Pedagogika resocjalizacyjna i penitencjarna, ped. resocjalizacyjna


Pedagogika resocjalizacyjna i penitencjarna

1.Cele i zadania pedagogiki resocjalizacyjnej

Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest każda jednostka niedostosowana społecznie i zagrożona w rozwoju społeczno-moralnym. Szczególnie jednak pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się dziećmi i młodzieżą, która znalazła się w utrudnionych warunkach rozwojowych i która na skutek tego wymaga specjalnej pomocy wychowawczej i opiekuńczej w dostosowaniu się do wymagań społecznych i w rozwiązywaniu trudności życiowych.
Przedmiot pedagogiki resocjalizacyjnej-wszelkie oddziaływania na osoby, których proces wychowania oraz proces socjalizacji się nie powiódł.
Opieka, terapia, oraz wszystkie działania mające wychować osoby niedostosowane społecznie.
wg Zacharuka, Pytki - przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest: wychowanie, kształcenie osób nieadekwatnie funkcjonujących w przypisanych im rolach społecznych i przejawiający charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych świadczący o ich wadliwym przystosowaniu społecznym.
Podmiot resocjalizacyjny- Osoby wymagające pracy, niedostosowane społecznie w stosunku, do których stosujemy działanie resocjalizacyjnie wychowawcze.

Definicja pedagogiki resocjalizacyjnej.
Pedagogika resocjalizacyjna to ponowne uspołecznienie człowieka, naprawienie błędów wychowawczych, jest to przeprowadzenie zmian w człowieku. Przedmiotem resocjalizacji są ludzie, którzy znajdują się w określonej sytuacji wychowawczej, która ma powodować, że ich osobowość ulegać będzie przemianom. Głównym zainteresowaniem pedagogiki resocjalizacyjnej są zachowania negatywne, przezwyciężanie trudności wychowawczych wynikających ze stanu osobowości wychowanka, który w sposób antagonistyczno- destruktywny ustosunkowuje się do wymagań społecznych. Pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się niedostosowaniem społecznym.

Cele pedagogiki resocjalizacyjnej.
- Kształtowanie postaw społecznych
- czujna pomoc w kształtowaniu aspiracji i planów życiowych
- utrwalanie i uzupełnianie zdobytych wartości, postaw i norm
- zmierzanie do wzbudzania konstruktywnych działań
- stwarzanie pociągających perspektyw wywołujących pragnienie innego życia
- rozwijanie więzi uczuciowej
- doprowadzenie do stanu poprawnego przystosowania społecznego jednostki

- ukształtowanie takich cech jej zachowania i osobowości, które będą jej gwarantować: optymalne uspołecznienie, twórcze funkcjonowanie w społeczeństwie, respektowanie standarów aksjologicznych (internalizacja wartości i norm pożądanych przez społeczeństwo)


Zasady:
- zasada akceptacji- uznanie jednostki z odchyleniami od normy jako osobę, której przysługuje pełnia praw, szczególnie uwzględniających jej osobę jako człowieka mająca prawo do opieki i pomocy.
- Zasada pomocy- należy pomóc jednostce, takiej, która bez tej pomocy nie jest wstanie sama sobie poradzić.
- Zasada kształtowania postaw- uświadomienie konieczności posiadania celów, marzeń, które wyznaczają perspektywę celów.
- Zasada współpracy ze środowiskiem- nie można jednostki spostrzegać w oderwaniu od otoczenia, należy przystawać to środowisko do jednostki.
- Zasada systematyczności- podkreślenie znaczenia planowego, systematycznego działania.
- Zasada indywidualności- każda jednostka jest indywidualna, w szczególności w odniesieniu do dzieci, uczniów, w którym każdy uczeń ma prawo do pomocy w nauce itp.

Zadania resocjalizacji:

Podstawowym zadaniem resocjalizacji jest doprowadzenie dziecka społecznie niedostosowanego do takich form zachowania się, które są zgodne z obowiązującymi normami społecznymi.

Resocjalizacja społecznie niedostosowanych jest działaniem napraw­czym, zmierzającym do ukształtowania w wychowaniu postaw akceptowanych społecznie.

Działalność resocjalizacyjna nie ma na celu powrotu do poprzedniego stanu zdrowia psychicznego i społeczno-moralnego, gdyż osobowość ludzka ulega rozwojowi, stale się zmienia. Zaniedbania wychowawcze, doznawane przez dziecko, braki materialne, niezaspokojone potrzeby emocjonalne w ciągu długich lat rozwoju dziecka powodują określone stereotypy zachowania, swoiste postawy motywacyjne, któ­rych nie można całkowicie zmienić przez wychowanie. Niedostatku emocjonalnego, braku pozytywnych przeżyć i doznań emocjonalnych w dzieciństwie, które są między innymi warunkiem prawidłowego rozwoju psychicznego, nie można już w żaden sposób, żadnymi metodami terapeutycznymi uzupełnić czy wyrównać. Poprzez wychowanie, a w razie potrzeby poprzez zmianę środowiska wychowawczego, można osiągnąć stan dobrego dostosowania się jednostki do warunków i norm społecznych, ale pozostaje już inna motywacja.

Realność celów resocjalizacji: - celem pedagogiki resocjalizacyjnej jest przywrócenie społeczeństwu jednostki niedostosowanej - nie może się to odbywać bez pokazania ideału, wzorca, do którego wychowanek dąży - cele muszą być realne, możliwe do osiągnięcia, ideał musi być obecny może odwoływać się do różny wartości, które należy dopasować do określonego wzorca.

Subkultura - podkultura - to określenie pewnych pozaformalnych grup wolnościowych

Podkultura - nieprzepisowe zbiorowisko ludzi funkcjonujących w obrębie wyizolowanego, często sztucznie stworzonego środowiska, tzw. środowiska instytucjonalnego

2.Relacje więziennictwa a założenia i cele resocjalizacji

Środowiskowa geneza uspołecznienia

Podstawą dla rozważań na gruncie resocjalizacji jest znajomość praw rządzących procesem uspołeczniania jednostki oraz czynników zakłócających ten proces. Uspołecznienie jest wynikiem indywidualnego rozwoju oraz produktem oddziaływania środowiska społecznego.

Na gruncie socjologii, socjalizacja jest procesem powstawania oraz rozwoju osobowości jednostki pod wpływem oddziaływania środowiska społecznego. J. Szczepański zaproponował następującą definicję pojęcia socjalizacji - proces kształtowania osobowości dziecka oraz przystosowania go do życia w zbiorowości, polegający na uczeniu go i wprowadzaniu do kultury, umożliwiający mu porozumiewanie się oraz inteligentne działanie w jej ramach. Jednak socjalizacja rozumiana jako przystosowanie się jednostki do kultury niekoniecznie musi prowadzić do jej uspołecznienia, gdyż w głównej mierze zależy to od stopnia uspołecznienia samej kultury (przekazywanej tej jednostce), a więc od tego, w jakim stopniu zawarte w niej normy i wartości mają na uwadze dobro innych. Reasumując, rozwój dziecka w danej rodzinie w takim stopniu będzie kształtował w nim postawę uspołecznienia, w jakim stopniu uspołeczniona jest kultura samej jego rodziny.

Pojęcie aspołeczności nie jest jednoznaczne z psychicznym nieprzystosowaniem, jednak brak umiejętności zaspokojenia w danym środowisku swoich potrzeb może prowadzić do ukształtowania się u jednostki cech aspołecznych; dlatego też, proces uspołeczniania powinien iść w parze z rozwojem zainteresowań oraz umiejętności umożliwiających zdobycie zadowolenia w różnych sferach życia - pracy zawodowej, życiu rodzinnym czy towarzyskim itp.

Trzeci czynnik o dużym wpływie na rozwój postawy uspołecznienia stanowi koordynacja wychowawczych wpływów płynących z otoczenia z wpływami niezamierzonymi, gdyż takie mimowolne oddziaływania społeczne mogą mieć znaczący wpływ na cały proces socjalizacji. Zatem istotną sprawą jest to, by wpływ owych niezamierzonych czynników nie stał w opozycji do wychowania, polegającego przede wszystkim na stawianiu dziecku określonych wymagań oraz egzekwowanie ich poprzez wywieranie nacisku tak, aby postępowało ono zgodnie z wymaganiami. W sytuacji, gdy wymagania te nie są zgodne ze wzorami postępowania osób dorosłych z otoczenia dziecka lub, gdy zachowanie dorosłych osób prowadzi do powstawania u dziecka reakcji emocjonalnych, niepozwalających na podporządkowanie się stawianym mu wymaganiom - wymagania te albo nie zostaną spełnione, lub też będą spełniane, lecz tylko w sposób formalny (np. ze strachu przed karą) bez uznania ich za własne i włączenia do własnego systemu norm - co stanowi przecież podstawowy cel wychowania. Natomiast harmonijne złożenie celowych oddziaływań wychowawczych wraz z oddziaływaniami mimowolnymi może dawać bardzo trwałe rezultaty.

Nagrody i kary

Wychowanie polega na takim organizowaniu otoczenia, by prowokowało ono dziecko do działań pożądanych oraz hamowało działania z wychowawczego punktu widzenia niepożądane; w innym ujęciu - stawianie dziecku określonych wymagań oraz stosowanie nacisków zapewniających spełnienie owych wymagań. Do wspomnianych nacisków należą przede wszystkim kary i nagrody. W środowisku wychowawczym, powszechnie funkcjonuje pogląd iż, kary i nagrody działają w sposób mechaniczny; nagroda wytwarza i wzmacnia motywy postępowania pożądanego wychowawczo (dlatego też nagradzanego), natomiast kara wywołuje strach hamujący działania niepożądane.

Kary i nagrody nie stanowią zwykłych, przykrych lub przyjemnych konsekwencji postępowania dziecka, lecz rezultat działania drugiego człowieka, umyślnie wyrządzającego dziecku przykrość albo sprawiającego mu przyjemność w celu podporządkowania go swoim wymaganiom. Dziecko ma świadomość, iż karanie oraz nagradzanie jest wynikiem umyślnego działania wychowawcy, a więc jego sposób reagowania na kary i nagrody determinowany jest przez jego postawę wobec samego wychowawcy. Postawa dziecka wobec wychowawcy jest natomiast formowana stopniowo, pod wpływem kolejnych doświadczeń dziecka z wychowawcą. W procesie wychowania mają miejsce dodatnie sprzężenia zwrotne (pomiędzy wychowawcą i wychowankiem), które decydują o ich wzajemnych postawach, co z kolei jest istotnym czynnikiem dla skuteczności lub nieskuteczności stosowanych kar i nagród.

Kolejnym warunkiem skuteczności karania i nagradzania jest przypisana człowiekowi tendencja do osobistej autonomii, która ogranicza tę skuteczność, gdyż dziecko w sposób aktywny przeciwstawia się stawianym my wymaganiom oraz wywieranym przez otoczenie naciskom. To przeciwstawianie się wzrasta wraz z coraz większym ograniczeniem własnej aktywności dziecka oraz gdy wychowawcom coraz mniej zależy na zgodzie wychowanka. Niewłaściwy układ stosunków między wychowawcą i wychowankiem prowadzi również do utraty wpływu nagród i kar; nagrody są, bowiem odbierane jako przejaw poddania się wychowawcy lub zmiany jego polityki, przez co są one przyjmowane bardziej z lekceważeniem niż dumą czy zadowoleniem. Zatem mechanizm działania kar i nagród jest znacznie bardziej skomplikowany niż powszechnie się o tym myśli.

Bardzo ważnym jest, by postępowanie danej jednostki pociągało za sobą pewne konsekwencje - dodatnie lub ujemne - gdyż stanowi to dla niej informację dotyczącą ich instrumentalnej przydatności czy nieprzydatności; właśnie ten moment stanowi najbardziej istotną część dla procesu uczenia się nie tylko człowieka, ale wszystkich żywych istot. Jednak w procesie wychowania, konsekwencje te mogą mieć dla dziecka - w zależności od jego stosunku do wychowawcy - różne znaczenie i właśnie ten moment jest wyznacznikiem jakości informacji przekazywanych w drodze kar i nagród, a w konsekwencji wyznacznikiem ich wpływu na dalsze postępowanie dziecka. W sytuacji, gdy nagroda dostarcza wychowankowi zamiast informacji o jego postępowaniu, to informacji o głupocie lub naiwności jego wychowawcy, natomiast kara informacji o nieżyczliwości - wpływ zastosowanych oddziaływań wychowawczych będzie dokładnie przeciwny, niż zamierzenia wychowawcy.

Faktem jest, iż rozwój osobowości determinowany jest również przez biologiczne cechy organizmu, które na gruncie psychologii rozwojowej określane są mianem zadatków cech osobowości. Owy wpływ można rozumieć jako pewne ograniczenia możliwości rozwojowych danej jednostki. A. Barnett rolę czynników dziedzicznych w rozwoju osobniczym opisuje w następujący sposób: czynniki genetyczne ustalają granicę możliwych poczynań jednostki, jakkolwiek rzadko możemy tę granicę dokładnie ustalić, jednak tak samo można ująć wpływ innych biologicznych czynników - wrodzonych czy nabytych. Należy, więc ustalić, czy istnieją jakiekolwiek biologiczne ograniczenia dla rozwoju uspołecznienia.

Można wymienić wiele cech fizycznych stanowiących pewne przeszkody dla normalnego rozwoju postawy uspołecznionej; mogą one komplikować życie danej jednostce oraz przyczyniać się do powstawania stanów stresowych (np. somatyczne choroby chroniczne, kalectwa, wady w budowie ciała itp.). Taka jednostka jest narażona na wiele trudności; czuje się inna, gorsza od otoczenia, w stosunku, do którego przeżywa ona negatywne uczucia strachu czy gniewu, co prowadzić może do stopniowego nabywania przez nią cech aspołecznych, jak np. złośliwość, podejrzliwość, niezdrowe ambicje, skłonności do tyranizowania innych itp. Z drugiej strony, pewne właściwości biologiczne stanowić mogą znaczne ograniczenia dla rozwoju uspołecznienia w sytuacji, gdy są nimi wrodzone lub też nabyte defekty mózgu (których nie potrafimy jeszcze kompensować).

Reasumując, nie ma żadnych wątpliwości, co do faktu, iż pewne czynniki organiczne mogą odgrywać znaczącą rolę w zaburzeniu procesu uspołecznienia jednostki. Przykładem mogą tutaj być asocjalne formy zachowania osób z uszkodzeniami pewnych partii płatów czołowych albo też charakteropatia u osób posiadających ogniskowe zmiany w płatach części skroniowych. Problem stanowi jest to, iż defekty te bardzo często nie dają się zaobserwować ani w badaniu klinicznym ani też w laboratoryjnym. Z drugiej strony, biografie osób asocjalnych często zawierają wiele.Niezwykle szkodliwych dla rozwoju człowieka, czynników środowiskowych.

Zagadnienia resocjalizacji

Resocjalizacja jest procesem uspołecznienia, zachodzącym u jednostki asocjalnej; jej podstawy zasadzają się na twierdzeniu, iż ludzki mózg nie tylko gromadzi i przechowuje nasze doświadczenie, lecz jest również zdolny do reorganizacji tych doświadczeń poprzez wprowadzenie odpowiednich poprawek, co stać się może, gdy człowiek znajduje się odpowiednich do tego warunkach. Pedagogizacja kary więzienia posiada następujące aspekty:

Pobyt w zakładzie karnym określany mianem kary, nie oznacza kary w rozumieniu jednostkowego, przykrego dla osoby karanej oddziaływania ze strony otoczenia, lecz więzienie to, w którym skazany przebywa kilka czy kilkanaście lat, staje się dla niego odrębnym środowiskiem wymagającym przystosowania, a więc nabycia nowej motywacji, sprawności i umiejętności.

Istnieje obecnie postulat, aby więzienie o charakterze represyjnym zastępować zakładami zorganizowanymi na kształt modelu zwykłego środowiska społecznego, gdzie jednostka asocjalna miałaby szansę nadrobienia zaległości w swoim dotychczasowym rozwoju. Zakład karny powinien, więc stwarzać skazanym okazje do:

Konieczny jest tutaj regulamin, w którym zostałyby zawarte wymagania stawiane więźniom oraz obwarowujące je kary; jednak regulamin ukierunkowany na cele resocjalizacji powinien przede wszystkim akcentować zachowanie poprawne społecznie, a nie (jak ma to miejsce w zakładach represyjnych) izolację i dyscyplinę. Podstawą takiego regulaminu powinien, więc być obowiązujący również na zewnątrz - kodeks moralny.

Istotą resocjalizacji jest pobudzanie skazanego do działalności społecznie użytecznej, gdyż może ona zastąpić dotychczas przejawiane, wadliwe wzory zachowania. Działalność resocjalizacyjna prowadzi poprzez wzbudzanie pozytywnych motywacji do działalności społecznie użytecznej, jak również wzbudzanie zainteresowania pracą i nauką, oraz przede wszystkim poprzez zachęcanie do zmiany wadliwego modelu życia. Wielu skazanych (szczególnie pierwszy raz) wykazuje spontaniczną motywację do poprawy myśląc, w jaki sposób urządzić swoje życie po odbyciu kary, więc zadaniem personelu powinno być podtrzymanie tej cennej aktywizacji społecznej więźnia oraz pomoc w realizacji jego planów, a jeśli zachodzi taka potrzeba - wzbudzenie tej motywacji.

Tradycyjny sposób traktowania skazanych przez personel więzienny niewątpliwie powinien ulec radykalnym zmianom; represyjna i wroga postawa funkcjonariuszy powinna zostać zastąpiona przez kulturalne i życzliwe podejście, charakteryzujące się poszanowaniem ludzkich praw oraz potrzeb skazanych, gotowością udzielania im pomocy, która im się słusznie należy. Penitencjarzysta mający do czynienia z jednostkami asocjalnymi, powinien mieć świadomość, iż mogą one starać się manipulować nim poprzez schlebianie mu i udawanie pozornej uległości, czego celem jest uzyskanie pewnych korzyści osobistych. Z tego też powodu, tak znaczącą w tego typie pracy jest cecha przenikliwości, pozwalająca zrozumieć rzeczywiste intencje więźniów.

Kolejny problem na gruncie pedagogiki resocjalizacyjnej stanowi taktyka stosowania kar i nagród, przy czym rolą kary nie jest tutaj tyle oduczanie niewłaściwego postępowania, gdyż taka kara jest tutaj mało skuteczna, lecz informowanie osoby karanej o nieskuteczności jej postępowania oraz o ujemnej ocenie dokonywanej przez wychowawców. Ważną dla resocjalizacji sprawą jest stosowanie w taki sposób kar, by skazany mógł je zaakceptować jako uczciwe oraz zasłużone konsekwencje własnego postępowania. Należy jednak pamiętać, iż karanie rozumiane jako umyślne wyrządzanie człowiekowi przykrości, zawsze wymaga wielkiej ostrożności, by nie zostało ono uznane za krzywdzący i aspołeczny akt. Innym faktem godnym zaakcentowania jest potrzeba świadomości, iż nie sprawdza się powszechne założenie - im ostrzejsza kara, tym skuteczniejsze zapobieganie dalszym wykroczeniom. Kara powinna być na tyle ostra, by skazany mógł wywnioskować na jej postawie niewłaściwość swojego zachowania. Bardzo istotnym czynnikiem są tutaj również uznanie oraz nagrody za uczciwe i społecznie pozytywne zachowanie.

Obok negatywnego, a wręcz wrogiego czasami stosunku funkcjonariuszy więzienia do skazanych, bardzo złym wpływem charakteryzuje się tutaj również nuda oraz bezczynność, wynikające z niedosytu wrażeń oraz deprawacji informacyjnej. Wyniki badań dotyczących przyczyn samookaleczeń skazanych ukazują, iż zachowania takie dużo częściej występują u więźniów niepracujących i nieuczących się (tę samą zależność stwierdzono w przypadku wszystkich innych negatywnych form zachowania). Jednak jest to jednoznaczne ze stwierdzeniem, iż nauka i praca same w sobie stanowią pewne środki resocjalizacji. Zarówno praca jak i nauka nie mogą być obowiązkowe i przymusowe, gdyż pozbawiłoby to je wszelkich wartości, zmieniając je w obowiązki wykonywane bez przekonania i tylko w celu uniknięcia represji. Praca i nauka powinny być same w sobie na tyle atrakcyjne, by pociągać skazanych. Zakład karny dając swoim podopiecznym możliwość korzystania z różnych warsztatów i pracowni, radia i telewizji, dając im szansę uprawiania sportu oraz nauki - stwarza im warunki zbliżone do tych panujących poza murami zakładu ukazując jednocześnie wartości płynące z życia na wolności. Właśnie owe korzyści powinny okazać się na tyle atrakcyjne, by przezwyciężyć stare i przestępcze doświadczenia skazanych.

Proces resocjalizacji powinien przebiegać w warunkach i otoczeniu posiadającym, choć w podstawowym stopniu pewne walory estetyczne, oraz spełniającym zasadnicze wymagania higieny oraz kultury życia codziennego. Proces resocjalizacji, którego celem jest pokazanie skazanym, jak poprawnie żyć w normalnych warunkach społecznych po wyjściu na wolność - musi odbywać się w warunkach oraz przy wyposażeniu sprzyjającym ich uspołecznieniu.

Skuteczność resocjalizacji w bardzo dużym stopniu zależy od personelu zakładu karnego, który obecnie oprócz funkcjonariuszy, (czyli oddziałowych, służby ochrony, itp.) obejmuje również sztab specjalistów złożony z zespołu pracowników medycznych (a więc lekarzy i pielęgniarek), przynajmniej jednego psychologa kliniczno - penitencjarnego, pedagogów resocjalizacyjnych oraz asystentów społecznych. Ważnym jest, aby cały ten zespół pracowników stanowił jednolitą załogę, której członkowie mają świadomość doniosłości swoich zadań wychowawczych oraz realizują je w ścisłej współpracy. Zatem nie można dzielić pracowników zakładu karnego na pracowników działu penitencjarnego, pełniących funkcje resocjalizacyjne oraz na pracowników personelu ochrony, zapewniających izolację. Należy tutaj zaznaczyć, iż niezwykle ważny jest tutaj odpowiedni dobór kandydatów na stanowiska funkcjonariuszy oraz wykluczenie z nich osób bezwzględnych, o niskim poziomie kultury osobistej itp.

Powszechnym przekonaniem, zarówno w szerokim społeczeństwie jak i w kręgu samych penitencjarzystów oraz prawników, jest to, iż najbardziej skuteczny sposób walki z przestępczością stanowi odstraszanie przestępców od popełnienia czynów niezgodnych z prawem, przy czym słyszy się, iż postulowane przez resocjalizatorów łagodzenie reżimu panującego w zakładach karnych, jest szkodliwe i przyczynić się może do wzrostu przestępczości. Należy tutaj wskazać, iż więzienie represyjne bynajmniej nie okazało się szczególnie skutecznym w wale z przestępczością; jak przytacza P. Horoszowski: w 1939 roku liczba recydywistów wahała się w różnych krajach od 24,8% w Kanadzie do 54,5% w Austrii oraz 30,6% w Polsce (1937).

Z drugiej jednak strony trzeba pamiętać, iż organizacja więzienia jako zakładu resocjalizacyjnego powinna pozostać również więzieniem, gdzie dane osoby na mocy wyroków sądowych przebywać mają w warunkach pozbawienia wolności, który to fakt decyduje już o pewnej dotkliwości owej kary.

Kolejny problem w realizacji idei resocjalizacji stanowić może niewłaściwy dobór personelu więziennego, a więc niskie ogólne wykształcenie oraz psychologiczno - pedagogiczne przygotowanie funkcjonariuszy. Mając na uwadze fakt, iż stanowisko funkcjonariusza zakładu resocjalizacyjnego jest bardzo odpowiedzialnym zajęciem, a jednocześnie związanym z wieloma trudnościami - należy przyznać, iż wymaga ono od kandydatów właściwych cech osobowości oraz określonego przygotowania. Istnieje również wiele trudności natury technicznej, z którymi to boryka się polskie więziennictwo, w postaci odziedziczonej z przeszłych więzień architektury oraz urządzenia wnętrz, które są zupełnie niedostosowane do współczesnych wymogów resocjalizacji. Poza tym - nadal brak wystarczającej liczby miejsc pracy w zakładach karnych, szkół i zakładów kształcenia zawodowego; również niewystarczające jest wyposażenie świetlic oraz bibliotek więziennych itp.

Inne zagadnienia związane z problemem resocjalizacji

Do innych, istotnych kwestii związanych z resocjalizacją należą:

Niezwykle istotnym problemem współczesnej resocjalizacji jest zmniejszenie liczby skazanych powracających do przestępstwa, a więc recydywistów, któremu to zjawisku przeciwdziałać ma odpowiednio przeprowadzona resocjalizacja w zakładzie karnym. Wśród podstawowych przyczyn zjawiska recydywy wymienia się:

Z uwagi na powyższe czynniki, tak ważnym jest obecnie rozwój instytucji zajmujących się zwolnionymi z zakładów karnych więźniami poprzez doradzanie im, pomaganie w urządzeniu sobie życia oraz przeciwdziałanie negatywnym wpływom środowiska, a więc jednym słowem poprzez kontynuowanie pracy resocjalizacyjnej do momentu aż dany osobnik osiągnie stabilizację w swoim normalnym życiu.

Bardziej skuteczną od samej resocjalizacji i obecnie często akcentowaną jest profilaktyka, a więc zapobieganie przestępczości poprzez jak najwcześniejsze otoczenie opieką młodzieży wykazującej rysy asocjalne lub też znajdującej się w warunkach środowiskowych, sprzyjających ich powstaniu. Profilaktyka wymaga nie tylko interwencji ze strony samego społeczeństwa, lecz także działań ze strony resocjalizatorów w postaci np. świetlic czy klubów sportowych, które by były kierowane przez wykwalifikowaną kadrę wychowawców.

Sposoby oddziaływań resocjalizacyjnych opiera się w głównej mierze na wynikach prowadzonych badań naukowych, a ich skuteczność zależy od wiedzy, jaką posiadają pedagodzy na temat jednostek asocjalnych - o prawach według których kształtuje się osobowość asocjalna oraz możliwych sposobach jej przekształcenia i uspołecznienia. Działalność badawcza na tym polu prowadzona jest przez odpowiednie instytucje badawcze, resortowe pracownie i ośrodki, katedry uniwersyteckie oraz instytuty naukowe, a owe badania wymagają współpracy specjalistów z wielu dziedzin, takich jak psychologia, pedagogika, socjologia, prawo i medycyna jak i praktyków z zakładów karnych.

3.Subkultury młodzieżowe na tle rozwoju współczesnej cywilizacji

Wymykanie się nastolatków spod kontroli rodziców, opiekunów jest zjawiskiem w zasadzie zupełnie normalnym. Świadczy to o tym, że rozwój dziecka przebiega prawidłowo, ale nie jest dowodem jego dojrzałości.
Akcentowanie swojego istnienia poprzez bunt, burzenie zastanego porządku, przeciwstawianie się dorosłym i reprezentowanym przez nich systemom wartości, uzewnętrznianie swoich poglądów i postaw niezgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi to tylko niektóre symptomy wejścia w tzw. okres buntu.
Młodzież czuje swoją siłę, podkreśla swą odrębność, szuka dla siebie miejsca w społeczeństwie, chce tworzyć coś własnego. Warto zaznaczyć, że zachowania te obejmują znaczną grupę społeczną - młodzież w wieku 15-29 lat stanowi, bowiem aż 21,1% całej populacji, w sposób istotny więc wpływa na zmainy i kształt polskiej rzeczywistości. To młodzież przyczynia się do wzrostu poziomu tolerancji społeczeństwa, wprowadza innowacyjne wątki w życie społeczne, współtworzy społeczeństwo obywatelskie i demokratyczne, wnosi nowe elementy w polską kulturę.
Powstawanie subkultur młodzieżowych jest w dużej mierze uzależnione od szans i możliwości zaspokajania potrzeb młodzieży, a tym samym od stabilnej sytuacji politycznej i gospodarczej kraju. Zatem sytuacja ta “zmusza” wrażliwą i bardziej inteligentną młodzież do walki o prawa polityczne i ekonomiczne, o prawa do godnego życia dla ludzi, wyraża spontaniczny bunt przeciw dewastacji naturalnego środowiska i przeciw bezmyślnemu i niejednokrotnie okrutnemu wykorzystywaniu zwierząt przez “czyniącego sobie ziemię poddaną” człowieka. Bardzo często sprzeciw ten przybiera formy wycofania się ze społeczeństwa, swoistej ucieczki w zamknięte środowiska subkulturowe gwarantujące akceptację dla niepodporządkowania się normom społecznym.

Grupy młodzieżowe tworzone przez młodzież dają same sobie wsparcie, są specyficzną wartością. Nie należy zapominać, że jedną z głównych potrzeb w okresie dojrzewania jest kontakt z rówieśnikami. Młodzi ludzie zaczynają, bowiem poszukiwać potwierdzenia pewnych wartości poza domem rodzinnym. Szukają atrakcyjnego i dostarczającego wrażeń środowiska zastępczego. Zjawisko to nasila się szczególnie w przypadku młodzieży pochodzącej z rodzin dysfunkcyjnych. Wydaje się jednak, że obecnie w okresie przemian systemowych prawie każda rodzina funkcjonuje w specyficzny sposób. Polskie rodziny są zagrożone z jednej strony brakiem środków finansowych wystarczających na godziwe życie i to dotyczy coraz większej grupy, z drugiej strony pogonią za pieniądzem, a jedna i druga sytuacja wiąże się z nieobecnością rodziców w domu, napięciem psychicznym, zmęczeniem, stresem i frustracją obecną w tych rodzinach. Czy zatem funkcjonujące w społeczeństwie popularne stwierdzenie, iż subkultura to zbiorowisko narkomanów, alkoholików i nierobów jest prawidłowe?
Na terenie naszego kraju występują różne subkultury, które przyjmują różne kształty. Jednak coraz częściej można zauważyć zjawisko przejmowania tylko niektórych elementów subkultur zachodnich. Jest to zjawisko zupełnie prawidłowe gdyż subkultury te wyrastają na zupełnie innym podłożu i walczą z inną sytuacją społeczną. Zdarza się, że elementy są mieszane i trudno wtedy określić przynależność. Ponadto przedmioty charakterystyczne dla określonych grup są ogólnie dostępne na bazarach i w sklepach. Dlatego wygląd zewnętrzny niekoniecznie musi świadzcyć o przynależności.
Najbardziej popularne obecnie grupy subkulturowe w Polsce to:
- anarchiści, którzy wyrażają sprzeciw wobec wszelkiej przemocy tak w stosunku do ludzi jak i do zwierząt. Przemoc upatrują we wszelkich formach władzy i instytucjach strzegących porządku społecznego,
- punk propagujący kult młodości, muzyki, wartość dnia codziennego, wyrażający sprzeciw wobec zabijania, wobec społeczeństwa konsumpcyjnego, jego wartościom i etyce,
- rastafarianie - ruch bardzo podobny do anarchistów; na plan pierwszy wysuwają pacyfizm, cenią życie bez agresji, przemocy i jakichkolwiek konfliktów. Ich cechą charakterystyczną są ubrania w kolorach zielono-żółto-czerwonym ( barwy narodowe Etiopii ) i czasami dredy,
- skinheads - grupa propagująca narodowy nacjonalizm, walkę o zachowanie białej rasy i całkowite oddanie dla ojczyzny,
- sataniści - czciciele szatana, ciemności i wszelkiego zła ( na Zachodzie ma znamiona sekty, ruchu kulturowego; w Polsce - cechy subkultury ),
- szalikowcy - fanatyczni kibice sportowi, którzy demonstrują swoje sympatie klubowe wspólnie śpiewając, skandując okrzyki i wykonując jednocześnie gesty na meczach.

W roku szkolnym 1995/96 w kilku lubelskich liceach ogólnokształcących i technikach przeprowadzono badania, którymi objęto 678 uczniów. Celem badań było poznanie opinii młodzieży na temat subkultur. I tak, prawie wszyscy uważają, że przyczyną przystąpienia do grupy subkulturowej są w równym stopniu: jej ideologia i muzyka, potrzeba wyrwania się z dotychczasowego środowiska, chęć zmiany stylu życia, sprzeciw wobec świata dorosłych, szpan itp. W rezultacie przeprowadzonych badań można także stwierdzić, iż:
- 30% uczniów deklaruje swoją aktywną przynależność do subkultur młodzieżowych,
- 45,75% badanej młodzieży zna cele, zadania i regóły przynajmniej jednej z grup,
- 48,3% badanych twierdzi, że zna kolegów ze szkoły ( klasy) aktywnie działających w subkulturach,
- większość, bo aż 61,25% rodziców uczniów, należących do subkultur wie o tym i przejawia tolerancyjne ( 38,4%) bądź obojętne ( 37%) stanowisko w tej sprawie,
Z badań także wynika, iż co drugi z badanych uczniów myślał o związaniu się z jakąś grupą subkulturową.
Wyniki badań powinny dać do myślenia i pokazać jeszcze wyraźniej, iż nie mówimy o zjawisku marginalnym. Coraz więcej młodzieży zauważa i odczuwa zanik wartości społecznych i moralnych, brak miłości i zrozumienia w rodzinie, utratę ideałów, stres dnia codziennego, a przede wszystkim brak perspekyw na lepsze jutro.
Przywołując inne badania, przeprowadzone wśród 14 chłopców w wieku od 14 do 17 lat, w jednej z podkrakowskich wsi, można uwidocznić inną przyczynę uczestnictwa w subkulturach młodzieżowych. Otóż chłopców badano pod względem ustalenia ich stopnia przynależności do subkultury szalikowców. Na pytanie o miejsce reprezentowania siebie jako szalikowca 11 osób odpowiedziało, że są nimi w szkole. 4 osoby twierdzą, iż w tzw. zadymach nie brały udziału, pozostali uczestniczyli w nich, niektórzy wielokrotnie. Wniosek z badań jest z jednej strony dość szokujący, z drugiej zaś całkiem oczywisty. Otóż chłopcy wielokrotnie podkreślali, że mają w sobie dużo energii, której nie wiedzą, w jaki sposób spożytkować. Chcieliby uczestniczyć w zajęciach karate, boksu czy judo, ale nie mają na to pieniędzy a przede wszystkim we wsi nie ma sali gimnastycznej. Energię, zatem w nich drzemiącą wykorzystują podczas bójek na stadionach.

Trzeba tu także wspomnieć, iż przynależność do subkultur młodzieżowych większości społeczeństwa kojarzy się tylko i wyłącznie z działaniem na szkodę innych i wielkimi pokładami agresji, którą młodzi ludzie wyładowują na przypadkowych ofiarach. Nie można ukryć, że bardzo często się tak dzieje. Nie jest to jednak regułą. Na przykład subkultura hip - hopu jest dość pokojowo nastawiona do innych. Nie znaczy to jednak, że się nie biją i nie uczestniczą w bójkach gdyż tak nie jest. Jednakże nie wywołują ich, a jedynie bronią się gdy są zaczepiani. Głównym celem życia ludzi skupionych wokół tej subkultury jest tworzenie swoistych pieśni protestacyjnych, będących wyrazem ekspresji “blokersów” z zaniedbanych, szemranych dzielnic, do których nawet policja obawia się zaglądać, czyli tworzenie rapu. Teksty wykonywanych przez nich utworów łączą ich osobiste doświadczenia z pragnieniem odmiany życia. Ta subkultura podobna jest pod względem czynnika łączącego młodych ludzi, do pierwszych subkultur młodzieżowych z początku lat 60-tych, które także łączyły poprzez muzykę i przesłanie z niej płynące.

4. Kryminologia - wiktymologia - pedagogika resocjalizacyjna i penitencjarna ( problemy współczesne i różnicujące).

Kryminologia- nie jest samodzielną dyscypliną naukową ( wg Krzymuskiego), to nauka o przestępstwie w szerokim sensie, obejmująca przyczyny przestępczości, metody jej zwalczania. Według Brunona Hołysta jest nauką o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz o metodach ich eliminacji.

Do współczesnych problemów kryminologii wymienić można: prostytucję, używanie narkotyków, dysfunkcjonalność całych systemów społecznych, gospodarczych, politycznych czy też poszczególnych instytucji państwowych, patologię rodziny. O problemach krymonologiii decyduje także zjawisko przemienności charakteru zachowań przestępczych i innych zjawiskach patologicznych.

Z problematyki kryminologii psychologicznej na szczególną uwagę zasługuje motywacja czynu przestępnego. Psychologiczne czynniki etiologiczne ( motyw, pobudka) odgrywają zasadniczą rolę w procesie powzięcia i realizacji zamiaru przestępnego.

Do zadań kryminologii zalicza się też badanie środków i metod zwalczania i zapobiegania przestępczości i ich skutków. 

Wiktymologia- jest samodzielną nauką wywodzącą się z kryminologii. Powstała z tzw. trójkąta kryminologicznego: sprawca ( kryminologia) - przestępstwo ( kryminalistyka)

- ofiara(wiktymologia). Zajmuje się rolą, jaką ofiara odgrywa w przestępstwie,

Problemami wiktymologicznymi mogą być okoliczności, które mają wpływ na to, iż dana osoba może się stać ofiarą przestępstwa. Można tu zaliczyć:

Do zadań wiktymologii zalicza się tez formułowanie postulatów, co do tworzenia i funkcjonowania mechanizmów kompensowania pokrzywdzonym szkód wyrządzonych przestępstwem. 

5. Prawo karne a pedagogika resocjalizacyjna ( możliwości i ograniczenia współpracy)

Prawo karne- to dziedzina prawa regulująca zasady odpowiedzialności karnej, czyny będące przestępstwem, kar, środki kary oraz środki zabezpieczające.

Prawo karne materialne - obejmujące te normy, które potocznie zwykliśmy łączyć z pojęciem prawa karnego, a więc określenie czynów będących przestępstwami, kar i środków zabezpieczających, stosowanych w związku z popełnieniem przestępstw itp.;

Prawo karne procesowe - nazywane też procedurą karną bądź postępowaniem karnym czy też prawem karnym formalnym, obejmujące przepisy regulujące działania organów państwowych zmierzające do stwierdzenia popełnienia przestępstwa, ustalenia sprawcy przestępstwa i wymierzenia mu kary

Prawo karne wykonawcze - obejmujące przepisy dotyczące wykonywania .wyroków w sprawach karnych, którego częścią jest prawo penitencjarne dotyczące wykonywania kary pozbawienia wolności

Funkcje prawa karnego

Funkcja ochronna - stanowi zakazy naruszania pewnych dóbr prawnych oraz określa wymiary kar i sposoby ich wykonania

Funkcja gwarancyjna - chroni obywatela przed dowolnością postępowania ze strony organów państwa (tylko prawo karne określa, co jest przestępstwem i kiedy obywatel ponosi odpowiedzialność karną za popełniony czyn)

Funkcja subsydiarna (pomocnicza) - wspiera i sankcjonuje najcięższe naruszenia norm postępowania zawartych w innych gałęziach prawa

Funkcja sprawiedliwościowa i kompensacyjna - zaspokaja poczucie sprawiedliwości naruszone popełnieniem przestępstwa oraz naprawia zło wyrządzone przez przestępcę. Polski Kodeks karny realizuje tę funkcję przez zaliczenie do środków karnych obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu oraz kary ograniczenia wolności

Funkcja prewencyjna (wychowawcza) - polega na tym, iż celem kary nie jest wyłącznie odwet (represja) za popełnione czyny, ale również zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę oraz społeczeństwo, wzmagające szacunek dla porządku prawnego

Zasady prawa karnego

1. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn

Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu (działania lub zaniechania). Nie mogą być podstawą odpowiedzialności karnej; myśli, poglądy, zamiary człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne lub jego stan niebezpieczeństwa.
Odpowiedzialność karna może nastąpić, gdy czyjś pogląd uzewnętrzni się w czynie i gdy zamiar popełnienia przestępstwa jest realizowany.

2. Zasada winy

Sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu można mu zrobić zarzut. Warunkiem (winy) jest występowanie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem ( przy przestępstwach umyślnych sprawca ma zamiar popełnienia czynu).

3. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej

Zasada odpowiedzialności indywidualnej- KK formułuje przestępstwo jako własny czyn sprawcy. Obowiązuje tam zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa. KK zawiera zasadę indywidualizacji kary.

Odpowiedzialność karna powinna mieć charakter nie tylko indywidualny, ale i osobisty, tzn. nie może jej przyjąć na siebie inna osoba niż sprawca przestępstwa.

4. Zasada humanitaryzmu

Wymaganie by w centrum uwagi stał człowiek- jednostka ludzka jako najwyższa wartość, a wszelkie uregulowania i instytucje uwzględniały nadrzędny charakter tej wartości

Prawo karne powinno być humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu, że wymagania przezeń stawiane powinny być na miarę możliwości ludzi, a stosowane kary i środki nie powinny być okrutne, nie powinny poniżać karanego ani wyrządzać mu zbędnych dolegliwości.

5. Zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)

Jest najważniejszą zasadą współczesnego prawa karnego, chroniącą jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem się represją karną przez organy państwowe.

