytu za własną (monopol) c)wejście na rynek nie jest ani łatwe, ani w pełni blokowane d)ceny zmieniają się rzadziej (reagują tylko na duże i trwałe zmiany popytu i kosztów)= są stabilne f) max. Zysków
Przywództwo cenowe- w niektórych przemysłach oligopolistycznych jedna firma może odgrywać rolę cenowego przywódcy. Taki przywódca inicjuje zmiany cen, a pozostałe firmy podążają za nim.
1)Model dominującej ceny- najbardziej typową formą przywództwa cenowego jest model dominującej firmy- na rynku występuje jedna duże firma i kilka małych. Dominująca firma ma znaczny udział w produkcji przemysłu i to ona ustala cenę, a pozostałe firmy które produkują w stosunku do całej produkcji przemysłu nieznaczne ilości, są cenobiorcami.
Warunek równowagi: MCD=MRD
Uzasadnienie: sumaMC- zsumowane koszty krańcowe firm bez dominującej - cena jest dla tych firm parametrem, zatem krzywa ta jest jednocześnie zagregowaną podażą (jak w konkurencji doskonałej) MCD- krańcowy koszt firmy dominującej MRD- krańcowy utarg firmy dominującej Na rynku istnieje ogólna krzywa popytu na dane dobro DD. Krzywa dd to krzywa popytu firmy dominującej. Wyznaczana jest poprzez odjęcie od ogólnego popytu ilości, jaką po każdej cenie chciałyby sprzedać inne firmy. Np.: przy cenie pD firmy sprzedawałyby qN, odejmując qN od qM otrzymujemy qD, co odpowiada punktowi A na krzywej dd- itd. Dla każdej ceny. Przy cenie p1 krzywa podaży pozostałych firm zrównuję się z krzywą popytu rynkowego - stąd firma dominująca nie sprzeda nic i tam zaczyna się jej krzywa popytu dd. Proces działa następująco: 1)firma dominująca wprowadza swoją krzywą popytu dd 2)I znajduje swój punkt równowagi E: MRD=MCD, otrzymujemy qD i pD. 3)pozostałe firmy na swojej krzywej podaży znajdują ilość, jaką chciałyby dostarczać na rynek: jest to qN. 4)I wszystko się zgadza bowiem: qN+qD=qM.
Dana cena nie musi być najkorzystniejsza dla wszystkich (bo nie musi być to punkt równowagi dla wszystkich). W danej sytuacji rynkowej jest ona jednak zadowalająca dla wszystkich.
2)przywództwo efektywnej firmy
nie musi być to największa firma, może być to firma o najniższych kosztach, dla uproszczenia analizuje się model duopolu wytwarzającego jednorodny produkt.
Warunek równowagi: MR1=MC1
Uzasadnienie: DD- popyt rynkowy DF- krzywe popytu obu firm (przyjęte dla uproszczenia) MRF- krzywa utargu krańcowego obu firm MCH- krańcowy koszt firmy o wysokich kosztach MCL- krańcowy koszt firmy o niskich kosztach
Firma o wyższych kosztach krańcowych chce produkować ilość qH po cenie pH, ale musi przyjąć ustaloną przez firmę o niższych kosztach cenę pL i ilość qL. Jeśli przeciętny koszt AC firmy o wyższych kosztach krańcowych leży poniżej pL to zostaje ona w przemyśle. Jeśli leży powyżej to wypada ona z przemysłu, a firma o niższych kosztach zostaje monopolistą i ustala nową cenę.
3)Barometryczne przywództwo- jest to sytuacja, w której jedna z firm, mająca najlepsze wyczucie sytuacji rynkowej i życzeń większości firm, pierwsza ogłasza zmianę ceny.
26.Kartel i sposób jego działania - ujęcie modelowe.
Kartel- jest porozumieniem przedsiębiorstw oligopolistycznych określonej gałęzi, dotyczącym: warunków sprzedaży, podziału rynku zbytu, globalnych rozmiarów produkcji, oraz kwot produkcji (czyli wielkości produkcji poszczególnych firm kartelu), wyznaczanie cen, podział zysków itp.
Nie jest jednak konieczne, aby umowa zawierała wszystkie z wymienionych elementów. Kartel z reguły dąży do osiągnięcia stanu, gdy suma korzyści jego członków jest równa tym, które może osiągnąć dana gałąź jako całość. Oznacza to ustalenie cen i produkcji na poziomie właściwym monopolowi.
