Norma społeczna- wyznacznik postępowania i ludzkich zachowań Prawo w ujęciu przedmiotowym- to zbiór ogólnych, uporządkowanych norm zachowania lub preferowanych przez społeczeństwo, zagrożonych różnymi sankcjami w razie ich naruszenia. Norma prawna- norma narzucona przez władzę państwową i i zagwarantowana przymusem państwowym Przepis prawny- redakcyjna jednostka aktu prawnego Każda norma prawna określa: adresata, okoliczności, wzór zachowania Funkcje i zadania prawa - funkcja regulacji życia społecznego- utrwalenie ładu społecznego - funkcja wychowawcza- kształtowanie pozytywnych zachowań - funkcja dystrybucyjna- rozdział dóbr społecznych - funkcja represyjna- wymierzanie kar za przestępstwa - funkcja kulturotwórcza- utrzymanie ciągłości historycznej narodu i państwa Prawo naturalne- zbiór norm, które obowiązują całe społeczeństwo i władzę państwową bez względu na to, czy są one przez tę władzę ustanowione i wyznawane Gałęzie prawa: - prawo konstytucyjne- przepisy dotyczące politycznej i społeczno- gospodarczej organizacji państwa - prawo administracyjne- normy regulujące działalność administracji państwowej - prawo cywilne- przepisy regulujące stosunki osobowe i majątkowe jednostki - prawo rodzinne i opiekuńcze- przepisy normujące stosunki majątkowe i niemajątkowe rodziny - prawo karne- przepisy zawierające zakazy lub nakazy, których naruszenie lub niespełnienie zagrożone jest karą - prawo finansowe- normy regulujące tworzenie i wydawanie publicznych finansów - prawo pracy- przepisy dotyczące umowy o pracę, bezpieczeństwa i higieny pracy - prawo międzynarodowe prywatne- normy wskazujące, który system prawny ma być stosowany w danej sprawie - prawo międzynarodowe publiczne- normy regulujące stosunki międzynarodowe - prawo europejskie- porządek prawny obowiązujący w państwach członkowskich Unii Europejskiej - Prawo kościelne- przepisy obowiązujące członków Kościoła lub grupy wyznaniowej - prawo kanoniczne- prawo kościoła katolickiego - prawo zwyczajowe- napisane normy prawne uznane za obowiązujące Hierarchia aktów prawnych -Konstytucja- ustawa zasadnicza, uchwalana przez zgromadzenie narodowe. Określa kształt ustroju politycznego i społecznego, system ekonomiczny państwa, strukturę itp. - Ustawa- w hierarchii prawa stoi bezpośrednio za konstytucją. Uchwalona Może być wyłącznie przez parlament w określonym trybie - Akty prawne o mocy równej ustawie- akty o mocy równej ustawie uchwalane przez organ inny niż parlament -Ratyfikowane umowy międzynarodowe - akty wykonawcze- akt prawny wydawany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania - akty wewnętrzne- akty prawne o ograniczonym zasięgu skierowane do jednostek administracyjnych - prawo miejscowe- ogół przepisów o ograniczonym zasięgu terytorialnym Rozporządzenie z mocą ustawy - to akt normatywny o mocy równej ustawie i może on zmienić inno ustawę lub ją uchylić. Wydawany jest wyłącznie w czasie stanu wojennego. Rozporządzenie może się odnieść do zasad działania organów państwowych lub praw i wolności człowieka. Rozporządzenie wydaje prezydent na wniosek rady ministrów w czasie gdy nie może sie zebrać sejm. Ratyfikacja- zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego organ państwowy Vacatio legis- to okres między ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie (14 dni). Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i przygotowaniem odpowiednich organów do jego realizacji Praworządność- panowanie prawa w życiu publicznym Jurysdykcja- uprawnienie organu państwa do rozstrzygania spornych spraw
Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych Dz.U.R.P.MP publikowany jest przez prezesa rady ministrów , ogłasza się w nim: zarządzenia prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy, uchwały rady ministrów i zarządzenia premiera na podstawie ustawy, uchwały zgromadzenia narodowego, niektóre uchwały sejmu i senatu.
Prawa człowieka- zespół praw przysługujących człowiekowi bezwzględnie Prawa te są: -przyrodzone- człowiek nabywa je przez urodzenie się, a niektóre ma nawet przed urodzeniem -powszechne- przysługują bez wyjątku każdej osobie -niezbywalne- nie można się ich zrzec -nienaruszalne- nie można człowieka pozbawić tych praw. Pierwsza Generacja-(prawa indywidualne)-np. prawo do życia .wolności wypowiedzi Druga generacja (prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne).np. prawo do pracy i wynagrodzenia, prawo do nauki Trzecia generacja-(Prawa kolektywne odnoszące się do jakości życia).np. prawo do pokoju, prawo do rozwoju. do demokracji Prawa obywatelskie i polityczne: - prawo do życia - Najbardziej fundamentalne z praw przysługującym jednostce. Zakazuje umyślnego pozbawiania życia z wyjątkiem kary śmierci - Wolność od tortur - Obowiązuje również w prawie wojennym. Stosowanie tortur j est traktowane jako zbrodnia wojenna. Prawo to obejmuje również zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody. - Wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej - Jest to prawo absolutne i niepodlegające zawieszaniu. Międzynarodowe dokumenty nie uznają za pracę przymusową pracy wykonywane przez osoby pozbawione wolności i żołnierzy odbywających służbę wojskową - Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego - Obejmuje między innymi zakaz arbitralnego pozbawiania wolności. Określa również normy traktowania więźniów - Prawo do prywatności - dotyczy poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i korespondencji. W sytuacjach szczególnych (np. stan wyjątkowy, wojna) może zostać zawieszone - Prawo do słusznego (sprawiedliwego procesu) - Obejmuje m.in. prawo do słusznego i publicznego procesu, do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym czasie, do niezawisłego i bezstronnego sądu. - Wolność myśli, sumienia, religii i przekonań - jedna z podstawowych gwarancji funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego. Związane jest z tolerancją oraz zakazem dyskryminacji w dziedzinie religii i przekonań. - Wolność zrzeszania się - Prawo to jest gwarancją niezbędnego dla demokracji pluralizmu przejawiającego się w wielkiej różnorodności organizacji społecznych, politycznych i zawodowych. Prawo to może podlegać ograniczeniom ( np. zakaz przynależności sędziów i żołnierzy zawodowych do partii politycznych) - Prawo do własności - Jedno z najważniejszych praw gwarantujących funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Podlega pewnym ograniczeniom. Prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne: - Prawo do pracy - Obejmuje również uprawnienia do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz do „godziwej płacy rodzinnej”, która zapewni pracownikowi i jego rodzinie odpowiedni poziom życia - Prawa rodziny - Obejmują m.in. prawo rodziny do ochrony i pomocy, prawo matki do szczególnej ochrony przed urodzeniem dziecka i po urodzeniu, prawa dzieci i młodzieży. - Prawo do godnego poziomu życia - Obejmuje m.in. prawo do wyżywienia, ubrania i mieszkania oraz prawo do stałego polepszania warunków bytowych - Prawo do zdrowia - Obejmuje prawo do korzystania z możliwie najlepszego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. Nakłada obowiązek dbałości o zdrowie własne i innych - Prawo do nauki - Ma za zadanie sprzyjać pełnemu rozwojowi osobowości człowieka, nakłada również obowiązek kształcenia na poziomie podstawowym - Prawa kulturalne - Obejmują prawo do korzystania z dorobku cywilizacyjnego i prawo do wolności prowadzenia badań naukowych. Dotyczą też ochrony własności kulturalnej i dóbr kultury Instytucje państwowe. -Sądy powszechne- rozpatrują sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego oraz prawa pracy -Naczelny Sąd Administracyjny- rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne -Trybunał Konstytucyjny- sprawdzanie zgodności ustaw z konstytucją. -Rzecznik Praw Obywatelskich(RPO)- bada działalność organów administracji państwowej i samorządowej oraz różnych instytucji organizacji pod katem zgodności z prawami i wolnościami obywatelskimi. Organizacje pozarządowe w Polsce -Komitet Obrony Robotników (KOR)- występowanie w obronie prawa do pracy, strajku swobodnego wyrażania swoich poglądów. -Komitet Samoobrony Społecznej KOR-postulowanie zniesienia represji politycznych, wyznaniowych, rasowych. -Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela- żądanie zakończenia walki z kościołem i umożliwienie dostępu do mass mediów -Komitet Helsiński-sporządzanie raportów o prawach człowieka w Polsce ,prawie pracy i sadownictwie. - polski czerwony krzyż- udzielanie pomocy potrzebującym i ofiarom klęsk żywiołowych, poszukiwanie ofiar wojen, szerzenie oświaty zdrowotnej System międzyrządowy - Organizacja Narodów zjednoczonych- przyjmowanie skarg i przekazywanie ich do komisji praw człowieka - Komitet Praw człowieka- pośredniczenie w polubownym załatwianiu sporów - europejski system ochrony praw człowieka- umożliwienie składania skarg do trybunału w Sztrasburgu osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym -Rada Gospodarczo - Społeczna (ECOSOC), do której zadań należy: -opracowanie traktatów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, -badanie przestrzegania zasad Powszechnej deklaracji praw człowieka, -analiza sprawozdań państw dotycząca ochrony praw człowieka, -kontroluje wykonanie Paktu praw obywatelskich i politycznych, System pozarządowy -Non- governmental organizations(NGOs)- uzupełnianie i wspieranie działalności organizacji międzypaństwowych. -Międzynarodowy Czerwony krzyż (1864)- udzielanie pomocy humanitarnej w czasie pokoju i konfliktów zbrojnych -Komitet Helsiński USA- śledzenie wydarzeń w państwach Europy Wschodniej - Amnesty International (AI)-1861 występowanie w obronie więźniów politycznych, przeciwko karze śmierci i torturom. Dopuszczalności skarg:- imienne złożenie skargi, wyczerpanie wszystkich środków krajowych, skarga musi dotyczyć praw zawartych w Konwencji lub jej protokółów. Warunki złożenia petycji: -wyczerpanie wszystkich dostępnych krajowych środków -opatrzenie skargi imieniem i nazwiskiem -wykazanie, ze zawarte w Paktach prawa faktycznie zostały naruszone
|
Norma społeczna- wyznacznik postępowania i ludzkich zachowań Prawo w ujęciu przedmiotowym- to zbiór ogólnych, uporządkowanych norm zachowania lub preferowanych przez społeczeństwo, zagrożonych różnymi sankcjami w razie ich naruszenia. Norma prawna- norma narzucona przez władzę państwową i i zagwarantowana przymusem państwowym Przepis prawny- redakcyjna jednostka aktu prawnego Każda norma prawna określa: adresata, okoliczności, wzór zachowania Funkcje i zadania prawa - funkcja regulacji życia społecznego- utrwalenie