Zasada ta jest formułowana w postaci bardziej rozbudowanej jako nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej pewne reguły;

  1. Prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie (nullum crimen sine lege scripta)

  2. Przepisy karne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny (nullum crimen sine lege certa)

  3. Niedopuszczalne jest stosowanie analogi na niekorzyść oskarżonego

  4. Ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz (lex retro non agit)

  5. Kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie (nulla poena sine lege)

Przestępstwo - jest to czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

Formy popełnienia przestępstw:

Formy zjawiskowe - postaci realizacji znamion typu czynu zabronionego (rozszerzają odpowiedzialność karną w zakresie podmiotowym)

  1. Sprawstwo ("jednosprawstwo") - odpowiada za nie ten kto wykonuje czyn zabroniony sam

  2. Współsprawstwo -polega ono na wykonaniu przestępstwa z inną osobą

  3. Sprawstwo kierownicze - odpowiada za nie ten, kto kieruje wykonaniem przestępstwa przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby, poleca jej wykonanie takiego czynu

  4. Podżeganie - nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego (czynu zabronionego nie koniecznie wypełniającego znamiona przestępstwa, np. nakłanianie osoby niepoczytalnej)

  5. Pomocnictwo - ułatwianie innej osobie popełnienia czynu zabronionego

Formy stadialne - etapy realizacji znamion typu czynu zabronionego (rozszerzają odpowiedzialność karną w zakresie przedmiotowym)

  1. Zamiar - zamiar jest jedynym etapem, który nie jest uzewnętrzniany. Nie jest karalny, gdyż właściwie nie może być uznany za formę popełnienia przestępstwa, bo przestępstwo musi być czynem, a nie wyłącznie nastawieniem psychicznym człowieka

  2. Przygotowanie - jego istota polega na przygotowaniu warunków do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania

  3. Usiłowanie - jest zawsze karane (zagrożone taką samą karą jak przestępstwo dokonane). Popełniane w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym, z działania lub z zaniechania

  4. Dokonanie

Struktura przestępstwa

1. Podmiot - kwestia pełnoletności; co do wykonywania środków wychowawczych do 21 lat. Nieletni do 17 lat. Jeśli sprawca w czasie przestępstwa nie skończył 18 lat stosuje się wyjątki dla nie letnich.

2. Strona podmiotu - sytuacje, które określają stosunek przedsiębiorcy do czynu; to co wiąże się z formami winy; niedbalstwo - świadome, nieświadome, nieumyślność, lekkomyślność.

3. Przedmiot - dobro, które jest przedmiotem ochrony - porządek prawny, praworządność, ochrona dóbr prawnych, rodzajowy przedmiot - życie człowieka, indywidualny przedmiot - dobro chronione przez konkretny przepis kodeksu karnego; dobro, które jest przedmiotem zamachu - czyn, skutek, sytuacja, sposób popełnienia, sposób wykonywania, czas i miejsce wykonywania przestępstwa.

4. Strona przedmiotu

Definicja kary: za przestępstwo zwana karą kryminalną jest przewidzianą przez prawo karne reakcją na czyn przestępny, wyrażającą dezaprobatę czynu i jego sprawcy.

Katalog kar

Grzywna - wymierzana w stawkach dziennych:

Ograniczenie wolności - wymierzane w miesiącach

Skazany w czasie odbywania kary ogr. wol. :

Pozbawienie wolności - polega na odseparowaniu skazanego od społeczeństwa i umieszczeniu go w odpowiednim zakładzie karnym. Wykonywanie kary pozb.wol. ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa

a.) Kara terminowa pozbawienia wolności - od 1 miesiąca do 15 lat - jest to górna, nieprzekraczalna granica (nawet, gdy jest obostrzenie). Jest to kara izolacyjna, wymierzana w miesiącach i latach

b.) 25 lat pozbawienia wolności - jest to kara izolacyjna bezwzględnie oznaczona (ma charakter długoterminowego pozb.wol.) skazany może być przedterminowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary

c.) Dożywotnie pozbawienie wolności - jest to kara o charakterze izolacyjno -eliminacyjnym (realizuje cel ochronny przez odseparowanie od społeczeństwa szczególnie niebezpiecznych przestępców)

Środki karne:

Pedagogika resocjalizacyjna- (wg. Lesława Pytki) - jest dyscypliną teoretyczną i praktyczną zajmującą się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, objawami nieprzystosowania i wykolejenia społecznego, paroprzestrzennego, przestępczości.

Mowa tu o osobach w stosunku, do których proces wychowania i socjalizacji nie powiódł się, uważamy je za osoby z tzw. odchyleniem od normy.

Resocjalizacja - jest niczym innym jak powtórną socjalizacją. Jest, zatem procesem zmian, które zachodzą w osobowości jednostki (resocjalizacja nie jest możliwa bez aktywności samego wychowanka)

Lesław Pytka twierdzi, iż w kręgu zainteresowań pedagogiki resocjalizacyjnej jest jednostka wadliwie z socjalizowana lub wychowana.

Wychowanie - proces celowego i świadomego kształtowania ludzkich zachowań, postaw, ról społecznych czy osobowości lub jej ważnych cech zgodnie z wcześniejszymi założeniami, ideami pedagogicznymi, wzorami, modelami człowieka, którego chcemy ukształtować w toku wychowania.

Cel wychowania - wykształcenie pozytywnych systemów wartości, dążenie do pełnego i wszechstronnego rozwoju osobowości jednostek, daje możliwość współdziałania z otoczeniem.

Socjalizacja- całokształt wpływów wywieranych na jednostkę przez środowisko społeczno- kulturowe, w którym ona żyje i rozwija się jakby niezależnie od wysiłków, starań wychowawcy i nauczycieli. Proces socjalizacji jest na ogół spontaniczny i mało kontrolowany.

Cel socjalizacji - poprawne przystosowanie jednostki do adekwatnego funkcjonowania w rolach wyznaczonych jej przez system społeczny.

Realność celów resocjalizacji:

- celem pedagogiki resocjalizacyjnej jest przywrócenie społeczeństwu jednostki niedostosowanej

- nie może się to odbywać bez pokazania ideału, wzorca, do którego wychowanek dąży

- cele muszą być realne, możliwe do osiągnięcia, ideał musi być obecny może odwoływać się do różny wartości, które należy dopasować do określonego wzorca.

6. System resocjalizacji nieletnich w Polsce na tle innych państw europejskich.

Pojęcie systemu ma dzisiaj ogromnie rozległe zastosowanie.

Według Stanisława Kawuli system jest to zbiór elementów składowych oraz związków i zależności między nimi, tworzących określoną całość.

Według H. Muszyńskiego każdy system obejmuje grupy i instytucje utworzone bądź w celu zapewnienia realizacji jego funkcji, bądź realizujące te funkcje ubocznie lub częściowo. Niektóre grupy (jak rodzina) uczestniczą swymi funkcjami w każdym z wyróżnionych systemów.

Na podstawie ustawy polskiej o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r. zostały wydane zarządzenia resortowe, na mocy, których funkcjonują instytucje zajmujące się wychowaniem nieletnich i zapobieganiem demoralizacji dzieci i młodzieży. Instytucje te z sądem rodzinnym na czele tworzą polski system resocjalizacji i profilaktyk. Według Stanisława Kawuli instytucje te stosują różne formy, metody, techniki i środki oddziaływań wychowawczych wobec dzieci i ich rodzin, w zależności od przyczyn niedostosowania społecznego, wieku nieletnich, możliwości opiekuńczo-wychowawczych środowisk rodzinnych czy innych instytucji znajdujących się w otoczeniu dziecka.

Praca tych instytucji polega na:

Według Stanisława Kawuli działalność resocjalizacyjna powinna prowadzić do trwałych zmian w sferze postaw, systemie i hierarchii wartości oraz w sferze zachowań, a zwłaszcza oduczaniu zachowań destruktywnych, zmierzających do kształtowania zachowań konstruktywnych w różnych strukturach społecznych, a także do wytwarzania motywacji do działań prospołecznych. Instytucje tworzące system profilaktyczno- resocjalizacyjny w swej działalności łączą w różnym stopniu następujące rodzaje oddziaływań: wychowanie, opiekę i psychoterapię.

W polskim systemie resocjalizacji nieletnich państwowe instytucje pełnią następujące zadania, które stanowią jednocześnie kolejne etapy postępowania z dziećmi i młodzieżą nieprzystosowaną społecznie, a mianowicie:

Według Stanisława Kawuli instytucje te możemy podzielić ze względu na ich funkcje i charakter pracy wychowawczej na trzy grupy.

    1. Do pierwszej grupy należą placówki zajmujące się diagnozowaniem dotyczącym osobowości nieletniego i jego środowiska rodzinnego.

    2. Do drugiej zalicza się instytucje prowadzące wyłącznie działalność wychowawczą w oderwaniu od środowiska rodzinnego.

    3. Natomiast w trzeciej grupie znajdują się instytucje o charakterze otwartym, działające w środowisku nieletniego. Można tu wymienić sąd działający za pośrednictwem kuratorów sądowych, którzy są łącznikami sądu ze społecznościami lokalnymi.

Według Stanisława Muszyńskiego podstawowym warunkiem skuteczności subsystemu resocjalizacji jak i całego systemu zapobiegania przestępczości nieletnich w środowisku, jest wszechstronny przepływ informacji o nieletnich i ich środowisku oraz współdziałanie wszystkich kompetentnych instytucji środowiska w działalności profilaktycznej i resocjalizacyjnej na zasadzie integracji i koordynacji.

W Niemczech realizacja systemu polegała na tym, że zgłaszały się rodziny, które chciały sprawować opiekę nad takimi dziećmi. Dawano im dom i tworzono grupę wychowawczą nie mogła ona jednak liczyć więcej niż 10 wychowanków.

We Francji był wychowawca wspomagany przez najstarszego wychowanka. Obowiązywał system progresywny - wychowankowie mogli uczestniczyć za dobre wyniki w lekcjach muzyki. Francuzi stworzyli tzw. system pomocy. Każdemu wychowankowi przydzielano opiekuna.
System oparty na progresji i selekcji - Przykładem jest zakład w Bornstom w Wielkiej Brytani. Powstał w 1905 r. Obowiązuje tu surowa selekcja. Chłopcy od 17 do 23 r życia. Składają się na niego 4 typy zakładów:
1. Zakład dla początkujących przestępców, rokujących szybkie postępy resocjalizacji
2. Zakład przeznaczony dla starszych przestępców o znacznym stopniu zaawansowania
3. Zakład dla osób z zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi
4. Zakład dla osób wybitnie inteligentnych przejawiających silne tendencje psychopatyczne i przestępcze
Grupy te liczą nie więcej niż 10 - 12 osób i załogę jednego domu tworzy nie więcej niż 5 grup wychowawczych. Wychowawcą jest zawsze mężczyzna. W grupach funkcjonują kobiety zwane „matkami”, które tworzą namiastkę macierzyństwa. Panuje progresja - grupa brązowa to grupa najniższa bez przywilejów, a błękitni to wychowankowie, którzy mają już jakieś przywileje. Nie przyjmuje się do tych zakładów recydywy.

SYSTEM INSTYTUCJONALNY W POLSCE

Polski system resocjalizacji i profilaktyki tworzą wraz z sądem rodzinnym następujące instytucje:
1. Zakłady poprawcze
2. Młodzieżowe Ośrodki Adaptacyjno - Społeczne tzw. MOAS
3. Ośrodki szkolno - wychowawcze
4. Domy Dziecka
5. Pogotowia Opiekuńcze
6. Schroniska dla nieletnich
7. Rodziny zastępcze
8. Ośrodki kuratorskie
9. Ochotnicze Hufce Pracy
10. Policyjne Izby Dziecka
11. Kuratorzy sądowi


Wszystkie instytucje są powiązane funkcjonalnie i strukturalnie. Struktura - stanowią strukturę placówek resocjalizacyjnych. Funkcjonowanie - obowiązują podobne cele. Różnica polega na intensywności nadzoru pedagogicznego oraz na konieczności oderwania dziecka od środowiska rodzinnego lub pozostawienie go w nim. Im więcej dziecko jest zdemoralizowane tym większe są przesłanki oderwania go od środowiska rodzinnego. Cele placówek: - Dążenie do wyeliminowania zagrożenia i przezwyciężenia procesu socjalizacji.

Na proces resocjalizacji składa się:
1. Wychowanie czyli działalność intencjonalna, zgodna z przyjętym ideałem wychowania
2. Opieka - zaspokojenie potrzeb psychospołecznych wychowanka
3. Terapia - leczenie zaburzeń psychicznych środkami psychologicznymi i pedagogicznymi


Zadania placówek obejmują kolejne etapy postępowania z młodzieżą niedostosowaną:
1. etap - wykrywanie zagrożeń
2. etap - diagnozowanie i poradnictwo
3. etap - orzekanie o charakterze zastosowanych środków
4. etap - orzekanie o procedurze oddziaływań wychowawczo - opiekuńczych i terapeutycznych


Placówki dzieli się na trzy podstawowe grupy:
1. Placówka zajmująca się diagnozowaniem - pogotowie opiekuńcze, ośrodek diagnostyczno - konsultacyjny
2. Placówki prowadzące działalność wyłącznie wychowawczą w oderwaniu od środowiska rodzinnego np. zakłady poprawcze, MOAS, dom dziecka
3. Placówki o charakterze otwartym działające w środowisku nieletnich np. ośrodki kuratorskie, kuratorzy sądowi
W tym systemie nie ma zakładów karnych, gdyż są to zakłady penitencjalne podlegające ministrowi sprawiedliwości i dotyczą dorosłych.

7. Możliwości ograniczenia skali przestępczości nieletnich na tle procesów cywilizacyjnych

Historia przestępczości nieletnich na świecie

Zjawisko przestępczości nieletnich znane było już w starożytności. Ktokolwiek naruszył porządek publiczny, popełnił przestępstwo czy też inny występek - był karany. Wzorowe unormowanie problemu odpowiedzialności nieletnich przyniosło prawo rzymskie - tzw. Prawo XII Tablic (450 r. p.n.e.). W przypadku dokonania kradzieży lub zniszczenia zbiorów przez nieletnich stosowano karę chłosty, uzależniając jej wymiar od decyzji pretora, oraz nakładano obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody.

Do końca XIX wieku nieletni przestępcy traktowani byli bardzo surowo i odpowiadali przed sądami na ogólnych zasadach. Na przełomie XIX i XX wieku pojawiły się nowe teorie, w których zwrócono uwagę na osobę przestępcy i czynniki przestępcze, co spowodowało zasadnicze zmiany w polityce karnej.

Przestępczość nieletnich jako zjawisko społeczne pojawia się jednak dopiero pod koniec XIX wieku i kojarzona jest z powstaniem społeczeństwa industrialnego, w którym następował szybki rozwój przemysłu, rozwój miast i znaczna migracja ludności.

Pojęcie przestępczości nieletnich pojawiło się w Anglii w 1815 roku, gdy Peter Bedford założył towarzystwo, celem, którego było zapobieganie przestępczości nieletnich i wykrywanie jej źródeł. Podobne inicjatywy podjęto nieco później w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

W krajach zachodnich etapy finalne ewolucyjnego rozwoju masowej przestępczości młodzieży przypadają na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku.

Historia przestępczości nieletnich w Polsce

W Polsce natomiast przestępczość nieletnich do roku 1989 nie stanowiła większego problemu. Wyrażała się głównie w kradzieżach przedmiotów o małej wartości i dotyczyła przeważnie chłopców z dużych aglomeracji miejskich.

Ogólnie przestępczość młodzieży była traktowana jako przejaw patologii społecznej, jednak wiązano ją jedynie z wąskim marginesem społecznym i środowiskami wysoce spatologizowanymi, które wymagały szerszego zainteresowania ze strony instytucji świadczącej opiekę społeczną oraz instytucji profilaktyczno-resocjalizacyjnych.

Wzrost przestępczości nieletnich w Polsce po roku 1989.

Ogólny wzrost przestępczości spowodowany w dużej mierze przeobrażeniami społeczeństwa na płaszczyznach społecznej, politycznej, kulturowej i ekonomicznej, ukazał potrzebę naukowego określenia zjawiska przestępczości w jego aspekcie tak ilościowym, jak i jakościowym.

Ze szczególnym niepokojem obserwuje się wzrost zachowań dewiacyjnych i przestępczych, których sprawcami są osoby nieletnie. W ostatnich kilkunastu latach znacznie obniżyła się dolna granica wiekowa osób wchodzących w konflikt z prawem. Wydaje się, że wiek inicjacji przestępczej ustabilizował się obecnie w granicach 12-13 lat. Dodać jednak trzeba, że również młodsze dzieci wchodzą w konflikt z prawem.

Rozmiary i dynamika przestępczości nieletnich oraz różnorodne zachowania dewiacyjne młodzieży wskazują, że zjawisko to nie dotyczy jedynie wąskiej grupy osób wywodzących się ze środowisk dysfunkcjonalnych i rodzin patologicznych, ale zatacza coraz to szersze kręgi, obejmując także młodzież z tzw. dobrych domów, dlatego też należy je traktować jako poważny problem społeczny.

Pojęcie przestępczości nieletnich w kryminologii i pedagogice

Przestępczość zdaniem Pastwy-Wojciechowskiej to „zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej.”