Warunek równowagi: MCE=LMC
Uzasadnienie: sytuację firmy przed wprowadzeniem kartelu charakteryzuje krzywa popytu na jego wyroby dd(=AR1) oraz krzywe długookresowych kosztów krańcowych LMC i przeciętnych LAC, oraz krzywa utargów krańcowych MR1. Osiąga stan równowagi w punkcie E, gdzie LMC=MR1, cena wynosi pE, a wielkość produkcji qE. Zysk ekonomiczny przedsiębiorstwa jest zerowy. Po porozumieniu się i wprowadzeniu jednakowej ceny pE na wyroby danej gałęzi, utarg krańcowy przedsiębiorstwa MR2 równy jest utargowi przeciętnemu AR2. Punkt przecięcia krzywej utargu krańcowego MR2 z krzywą kosztu krańcowego LMC (punkt A) wyznacza wielkość produkcji q2. Gdyby wszystkie przedsiębiorstwa kartelu chciały osiągnąć maksymalny zysk stosując zasadę MR=LMC, wzrost produkcji danej gałęzi byłby zbyt duży. Kartel, zatem wyznaczając jednolitą ceną wyrobu pE musi dokonać rozdziału ogólnej wielkości produkcji tej gałęzi między poszczególne przedsiębiorstwa tak, aby zyski gałęzi jako całości były max. Jednym ze sposobów jest ustalenie kwot produkcji dla poszczególnych firm poprzez przyjmowanie przeciętnego dla kartelu poziomu kosztów krańcowych MCE, czyli poziomu dla którego cena pE max zyski gałęzi jako całości. Jeśli poziom ten jest równy MCE, to kwota produkcji dla rozważanego przedsiębiorstwa wynosi q1 (MCE=LMC) i jest większa od qE. Zysk ekonomiczny przedsiębiorstwa jest równy zakreskowanemu polu. Jeśli rozpatrywane przedsiębiorstwo było by mniej efektywne, jego krańcowe koszty byłyby wyższe niż przeciętne w danej gałęzi, przy zrównaniu LMC z MCE otrzymałoby kwotę produkcji mniejszą niż qE. Jego zysk ekonomiczny będzie większy od zera, jeśli tylko jego kwota produkcji będzie większa od kwoty, dla której LAC=pE (punkt B). Gdy pC>pE dla wszystkich przedsiębiorstw danej gałęzi, to żadne z nich nie straci, wchodząc w skład kartelu. Gdy pC<pE dla niektórych przedsiębiorstw zostaną one wyeliminowane z rynku lub umowa kartelowa musiałaby określić też transfer zysków.
27.Popyt firmy na czynniki produkcji i optimum jego zakupu.
Czynniki produkcji- są to usługi zasobów, a nie same zasoby jako takie. Grupy czynników produkcji: praca, kapitał, ziemia. Popyt na każdy czynnik produkcji zależy od popytu na dobro, które z tego czynnika jest wytwarzane- zatem popyt na czynniki produkcji jest pochodny (wyprowadzany) z popytu na dobra finalne. Krzywa popytu na czynniki pokazuje jak będzie zmieniała się żądana ilość czynnika przy zmianie jego ceny - ceteris paribus. Optimum zakupu następuje wtedy, gdy firma angażuje takie ilości nakładów poszczególnych czynników aby max zysk.
Warunek optimum: PF=MVPF- dla konkurencji doskonałej pF=MRPF- dla pozostałych rynków
MRPF(utarg z krańcowego produktu)- suma uzyskiwana z przemnożenia krańcowego produktu czynnika przez utarg krańcowy (MRxMPF). Termin stosowany przy niedoskonałej konkurencji, gdzie MR<P.
Dla konkurencji doskonałej gdzie MR=P stosuje się MVPF (wartość krańcowego produktu wytwarzanego przez dodatkową jednostkę czynnika) MVPF=PxMPP
Uzasadnienie: wychodzimy od optimum produkcji: MC=MR, ale MC=PF/MPF stąd otrzymujemy ,że optimum produkcji jest gdy MR=PF/MPF => PF=MRxMPF I MRPF=MRxMPF. Więc optimum zakupu czynnika produkcji jest PF=MRPF. Gdy MRPF>PF (MVPF>PF) opłaca się kupować dodatkowe jednostki czynnika, gdyż zwiększa to zysk. Jeżeli PF>MRPF (MVPF<PF) zakup dodatkowej jednostki czynnika zmniejsza zysk, a więc należy ograniczyć ten zakup.
Stąd najkorzystniejsza sytuacja, gdy PF=MRPF (PF=MVPF).
Krótkookresowa krzywą popytu firmy na dany czynnik na doskonale konkurencyjnym rynku (MVPF) otrzymujemy z krzywej MPF. Jako, że MVPF=PxMPF, wystarczy tylko przemnożyć ilości przedstawione przez krzywą MPF, przez stałą cenę wytwarzanego dobra, czyli P=AR i tak uzyskuje się krzywą MVPF.
