1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Jod

Wzór chemiczny: J₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Nazwa chemiczna produktu:

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
jod	100	7553-56-2	231-442-4	Xn	20/21

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna. Utleniacz.

Zagrożenie toksykologiczne: Jod działa żrąco i trująco w stosunku do skóry, ust, gardła i płuc. Wdychanie par jodu może być przyczyną obrzęku płuc.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Substancja praktycznie nierozpuszczalna w wodzie. W wodach działa szkodliwie.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego jodem środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem. Ratujący muszą zadbać również o własne bezpieczeństwo.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Wyprowadzić poszkodowaną osobę na świeże powietrze.
2.	Należy podać tlen z 5% dodatkiem ditlenku węgla i zastosować sztuczne oddychanie. Poszkodowanej osobie podawać środki pobudzające ośrodek oddechowy. Stosowanie adrenaliny nie jest wskazane. Utrzymywać drożność dróg oddechowych. Okryć kocem. Zapewnić spokój i ciepło. Zapewnić pomoc lekarską.

Zatrucie doustne:
1.	Przy zatruciach doustnych natychmiast podać do wypicia roztrzepane białka z 2-3 kurzych jaj z jak najmniejszą ilością wody lub mleka. Nie prowokować wymiotów - występuje groźba perforacji organów wewnętrznych. Nie podawać wody celem zobojętnienia.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Oczy nos i usta przemywać roztworem sody. Podrażnione spojówki przemywać bieżącą wodą przez 10 minut. Podrażnioną skórę opatrzyć gazą zwilżoną 5% lub 1% roztworem octanu glinu albo papką ze skrobi lub mąki.
2.	W razie potrzeby zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Substancja niepalna. Pojemniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury bezzwłocznie usunąć poza obszar zagrożenia. Nagrzane pojemniki pękają, potęgując zagrożenie. Pod działaniem wysokich temperatur wydzielają się toksyczne gazy, pary, dymy i aerozole.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów:	Stosować środki w zależności od natury i rozmiaru pożaru.
Zalecenia szczegółowe:	Uwaga: W ogniu wydzielają się z jodu toksyczne gazy, pary i dymy.
Sprzęt ochronny strażaków:	Aparaty izolujące drogi oddechowe. Niezależne aparaty oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości jodu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym jodem. Stosować ubrania ochronne z tkanin odpornych na działanie czynników żrących, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed rozpuszczalnikami organicznymi. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), odciąć dopływ z instalacji. Stosować środki mechaniczne, szczelne pojemniki, sorbenty pochodzenia organicznego i nieorganicznego.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej lub termicznej - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z jodem, unikać wdychania pyłów, par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów szkodliwych wyposażonym w instalację wentylacyjną, na twardym podłożu. Unikać kontaktów z palnymi i redukującymi substancjami np. glinem tlenkiem glinu, magnezem, cyrkonem, bezwodnikami (octowym, maleinowym, ftalowym i in.). Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać jod, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy jod odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne:

Stosowanie się do rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska). Wszelkie manipulacje wykonywać pod czynnym dygestorium. Odpadki umieszczać w oddzielnym, oznakowanym, szczelnym pojemniku.

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrami par i cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa odpornego na działanie czynników żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie odpornej na działanie czynników żrących.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z jodem. Nie wdychać pyłów, par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozsypy i rozlewy roztworów. Przed ich zebraniem przysypywać materiałem chłonnym.

Najwyższe dopuszczalne stężenie jodu w środowisku pracy (NDS):

Składnik	NDS (mg/m^3))	NDSCh (mg/m^3)
jod	1	nie ustalono

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu jodu na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej.

PN-89/Z-04008.07

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

PN-84/Z-04008.02

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Wytyczne ogólne pobierania próbek powietrza atmosferycznego (imisja).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 253,81 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych jod jest ciałem stałym, krystalicznym, tworzącym błyszczące, szaro-fioletowe kryształy w układzie rombowym. Niemetal.
9.3	Temperatura topnienia: 113,5oC
9.4	Temperatura wrzenia: 184,5oC
9.5	Gęstość (20oC): 4,932 g/cm^3
9.6	Gęstość usypowa: ok. 2100 kg/m^3
9.7	Gęstość par względem powietrza: 8,77
9.8	Prężność par: w 20oC 0,28 mbar
9.9	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Rozpuszczalność jodu w wodzie jest minimalna - 0,3 g/l w 20oC. Jod dobrze rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych - tetrachlorku węgla, chloroformie, disiarczku węgla. Roztwory przybierają barwę fioletową. Jod tworzy kompleksy z alkoholem etylowym i acetonem o barwie brązowej.
9.10	Zagrożenie wód: Małe
9.11	Inne: Jod jest to pierwiastek chemiczny należący do grupy 17 (VII głównej - fluorowce) układu okresowego. Masa atomowa jodu wynosi 126,904 g. We wszystkich stanach skupienia występuje w cząsteczce dwuatomowej. Zawartość jodu w skorupie ziemskiej wynosi 7.10^-6%. Występuje w popiele niektórych wodorostów morskich w postaci jodków oraz w postaci jodanów, które towarzyszą saletrze chilijskiej. Jod jest pierwiastkiem niepalnym, ale wzmaga palenie innych substancji. Jod tworzy kwasy tlenowe: jodowy(I) HJO, jodowy(V) HJO3, jodowy(VII) (metajodowy) HJO4, ortojodowy(VII) (nadjodowy)H5JO6. Z metalami tworzy jodki. Jod otrzymywany jest przez działanie chlorem na jodki lub przez redukcję jodanu sodu. Stosowany jest jako środek odkażający - np. w postaci jodyny, a także do wyrobu leków do leczenia tarczycy i antysklerotycznych. Jodki mają zastosowanie w fotografii, farmakologii, przemyśle poligraficznym, w badaniach laboratoryjnych, jako środki dezynfekcyjne.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	Jod jest pierwiastkiem aktywnym chemicznie - mniej jednak aniżeli inne fluorowce. Silny utleniacz. Reaguje z palnymi i redukującymi substancjami (siarką, proszkami metali). Istnieje ryzyko pożaru i wybuchu w kontakcie z amoniakiem.
Właściwości korozyjne:	Jod działa korodująco.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Informacja ogólna: Jod działa żrąco i trująco na skórę, usta, gardło i płuca. Wdychanie par jodu może być przyczyną obrzęku płuc. Przedłużające się narażenie na opary może bardzo niekorzystnie oddziaływać na płuca.

Dane toksykologiczne:

LD_{50(doustnie, szczur)} = 14000 mg/kg

LC_{LO (inhalacyjnie, szczur)} = 800 mg/m³/1godz.

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie par i aerozoli: Niskie stężenie powoduje skrócenie oddechu, kaszel, ból w klatce piersiowej i bó1 głowy. Może rozwinąć się zapalenie płuc. Wysokie stężenie może wywołać ostre skrócenie oddechu z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Poszkodowana osoba często odczuwa nudności, ból nadbrzusza i wymiotuje. Możliwa jest utrata przytomności.

Kontakt ze skórą: Wystąpi ostre zaczerwienienie i podrażnienie. Może rozwinąć się rumień skóry z małymi septycznymi pęcherzami i wrzodami. Może powstać chemiczne poparzenie. Jod wchłania się przez nieuszkodzoną skórę, wywołując oznaki takie jak po wdychaniu.

Kontakt z oczami: Wystąpi ostre zaczerwienienie, podrażnienie i łzawienie. Może powstać ciężkie, głębokie, chemiczne poparzenie.

Spożycie: Wystąpią nudności, wymioty, ból głowy i ból nadbrzusza. W wymiocinach może pojawić się krew. W ciężkich przypadkach zapaść i krwotoczne zapalenie nerek (ze skąpomoczem lub bezmoczem).

Efekty narażenia przewlekłego lub powtarzalnego: Powtarzalny lub przedłużony kontakt ze skórą wywołuje zapalenia skóry lub zmiany uczuleniowe. Powtarzane lub przedłużone narażenie na pary noże oddziaływać na płuca.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe (związki jodu):

Plankton zwierzęcy: Jodek sodowy w ilości 3,3 mg/dm³ był szkodliwy dla Daphnia magna po 48 h działania.

Niższe organizmy: Bez widocznych szkód bakterie (Escherichia coli) i glony (Scenedesmus) znoszą stężenia do 100 mg/dm³. Dla Paramaecium caudatum próg krytyczny jodku sodowego wynosi 1000 mg/dm³.

Stopień zagrożenia wód: skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

w rodzaju 06 13 99 - inne nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Klasyfikacja, oznaczenia informacyjne i ostrzegawcze dla jodu:

14.1	Numer ONZ:	1759
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	8
14.3	Grupa pakowania:	III
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	80
14.5	Numer indeksowy (EC):	053-001-00-3
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	20/21
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-23-25
14.8	Nalepka ostrzegawcze wg ADR/RID Nr 8:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998, „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84) ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Aktualnymi ustawami i rozporządzeniami odnoszącymi się do wymaganych treści, które powinny być zawarte w karcie.

Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi? jodu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony wytwórcy i dystrybutora jodu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

Kartę opracowano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-852 Gdańsk ul. Dyrekcyjna 6 tel./fax: [phone], [e-mail]. Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja szkodliwa.”
Symbole zagrożenia
R 20/21	Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 23	Nie wdychać pyłu/dymu/pary.
S 25	Unikać zanieczyszczenia oczu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Jod
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.
Symbol ostrzegawczy na środkach transportu
80	Materiał trujący i żrący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-III		Materiał żrący - mniej niebezpieczny.
Numer ONZ: 1759		Jod.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie: I Data wydania: 10.12.02 Strona/stron 5/7
Nazwa:	JOD

Jod

---