ładu społecznego - funkcja wychowawcza- kształtowanie pozytywnych zachowań - funkcja dystrybucyjna- rozdział dóbr społecznych - funkcja represyjna- wymierzanie kar za przestępstwa - funkcja kulturotwórcza- utrzymanie ciągłości historycznej narodu i państwa Prawo naturalne- zbiór norm, które obowiązują całe społeczeństwo i władzę państwową bez względu na to, czy są one przez tę władzę ustanowione i wyznawane Gałęzie prawa: - prawo konstytucyjne- przepisy dotyczące politycznej i społeczno- gospodarczej organizacji państwa - prawo administracyjne- normy regulujące działalność administracji państwowej - prawo cywilne- przepisy regulujące stosunki osobowe i majątkowe jednostki - prawo rodzinne i opiekuńcze- przepisy normujące stosunki majątkowe i niemajątkowe rodziny - prawo karne- przepisy zawierające zakazy lub nakazy, których naruszenie lub niespełnienie zagrożone jest karą - prawo finansowe- normy regulujące tworzenie i wydawanie publicznych finansów - prawo pracy- przepisy dotyczące umowy o pracę, bezpieczeństwa i higieny pracy - prawo międzynarodowe prywatne- normy wskazujące, który system prawny ma być stosowany w danej sprawie - prawo międzynarodowe publiczne- normy regulujące stosunki międzynarodowe - prawo europejskie- porządek prawny obowiązujący w państwach członkowskich Unii Europejskiej - Prawo kościelne- przepisy obowiązujące członków Kościoła lub grupy wyznaniowej - prawo kanoniczne- prawo kościoła katolickiego - prawo zwyczajowe- napisane normy prawne uznane za obowiązujące Hierarchia aktów prawnych -Konstytucja- ustawa zasadnicza, uchwalana przez zgromadzenie narodowe. Określa kształt ustroju politycznego i społecznego, system ekonomiczny państwa, strukturę itp. - Ustawa- w hierarchii prawa stoi bezpośrednio za konstytucją. Uchwalona Może być wyłącznie przez parlament w określonym trybie - Akty prawne o mocy równej ustawie- akty o mocy równej ustawie uchwalane przez organ inny niż parlament -Ratyfikowane umowy międzynarodowe - akty wykonawcze- akt prawny wydawany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania - akty wewnętrzne- akty prawne o ograniczonym zasięgu skierowane do jednostek administracyjnych - prawo miejscowe- ogół przepisów o ograniczonym zasięgu terytorialnym Rozporządzenie z mocą ustawy - to akt normatywny o mocy równej ustawie i może on zmienić inno ustawę lub ją uchylić. Wydawany jest wyłącznie w czasie stanu wojennego. Rozporządzenie może się odnieść do zasad działania organów państwowych lub praw i wolności człowieka. Rozporządzenie wydaje prezydent na wniosek rady ministrów w czasie gdy nie może sie zebrać sejm. Ratyfikacja- zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego organ państwowy Vacatio legis- to okres między ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie (14 dni). Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i przygotowaniem odpowiednich organów do jego realizacji Praworządność- panowanie prawa w życiu publicznym Jurysdykcja- uprawnienie organu państwa do rozstrzygania spornych spraw
Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych Dz.U.R.P.MP publikowany jest przez prezesa rady ministrów , ogłasza się w nim: zarządzenia prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy, uchwały rady ministrów i zarządzenia premiera na podstawie ustawy, uchwały zgromadzenia narodowego, niektóre uchwały sejmu i senatu.
Prawa człowieka- zespół praw przysługujących człowiekowi bezwzględnie Prawa te są: -przyrodzone- człowiek nabywa je przez urodzenie się, a niektóre ma nawet przed urodzeniem -powszechne- przysługują bez wyjątku każdej osobie -niezbywalne- nie można się ich zrzec -nienaruszalne- nie można człowieka pozbawić tych praw. Pierwsza Generacja-(prawa indywidualne)-np. prawo do życia .wolności wypowiedzi Druga generacja (prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne).np. prawo do pracy i wynagrodzenia, prawo do nauki Trzecia generacja-(Prawa kolektywne odnoszące się do jakości życia).np. prawo do pokoju, prawo do rozwoju. do demokracji Prawa obywatelskie i polityczne: - prawo do życia - Najbardziej fundamentalne z praw przysługującym jednostce. Zakazuje umyślnego pozbawiania życia z wyjątkiem kary śmierci - Wolność od tortur - Obowiązuje również w prawie wojennym. Stosowanie tortur j est traktowane jako zbrodnia wojenna. Prawo to obejmuje również zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody. - Wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej - Jest to prawo absolutne i niepodlegające zawieszaniu. Międzynarodowe dokumenty nie uznają za pracę przymusową pracy wykonywane przez osoby pozbawione wolności i żołnierzy odbywających służbę wojskową - Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego - Obejmuje między innymi zakaz arbitralnego pozbawiania wolności. Określa również normy traktowania więźniów - Prawo do prywatności - dotyczy poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i korespondencji. W sytuacjach szczególnych (np. stan wyjątkowy, wojna) może zostać zawieszone - Prawo do słusznego (sprawiedliwego procesu) - Obejmuje m.in. prawo do słusznego i publicznego procesu, do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym czasie, do niezawisłego i bezstronnego sądu. - Wolność myśli, sumienia, religii i przekonań - jedna z podstawowych gwarancji funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego. Związane jest z tolerancją oraz zakazem dyskryminacji w dziedzinie religii i przekonań. - Wolność zrzeszania się - Prawo to jest gwarancją niezbędnego dla demokracji pluralizmu przejawiającego się w wielkiej różnorodności organizacji społecznych, politycznych i zawodowych. Prawo to może podlegać ograniczeniom ( np. zakaz przynależności sędziów i żołnierzy zawodowych do partii politycznych) - Prawo do własności - Jedno z najważniejszych praw gwarantujących funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Podlega pewnym ograniczeniom. Prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne: - Prawo do pracy - Obejmuje również uprawnienia do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz do „godziwej płacy rodzinnej”, która zapewni pracownikowi i jego rodzinie odpowiedni poziom życia - Prawa rodziny - Obejmują m.in. prawo rodziny do ochrony i pomocy, prawo matki do szczególnej ochrony przed urodzeniem dziecka i po urodzeniu, prawa dzieci i młodzieży. - Prawo do godnego poziomu życia - Obejmuje m.in. prawo do wyżywienia, ubrania i mieszkania oraz prawo do stałego polepszania warunków bytowych - Prawo do zdrowia - Obejmuje prawo do korzystania z możliwie najlepszego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. Nakłada obowiązek dbałości o zdrowie własne i innych - Prawo do nauki - Ma za zadanie sprzyjać pełnemu rozwojowi osobowości człowieka, nakłada również obowiązek kształcenia na poziomie podstawowym - Prawa kulturalne - Obejmują prawo do korzystania z dorobku cywilizacyjnego i prawo do wolności prowadzenia badań naukowych. Dotyczą też ochrony własności kulturalnej i dóbr kultury Instytucje państwowe. -Sądy powszechne- rozpatrują sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego oraz prawa pracy -Naczelny Sąd Administracyjny- rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne -Trybunał Konstytucyjny- sprawdzanie zgodności ustaw z konstytucją. -Rzecznik Praw Obywatelskich(RPO)- bada działalność organów administracji państwowej i samorządowej oraz różnych instytucji organizacji pod katem zgodności z prawami i wolnościami obywatelskimi. Organizacje pozarządowe w Polsce -Komitet Obrony Robotników (KOR)- występowanie w obronie prawa do pracy, strajku swobodnego wyrażania swoich poglądów. -Komitet Samoobrony Społecznej KOR-postulowanie zniesienia represji politycznych, wyznaniowych, rasowych. -Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela- żądanie zakończenia walki z kościołem i umożliwienie dostępu do mass mediów -Komitet Helsiński-sporządzanie raportów o prawach człowieka w Polsce ,prawie pracy i sadownictwie. - polski czerwony krzyż- udzielanie pomocy potrzebującym i ofiarom klęsk żywiołowych, poszukiwanie ofiar wojen, szerzenie oświaty zdrowotnej System międzyrządowy - Organizacja Narodów zjednoczonych- przyjmowanie skarg i przekazywanie ich do komisji praw człowieka - Komitet Praw człowieka- pośredniczenie w polubownym załatwianiu sporów - europejski system ochrony praw człowieka- umożliwienie składania skarg do trybunału w Sztrasburgu osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym -Rada Gospodarczo - Społeczna (ECOSOC), do której zadań należy: -opracowanie traktatów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, -badanie przestrzegania zasad Powszechnej deklaracji praw człowieka, -analiza sprawozdań państw dotycząca ochrony praw człowieka, -kontroluje wykonanie Paktu praw obywatelskich i politycznych, System pozarządowy -Non- governmental organizations(NGOs)- uzupełnianie i wspieranie działalności organizacji międzypaństwowych. -Międzynarodowy Czerwony krzyż (1864)- udzielanie pomocy humanitarnej w czasie pokoju i konfliktów zbrojnych -Komitet Helsiński USA- śledzenie wydarzeń w państwach Europy Wschodniej - Amnesty International (AI)-1861 występowanie w obronie więźniów politycznych, przeciwko karze śmierci i torturom. Dopuszczalności skarg:- imienne złożenie skargi, wyczerpanie wszystkich środków krajowych, skarga musi dotyczyć praw zawartych w Konwencji lub jej protokółów. Warunki złożenia petycji: -wyczerpanie wszystkich dostępnych krajowych środków -opatrzenie skargi imieniem i nazwiskiem -wykazanie, ze zawarte w Paktach prawa faktycznie zostały naruszone
|
Norma społeczna- wyznacznik postępowania i ludzkich zachowań Prawo w ujęciu przedmiotowym- to zbiór ogólnych, uporządkowanych norm zachowania lub preferowanych przez społeczeństwo, zagrożonych różnymi sankcjami w razie ich naruszenia. Norma prawna- norma narzucona przez władzę państwową i i zagwarantowana przymusem państwowym Przepis prawny- redakcyjna jednostka aktu prawnego Każda norma prawna określa: adresata, okoliczności, wzór zachowania Funkcje i zadania prawa - funkcja regulacji życia społecznego- utrwalenie ładu społecznego - funkcja wychowawcza- kształtowanie pozytywnych zachowań - funkcja dystrybucyjna- rozdział dóbr społecznych - funkcja represyjna- wymierzanie kar za przestępstwa - funkcja kulturotwórcza- utrzymanie ciągłości historycznej narodu i państwa Prawo naturalne- zbiór norm, które obowiązują całe społeczeństwo i władzę państwową bez względu na to, czy są one przez tę władzę ustanowione i wyznawane Gałęzie prawa: - prawo konstytucyjne- przepisy dotyczące politycznej i społeczno- gospodarczej organizacji państwa - prawo administracyjne- normy regulujące działalność administracji państwowej - prawo cywilne- przepisy regulujące stosunki osobowe i majątkowe jednostki - prawo rodzinne i opiekuńcze- przepisy normujące stosunki majątkowe i niemajątkowe rodziny - prawo karne- przepisy zawierające zakazy lub nakazy, których naruszenie lub niespełnienie zagrożone jest karą - prawo finansowe- normy regulujące tworzenie i wydawanie publicznych finansów - prawo pracy- przepisy dotyczące umowy o pracę, bezpieczeństwa i higieny pracy - prawo międzynarodowe prywatne- normy wskazujące, który system prawny ma być stosowany w danej sprawie - prawo międzynarodowe publiczne- normy regulujące stosunki międzynarodowe - prawo europejskie- porządek prawny obowiązujący w państwach członkowskich Unii Europejskiej - Prawo kościelne- przepisy obowiązujące członków Kościoła lub grupy wyznaniowej - prawo kanoniczne- prawo