Długi okres- wszytskie czynniki produkcji zmienne. A- punkt wyjściowy PF0 maleje do PF1 co powoduje zwiększenie zakupów czynnika do qS. Zakłóca to równowagę MP1/P1=MP2/P2 i skłania do zastosowania większej ilości czynnika 2. To powoduje wzrost produktywności czynnika 1 i przesuwa się z MVP0 do MVP1 (B).
28.Dochody /płatności/ transferowe i renta ekonomiczna.
Dochód (płatność) transferowa- suma, którą czynnik musi zarobić (otrzymywać) w danym zastosowaniu, aby zapobiec przeniesieniu go (transferowi) do innego zastosowania. Renta ekonomiczna- każda nadwyżka, którą czynnik zarabia ponad sumę płatności transferowej.
E- punkt równowagi na rynku czynnika produkcji, w którym spełniony jest warunek: qS=qD
Opis: rynek czynników produkcji jest rządzony przez prawa popytu i podaży. Rozpatrując sytuację czynników zajmuje się trzema odrębnymi przypadkami. 1)Podaż=S1 jest to najczęściej spotykana sytuacja. Zarobki czynnika produkcji składają się z płatności transferowych (obszar zakreskowany) i renty ekonomicznej (obszar zakropkowanej). W tym przypadku wzrost ceny spełnia funkcję alokacyjną - ściąga więcej jednostek czynnika do danego zastosowania. Ten sam jednak wzrost ceny dostarcza dodatkową rentę ekonomiczną wszystkim jednostkom czynnika już zatrudnionym w danym zastosowaniu. 2)Podaż= S2 (doskonale elastyczna) w tym przypadku cała płacona cena jest płatnością transferową. Za cenę mniejszą od p0 nie uda się pozyskać i zatrudnić w danej działalności ani jednej jednostki czynnika. 3)Podaż =S3 (doskonale nieelastyczna) w takiej sytuacji cała cena jest rentą ekonomiczną. Ilość q0 czynnika pozostanie w danym zatrudnieniu, nawet przy cenie równej zero.
29.Monopson na rynku czynnika produkcji - optimum zakupu.
Monopsom to sytuacja, w której na rynku czynników występuje jeden nabywca danego czynnika produkcji (na rynku dóbr- dobra). Nabywcy monopsonistyczni posiadają siłę rynkową i mogą wpływać na cenę kupowanego dobra. Max zyski firma angażuje takie ilości nakładów poszczególnych czynników, aby krańcowy produkt każdego nakładu - pomnożony przez krańcowy utarg z jego sprzedaży - równał się jego cenie.
Warunek równowagi: MRPF=MEF=MB
Analiza: sprzedający dąży do max zysku i osiąga to, gdy krańcowy koszt będzie równy krańcowemu utargowi MC=MR. Kupujący dąży natomiast do max swojej korzyści netto NB równej całkowitej wartości uzyskiwanej ze sprzedaży produktu pomniejszonej o całkowity wydatek. NB=TV-TE optimum jest więc osiągane, gdy MRPF=MEF- czyli utarg z krańcowego produktu jest równy krańcowemu kosztowi monopsonisty na zakup czynnika produkcji. Gdy MRPF>MEF uzyskiwana z zakupu dodatkowej jednostki czynnika wartość sprzedaży produktu jest większa od dodatkowego wydatku, więc opłaca się kupować dalsze jednostki, bo zwiększają one korzyści netto. Gdy MRPF<MEF sytuacja jest odwrotna (korzyść netto maleje). Najkorzystniejszą wielkość zakupu i cenę wyznacza więc punkt zrównania obu wielkości EM. Po tej cenie pM dostawcy zgodnie z krzywą podaży SF są skłonni dostarczać ilość qM. Porównanie z sytuacją na konkurencyjnym rynku: wydatki monopsonisty na zakup czynnika produkcji rosną szybciej od SF ponieważ kupując większą ilość, po wyższej cenie, płaci on wyższą cenę za ilość. Stąd krańcowy koszt MCF rośnie szybciej od przeciętnego AE=SF. Na konkurencyjnym rynku, gdzie ME=S=AE, równowaga ustaliłaby się w punkcie EK przy cenie pK i ilości qK. Stąd wniosek, że monopsonista kupuje mniej i po niższej cenie. TE(całkowity wydatek)=qPxpP AE(przeciętny wydatek)=TE/QP ME(krańcowy wydatek)=delTE/delQP te trzy to odpowiedniki TR,MR,AR po stronie kupującego. Kupujący osiąga max gdy MB=ME MB- krańcowa korzyść TV- wartość całkowita MRP- utarg z krańcowego produktu
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl