TEZY MAGISTERSKIE

1. TEKSTY MESJAŃSKIE STAREGO TESTAMENTU

Teksty ST, które wskazują na przyjście Mesjasza:

Rdz 3,15 (Protoewangelia)

W walce szatana z ludzkością czeka go klęska. Potomek niewiasty zada cios szatanowi decydujący o jego przegranej. Bóg daje zapewnienie, że ludzkość wyjdzie z tej walki zwycięsko. Uważa się zatem ten fragment za pierwszą i bardzo ogólną zapowiedź Mesjasza. Protoewangelia jest brzaskiem Dobrej Nowiny. Mowa jest tylko o Mesjaszu i Jego Matce z pominięciem mężczyzny. Urzeczywistnia się ono w Maryi, która nie znała męża.

„Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę,

pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej:

ono zmiażdży ci głowę,

a ty zmiażdżysz mu piętę”

Rdz 12, 1-3 (Błogosławieństwo Abrama)

Obietnica dana Abrahamowi wskazuje na szczególną rolę pokolenia Judy w dalszej historii zbawienia.

Pan rzekł do Abrama:

«Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej

i z domu twego ojca

do kraju, który ci ukażę.

Uczynię bowiem z ciebie wielki naród,

będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem. Będę błogosławił tym, którzy ciebie błogosławić będą,

a tym, którzy tobie będą złorzeczyli, i ja będę złorzeczył.

Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo

ludy całej ziemi».

2Sm 7, 1-16 (Proroctwo Natana)

Obietnica dana dawidowi zapewnia trwałość i wyjątkowość dynastii Dawida. Bóg zapewnia go, że zbuduje dom, czyli założy dynastię. Proroctwo to w sposób szczególny podkreśla nadzwyczajną moc króla, potomka Dawida, wywodzącego się z jego dynastii. Obietnica jest tu wyrażona słowem berit czyli przymierze. Ta obietnica nie jest jeszcze konkretnym wskazaniem na osobą ale podkreśla wyjątkowość dynastii Dawida.

„Tobie też Pan zapowiedział, że ci zbuduje dom. Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a Ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki. Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem, a jeżeli zawini, będę go karcił rózgą ludzi i ciosami synów ludzkich. Lecz nie cofnę od niego mojej życzliwości, jak ją cofnąłem od Saula, twego poprzednika, którego opuściłem. Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki. Twój tron będzie utwierdzony na wieki».

Lb 24, 17-18 (Gwiazda Jakuba)

Zapowiedź Balaama wskazuje na Władcę, który pokona nieprzyjaciół narodu Boga. Zbawcza inicjatywa leży w rękach Boga.

„Widzę go, lecz jeszcze nie teraz,

dostrzegam go, ale nie z bliska:

wschodzi Gwiazda z Jakuba,

a z Izraela podnosi się berło.

Ono to zmiażdży skronie Moabu,

a także czaszki wszystkich synów Seta.

Stanie się Edom podbitą krainą,

<Seir też będzie podbitą krainą>.

A Izrael urośnie w potęgę”.

Mi 5, 1-4 (miejsce narodzin Mesjasza - Betlejem)

Micheasz precyzuje miejsce narodzin Mesjasza - Betlejem. Słowa te wskazują na odwieczne pochodzenie Mesjasza lub odnoszą się do starożytnych początków dynastii Dawidowej, z której miał przyjść Mesjasz tutaj zapowiedziany. Prorok wskazuje także na Matkę Mesjasza. Przedstawienie Mesjasza jako Pokoju, czyli ukazanie Jego działalności jako królestwo pokoju.

„ A ty, Betlejem Efrata,

najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich!

Z ciebie mi wyjdzie

Ten, który będzie władał w Izraelu,

a pochodzenie Jego od początku,

od dni wieczności.

Przeto [Pan] wyda ich aż do czasu,

kiedy porodzi mająca porodzić.

Wtedy reszta braci Jego powróci

do synów Izraela.

Powstanie On i paść będzie mocą Pańską,

w majestacie imienia Pana Boga swego.

Osiądą wtedy, bo odtąd rozciągnie swą potęgę

aż po krańce ziemi.

A Ten będzie pokojem”.

Iz 7, 14 (zapowiedź Emmanuela)

Jedno z głównych proroctw mesjańskich, wygłoszone przez Izajasza do króla Achaza w r. 734 przed Chr., zapowiadające dziewicze poczęcie i narodzenie Mesjasza, Jezusa Chrystusa. Emmanuel - „Bóg z nami”

„Dlatego Pan sam da wam znak:

Oto Panna pocznie i porodzi Syna,

i nazwie Go imieniem Emmanuel”

Iz 9, 1-6 (Książę Pokoju)

„Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju" - imię symboliczne. Złożone z czterech tytułów, określających naturę i przymioty mesjańskiego Chłopca, Emmanuela: mądrość, boskość, wszechmoc, wieczność, pokojowe usposobienie.

„Albowiem Dziecię nam się narodziło,

Syn został nam dany,

na Jego barkach spoczęła władza.

Nazwano Go imieniem:

Przedziwny Doradca, Bóg Mocny,

Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju.

Wielkie będzie Jego panowanie

w pokoju bez granic

na tronie Dawida

i nad Jego królestwem,

które On utwierdzi i umocni

prawem i sprawiedliwością,

odtąd i na wieki”.

Iz 11, 1-9 (Pień Jessego)

Pień Jessego = dom królewski Dawida. Mesjasz będzie obdarzony w najwyższym stopniu Duchem Bożym, wylewanym na świętych i proroków ST, czyli będzie posiadał całą pełnię Jego darów i cnót. Mesjasz przynosząc ludziom odpuszczenie grzechów, łaskę i świętość, przywróci pierwotną harmonię i pokój. Nowe przymierze jest przymierzem pokoju.

„I wyrośnie różdżka z pnia Jessego,

wypuści się odrośl z jego korzeni.

I spocznie na niej Duch Pański,

duch mądrości i rozumu,

duch rady i męstwa,

duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.

Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej.

Nie będzie sądził z pozorów

ni wyrokował według pogłosek;

raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie

i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok.

Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika,

tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego.

Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach,

a wierność przepasaniem lędźwi.

Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem,

pantera z koźlęciem razem leżeć będą,

cielę i lew paść się będą społem

i mały chłopiec będzie je poganiał.

Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie,

młode ich razem będą legały.

Lew też jak wół będzie jadał słomę.

Niemowlę igrać będzie na norze kobry,

dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii.

Zła czynić nie będą ani zgubnie działać

po całej świętej mej górze,

bo kraj się napełni znajomością Pana,

na kształt wód, które przepełniają morze”

4 Pieśni Sługi Pańskiego

Iz 42, 1-9

Iz 49, 1-7

Iz 50, 4-9

Iz 52,13 - 53,13

Sługa Pański" jest wybrany przez Boga do swego posłannictwa jeszcze w łonie matki, ukształtowany przez Niego, napełniony Jego duchem (Pieśń I i II); jest uległym, uważnym i wiernym uczniem Pańskim, pilnie słuchającym Jego nauk, aby z kolei móc uczyć ludzi (Pieśń II). Zadaniem i rolą tego Sługi jest ogłosić nowe Prawo religijne dla wszystkich narodów, nie tylko dla Izraela, być światłością dla narodów, a przymierzem dla Izraela, przynieść ludziom dobra mesjańskie i zbawienie (Pieśń I, II, III). Chociaż prześladowany i wzgardzony przez ludzi, Sługa nie ulęknie się i mężnie wykona swą misję, ufny w moc Boga, który Go stale wspierać będzie i otaczać swą opieką, a w końcu Go wynagrodzi i uwielbi (Pieśń III i IV). Czwarta pieśń przedstawia i rozważa cierpienia Sługi Pańskiego. Choć niewinny, cierpi On srogie katusze fizyczne i upokorzenia duchowe, zadane Mu przez ludzi, włącznie do haniebnej śmierci, jakby był najgorszym złoczyńcą. On jednak cierpi te męki dobrowolnie jako ekspiację za grzechy cudze, mianowicie wszystkich grzesznych ludzi, bo je przyjął na siebie. Pan uznał i przyjął Jego mękę jako powszechne zadośćuczynienie. Toteż Sługa Pański w nagrodę otrzyma wieczną chwałę i olbrzymie potomstwo na wieki, to jest odkupionych przez siebie ludzi tak z Izraela, jak z innych narodów.

Dn 7, 13 (Syn Człowieczy)

Aramejski wyraz bar enasz zasadniczo oznacza "syna człowieczego", czyli człowieka. W słownictwie apokaliptycznym jednak odnosi się do jednostki, która dokona zbawienia - do Mesjasza. Chodzi tu o postać Mesjasza-Króla jako przedstawiciela ludu Bożego.

„Patrzałem w nocnych widzeniach:

a oto na obłokach nieba przybywa

jakby Syn Człowieczy.

Podchodzi do Przedwiecznego

i wprowadzają Go przed Niego”

2. ETAPY POWSTAWANIA EWANGELII

1. Życie ziemskie Jezusa

2. Działalność Apostołów po Jego wniebowstąpieniu

3. Czasy pisania Ewangelii

1. Życie ziemskie Jezusa - Działalność Jezusa jest punktem wyjścia Ewangelii. Jezus głosi Dobrą Nowinę tłumom i uczniom, którzy towarzyszyli mu, patrzyli na Jego czyny, słuchali Jego słów. Wspólnota zgromadzona wokół Jezusa i naśladująca Go nie była rzeczywistością, która powstała po wydarzeniu paschalnym, lecz istniała już za życia Jezusa. Ludzie za Jego ziemskiego życia stali się świadkami Jego nauki.

Jezus używa przypowieœci, porównania, alegorii.

2. Działalność Apostołów po Jego wniebowstąpieniu - Cechą specyficzną działalności apostolskiej było to, że słów Jezusa nie powtarzano mechanicznie, lecz interpretowano je w pełniejszym zrozumieniu, które miało podwójne źródło: chwalebne wydarzenia z życia Jezusa, a szczególnie jego zmartwychwstanie oraz światło Ducha Prawdy. W drugiej fazie tworzenia Ewangelii (lata 30-70) wytworzyły się różne formy przekazu słów i czynów Jezusa: kerygma, kazanie (Didache), wyznanie wiary, opowiadanie, dokument historyczny, hymn, doksologia, modlitwa. Z czasem przekazy te zaczęto spisywać. Powodem powstania tych dzieł były cele misyjne, katechetyczne, czy liturgiczne.

3. Czasy pisania Ewangelii - Punktem orientacyjnym dla czterech Ewangelii jest rok 70. Krótko przed tą datą powstała Ewangelia Mk, po niej Mt, Łk, a pod koniec I wieku J. Autorzy mieli do dyspozycji bogaty materiał w słowach i czynach Jezusa, przekazywany w formie ustnej lub spisanej. Dysponowali własnym i wspólnym doświadczeniem życia chrześcijańskiego. Te sytuacje życiowe (Sitz im Leben) powodowały, że Ewangelia przybierając taki kształt, była kierowana do konkretnej społeczności chrześcijańskiej. Z czasem dzieło to stało się własnością całego K-ła. Dobór materiału, układ, forma literacka, tematyka teologiczna poszczególnych Ewangelii były uzależnione od uwarunkowań gminy - adresata Ewangelii.

Pisanie Ewangelii było pracą redakcyjną i autorską.

• Redakcyjna: wykorzystywano istniejący materiał: wyznania wiary, teksty itp. Natchnieni redaktorzy kolekcjonowali teksty, spisywali tradycję ustną i wydali ją za aprobatą zwierzchników i społeczności poszczególnych K-łów.

• Autorska: układ materiału, własne dodatki i sformułowania, konstrukcje myśli teologicznych, przekraczały zadania redaktorskie. Dlatego jedna Ewangelia - Dobra Nowina o zbawieniu - przybrała poczwórny kształt.

3. NATCHNIENIE I AUTORSTWO BOŻE PISMA ŚWIĘTEGO

1. Definicja natchnienia biblijnego

Jest to nadprzyrodzony wpływ Ducha Świętego na pisarzy ksiąg kanonicznych ST i NT, dzięki któremu sam Bóg stał się głównym autorem tych ksiąg.

Wyraz „natchnienie” tłumaczy się ściśle "divinitus inspirata" - "przez Boga natchnione" (Pismo).

2. Fakt natchnienia biblijnego

O fakcie natchnienia ksiąg biblijnych mówi nam tradycja żydowska i chrześcijańska oraz teksty Pisma św.

1. Tradycja żydowska

Żydzi wierzyli, że księgi kanoniczne ST pochodzą od Boga. Ta wiara miała swój wyraz w znanej formuje rabinistycznej, że: „wszystkie księgi święte plamią ręce” (Traktat Jadaim 3,5), tzn., że ktokolwiek się ich dotknie, musi natychmiast umyć ręce (tu, w wypadku świętości, a nie rzeczy nieczystej). Wymowna jest także nauka rabinów, ujęta w formie dogmatu: „ktokolwiek by głosił, że Tora nie pochodzi z nieba, nie będzie miał udziału w życiu przyszłym” (Sanhedryn).

2. Tradycja chrześcijańska

Wiarę Żydów o boskim pochodzeniu ksiąg potwierdził sam Chrystus Pan i przekazał chrześcijaństwu, a Apostołowie rozciągnęli ją i na księgi Nowego Testamentu. Nie brak też u Ojców Kościoła świadectw o natchnieniu ksiąg świętych:

• Klemens Rzymski „mówi Duch Święty”

• Justyn - prorocy mówili „w boskim Duchu”

• Tertulian

• Hieronim

• Augustyn

Przekonanie o natchnieniu ksiąg należało więc od początku do depozytu wiary Kościoła Powszechnego. Potwierdziły to :

• Sobór Nicejski („Dekret Gelazjański” - 429-496);

• Sobór Florencki (1439);

• Sobór Trydencki (1546) - określił dogmatycznie kanon Pisma Św. (72 księgi)

• Sobór Watkański I (1870) w formie dogmatu: „ Te zaś księgi (ST i NT) Kościół ma za święte i kanoniczne, ponieważ jako spisane pod natchnieniem Ducha świętego - Boga mają za autora i jako takie właśnie zostały K-łowi przekazane” (Const. de fide cath.).

• Sobór Watykański II (1962-65) KO - Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum: „Święta Matka Kościół uważa na podstawie wiary apostolskiej księgi tak ST. jak NT. w całości i z wszystkimi częściami - za święte i kanoniczne.

3. Teksty Pisma św.

Już w ST. znajdujemy teksty, które mówią o Bożym nakazie pisania i podawania ustnie tego, co Bóg chce człowiekowi objawić. Pisarz natchniony jest więc tym, przez którego przemawia sam Bóg. W NT spośród wielu innych ma uwagę zasługują dwa, które mówią nie tylko o fakcie natchnienia biblijnego, ale i o jego naturze:

2 Tm 3, 16 „Każde Pismo jest natchnione przez Boga i przydatne do nauczania i przekonywania, do poprawiania i do wychowywania w sprawiedliwości, aby człowiek Bogu oddany był doskonały, przygotowany do wszelkich dobrych uczynków” oraz

2 P 1, 20 - 21 „Przede wszystkim pamiętajcie, że nie można dowolnie wyjaśniać żadnej wypowiedzi proroka w Piśmie. Bo nie z woli człowieka głoszone były niegdyś proroctwa, lecz natchnieni Duchem Świętym przemawiali święci ludzie Boży.”

3. Natura natchnienia biblijnego

Istotne treści natchnienia biblijnego można w Duchu samego Pisma Św. zgrupować wokół trzech gł. zagadnień:

„Bóg źródłem natchnienia,

człowiek - jego bezpośrednim adresatem,

księga Biblii zaś jego owocem”.

Wyrazem tej potrójnej relacji jest Biblia jako Słowo Boże, Biblia jako słowo ludzkie i Biblia jako komponent słowa Bożo-ludzkiego.

1. Bóg źródłem natchnienia Biblijnego

Bóg autorem Pisma św., oznacza to że jest On jedynym źródłem treści całego Pisma św. oraz że w swej ekonomii zbawienia wybrał i posłużył się określonymi ludźmi i czuwał nad tym, aby wszyscy, którzy współdziałali w przekazywaniu prawdy biblijnej, przekazali: „to i tylko to, co Bóg zamierzył”

2. Autorzy natchnieni

Działanie Ducha Świętego, nazywane natchnieniem, ma wyraźnie aspekt zbiorowy, wspólnotowy, a także indywidualny.

• Aspekt zbiorowy oznacza podwójną relację pomiędzy słowem Bożym a K-łem. Biblia i K-ł, zrodziła się z tchnienia Duch Świętego i jest w sposób nierozerwalny związana ze zbawczym posłannictwem Kościoła. Z drugiej strony, konstytuuje ona K-ł, określa Go w Jego istotnej strukturze i treści. K-ł jest ludem Biblii, Księgi słowa Bożego, które zrodziło K-ł.

• Aspekt indywidualny ma znaczenie pewnego piętna, które wywarli autorzy ludzcy Pisma Św. w znaczeniu indywidualnym i osobowym. . Człowiek, „współpracownik” Boga, poddany był działaniu Ducha Św. oddziałującego na jego rozum, wolę, władze wykonawcze

3. Księga natchniona

Bezpośrednim działaniem Ducha Św. w odniesieniu do Bibli, jest jej teandryczny (Bożo-ludzki) charakter. Nie ma w niej żadnej wypowiedzi, która byłaby wyłącznie Boża lub ludzka. Analogia pomiędzy Wcieleniem, a zjednoczeniem słowa Bożo-ludzkiego w Biblii jest tajemnicą.

Biblia - dzieło teandryczne, bosko-ludzkie, nie księga objawiona (jak np. Koran), lecz zawierająca objawienie.

4. Zakres natchnienia biblijnego

Dyskusja dotyczy jedynie tzw. natchnienia wyrazowego, cytatów pośrednich i bezpośrednich źródeł, z których korzystali pisarze natchnieni.

Natchnienie wyrazowe - stosownie do zróżnicowanego wpływu Ducha Świętego na autorów ludzkich, wszystkie fragmenty Pisma św. nie są natchnione w sposób jednakowy. Natchnienie ksiąg biblijnych jest zróżnicowane w zależności od znaczenia historiozbawczego, znaczenia teologicznych prawd, ich zadania, funkcji w dziejach S. i N. Przymierza.

Problem cytatów z dokumentów świeckich - stają się natchnione od momentu przejęcia ich przez hagiografów.

5. Skutki natchnienia biblijnego

1. Płaszczyzna zbawcza - skutek natchnienia biblijnego wyraża się w zbawczym charakterze słowa Bożego. Słowo Bożo-ludzkie jest najpierw wydarzeniem zbawczym, a dopiero później środkiem przekazywania określonych treści.

2. Płaszczyzna intelektualna - skutek natchnienia można sprowadzić do jedności i ciągłości Biblii, które wykazują znamiona transcendentne, wykraczające poza przyrodzone zdolności człowieka oraz w zbawczej prawdzie i bezbłędności Pisma św. Wszystkie kryteria, o które opiera się ta jedność, są natury ściśle teologicznej. Jedność ta wyraża się bowiem w tym, że cała Biblia opisuje zbawcze działanie jednego i tego samego Boga, oparte na jednym zbawczym planie realizowanym w czasie oraz na fakcie natchnienia, które obejmuje wszystkie księgi Pisma św. Jest to niezależne od czasu powstania, sposobu przekazywania (ustnie, na piśmie) i różnorodności autorów ludzkich.

Przekonanie o bezbłędności Pisma Św. ma swoje korzenie w samej Biblii, głównie w NT.(„Pismo mylić się nie może” - J.Ch.- J10,35). Dopiero na Soborze Watykański II stwierdzono: „należy uznać, że księgi Pisma św. uczą prawdy, którą Bóg dla naszego zbawienia zechciał utrwalić w sposób pewny, wiernie i bez błędu” (KO 11).

DODATEK

1. Sensy Pisma Św. (biblijne):

• sens dosłowny;

• sens duchowy (wyrażony przez teksty biblijne, czytane pod natchnieniem Ducha Św. w kontekście tajemnicy paschalnej Chrystusa);

• sens pełniejszy (głębsze znaczenie tekstu, zamierzone przez Boga, ale nie dość jasno wyrażone przez pisarza natchnionego);

• sens alegoryczny (dopatrywanie się sensu w najmniejszych szczegółach Pisma Św.).

4. DOGMAT CHALCEDOŃSKI I JEGO WSPÓŁCZESNE ZNACZENIE

Sobór chalcedoński (451 r.) - czwarty sobór powszechny (Nicea, Konstantynopol, Efez). Sobór został zwołany przez cesarza Marcjana w porozumieniu z papieżem. Sobór ogłosił dogmat o dwóch naturach w Chrystusie, boskiej i ludzkiej, oraz o jednej Osobie.

Na soborze przyjęto formułę chrystologiczną następującej treści (Breviarium Fidei):

• Jezus Chrystus, doskonały w Bóstwie i doskonały w człowieczeństwie

• prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, złożony z rozumnej duszy i ciała

• współistotny Ojcu co do Bóstwa, współistotny nam co do człowieczeństwa

• Przed wiekami z Ojca zrodzony jako Bóg

• Dla nas i dla naszego zbawienia narodził się jako człowiek z Maryi Dziewicy, Bożej Rodzicielki

• Syna Jednorodzonego należy wyznawać w dwóch naturach - boskiej i ludzkiej

• bez zmieszania, bez zmiany, bez rozdzielania i rozłączania

• Nigdy nie zanikły różnice natur przez ich zjednoczenie

• została zachowana właściwość obu natur, tworzących jedną osobę i jedną hipostazę

• Nie można Go dzielić na dwie osoby ani ich w Nim rozróżniać, ponieważ jest jeden i ten sam Syn Jednorodzony

Sobór ten potępił monofizytyzm, twórcą był Eutyches. Twierdził, że w Chrystusie jest jedna natura - boska. Jego uczniowie głosili, że natura ludzka została wchłonięta przez naturę Boską i Chrystus jest tylko Bogiem.

Za istotnie osiągniecie soborowe można uważać następujące punkty:

• Właśnie w swojej ludzkiej naturze i dzięki jej samoistnemu bytowaniu w Logosie, Chrystus jest w rzeczywistości jedyną droga do Ojca. Jest również jedyną drogą Boga do nas; w Nim zostało przyjęte, zintegrowane i zrekapitulowane wszelkie uobecnienie się Boga w stworzeniu, w ludzkim szukaniu prawdy i religijnym hołdzie. Naśladując Jezusa, który w bóstwie i człowieczeństwie jest drogą, prawdą i życiem ludzie zmierzają w teraźniejszości do celu, który ma się objawić w czasie ostatecznym.

• Dzięki zjednoczeniu osobowemu zaistniała pomiędzy światem i Bogiem nowa relacja, wyższa nad powszechną relacją Stwórca- stworzenie. Logos przyjął ludzką naturę nie tylko po to, żeby się nią posłużyć jako narzędziem swego odkupieńczego czynu. Już samo to przyjęcie oznacza definitywną obietnicę Bożą skierowaną do wszystkich osób, realizujących swe konkretne istnienie w ludzkiej naturze.

W skrócie (za: KKK):

• W czasie ustalonym przez Boga wcielił się Jedyny Syn Ojca, wieczne Słowo, to znaczy Słowo i substancjalny Obraz Ojca; nie tracąc natury Boskiej, przyjął naturę ludzką.

• Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem w jedności swojej Osoby Boskiej; z tej racji jest On jedynym Pośrednikiem między Bogiem i ludźmi.

• Chrystus ma dwie natury, Boską i ludzką, nie pomieszane, ale zjednoczone w jednej Osobie Syna Bożego.

• Chrystus będąc prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, ma ludzki rozum i wolę, doskonale zgodne i podporządkowane Jego Boskiemu rozumowi i woli, które posiada wspólnie z Ojcem i Duchem Świętym

• Wcielenie stanowi więc tajemnicę prawdziwego zjednoczenia natury Boskiej i natury ludzkiej w jednej Osobie Słowa.

Współczesne znaczenie

Dzięki Chalcedonowi nastąpił zwrot ku człowieczeństwu Jezusa, stąd stał się kluczem do antropologii. Do twierdzeń tego Soboru odwołują się dokumenty Vaticanum II, np.: KDK 22, mówiąc, że „skoro w Nim [Chrystusie] przybrana natura nie uległa zniszczeniu, tym samym została ona wyniesiona również w nas do wysokiej godności” - chrystologiczne uzasadnienie godności człowieka, a nie tylko teologiczno-stwórcze.

5. SAKRAMENTALNY WYMIAR KOŚCIOŁa

Sakrament - sacramentum (łac.), misterion (gr.) - tajemnica. Widzialne znaki działania Boga w celu uświęcenia człowieka. Znak w przeciwieństwie do symbolu nie tylko odwołuje się do niewidzialnej rzeczywistości, ale także ją uobecnia. Czyni człowieka niewidzialnie uczestnikiem życia Bożego i mocy zbawczej, które to dary Boże zwiastuje w sposób widzialny. Sakramenty udzielane są tylko w Kościele, poprzez Kościół i dla budowania Kościoła.

Kościół - w języku biblijnym jako misterium. Jest to rzeczywistość życia Bożego i zbawczych planów Bożych, objawiona ludziom w Jezusie Chrystusie, który go założył. Stanowi szczególne miejsce i znak dalszego objawiania i udzielania ludziom zbawienia przyniesionego przez Chrystusa. Dzieje się to poprzez celebrację sakramentów. Dzięki temu Kościół ciągle jest żywy, a tam gdzie jest Kościół, tam są sprawowane sakramenty i odwrotnie. Kościół jest nie tylko szafarzem sakramentów, ale sam pełni funkcję sakramentu. Jest powszechnym sakramentem zbawienia, czyli widzialnym i skutecznym znakiem niewidzialnej boskiej rzeczywistości zbawczej.

W XX wieku pojawiło się twierdzenie, że Chrystus jest „Prasakramentem”, a Kościół jest sakramentem „powszechnym” (KK 48), „podstawowym”, „integralnym” - „sakramentem całego Kościoła” (KL 5),

Struktura sakramentalna Kościoła

Kościół posiada podwójną strukturę:

1. widzialną - o określonej władzy, spostrzegalnych narzędziach swego działania (sakramentach) i innych środkach działania służących społeczności (prawo, ustawy) - to ma służyć dobru niewidzialnemu - zbawieniu.

1. personalną - hierarchia (biskup, prezbiter, diakon), laikat, zakony i zgromadzenia zakonne

2. rzeczową - związaną z podziałem terytorialnym Kościoła jako instytucji: diecezje, dekanaty, parafie.

2. niewidzialną - związana z misterium Kościoła i jego istotą

1. personalną - stanowią ją :

• Chrystus jako głowa Kościoła i Jego Założyciel i zwierzchnik;

• Duch Święty - który Kościół ożywia i uświęca (Dusza Kościoła), jest największym darem, jaki otrzymał K-ł. Działalność Ducha Św. jest opisywana jako miłość; kieruje wiernymi i wspomaga ich wiarę.;

• Maryja - jako Matka Kościoła; Jest typem K-ła, który społecznie współdziała z Chrystusem, tak jak Ona współdziałała w dziele zbawienia.

• święci - jako członkowie Kościoła, którzy doszli do pełni szczęścia w Bogu.

2. Strukturę personalno-przedmiotową - do jej przejawów należą wszelkie łaski: uświęcająca, uczynkowa, dary Ducha Świętego, cnoty wlane oraz wszelkiego rodzaju charyzmaty i łaski specjalne.

Obecnie odchodzi się od formalnego podziału na hierarchię i laikat, zwracając uwagę na obraz Kościoła jako Mistycznego Ciała Chrystusa i Ludu Bożego, w którym każdy ma swoje zadanie i funkcję do wypełnienia.

Sakramenty, jako znaki widzialne działającego Chrystusa, także tworzą Kościół instytucjonalny, chociaż mają również strukturę niewidzialną.

7 sakramentów świętych:

• Chrzest

• Bierzmowanie

• Eucharystia

• Pokuty i pojednania

• Namaszczenia chorych

• Małżeństwo

• Kapłaństwo

Kościół w swej boskoludzkiej strukturze tworzą konkretni, żywi ludzie, którzy podlegają grzechowi. Kościół więc jest wspólnotą nie tylko świętych (communio sanctorum), ale i grzeszników (communio peccatorum). W swojej najgłębszej istocie jest zawsze święty świętością Pana i Jego łaski, ale w warstwie ludzkiej grzeszny grzesznością swoich członków.

6. ESCHATYCZNY WYMIAR DOCZESNOŚCI I RZECZYWISTOŚĆ OSTATECZNA CZŁOWIEKA ORAZ ŚWIATA

Eschatyczny wymiar doczesności

Dostępna dla naszego doświadczenia doczesność ukazuje się nam zewsząd jako coś niedokończonego, jako coś, co wymaga dopełnienia w rzeczywistym życiu przyszłym, w którym dopiero nabędzie wartości. Doczesność ze swej istoty jest tylko przedsionkiem, wstępem; można ją zrozumieć tylko w związku z życiem przyszłym, które po niej następuje.

Cel, koniec, rozwiązanie życia nie leży na ziemskim widnokręgu. Cały doczesny byt, odpowiednio do swej istoty, jest środkiem do czegoś, co w doczesności nie istnieje; jest pięciem się do czegoś nieznanego, do tego, co znajduje się poza tym światem.

Cała doczesność jest człowiekowi dana po to, by mógł się dobrze przygotować do wieczności. Doczesność - to jedynie mały epizod w długim procesie istnienia człowieka. Ale to bardzo ważny epizod. Gdy przeminie, nic już nie będzie w stanie odmienić losu, na jaki człowiek sobie zasłużył. Doczesność to nasze "teraz", w którym człowiek opowiada się za Bogiem lub przeciw Niemu. Eschatyczny wymiar doczesności przejawia się w tym, że każdy czyn człowieka określa jego wybór Boga lub odrzucenie Go.

W tajemnicy zmartwychwstania znajduje się klucz do zrozumienia doczesności i eschatologii. To właśnie Chrystus w tajemnicy zmartwychwstania zainicjował nową rzeczywistość, która stała się dla ludzi celem. Człowiek dąży do tego by spotkać się z Bogiem - wie, że po śmierci jest inna rzeczywistość. Bytowanie wieczne, tzn. uczestnictwo w życiu Bożym w Chrystusie, jest ostatecznym celem człowieka. Wieczność - nowa rzeczywistość eschatologiczna. W tajemnicy wcielenia i odkupienia Jezusa Chrystusa dostrzegamy powszechną wolę zbawczą człowieka. Bóg chce szczęścia i zbawienia dla każdego człowieka bo On odkupił w Chrystusie cały rodzaj ludzki. Jednak człowiek, który posiada wolną wolę, całym swoim życiem i postępowaniem odpowiada Bogu czy chce żyć z Nim w szczęśliwości, ale może Go też odrzucić.

Nowy Testament wskazuje na życie przyszłe:

1 Kor 13,12 - `Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno, wówczas zaś zobaczymy twarzą w twarz'

Rzeczy ostateczne człowieka:

• śmierć

• sąd

• niebo, czyściec - > niebo, piekło

1. Godzina śmierci jako godzina doczesności

Granicę doczesności stanowi godzina naszej śmierci, moment najbardziej krytyczny. Ale to jeszcze ciągle nasze ludzkie "teraz", to jeszcze "czas zbawienia", owa godzina śmierci naszej. Wtedy jeszcze jest czas, jeszcze może zdarzyć się wszystko - ostateczne opowiedzenie się za Bogiem lub przeciw Niemu.

W chwili śmierci człowiek przechodzi z życia doczesnego do nowej rzeczywistości jaką może być:

• Czyściec -> niebo

• niebo

• piekło

Powszechność śmierci i Odkupienia

Śmierć jest następstwem, skutkiem grzechu pierworodnego i jest wpisana w życie każdego człowieka. Chrystus odkupując ludzkość przez swą śmierć daje nadzieję ludziom, ukazuje nową eschatyczną rzeczywistość.

Władysław Boros - Mysterium mortis

Hipoteza końcowej decyzji: w śmierci otwiera się możliwość pierwszego osobowego aktu człowieka; tym samym jest ona bytowo uprzywilejowanym miejscem świadomego stawania się, wolności, spotkania z Bogiem i podjęcia decyzji o swoim wiecznym losie.

2. sąd szczegółowy (jednostkowy)

Pismo św. mówi, że Bóg każdemu zapłaci za jego uczynki złe lub dobre popełnione w ciele, ale nie mówi, że zaraz po śmierci ma miejsce sąd szczegółowy. Można wnioskować o nim z:

• Łk 16,19-31 - Przypowieść o Łazarzu i bogaczu,

• Łk 23,43 - Jezus mu odpowiedział: Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju,

W wypowiedziach UNK nauka o sądzie szczegółowym nie jest formalnie zawarta. Natomiast występuje w nauce mówiącej o natychmiastowości kary lub nagrody osiąganej z chwilą śmierci (Sobór Lyoński). Od pewnego czasu w zwyczajnym nauczaniu K-ła bardziej się mówi o sądzie szczegółowym, który jest osądem siebie w świetle łaski Bożej.

3. Niebo, czyściec, piekło

Istnienie nieba - Niebo to doskonała wspólnota Boga i zbawionych.

Niebo jest stanem dostępnym dla dusz zbawionych i dążącym je świadomością pełnego szczęścia już przed Sądem Ostatecznym i przed zmartwychwstaniem ciał. Wspólnota w niebie (przeciwieństwo samotności piekła) wolna będzie od wszystkich doczesnych braków. Niektórzy teologowie twierdzą, że taka pełna relacja miłości nastąpi nie z chwilą sądu szczegółowego i otrzymania życia w chwale, ale dopiero po zmartwychwstaniu, kiedy ciało złączy się z duszą. Wspólnota zbawionych nie będzie podzielona na żadne grupy lub klasy społeczne, jak na ziemi. Miarą porządku wspólnoty zbawionych będzie miłość Chrystusa, Boga i bliźniego.

Biblijne niebo oznacza Bożą sferę bytowania, gdzie z Bogiem przebywają aniołowie, potem święci. Tylko nieliczne teksty Starego Testamentu przygotowują Nowemu Testamentowi naukę o niebie jako kresie zbawienia. Nowy Testament mówi często o niebie, ale nigdzie nie mówi jak dokładnie jest w niebie. Jednym z obrazów za pomocą, którego Pismo Święte próbuje przybliżyć rzeczywistość nieba jest obraz uczty. Jezus a po Nim Apostołowie nawiązują do proroka Izajasza (Iz 25, 6 - 9 ), który mówi o eschatycznej uczcie. Uczta podkreśla wspólnotę. Niebo to doskonała wspólnota Boga i zbawionych.

Wymiar chrystologiczny nieba - człowiek jest w niebie wtedy i w takiej mierze, kiedy i w jakiej mierze jest z Chrystusem.

Wymiar eklezjologiczny nieba - niebo nie zna izolacji ale jest ono wspólnotą świętych a więc dopełnieniem wszystkich międzyludzkich odniesień.

Wymiar antropologiczny nieba - niebo nie oznacza zatraty indywidualnej osoby ale niebo jest dla każdego niebem indywidualnym, tzn. każdy ogląda Boga na swój sposób.

Zagadnienie piekła

Bóg chce wszystkich zbawić. Wszystkim daje szansę zbawienia, ale nie wszyscy się na nią otwierają, są zamknięci w sobie i zamknięci na braci. Taki stan stwarza piekło. Potępieni są w miejscu przestrzennym. Nie są wszechobecni, bo są istotami skończonymi. Miejsce piekła to sam człowiek potępiony. Jest to postawa braku miłości, a przepełniona nienawiścią. Człowiek sam w sobie stwarza piekło przez odrzucenie Boga. Jego egzystencja staje się wówczas bez nadziei i sensu. Odnośnie kary zmysłów trzeba powiedzieć, że człowiek powinien być panem świata materialnego, a przez swoje potępienie staje się jego sługą, nie może go zintegrować w sobie. I to może przeżywać boleśnie jako karę zmysłową. Symbolem tego jest ogień piekielny Piekło jest również miejscem chrystologicznym, tam również może działać Chrystus.

Nauka o piekle rozwija się w Piśmie Świętym nie od razu. Na jej całość składają się dwa niezależne od siebie wątki tematyczne : Szeol i gehenna.

Szeol pierwotnie oznaczał miejsce przebywania wszystkich zmarłych bez różnicy. W pismach późnego judaizmu Szeol ulega jakby podziałowi na „ łono Abrahama " zwane także „ rajem " oraz na „ gehennę " jako miejsce kary.

Gehenna to pierwotna nazwa doliny Hinnon. Z biegiem czasu gehenna stała się miejscem przyszłego sądu i kary ognia dla grzeszników. W Nowym Testamencie termin gehenna oznacza już miejsce wiecznego potępienia.

Piekło to inaczej odrzucenie Boga. Jest to wiekuisty i dobrowolny stan odejścia od Boga.

Czyściec

Czyściec jest określany jako miłość zadośćczyniąca, miłość oczyszczająca. Człowiek sam przyjmuje, aby stanąć przed Bogiem czysty. Jest to kara przyjęta przez człowieka, ale Bóg nie daje kary. Czyściec to przedbrama nieba. W czyśćcu człowiek już pewny jest zbawienia. W Piśmie Świętym nie ma mowy na temat czyśćca. Tekst podsuwający myśl na temat czyśćca to - 2Mch 42, 41-45;

• Hbr 14,12;

• Dn12,2;

• Syr 7,33. wierzono w jakąś poprawę po śmierci.

• W Nowym testamencie 1 Kor 3,10-15 - symbol ognia (Boga). Przejście przez ogień to jak przejście przez czyściec.

• Na ten temat również mówi Mt 12, 32-35. te teksty mówią o jakimś długu, oczyszczeniu, o spłaceniu długu.

Nieśmiertelność duszy

Dusza jest prosta, pojedyncza i niezłożona, a więc nie może podlegać rozkładowi na części, nie podlega śmierci. Unicestwić duszę mógłby jedynie Bóg aktem swej woli. Objawienie Boże nie ujawnia takiego aktu, Pismo św. i Tradycja uczą natomiast o nieśmiertelności duszy człowieka, także przy jego odrzuceniu.

Paruzja.

Termin „ paruzja ” oznacza przyjście. Literatura chrześcijańska przejęła ów termin i zastosowała go do chwalebnego przyjścia Chrystusa.

Sąd powszechny i odnowienie świata.

Według klasycznej eschatologii będzie to jakby powtórny sąd po sądzie szczegółowym. Ewangelia Mateusza mówi, że Chrystus zasiądzie na tronie i rozdzieli dobrych od złych, tak jak rozdziela się kozły od owiec. Natomiast nowa teologia mówi, że po sądzie szczegółowym nie jest potrzebny drugi sąd. Tak więc, sąd powszechny nastąpi, ale nie jako sądzenie. Będzie to ujawnienie chwały Chrystusa i uświadomienie sobie przez ludzi pewnych zakrytych dróg bożych, uwarunkowań społecznych i historycznych.

7. ZMARTWYCHWSTANIE JEZUSA FUNDAMENTEMWIARY I ŻYCIA KOŚCIOŁA

Istnieją dwa aspekty zmartwychwstania: historyczny i eschatologiczny. Zmartwychwstanie jest zarówno faktem historycznym, jak również przez Zmartwychwstanie Jezus dał nam poznać nową rzeczywistość eschatologiczną.

Pismo św. Jako źródło wiedzy o Zmartwychwstaniu:

1. Katecheza apostolska o zmartwychwstaniu:

• 1 Kor 15, 3-5 credo korynckie - najstarszy całościowy przekaz o zmartwychwstaniu z roku 54 lub 55.

„Chrystus umarł - zgodnie z Pismem - za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem: i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu”

• pięć mów św. Piotra czyli katechezy paschalne w Dz

• Dz 2, 2-36

• Dz 3, 12-26

• Dz 4, 8-12

• Dz 5, 29-32

• Dz 10, 34-43

Podsumowanie wszystkich katechez: Rdzeń tych katechez stanowi sam fakt zmartwychwstania, choć pojawiają się także opisy publicznej działalności Jezusa oraz Jego krzyżowa śmierć, jednak jest to tylko po to, aby był kontekst historyczny najważniejszego wydarzenia, że w ciele nastąpiło zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.

• Świadectwa wiary pierwszego Kościoła w Zmartwychwstanie:

• wyznanie wiary Rz 10, 9

• aklamacje chwały Jezusa Rz 10, 9

• hymny liturgiczne Flp 2,6-11

• mowy św. Piotra i św. Pawła w Dz

• biograficzne notatki św. Pawła w listach 1 Kor 15,8; Gal 1,12-13

2. Przekazy bliblijne - Ewangelie o zmartwychwstaniu

• Mk 16, 9-20 - Mk owiewa tajemnicą fakt zmartwychwstania, u niego bowiem akt boski jest zawsze ukryty. Sam fakt zmartwychwstania jest tej natury, że nie sposób odebrać go bez przejawów lęku, czy wręcz przerażenia, nawet po wyjaśnieniu danym kobietom przez aniołów, one jeszcze nie napełniły się radością.

• Mt - Tekst ten głosi bowiem zwycięstwo Boga nad śmiercią i przewrotnością ludzką, Jezus Chrystus mimo przeciwnych potęg pełen chwały przechodzi z głębokości śmierci do życia.

• Łk -Umieszcza zmartwychwstanie w całym planie historii zbawienia, dopiero bowiem w kontekście Objawienia Bożego nabiera ono pełnego sensu. Chrystofanie uzdalniają zaś uczniów do właściwego zrozumienia zamysłu Bożego. Dla Łk istotą orędzia jest Jego słowo, które kierując do uczniów ma wzbudzić w nich wiarę. Samego zaś zmartwychwstałego Jezusa Łk opisuje jako jak najbardziej realnego i cielesnego.

• J - u J widać coraz mniej faktów, a coraz więcej teologii, pusty grób rodzi u Piotra zdziwienie. Zesłanie Ducha Świętego u Jana tkwi w samym fakcie Zmartwychwstania. Jan zaznacza rolę Słowa, które daje przystęp do wydarzeń paschalnych i do wiary. To jedno wydarzenie wprowadza nową relację między Ojcem a całą ludzkością. Pieczęcią tej nowej relacji jest Duch, który jest też znakiem obecności Bożej, a którego udzielił Jezus: „weźmijcie Ducha...”.

3. Pusty Grób - jego historyczność i znaczenie apologetyczne

Jezus Chrystus był pogrzebany, choć skazaniec w tradycji rabinistycznej nie mógł być chowany w grobach przodków, lecz np. wrzucany do fosy. Egzegeci łączą odkrycie pustego grobu przez kobiety, ze świtem pierwszego dnia po szabacie. Prawdopodobnie były trzy kobiety udające się do grobu.

• Wg Mk kobiety szły, aby namaścić ciało Chrystusa,

• zaś u Mt, aby zobaczyć grób,

• z kolei u Łk kobiety idą niosąc przygotowane wonności.

Większość uważa, że kobiety wybrały się do grobu, aby tam po prostu opłakiwać śmierć Jezusa. Argumentem zasadniczym za prawdziwością opisu pustego grobu jest wiedza na temat pierwszej wspólnoty jerozolimskiej. Otóż w Jerozolimie istniał wielki kult pogrzebanych proroków, dlatego jest nie do pomyślenia, aby takiego kultu nie było wobec Chrystusa. Pogłoska o wykradzeniu ciała Chrystusa dodatkowo jeszcze potwierdza wiarygodność pustego grobu. Trzeba przyjąć, że wiara w zmartwychwstanie nie byłaby w ogóle możliwa, gdyby pusty grób nie istniał.

O zmartwychwstaniu mówi: naoczny fakt pustego grobu, niezłomne przekonanie uczniów o ukazywaniu się Zmartwychwstałego Jezusa, wiara popaschalnej gminy, świadectwa najstarszych źródeł, które zgadzają się do (śmierć na krzyżu, pogrzeb, pusty grób, Zmartwychwstanie, chrystofanie)

KKK 766: <<Przede wszystkim jednak Kościół narodził się z całkowitego daru Chrystusa dla naszego zbawienia, uprzedzonego w ustanowieniu Eucharystii i zrealizowanego na krzyżu. „Znakiem tego początku i wzrastania [Kościoła] jest krew i woda wypływające z otwartego boku Jezusa ukrzyżowanego” (SW II, Lumen gentium, 3). „Albowiem z boku umierającego na krzyżu Chrystusa zrodził się przedziwny sakrament całego Kościoła” (SW II, Sacrosanctum Concilium, 5). Jak Ewa została utworzona z boku śpiącego Adama, tak Kościół narodził się z przebitego serca Chrystusa, który umarł na krzyżu.>> Śmierć Chrystusa na krzyżu nie była tylko ofiarą za grzechy, ale była także elementem eklezjotwórczym. Zmartwychwstanie natomiast było wyrazem przyjęcia tej ofiary krzyża Jezusa przez Ojca. Bóg przyjął ofiarę Jezusa i wywyższył Go. W Zmartwychwstaniu trzeba widzieć kolejny etap formowania się Kościoła. Kluczowe były chrystofanie w gronie uczniów.

Gdyby Apostołowie nie byli przekonani o tym, że Chrystus zmartwychwstał, nie narodziłoby się chrześcijaństwo, a Mesjasz zostałby zapomniany. Jego uczniowie nie próbowali Go ratować. Uciekli, ukrywali się. Jednak wiara w Zmartwychwstanie zmienia garstkę „żałosnych dezerterów” w grupę ludzi zdecydowanych i pewnych tego, że są niepokonani. Przekonanie uczniów było tak silne, że mieli niezwykłą odwagę twierdzić, że Jezus jest oczekiwanym Mesjaszem.

8. PRYMAT BISKUPA RZYMU I SUKCESJA APOSTOLSKA

1. Prymat (łac. Primus-pierwszy)- najwyższy urząd w Kościele. Kościół Katolicki widzi prymat biskupa Rzymu jako najwyższą władzę w Kościele. Jest to władza pochodząca od Jezusa Chrystusa (z prawa Bożego) Papież posiada władzę:

• pasterską

• nauczycielską

Nadanie prymatu potwierdzają teksty Pisma św.

1. Mt 16,18-19 (obietnica prymatu)

„Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie».

• opoka - fundament spajający w całość, w jedno, gwarantujący trwałość (por. dom zbudowany na skale)

• klucze - symbol władzy i odpowiedzialności za dom, oraz rozstrzyganie, co dla tego domu jest dobre, a co złe

• władza wiązania i rozwiązywania - władza prawodawcza i sądownicza (nie pomijając stosowania sankcji karnych)

2. J 21,15-17 (nadanie prymatu)

„A gdy spożyli śniadanie, rzekł Jezus do Szymona Piotra: «Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci?» Odpowiedział Mu: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego: «Paś baranki moje!» I znowu, po raz drugi, powiedział do niego: «Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie?» Odparł Mu: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego: «Paś owce moje!». Powiedział mu po raz trzeci: «Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie?» Zasmucił się Piotr, że mu po raz trzeci powiedział: «Czy kochasz Mnie?» I rzekł do Niego: «Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego Jezus: «Paś owce moje!”

• Wyznanie miłości przez Piotra ściśle łączy się z nakazem przyjęcia posługi pasterskiej, jest warunkiem przekazania władzy pasterzowania.

• funkcja pasterza jest funkcją, którą Piotr będzie sprawował w zastępstwie Chrystusa.

3. Łk 22,30-32 (wspieranie uczniów przez Piotra)

„abyście w królestwie moim jedli i pili przy moim stole oraz żebyście zasiadali na tronach, sądząc dwanaście pokoleń Izraela. Obietnica dana Piotrowi i zapowiedź jego upadku. Szymonie, Szymonie, oto szatan domagał się, żeby was przesiać jak pszenicę; ale Ja prosiłem za tobą, żeby nie ustała twoja wiara. Ty ze swej strony10 utwierdzaj twoich braci».

• polecenie skierowane do Piotra przez Chrystusa dotyczy umacniania braci w wierze. Ten fragment z Łk wskazuje na wolę Jezusa Chrystusa, który chce, by Piotr pozostawał w stosunku do innych Apostołów tym, który integruje i umacnia w wierze.

4. Rola Piotra w pierwotnej wspólnocie chrześcijańskiej

• Piotr jako pierwszy z Apostołów (Dz 1,13). Występuje i przemawia w imieniu Dwunastu, np. po uzdrowieniu paralityka (Dz 30), przed sanhedrynem (Dz 4);

• Przewodzi gminie jerozolimskiej, dokonuje wyboru Macieja;

• Wykonuje władzę sądowniczą: Ananiasz i Safira (Dz 5);

• Sobór Jerozolimski - Na głos Piotra wszyscy zamilkli (Dz 15).

Konstytucja dogmatyczna Pastor aeternus określiła przymioty władzy papieskiej:

• jest władzą rządzenia (jurysdykcja),

• pełna (rozciąga się na sprawy moralności, wiary, zarządzania),

• najwyższa (wyklucza jakikolwiek inny element władzy ludzkiej wyższy od niej),

• zwyczajna (nie delegowana, ani nadzwyczajna, ale związana z tym urzędem przez Chrystusa),

• powszechna (cały K-ł),

• bezpośrednia (w stosunku do wiernych nie musi papież szukać pośrednictwa u biskupów),

• biskupia (wobec całego K-ła ma papież uprawnienia biskupie).

W 1870 Sobór Watykański I przyjął dogmat o nieomylności papieża: Nauczanie nieomylne jest tylko wtedy, gdy Biskup Rzymski występuje jako Pasterz Całego Kościoła, do całego Kościoła, w sprawach wiary i moralności z intencją expressis verbis określenia danej kwestii w sposób ostateczny (por. KPK 1983, Kan 749 § 1).

B) Sukcesja apostolska

Sukcesja - sposób przekazywania władzy.

prawo następstwa w urzędzie apostolatu wynika z tego, że sam Jezus skierował nakaz misyjny (na cały świat), a skoro Pan będzie z nimi aż do skończenia świata, to musi być zachowana kontynuacja nawet po śmierci Apostołów. Podobnie ma się sprawa z logiami Jezusa odnośnie Eucharystii (np. Czyńcie to na moją pamiątkę, Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb (...) śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie).

Sobór Watykański II stwierdził: nieprzerwanie trwa w K-le urząd apostolski (…), który bez przerwy ma sprawować stan biskupi. Ten urząd apostolski swoje posłannictwo pełni zawsze w łączności z głową, czyli Piotrem i tak kolegium biskupów z Papieżem. Ta władza jest wykonana zawsze za jego zgodą i nigdy bez niej.

Sukcesję przekazuje ten, kto posiada władzę święceń. Znakiem przekazania jest wkładanie rąk.

Natomiast sukcesja prymatu opiera się m.in. na stwierdzeniach Jezusa, który obiecał, że K-ł będzie trwał do końca świata, w oparciu o fundament, skałę, którą ma być Piotr. Z kolei przy nadaniu prymatu nad Jeziorem Genezaret Piotr usłyszał: Paś owce moje. Jeśli więc trzoda Chrystusa ma trwać do końca świata, to i pasterza będą wciąż owce potrzebowały (Paś owce moje).

9. SUMIENIE JAKO NORMA MORALNOŚCI W ŚWIETLE POSOBOROWEGO NAUCZANIA KOŚCIOŁA

„Sumienie jest najtajniejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa” (KDK 16).

W głębi sumienia człowiek odkrywa prawo, którego sam sobie nie nakłada, lecz któremu winien być posłuszny i którego głos wzywający go zawsze tam, gdzie potrzeba, do miłowania i czynienia dobra a unikania zła, rozbrzmiewa w sercu nakaz: „czyń to, tamtego unikaj”. Sumienie osądza konkretne wybory, aprobując te, które są dobre, i potępiając te, które są złe. Sumienie jest rodzajem praktycznego osądu rozumowego, kwalifikuje jako dobre lub złe moralnie moje pojedyncze działanie. Sumienie nie jest ostatecznym fundamentem dobra i zła moralnego, jest nim natomiast Prawo Boże. Właśnie sumienie nieustannie stawia człowieka i jego czyny wobec Prawa Bożego. Umieszcza się jakby pomiędzy tym, kim człowiek ma być w zamysłach Bożych, a tym, kim faktycznie i aktualnie jest. Sumienie to nie rodzaj najwyższej instancji, od której nie ma odwołania, nie jest nieomylne.

Kategorie sumienia:

1. Sumienie naturalne - może uzyskać wyskoki poziom rozwoju i charakteryzować człowieka, który nie rozwinął się w sferze wiary, lecz w sferze humanum.

2. Sumienie nadprzyrodzone (nadnaturalne) - ten stan sumienia normuje się na podstawie sum. Naturalnego, które następnie jest przebóstwione Duchem Św. (działanie Bożej łaski).

Sumienie prawdziwe - zgodne z obiektywną normą moralną

Sumienie błędne -fałszywe - niezgodne z obiektywną normą moralną

Sumienie pewne - nie ma obawy co do popełnienia błędu

Sumienie wątpliwe - nie ma się pewności, czy dany czyn jest dobry lub zły; działam na „ślepo”.

Normą postępowania jest sumienie prawdziwe i pewne.

Rodzaje wypaczeń sumienia

Sumienie szerokie (laksystyczne) - nie dostrzega grzechu w czynach obiektywnie złych lub pomniejsza ich negatywną wartość moralną. Podobnie jak rozchwiana waga reaguje tylko na wielkie obciążenia, natomiast małych prawie nie sygnalizuje.

Sumienie ciasne - dopatrywanie się grzechu tam, gdzie go nie ma, albo niepotrzebnie powiększanie jego wagi (sumienie skrupulanckie).

Sumienie faryzejskie - człowiek o takim sumieniu wyolbrzymia małe rzeczy, a nie dostrzega wielkich. Często wiąże się to z legalizmem.

Syndereza to wrodzona i niemożliwa do utracenia zdolność i jednocześnie łatwość rozumu praktycznego do ujmowania podstawowych zasad moralnych, stąd często sumienie jest nazywane jako „zmysł moralny”.

Funkcje sumienia:

• sumienie staje się swoistym świadkiem dla człowieka - stawia bowiem człowieka w obliczu prawa moralnego i jest świadkiem wierności lub jej braku w stosunku do tego prawa

• sumienie jest świadkiem w obliczu Boga - człowiek wchodzi na drogę dialogu z Bogiem, czego sumienie jest zwiastunem. Bóg jako źródło, z którego sumienie czerpie swoją wiążącą moc. Bóg, który wzywa człowieka do posłuszeństwa swemu prawu.

Formacja sumienia

Wśród naturalnych form stałego kształtowania sumienia i uzgadniania swojego życia z wymaganiami moralnymi należy wymienić: właściwe wychowanie od wczesnych lat życia; systematyczną pracę nad sobą; dokładne poznanie samego siebie; posłuszeństwo kierownikowi sumienia; praktykowanie codziennego rachunku sumienia, słuchanie Słowa Bożego, modlitwa i życie sakramentalne

9. ZNACZENIE CNÓT BOSKICH: Wiary, nadziei i miłości w chrześcijańskim kształtowaniu życia osobistego i społecznego

Cnota, to zdolność do trwałego i dynamicznego ukierunkowania się na dobro

Cnoty teologalne - związane z Bogiem. Wiara, nadzieja, miłość to podstawowe relacje do Pana Boga. Poprzez te cnoty człowiek nawiązuje relację z Bogiem, komunikuje się.

O cnotach teologalnych dowiadujemy się z Objawienia Bożego, które wypełniło się w Jezusie Chrystusie. Źródłem tych cnót jest sam Bóg i jest przedmiotem tych cnót. Człowiek sam nie stworzył cnoty, są one darowane, są darem. Cnoty są pewnym uzdolnieniem, które otrzymujemy dzięki łasce Ducha św. i dzięki Niemu się rozwijają.

Dar jest ofiarowany na drodze sakramentalnej:

• zanurzenie się w chrzcie

• pogłębione przez bierzmowanie

• podtrzymywane przez Eucharystię

Wiara, nadzieja i miłość są cnotami Boskimi także ze względu na swój

• przedmiot i bezpośrednie odniesienie się do Boga. W wierze zwracamy się do Niego (choć On sam się objawia) i w nadziei, gdy obiecuje nam być naszą pełnią oraz w miłości, ponieważ to On nas pierwszy umiłował.

• Bóg jest przedmiotem materialnym tych cnót. Przedmiotem wiary jest rzeczywistość Boska, nadziei - bogactwo uszczęśliwiające, miłości - piękno i dobroć Boga. Cnoty te nie tylko pochodzą od Boga, ale jest On również ich

• przedmiotem formalnym, a więc motywem ukierunkowania się człowieka.

Wiara Jest fundamentem życia chrześcijańskiego. Wiara przejawia się w zgodnych z nią czynach, dlatego św. Jakub Apostoł napisał, iż „wiara, jeśli nie byłaby połączona z uczynkami, martwa jest sama w sobie” (Jk 2,17).

• wiara jest to odpowiedź na wezwanie Boże, na Objawienie Boże

• przybliża do Boga

• umożliwia kontakt z Bogiem

• angażuje całego człowieka (wola, rozum)

• wiara podlega całemu rozwojowi, jest dynamiczna

• jest aktem pojedynczym człowieka bo jest to decyzja indywidualna ale ma również wymiar wspólnotowy związany z Kościołem, gdzie się rodzi i rozwija

Nadzieja - ufne oczekiwanie błogosławieństwa Bożego i uszczęśliwiającego oglądania Boga.

• Stanowi podstawowe odniesienie człowieka wobec Boga, które człowiek zamierzył spodziewając się zbawienia

• W nadziei wyraża się stosunek do Boga

• Sprawia że człowiek całym sobą dąży do Boga

• Bóg obiecał człowiekowi zbawienie i człowiek tę ufność ma w sobie - nadzieja na życie wieczne w szczęśliwości

• Jest to ukierunkowanie

Miłość - wezwanie i zobowiązanie do odpowiedzi na miłość Bożą. Każe miłować Boga nade wszystko a każde stworzenie dla Niego i ze względu dla Niego.

• Bóg będący Miłością pierwszy człowieka umiłował

• Bóg objawia człowiekowi swoją miłość, którą przyjmuje on przez wiarę aby następnie przelać ją na innych

• W miłości odwzajemniamy dar, który otrzymaliśmy od Boga

EROS - to miłość emocjonalna, związana z przyjemnością

AGAPE - to miłość stwórcza, ona zstępuje do człowieka z góry, od Boga i człowiek ją przyjmuje przez wiarę. Nie może b yć ona zamknięta bo miłość jako dobro musi się rozlewać, musi być przekazywana. To miłość bezinteresowna. To miłość woli bo chce obdarowywać dobrem

Wykroczenia przeciw wierze:

• wątpienie w wierze - (odróżnić od kryzysu wiary)chodzi o dobrowolne lekceważenie i odmawianie uznania tego, co Kościół podaje za prawdziwe. Nie chodzi o wątpienie metodyczne. Może prowadzić do odejścia od wiary, duchowego zaślepienia.

• niewiara - lekceważenie prawdy objawionej lub świadomie nie chce się wzbudzić aktu wiary. Godzi w całą wiarę.

• herezje - uporczywe zaprzeczenia jakieś prawdzie, w którą należy wierzyć. Zwykle są to kwestie teologiczno - moralne. (H. materialna - błąd w rozpoznaniu, H. formalna - świadome głoszenie herezji.

• Apostazja - całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej; wyraźne i formalne wykroczenie przeciw Bogu; grzech zawsze obiektywnie ciężki.

• Schizma - odmowa uznania zwierzchnictwa bpa Rzymu lub wspólnoty uznającej to zwierzchnictwo. Oznacza to odrzucenie dogmatu o nieomylności papieża.

• Bluźnierstwo - urąganie, poniżanie i szydzenie ze względu na Boga lub stworzenie. Wykroczenie przeciw wierze może być zabarwione niewiarą lub nienawiścią. Może być bezpośrednie lub pośrednie. Teologia uznaje za jeden z najcięższych grzechów, ale zależy od świadomości.

• Kuszenie Pana Boga - człowiek wymaga nadzwyczajnej interwencji, rezygnacja z naturalnej drogi na rzecz działania Boga.

Wykroczenia przeciwko nadziei:

• Rozpacz (desperacja),

• zbytnia ufność,

• lenistwo duchowe,

• smutek.

Wykroczenia przeciwko miłości Boga:

• obojętność,

• niewdzięczność,

• oziębłość,

• nienawiść do Boga.

Wykroczenia przeciwko miłości bliźniego:

• nienawiść między ludźmi,

• zgorszenie,

• przywodzenie do grzechu,

• współdziałanie w czynie złym,

• gniew,

• przywodzenie do grzechu (uwiedzenie),

• obojętność,

• nienawiść,

• zazdrość.

10. NIEDZIELA - GENEZA, TEOLOGIA I ELEMENTY ŚWIĘTOWANIA

I. Geneza niedzieli

1. Dzień szabatu - III przykazanie Dekalogu przypomina o świętości szabatu (Wj 31,15). Bóg powierzył Izraelowi szabat, na znak nierozerwalnego przymierza, należy on do Pana, jest poświęcony uwielbieniu Boga, Jego dzieła stworzenia oraz Jego zbawczych czynów na rzecz Izraela (Pwt 5,15). Działanie Boga jest wzorem działania ludzkiego. Jeśli Bóg „odpoczął i wytchnął” w siódmym dniu (Wj 31,17), człowiek również powinien „zaprzestać pracy” i pozwolić odpocząć drugiemu człowiekowi.(KKK 2168, 2169). Szabat, który oznaczał wypełnienie pierwszego stworzenia, został zastąpiony przez niedzielę, przypominającą nowe stworzenie, zapoczątkowane przez zmartwychwstanie Chrystusa.

2. Dzień Pański (Dies Domini)- Zgodnie z tradycją apostolską, która wywodzi się od samego dnia Zmartwychwstania Chrystusa, Misterium Paschalne K-ł obchodzi, co osiem dni, dzień Pański (niedzielę). Jezus zmartwychwstał „pierwszego dnia tygodnia” (Mt 28,1; Mk 16, 2). Dzień Zmartwychwstania Chrystusa jest równocześnie pamiątką pierwszego dnia stworzenia i „ósmym dniem”, w którym Chrystus zapoczątkowuje nowe stworzenie. Jest to dzień, „który Pan uczynił”, centrum tego dnia stanowi „wieczerza Pańska”. Stał się on dla chrześcijan pierwszym ze wszystkich dni, pierwszym ze wszystkich świąt, dniem Pańskim (dies dominica). Niedziela stała się wypełnieniem szabatu, choć różni się od niego. Chrystus jest wypełnieniem paschy i szabatu.

II. Teologia niedzieli

1. Niedziela jest dniem, w którym wspominamy oraz świętujemy Zmartwychwstanie Pana Jezusa (Pascha tygodnia). Zmartwychwstały Chrystus spotyka się z swoimi uczniami (Emaus Łk 24,36; objawia się apostołom Łk 24,36; J 20,19).

2. Niedziela jest dniem wiary, Zmartwychwstały Chrystus objawił się po ośmiu dniach Tomaszowi, który ujrzał i uwierzył. Wyznanie wiary - Credo.

3. Niedziela jest dniem zesłania Ducha Św.-Pięćdziesiątnicy. Na Maryję i zebranych w wieczerniku zstąpił Duch Św. Piotr i apostołowie rozpoczynają swoją publiczną działalność, początek misji Kościoła(Dz 2,14n).

4. Jest to dzień, w którym apostołowie i pierwsi chrześcijanie spotykali się razem na „łamaniu chleba” na pamiątki Zmartwychwstania (np. w Troadzie Dz 20,7-12). Wymiar eklezjalny niedzieli.

5. Niedziela jest dniem nowego stworzenia. Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa jest początkiem nowego życia, stworzenia. Liturgia podkreśla chrzcielny wymiar niedzieli. Zachęca do udzielania tego sakramentu podczas niedzielnej Eucharystii.

6. Niedziela jest ósmym dniem tygodnia, zapowiedzią przyszłej i wiecznej radości z Chrystusem Zmartwychwstałym w Królestwie Niebieskim. Wymiar eschatologiczny niedzieli.

7. Jest to dzień światłości. Chrystus Zmartwychwstały jest „nowym światłem, które wschodzi dla ludzkości” (Łk 1, 78-79).

8. Niedziela jest centrum roku liturgicznego. Pozwala zrozumieć inne święta i uroczystości w ciągu roku liturgicznego.

Pkt.1-8 wg. Listu apostolskiego Dies Domini Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów, kapłanów i wiernych o świętowaniu niedzieli. Opublikowany był w niedzielę Zesłania Ducha Św. 1998 r.:

III. Elementy świętowania niedzieli

1. Niedzielna celebracja dnia Pańskiego i Eucharystii - stanowi centrum życia K-ła. (KPK 1246). Spotyka się na niej cała wspólnota parafialna (Dies Ecclesie), aby wspólnie „łamać chleb” pod przewodnictwem biskupa diecezjalnego. Władzę tą powierza biskup proboszczowi jako pasterzowi parafii (KKK 2176-2179).

2. Niedzielny radosny odpoczynek - cała niedziela ma być przesiąknięta radosnym dziękczynieniem Bogu. Wspólne celebrowanie Eucharystii oraz różnych form modlitwy np. nieszporów, katecheza domowa czy wspólne pielgrzymowanie do sanktuariów. Oprócz wymiaru liturgicznego, ważnym elementem niedzieli jest odpoczynek w gronie rodzinnym, przyjaciół, znajomych. W spędzaniu wolnego czasu towarzyszyć może rozrywka kulturalna, sport, spacery, itp. (KKK 2187,2188)

3. Powstrzymania się od pracy - w niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane wierni powinni powstrzymać się od wykonywania prac lub zajęć, które przeszkadzają oddawaniu czci należnej Bogu, przeżywaniu radości właściwej dniowi Pańskiemu, pełnieniu uczynków miłosierdzia i koniecznemu odpoczynkowi duchowemu i fizycznemu. Obowiązki rodzinne lub ważne zadania społeczne stanowią słuszne usprawiedliwienie niewypełnienia nakazu odpoczynku niedzielnego. Władze państwowe i pracodawcy powinny zapewnić, aby niedziela była dniem poświęconym Bogu oraz pozwalała na odpoczynek KKK 2184-86)

4. Niedziela jest dniem wypełniania obowiązków miłosierdzia względem bliźnich - w ten sposób godnie ją świętujemy - „szkoła miłości, sprawiedliwości i pokoju”

5. Obowiązek świętowania niedzieli - Przykazanie kościelne określa i precyzuje prawo Pańskie: "W niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej". Eucharystia niedzielna uzasadnia i potwierdza całe działanie chrześcijańskie. Dlatego wierni są zobowiązani do uczestniczenia w Eucharystii w dni nakazane, chyba, że są usprawiedliwieni dla ważnego powodu (np. choroba, pielęgnacja niemowląt) lub też otrzymali dyspensę od ich własnego pasterza. Ci, którzy dobrowolnie zaniedbują ten obowiązek, popełniają grzech ciężki (KKK 2180, 2181, KPK).

12. LUD BOŻY - STRUKTURA I ORGANIZACJA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

Kościół katolicki posiada strukturę hierarchiczną:

Papież (łac. papa- ojciec) - z ustanowienia Bożego posiada najwyższą, zwyczajną i bezpośrednią władzę duszpasterską nad całym Kościołem. Św. Piotr otrzymał od Pana Jezusa władzę symbolizowaną przez klucze, oraz władzę związywania i rozwiązywania. Z władzą jurysdykcyjną biskupa Rzymu nad całym Kościołem łączy się charyzmat jego nieomylności w rzeczach wiary i obyczajów, kiedy przemawia jako nauczyciel całego Kościoła i zobowiązuje do wierzenia (ex cathedra)

Episkopat (gr. episkopom- nadzorca) - Kolegium Biskupów, którzy jako następcy apostołów wraz z następcą Piotra zarządzają Kościołem. Apostolska władza rządzenia wspólnotą chrześcijańską opiera się na słowach Chrystusa. Tradycja podaje, że Apostołowie przekazali swą władzę następcom, a „w osobach biskupów […] obecny jest wśród wiernych Pan Jezus Chrystus, Kapłan Najwyższy” . Biskupi mają sprawować swą władzę w łączności z biskupem Rzymu. Zadania biskupów (Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele):

a) głoszenie Ewangelii

b) kierowanie swoim Kościołem

Prezbiterat (księża) mają głosić Ewangelię, sprawować czynności sakralne, zwłaszcza Eucharystię. Pełnią posługę pojednania. (Dekret o posłudze i życiu kapłanów) „urząd prezbiterów, jako związany z biskupstwem uczestniczy we władzy, mocą której sam Chrystus Ciało swe buduje, uświęca i rządzi”. „Prezbiterzy nie posiadają szczytu kapłaństwa i w wykonywaniu swej władzy zależni są od biskupów”

Diakoni wyświecani przez nałożenie rąk służą w posłudze liturgicznej w „łączności z biskupem i jego kapłanami”

Z hierarchią władzy w Kościele łączy się ściśle tzw. hierarchia święceń - biskupi, prezbiterzy, diakoni

Zakony i zgromadzenia zakonne nie należą do hierarchii, są spostrzegalną cząstką Kościoła wyrosłą z ducha i zachęt Ewangelii (realizacja trzech rad ewangelicznych). Spełniają wiele ważnych funkcji w Kościele i są znakiem wskazującym na życie wieczne.

Katolicy świeccy należą do Mistycznego Ciała Chrystusa i uczestniczą w Jego urzędzie kapłańskim, prorockim i królewskim i na mocy tego mogą pełnić różne widzialne funkcje w Kościele.

Organizacja kościoła:

Podstawowymi jednostkami administracyjnymi w strukturze Kościoła katolickiego są diecezje i parafie, a pomocniczymi metropolie (prowincje kościelne) i dekanaty.

• Najmniejszą organizacyjną jednostką Kościoła jest parafia. Kieruje nią proboszcz.

• Kilka parafii tworzy dekanat, na czele którego stoi dziekan.

• Najstarszą i najważniejszą jednostką Kościoła jest biskupstwo (diecezja), kierowane przez biskupa

• Kilka biskupstw tworzy prowincję kościelną, na czele której stoi arcybiskup (metropolita).

• Biskupi danego kraju tworzą konferencję episkopatu.

• Na czele wszystkich biskupów stoi biskup Rzymu, papież.

• Wspomaga go Kuria Rzymska, która spełnia wszystkie zadania administracji kościelnej.

• Specjalne zadania w kierowaniu Kościołem spełniają kardynałowie - Wszyscy razem tworzą oni kolegium kardynalskie

• Po śmierci papieża kolegium zbiera się w Rzymie i wybiera jego następcę.

13. ROZWÓJ FIZYCZNY, POZNAWCZY I EMOCJONALNY W OKRESIE WCZESNEJ ADOLESCENCJI

Adolescencja, okres dorastania, między dzieciństwem a dorosłością, przypadający

• między 11-12 a 17-21 rokiem życia,

charakteryzujący się nasilonymi zmianami psychofizycznymi, które mają charakter dynamicznego procesu, uwarunkowanego w dużym stopniu sytuacją socjokulturową i ekonomiczną. Czas trwania "trudnego okresu" zależy również od płci i indywidualnych cech jednostki, a także od warunków środowiskowych. W okresie tym pojawia się lub uaktywnia:

• popęd płciowy oraz

• szereg nowych zainteresowań (społecznych, zawodowych).

• Przede wszystkim jest to jednak okres odkrywania własnych potencjałów i kierunków rozwoju,

• kształtowania własnego systemu wartości i światopoglądu wraz z nieodpartą potrzebą osiągnięcia subiektywnie rozumianej wolności i autonomii, niekiedy błędnie realizowanej przez odrzucanie i negowanie autorytetów i związanych z nimi instytucji.

• Pojawia się w tym okresie wiele zaburzeń emocjonalnych, m.in.: wybuchowość, wahania nastroju, niekiedy myśli samobójcze, częste zachowanie agresywne, nasilone zwłaszcza w sytuacjach grupowych (subkultura).

• Okres ten charakteryzuje ponadto łatwość ulegania wpływom, także negatywnym, oraz nasilone tendencje do uzależnień.

14. Funkcjonowanie dziecka- ucznia w klasie w roli „bohatera”, kozła ofiarnego”, „aniołka” i „maskotki.

„Bohater”- Dziecko „bohater” nie sprawia żadnych kłopotów, dobrze się uczy. ”Bohater” nie dba o zaspokojenie własnych potrzeb, ma kłopoty z wypoczynkiem i odprężeniem. „Bohater” odrzuca własne pragnienia i marzenia, podważa istnienie własnych talentów i zdolności. Dzieci te w życiu społecznym nadmiernie angażują się w pomaganie innym. Dlatego chętnie zostają gospodarzami klasy. Nie potrafią współpracować , więc zostają wyłącznymi realizatorami powierzonych im zadań. Często są wykorzystywani przez kolegów do odrabiania prac domowych, wykonania zadań zespołowych. Często zbierają cięgi za swoja niedoskonałość, pogrążają się w negatywnym myśleniu o sobie. Mimo sukcesów w nauce, czują się gorsze od rówieśników.

„Kozioł ofiarny”- W klasie występuje jako niegrzeczny uczeń , często odrzuca „pomocną dłoń”, bo boi się zaryzykować ciepło, zaufanie, bliskość.

„Aniołek”- role tę podejmują dzieci o dużej wrażliwości, delikatnej osobowości. Dziecko takie zamyka się w świecie własnej wyobraźni. Często jest niezauważalny przez rówieśników. Praktycznie się nie odzywa, nie podejmuje żadnej inicjatywy w nawiązaniu kontaktów z rówieśnikami. Jest samotny i przekonany o swej nieatrakcyjności. Nie próbuje rozwijać swoich zdolności i zainteresowań.

„Maskotka”- Stara się by zwrócono na nie uwagę poprzez swoje zachowanie. Taki sposób funkcjonowania „maskotki” utrzymuje się na ogół w jej życiu dorosłym. Jest mało odporna na stres. Wstydzi się swej nieśmiałości, więc hałaśliwie żartuje z siebie. Trwoni swoje możliwości intelektualne, psychofizyczne w żartach.

15. Komunikacja niewerbalna

Komunikacja niewerbalna (określana często jako mowa ciała, język ciała) jest to ogół gestów oraz niewerbalnych komunikatów, zarówno nadawanych, jak i odbieranych przez ludzi. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu, wykształceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie, tak jak większość gestów - emblematów, czy wiele wyrazów mimicznych.

Badacze zajmujący się procesami porozumiewania się między ludźmi ustalili, że każdy przekaz zbudowany jest przeciętnie w 7 % z elementów werbalnych (same słowa), w 38 %

z dźwiękowych (barwa, ton głosu) i aż w 55 % z niewerbalnych. Oznacza to, że małe znaczenie ma to, co człowiek mówi, znacznie większe będzie miało to, w jaki sposób wypowiada swoje słowa, a największe znaczenie będą miały sygnały wysyłane przez jego ciało. Komunikacja niewerbalna jest procesem porozumiewania się bez użycia słów- przy pomocy naszego ciała. Niewerbalne komunikowanie może wzmacniać, osłabiać lub zaprzeczać przekazom werbalnym.

Na komunikacje niewerbalną składają się takie elementy jak:

• gestykulacja, czyli ruchy ciała, jest silnie związana z mową i stanowi ważną część procesu komunikowania się,

• mimika i wyraz twarzy jako najważniejszy sposób przekazywania stanów emocjonalnych (radości, smutku, niezadowolenia, zakłopotania itp.)

• dotyk i kontakt fizyczny odgrywające ogromną rolę w budowaniu bliskości, regulowane są zasadami wynikającymi z obyczajów kulturowych, stopnia znajomości rozmówców, płci, wieku, statusu społecznego, charakteru spotkania itp.

• kontakt wzrokowy - najważniejszy przekaźnik informacji to oczy: kierunek patrzenia, czas i częstotliwość patrzenia,

• dystans przestrzenny jako obszar pomiędzy nadawcą , a odbiorcą dzielący się na cztery strefy: intymną, osobistą, socjalną i otwartą,

• pozycja ciała, czyli sposób w jaki dana osoba stoi lub siedzi, wyrażać może wewnętrzne napięcie lub rozluźnienie,

• wygląd fizyczny i ubranie ( może być formą manifestacji przynależności społecznej, staranność ubioru mówi o przywiązaniu wagi do spotkania),

Niewerbalne aspekty mowy czyli intonacja głosu, akcent, rytm mówienia itp. Jak również dźwięki paralingwistyczne (parajęzykowe) np. śmiech, płacz, ziewanie, westchnienia urozmajcają proces komunikacji i wyrażają ekspresję uczuć

16. Zaburzenia i dysfunkcje występujące u dzieci i młodzieży

ZABURZENIA EMOCJONALNE

Obejmują problemy związane z lękiem i depresją. Jeśli chodzi o lęk, to istnieje kilka typów zaburzeń, takich jak zespół uogólnionego lęku, fobia społeczna, lęk separacyjny. Zaburzenia lękowe są najczęstszymi z zaburzeń okresu dzieciństwa. Manifestują się poprzez objawy fizjologiczne, behawioralne i poznawcze. Mogą przybierać postać bólu brzucha, bólu głowy, napięcia mięśniowego, pocenia się, duszenia lub dławienia, drżenia (nie wszystkie dzieci wiążą te doznania z lękiem). W sferze poznawczej występuje zamartwianie się i niepokój z powodu nietrafnego odczytania wymagań środowiskowych i niedoceniania własnych zdolności poradzenia sobie z daną sytuacją.

Depresja to częsta i nie rzadko nie rozpoznawana postać zaburzeń psychicznych wieku dziecięcego. Łatwiej prawidłowo diagnozowana w okresie młodzieńczym. Na zaburzenia o tym charakterze wskazywać może: obniżony nastrój, wyraźne zmniejszenie zainteresowań i zdolności odczuwania przyjemności, spadek lub przyrost wagi, spadek lub wzrost apetytu, bezsenność lub nadmierna potrzeba snu, pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe, zmęczenie i utrata energii, poczucie bezwartościowości, nieuzasadnione poczucie winy, zmniejszona zdolność myślenia i koncentracji, a także nawracające myśli o śmierci i różnego rodzaju objawy somatyczne.

ZABURZENIA HIPERKINETYCZNE I ZACHOWAWCZE

Te zaburzenia różnią się etiologią, wiekiem dziecka w jakim najczęściej się ujawniają, rokowaniami, ale ich wspólną cechą jest fakt występowania objawów w sferze behawioralnej. Zaburzenia hiperkinetyczne charakteryzuje wczesny początek i współistnienie nadmiernej aktywności, źle modulowanego zachowania z wyraźnym brakiem uwagi i trwałego zaangażowania w wykonywane zadanie. Te cechy zachowania ujawniają się we wszystkich sytuacjach i mają charakter przewlekły. Zaburzenia zachowania cechują powtarzające się utrwalone wzorce zachowania agresywnego lub buntowniczego. W skrajnej formie zachowania te powodują poważne przekroczenia oczekiwań i norm społecznych. Rozpoznanie to ustala się w przypadku występowania takich zachowań jak: trwałe i poważne nieposłuszeństwo, częste wdawanie się w bójki, tyranizowanie innych, okrucieństwo wobec zwierząt, powtarzające się kłamstwo, wagary i ucieczki z domu, częste napady złości, zachowania buntownicze i prowokujące. Diagnozowanie zaburzeń zachowania wymaga aby czas trwania powyższych objawów wynosił 6 miesięcy i dłużej

CAŁOŚCIOWE ZABURZENIA ROZWOJU

Objawiają się przede wszystkim upośledzeniem zdolności porozumiewania się i nawiązywania relacji z ludźmi połączone z ograniczeniem i stereotypizacją przejawianych wzorców zachowania. Nieprawidłowości takie charakteryzują całość zachowań dziecka we wszystkich sytuacjach, chociaż mogą się różnić stopniem natężenia. W większości przypadków rozwój jest nieprawidłowy od niemowlęctwa, a zaburzenia pojawiają się, z nielicznymi wyjątkami, w ciągu pierwszych 5 lat życia. Przykładem jest autyzm dziecięcy i często nie rozpoznawany odpowiednio wcześnie Zespół Aspergera

ZABURZENIA W UCZENIU SIĘ

Osiągnięcia szkolne dziecka są niższe niż oczekiwane dla danego wieku, poziomu inteligencji i przebiegu kariery szkolnej. Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych stanowią grupę zaburzeń przejawiających się specyficznymi i istotnymi trudnościami w nabywaniu umiejętności szkolnych. Często współistnieją z innymi zespołami klinicznymi lub innymi zaburzeniami rozwojowymi. Ta grupa zawiera w sobie takie zaburzenia jak zaburzenia rozwoju mowy, dysleksję rozwojową, akalkulię czy zaburzenia rozwoju koordynacji

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

Upośledzenie umysłowe jest stanem zahamowania lub niepełnego rozwoju umysłu, które charakteryzuje się zwłaszcza uszkodzeniem umiejętności ujawniających się w okresie rozwoju i składających się na ogólny poziom inteligencji czyli zdolności poznawczych, mowy, ruchowych i społecznych. Upośledzenie może wystąpić wraz z innymi zaburzeniami psychicznymi lub bez nich.