kościoła katolickiego - prawo zwyczajowe- napisane normy prawne uznane za obowiązujące Hierarchia aktów prawnych -Konstytucja- ustawa zasadnicza, uchwalana przez zgromadzenie narodowe. Określa kształt ustroju politycznego i społecznego, system ekonomiczny państwa, strukturę itp. - Ustawa- w hierarchii prawa stoi bezpośrednio za konstytucją. Uchwalona Może być wyłącznie przez parlament w określonym trybie - Akty prawne o mocy równej ustawie- akty o mocy równej ustawie uchwalane przez organ inny niż parlament -Ratyfikowane umowy międzynarodowe - akty wykonawcze- akt prawny wydawany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania - akty wewnętrzne- akty prawne o ograniczonym zasięgu skierowane do jednostek administracyjnych - prawo miejscowe- ogół przepisów o ograniczonym zasięgu terytorialnym Rozporządzenie z mocą ustawy - to akt normatywny o mocy równej ustawie i może on zmienić inno ustawę lub ją uchylić. Wydawany jest wyłącznie w czasie stanu wojennego. Rozporządzenie może się odnieść do zasad działania organów państwowych lub praw i wolności człowieka. Rozporządzenie wydaje prezydent na wniosek rady ministrów w czasie gdy nie może sie zebrać sejm. Ratyfikacja- zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego organ państwowy Vacatio legis- to okres między ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie (14 dni). Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i przygotowaniem odpowiednich organów do jego realizacji Praworządność- panowanie prawa w życiu publicznym Jurysdykcja- uprawnienie organu państwa do rozstrzygania spornych spraw
Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych Dz.U.R.P.MP publikowany jest przez prezesa rady ministrów , ogłasza się w nim: zarządzenia prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy, uchwały rady ministrów i zarządzenia premiera na podstawie ustawy, uchwały zgromadzenia narodowego, niektóre uchwały sejmu i senatu.
Prawa człowieka- zespół praw przysługujących człowiekowi bezwzględnie Prawa te są: -przyrodzone- człowiek nabywa je przez urodzenie się, a niektóre ma nawet przed urodzeniem -powszechne- przysługują bez wyjątku każdej osobie -niezbywalne- nie można się ich zrzec -nienaruszalne- nie można człowieka pozbawić tych praw. Pierwsza Generacja-(prawa indywidualne)-np. prawo do życia .wolności wypowiedzi Druga generacja (prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne).np. prawo do pracy i wynagrodzenia, prawo do nauki Trzecia generacja-(Prawa kolektywne odnoszące się do jakości życia).np. prawo do pokoju, prawo do rozwoju. do demokracji Prawa obywatelskie i polityczne: - prawo do życia - Najbardziej fundamentalne z praw przysługującym jednostce. Zakazuje umyślnego pozbawiania życia z wyjątkiem kary śmierci - Wolność od tortur - Obowiązuje również w prawie wojennym. Stosowanie tortur j est traktowane jako zbrodnia wojenna. Prawo to obejmuje również zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody. - Wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej - Jest to prawo absolutne i niepodlegające zawieszaniu. Międzynarodowe dokumenty nie uznają za pracę przymusową pracy wykonywane przez osoby pozbawione wolności i żołnierzy odbywających służbę wojskową - Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego - Obejmuje między innymi zakaz arbitralnego pozbawiania wolności. Określa również normy traktowania więźniów - Prawo do prywatności - dotyczy poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i korespondencji. W sytuacjach szczególnych (np. stan wyjątkowy, wojna) może zostać zawieszone - Prawo do słusznego (sprawiedliwego procesu) - Obejmuje m.in. prawo do słusznego i publicznego procesu, do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym czasie, do niezawisłego i bezstronnego sądu. - Wolność myśli, sumienia, religii i przekonań - jedna z podstawowych gwarancji funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego. Związane jest z tolerancją oraz zakazem dyskryminacji w dziedzinie religii i przekonań. - Wolność zrzeszania się - Prawo to jest gwarancją