Oprócz powyższych grup zaburzeń należy wspomnieć jeszcze o kilku innych możliwych u dzieci i młodzieży rozpoznaniach, które mogą występować samodzielnie lub towarzyszyć innym zaburzeniom

ZBURZENIA ODŻYWIANIA

Termin zaburzenia odżywiania obejmuje dwa ważne i wyraźnie wyodrębnione zespoły: jadłowstręt psychiczny (anoreksja) i żarłoczność psychiczną (bulimia). Anoreksja to zaburzenie cechujące się celową utratą wagi wywołaną i utrzymywaną przez pacjenta. Pojawia się najczęściej u dziewcząt w okresie pokwitania. Chorobie towarzyszy niedożywienie o różnym nasileniu i wynikające z tego, wtórne zaburzenia endokrynologiczne, metaboliczne i zaburzenia funkcji somatycznych. Bulimia to zespół charakteryzujący się okresowymi napadami obżarstwa i nadmierną koncentracją na kontroli masy ciała. Pacjenci z bulimią stosują skrajne metody przeciwdziałania tyciu

TIKI

Tiki są mimowolnymi, szybkimi, nawracającymi, nierytmicznymi ruchami lub dźwiękami. Tiki są odczuwane jako coś czemu nie można się oprzeć, jednak można je na różnie długi okres czasu stłumić. Do pospolitych tików ruchowych zalicza się: mruganie oczami, drgania szyi, wzruszanie ramionami, grymasy twarzy. Pospolite tiki głosowe to: pochrząkiwanie, kichanie, syczenie. Tiki występują często jako zjawisko izolowane, ale nierzadko towarzyszą im inne zaburzenia emocjonalne, zwłaszcza objawy obsesyjne i hipochondryczne

MUTYZM WYBIÓRCZY

Stan ten cechuje zdeterminowana emocjonalnie wybiórczość mówienia, polegająca na tym, że w pewnych sytuacjach dziecko nie mówi, mimo prawidłowo rozwiniętej mowy. W innym środowisku najczęściej domowym powyższa trudność nie występuje. Najczęściej zaburzenie rozwija się we wczesnym dzieciństwie. Zwykle też towarzyszą mu specyficzne cechy osobowości takie jak społeczny lęk, wycofywanie się, wrażliwość i upór.

17. Kontrola i ocena pracy ucznia na lekcjach religii

Kontrola jest ważnym elementem procesu nauczania i warunkuje jego skuteczność, efektywność. Nauczyciel przez kontrolę prowadzi i scala informacje o uczniu ale także o swojej pracy i sprawach prowadzenia zajęć.

Spełnia zadania, pełni funkcje:

• kształcące

• kontrolne

• informujące

• motywujące

• wychowawcze

Kontrola sprawia napięcie u uczniów, aby osłabić te stany należy przyzwyczajać uczniów do systematycznej kontroli i różnych jej form i metod. Często kontrola spełnia funkcje dyscyplinarne.

Ocena - główny element pracy pedagogicznej

Cel - stwierdzenie w jakim stopniu osiągnięcia danego ucznia i nauczyciela odpowiadają celom dydaktycznym

Definicja oceny - ocena szkolna to ustosunkowanie się nauczyciela do osiągnięć ucznia

Ocena powinna dostarczać informacji o:

• Aktywności

• Postępach

• Trudnościach

• Specjalnych uzdolnieniach

Ocena w pracy pedagogicznej nie zawsze jest stopniem. Funkcje ocen spełniają:

• doraźne potwierdzenia lub zaprzeczenia

• plusy i minusy

• formy aprobaty lub dezaprobaty

Przedmiot oceny:

• wiadomości

• umiejętności

• nawyki

Należy brać pod uwagę:

• logiczność myślenia

• dostrzeganie cech zjawisk i faktów oraz ich łączenie

• porównywanie

• wyciąganie wniosków

Ocena powinna być:

• obiektywna

• jawna

• powinna wskazywać braki

• mobilizująca do pracy

Funkcje oceny:

• diagnostyczna - dostarcza informacji o stopniu opanowania treści, zrozumiałości zagadnienia, ukazuje braki

• motywacyjna - dostarcza informacji o postępach, motywuje ucznia

• wychowawcza

• społeczna - kształtuje stosunki w klasie, określa predyspozycje ucznia do dalszej nauki

Rodzaje oceny:

• wstępna - dokonuje diagnozy wiedzy i umiejętności. Informuje nauczyciela o poziomie przygotowania uczniów do podjęcia nowego tematu

• bieżąca - kontrola która odbywa się na każdej lekcji, sprawdza osiągnięcia uczniów w trakcie procesu kształcenia

• sporadyczna - kontrola która ma na celu podsumowanie szeregu tematów

1. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia z religii wynika z Podstawy programowej katechezy Kościoła Katolickiego w Polsce.

2. Ocenianiu nie podlegają praktyki religijne.

3. Ocenianiu podlegają: odpowiedzi ustne ucznia, aktywność na lekcjach, testy, sprawdziany, prace domowe.

4. Oceny z religii są jawne dla ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów).

5. Rezygnację z uczestniczenia w nauce religii składają rodzice (prawni opiekunowie) lub - w przypadku ucznia pełnoletniego - on sam, u dyrektora szkoły. Rezygnacja z uczestniczenia w zajęciach z religii może nastąpić w każdym czasie.

6. Ocena roczna z religii nie ma wpływu na promocję do klasy programowo wyższej ani na ukończenie szkoły. Ocena z religii jest wliczana do średniej ocen.

Oceny roczne z religii ustala się w stopniach według następującej skali: 6, 5, 4, 3, 2, 1

18. Współczesna struktura systemu szkolnego, awans zawodowy nauczyciela religii

W myśl zapisów Konstytucji RP każdy ma prawo do nauki. Nauka jest obowiązkowa od 7 do 18 roku życia, ale status instytucji obowiązkowych mają jedynie szkoła podstawowa i gimnazjum. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna.

Struktura systemu szkolnego składa się z:

• przedszkola,

• szkoły podstawowej,

• gimnazjum,

• szkoły ponadgimnazjalnej

Przedszkole

Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 roku życia. Obowiązkowa jest "zerówka" dla dzieci 6-letnich. "Zerówki" organizowane są w przedszkolach, ale również szkoły mają prawo do utworzenia takiego oddziału.

Szkoła podstawowa

Sześcioletnia szkoła podzielona jest na dwa trzyletnie etapy:

• Pierwszy etap obejmuje klasy od I do III; zasadniczą część stanowi blok zajęć zwanych "kształceniem zintegrowanym" - zajęcia te prowadzone są przez jednego nauczyciela pełniącego również funkcję wychowawcy. Nauczyciel nie musi przestrzegać lekcyjnego czasu pracy, tj. dzielić czasu pracy uczniów na 45 minutowe jednostki lekcyjne, tak jak to się robi w klasach wyższych.

• Drugi etap- w klasach IV-VI przedmiotów uczą różni nauczyciele, z czego jeden (wychowawca) odpowiedzialny jest za swoją klasę

W klasie VI uczniowie przystępują do sprawdzianu poziomu wiedzy i umiejętności, który jest jednakowy dla wszystkich uczniów. Sprawdzian ten nie ma wpływu na ukończenie szkoły podstawowej jak i na przyjęcie do gimnazjum

Gimnazjum

Reforma systemu oświaty z 1999 r. wprowadziła gimnazjum. Uczniowie uczęszczający do gimnazjum to młodzież w wieku 13-16 lat. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny.

Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, pisanym przez uczniów klas III. Egzamin składa się z dwóch części pisemnych: humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej (a od roku szkolnego 2008/2009 również z języka obcego). Wynik egzaminu nie ma wpływu na ukończenie gimnazjum, ale ma znaczenie przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych (liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum i szkoły zawodowej).

Szkoły ponadgimnazjalne

• liceum ogólnokształcące - 3 lata

• liceum profilowane - 3 lata

• technikum - 4 lata

• szkoły zawodowe - 3 lata

Awans zawodowy nauczyciela

• Nauczyciel stażysta Z dniem nawiązania stosunku pracy osoba zatrudniona uzyskuje automatycznie tytuł nauczyciela stażysty i rozpoczyna dziewięciomiesięczny okres stażu, aby uzyskać stopień kontraktowego.

Nauczyciel stażysta ubiega się o stopień nauczyciela kontraktowego

tok postępowania kwalifikacyjnego:

Rozpoczyna dziewięciomiesięczny staż pracy z dniem nawiązania stosunku pracy (1 września).

Dyrektor przydziela opiekuna stażu spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych (lub kontraktowych, lecz tylko wtedy, gdy w szkole nie ma mianowanych lub dyplomowanych).

Nauczyciel stażysta, przy pomocy opiekuna, przygotowuje i realizuje swój plan rozwoju zawodowego.

Opiekun stażu opracowuje projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu.

Oceny dorobku zawodowego za okres stażu dokonuje dyrektor szkoły, po zapoznaniu się z projektem oceny przygotowanym przez opiekuna i po konsultacji z radą rodziców. Ocena powinna być sporządzona na pismie oraz zawierać pouczenie o możliwości odwołania sie od niej.

W przypadku gdy ostateczna ocena dorobku zawodowego jest negatywna, ponowna ocena moze być dokonana, na wniosek nauczyciela po odbyciu dodatkowego dziewięciomiesięcznego stażu.

Po otrzymaniu pozytywnej oceny Nauczyciel Stażysta w ciągu 14 dni składa do dyrektora szkoły wniosek o postępowanie kwalifikacyjne.

W skład Komisji powołanej przez dyrektora wchodzą: - dyrektor - przewodniczący zespołu przedmiotowego lub nauczyciel mianowany albo dyplomowany - opiekun stażu - przedstawiciel związku zawodowego (na wniosek nauczyciela stażysty)

Jeżeli nauczyciel stażysta uzyska akceptację komisji kwalifikacyjnej oraz zaświadczenie, otrzymuje od dyrektora szkoły akt nadania stopnia nauczyciela kontraktowego. Nauczyciel stażysta może ponownie przystąpić do rozmowy z komisją kwalifikacyjną tylko raz w danej szkole.

• Nauczyciel kontraktowy

Nauczyciel kontraktowy ubiega się o stopień nauczyciela mianowanego

tok postępowania kwalifikacyjnego

1. Nauczyciel rozpoczyna staż 1 września składając wniosek u dyrektora szkoły

2. Staż trwa 2 lata i 9 miesięcy.

3. Dyrektor szkoły przydziela nauczycielowi kontraktowemu opiekuna stażu (nauczyciel mianowany lub dyplomowany).

4. Przy pomocy opiekuna nauczyciel kontraktowy przygotowuje i realizuje swój plan rozwoju zawodowego.

5. Opiekun stażu przygotowuje projekt oceny dorobku nauczyciela za staż.

6. Po zapoznaniu się z projektem oceny oraz po zasięgnięciu opinii rady rodziców, dyrektor dokonuje oceny dorobku zawodowego nauczyciela kontraktowego.

7. Ocena powinna być sporządzona na piśmie oraz zawierać pouczenie o możliwości odwołania się od niej.

8. Jeżeli ocena ostateczna dorobku jest negatywna, ponowna ocena może być dokonana po odbyciu na wniosek nauczyciela dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy.

9. Nauczyciel kontraktowy po otrzymaniu pozytywnej oceny dorobku zawodowego, w ciągu 14 dni składa wniosek do organu prowadzącego szkole o podjęcie postępowania egzaminacyjnego.

10. Komisje egzaminacyjną dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela mianowanego powołuje organ prowadzący szkołę.

11. W skład komisji wchodzą: - Przedstawiciel organu prowadzącego szkołę - Dyrektor szkoły - Trzej eksperci z listy ministra MEN - Przedstawiciel związku zawodowego

12. Dla nauczycieli zatrudnionych w jednostkach nadzoru pedagogicznego oraz urlopowanych komisję egzaminacyjną powołuje Minister Edukacji Narodowej.

13. Nauczyciel kontraktowy, który zdał egzamin przed komisją egzaminacyjną, otrzymuje zaświadczenie o zdaniu egzaminu.

15. Stopień nauczyciela mianowanego nadaje organ prowadzący szkołę.

• Nauczyciel mianowany

Nauczyciel mianowany może rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej roku od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego na swój wniosek złożony do dyrektora szkoły.

• Nauczyciel dyplomowany

Warunkiem nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego nauczycielowi mianowanemu jest:

Posiadanie odpowiednich kwalifikacji; Odbycie stażu zakończonego pozytywną oceną dorobku zawodowego; Uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowie.

---