niezbędnego dla demokracji pluralizmu przejawiającego się w wielkiej różnorodności organizacji społecznych, politycznych i zawodowych. Prawo to może podlegać ograniczeniom ( np. zakaz przynależności sędziów i żołnierzy zawodowych do partii politycznych) - Prawo do własności - Jedno z najważniejszych praw gwarantujących funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Podlega pewnym ograniczeniom. Prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne: - Prawo do pracy - Obejmuje również uprawnienia do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz do „godziwej płacy rodzinnej”, która zapewni pracownikowi i jego rodzinie odpowiedni poziom życia - Prawa rodziny - Obejmują m.in. prawo rodziny do ochrony i pomocy, prawo matki do szczególnej ochrony przed urodzeniem dziecka i po urodzeniu, prawa dzieci i młodzieży. - Prawo do godnego poziomu życia - Obejmuje m.in. prawo do wyżywienia, ubrania i mieszkania oraz prawo do stałego polepszania warunków bytowych - Prawo do zdrowia - Obejmuje prawo do korzystania z możliwie najlepszego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. Nakłada obowiązek dbałości o zdrowie własne i innych - Prawo do nauki - Ma za zadanie sprzyjać pełnemu rozwojowi osobowości człowieka, nakłada również obowiązek kształcenia na poziomie podstawowym - Prawa kulturalne - Obejmują prawo do korzystania z dorobku cywilizacyjnego i prawo do wolności prowadzenia badań naukowych. Dotyczą też ochrony własności kulturalnej i dóbr kultury Instytucje państwowe. -Sądy powszechne- rozpatrują sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego oraz prawa pracy -Naczelny Sąd Administracyjny- rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne -Trybunał Konstytucyjny- sprawdzanie zgodności ustaw z konstytucją. -Rzecznik Praw Obywatelskich(RPO)- bada działalność organów administracji państwowej i samorządowej oraz różnych instytucji organizacji pod katem zgodności z prawami i wolnościami obywatelskimi. Organizacje pozarządowe w Polsce -Komitet Obrony Robotników (KOR)- występowanie w obronie prawa do pracy, strajku swobodnego wyrażania swoich poglądów. -Komitet Samoobrony Społecznej KOR-postulowanie zniesienia represji politycznych, wyznaniowych, rasowych. -Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela- żądanie zakończenia walki z kościołem i umożliwienie dostępu do mass mediów -Komitet Helsiński-sporządzanie raportów o prawach człowieka w Polsce ,prawie pracy i sadownictwie. - polski czerwony krzyż- udzielanie pomocy potrzebującym i ofiarom klęsk żywiołowych, poszukiwanie ofiar wojen, szerzenie oświaty zdrowotnej System międzyrządowy - Organizacja Narodów zjednoczonych- przyjmowanie skarg i przekazywanie ich do komisji praw człowieka - Komitet Praw człowieka- pośredniczenie w polubownym załatwianiu sporów - europejski system ochrony praw człowieka- umożliwienie składania skarg do trybunału w Sztrasburgu osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym -Rada Gospodarczo - Społeczna (ECOSOC), do której zadań należy: -opracowanie traktatów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, -badanie przestrzegania zasad Powszechnej deklaracji praw człowieka, -analiza sprawozdań państw dotycząca ochrony praw człowieka, -kontroluje wykonanie Paktu praw obywatelskich i politycznych, System pozarządowy -Non- governmental organizations(NGOs)- uzupełnianie i wspieranie działalności organizacji międzypaństwowych. -Międzynarodowy Czerwony krzyż (1864)- udzielanie pomocy humanitarnej w czasie pokoju i konfliktów zbrojnych -Komitet Helsiński USA- śledzenie wydarzeń w państwach Europy Wschodniej - Amnesty International (AI)-1861 występowanie w obronie więźniów politycznych, przeciwko karze śmierci i torturom. Dopuszczalności skarg:- imienne złożenie skargi, wyczerpanie wszystkich środków krajowych, skarga musi dotyczyć praw zawartych w Konwencji lub jej protokółów. Warunki złożenia petycji: -wyczerpanie wszystkich dostępnych krajowych środków -opatrzenie skargi imieniem i nazwiskiem -wykazanie, ze zawarte w Paktach prawa faktycznie zostały naruszone
|