Pojęcie „przestępczość nieletnich” nie jest terminem jednoznacznym. Istnieje wiele kryteriów, według których można określić podstawowe cechy tego pojęcia, jest to między innymi granica wieku osoby, którą określa się jako „nieletnią” czy też katalog zachowań uważanych za przestępstwo. Kodeks karny definiuje przestępstwo jako czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary. Przestępstwo jest, więc czynem bezprawnym, zawinionym i społecznie szkodliwym w stopniu większym niż znikomy (art. 1).

Zgodnie z przepisami kodeksu prawa karnego przestępstwo może popełnić tylko osoba fizyczna, która w chwili popełnienia czynu zabronionego ukończyła 17 lat, a w pewnych wyjątkowych sytuacjach 15 lat (art. 10 k.k.).

Nieletni w zasadzie nie popełniają przestępstw w rozumieniu prawa karnego, czyny popełnione przez nieletnich nie są, zatem nazywane przestępstwami (z wyjątkiem określonym w art. 10 § 2 k.k.), a nieletni sprawcy popełnionych czynów o charakterze przestępczym - przestępcami. Pomimo takiego definiowania przestępstwa i osoby sprawcy, posługiwanie się pojęciem „przestępczość nieletnich” jest w naszym kraju powszechne, między innymi, dlatego, że w języku polskim brakuje innego określenia na oznaczenie zachowań nieletnich, które wymagają ingerencji sądu. Konieczne jest jednak uściślenie określenia „nieletni”, które również jest terminem wieloznacznym.

Posługując się pojęciem „nieletni” trzeba odróżniać:

Nieletnich w rozumieniu prawno-karnym, a więc stosując terminologię kodeksu karnego. Są to osoby poniżej lat 17 (art. 10 § 1 k.k.). Wśród nich należy wyróżnić dwie kategorie:

Nieletnich w rozumieniu proceduralno-wychowawczym (według kryteriów ustawy z dnia 26 X 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich, Dz. U. nr 35, poz. 228). Wśród nich należy wyróżnić trzy kategorie:

Grupy teorii przyczyn zaistnienia przestępczości nieletnich:

- endogennych (czynniki związane z osobą nieletniego. Są to zagadnienia z dziedziny biologicznej, psychologicznej, medycznej, fizjologicznej itp.)

- egzogennych (czynniki, które otaczają i oddziałują na nieletniego. Należą do nich wszelkie aspekty natury socjologicznej, socjalnej, wychowawczej, światopoglądowej, politycznej, a także z zakresu psychologii społecznej)

Zjawisko przestępczości ma związek z:

- strukturą społeczno-ekonomiczną społeczeństwa - wskazując na istnienie tego zjawiska na terenach zamieszkałych przez ubogie społeczeństwo

- patologią społeczną - tj. rozkładem rodziny, anonimowością życia, występującą w dużych miastach dezorganizacją społeczną

Przyczyny i okoliczności, które skłaniają nieletnich do popełniania przestępstw:

- kryzys w rodzinie, zachwianie się stabilności i wartości moralnych,

- rozluźnienie więzi rodzinnych,

- niewydolność wychowawcza,

- niekorzystne wzorce w rodzinie (zachowania patologiczne jak alkoholizm, narkomania),

- przestępczość, znęcanie się fizyczne i moralne,

- brak kontroli sposobu spędzania czasu wolnego od zajęć,

- brak poczucia bezpieczeństwa, oparcia w najbliższych osobach,

- ubożenie rodziny, a w związku z tym konieczność koncentracji i wysiłku na zdobyciu środków utrzymania, niepowodzenia szkolne, konflikty z rodzicami, nauczycielami, rówieśnikami,

- brak zagospodarowania wolnego czasu dzieci i młodzieży przez różne instytucje,

- brak miejsc do rozwijania zainteresowań, do spędzania czasu wolnego, szczególnie brak możliwości korzystania z nich uboższej części młodzieży i często właśnie zaniedbanej wychowawczo i opiekuńczo. Podkreśla się brak młodzieżowych domów kultury, sekcji np. sportowych i niewystarczającą ilość świetlic socjoterapeutycznych,

- zagrożenia wynikające z alkoholizmu, narkomanii, z funkcjonowania nieformalnych grup młodzieżowych.

Środki karne stosowane wobec nieletnich:

-Upomnienie

-Zobowiązanie do określonego postępowania ( np. naprawienie szkody, prace na rzecz poszkodowanego, udział w terapii, podjęcie nauki itp.)

-Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna

-Nadzór organizacji młodzieżowej lub osoby godnej zaufania poręczającej za nieletniego

-Nadzór kuratora

-Ośrodek kuratorski lub instytucja terapeutyczna, wychowawcza itp.

-Zakaz prowadzenia pojazdów

-Przepadek rzeczy uzyskanych z przestępstwa

-Ośrodek szkolno-wychowawczy, rodzina zastępcza, placówka opiekuńczo-wychowawcza

-Zakład poprawczy

Wpływ rodziny na przestępczość nieletnich

Rodzina jest pierwszym środowiskiem, z którym człowiek ma kontakt, nie bez znaczenia pozostaje, więc to jak ona funkcjonuje, jaki ma wpływ na młodą osobę. Rodzina pozostaje ważnym czynnikiem w kształtowaniu jego osobowości, ponieważ w nim dziecko nabywa pierwszych doświadczeń uczy się pierwszych kontaktów ze środowiskiem zewnętrznym. Na rozwój osobowości młodego człowieka ma ponadto wpływ panująca w domu rodzinnym atmosfera.

W. Healy i A. Bronner na podstawie badań stwierdzili, że prawie wszyscy badani przeżywali głęboko konflikty związane z sytuacją rodzinną. Zaburzenia emocjonalne powodowały odrzucenie autorytetu rodziców, a wraz z nimi wszystkich wartości i norm społecznie akceptowanych.

Rodzina niezależnie od swoich możliwości materialnych i standardu życia czy kręgu kulturalnego powinna zaspakajać potrzeby emocjonalne dziecka. Powszechnie uważa się, że przyczyną niedostosowania społecznego jest niezaspokojenie przez rodzinę podstawowych potrzeb dziecka tzn.:

  1. Potrzeb biologicznych (głodu, ciepła, wygodnej pozycji)

  2. Potrzeb psychicznych (pewności i poczucia bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, uznania)

  3. Potrzeb kulturalnych (pozytywnych doświadczeń, realizowania samego siebie).

W opinii S. i E. Glueck najbardziej negatywnymi czynnikami, jakie mogą występować w środowisku rodzinnym nieletnich przestępców są:

  1. Niewłaściwa postawa wychowawcza ojca (zbytnia pobłażliwość lub rygoryzm),

  2. Brak opieki i kontroli ze strony matki,

  3. Wrogi lub obojętny stosunek uczuciowy jednego z rodziców do dziecka,

  4. Brak harmonijnego współżycia rodzinnego.

Na zaburzenia procesu socjalizacji w ramach rodziny wpływ mają:

- negatywne stosunki między rodzicami - zaburzenie tych kontaktów np.: rozwód;

-bezrobocie rodziców lub jednego z nich;

- trudne warunki materialne spowodowane nie tylko np. bezrobociem, ale np. wielodzietnością, warunki mieszkaniowe;

-nałogi rodziców - np. alkoholizm;

-zachowania przestępcze rodziców;

Typy nieletnich przestępców spowodowane odrzuceniem dziecka przez rodziców:

-zsocjalizowany (typ ten odejmuje dzieci o zdrowej, przeciętnej strukturze psychicznej. Dzieci takie zgodnie współżyją z rówieśnikami, lubiane są w klasie, często odznaczają się cechami przywódczymi. Często imponują innym samodzielnością, sprytem, odwagą. Rodziny takich dzieci funkcjonują wadliwie, dzieci wówczas bardziej pociąga ulica i przebywający tam rówieśnicy, dostaje się pod ich wpływ i staje się członkiem bandy.

-niezsocjalilizowany (agresywny wobec każdego autorytetu, taki człowiek czuje się oszukany w życiu widzi siebie jako ofiarę, mimo swej agresywnej postawy wobec otoczenia, nie umie wczuć się w zasady życia społecznego.

Na ogół dzieci należące do tej samej rodziny są narażone na podobne lub identyczne czynniki ryzyka - zarówno w rodzinie, jak i w najbliższym otoczeniu. Wskutek tego rodzeństwo zdobywa takie same doświadczenia w zakresie wychowania, doświadczania biedy, różnorodnych zaburzeń, a nawet molestowania i zaniedbywania. Wpływ rodzeństwa wyjaśnia się również wielodzietnością rodziny.

Wpływ szkoły na przestępczość nieletnich

Realizowanie przez młodych ludzi obowiązku szkolnego jest jednym z czynników prawidłowego przystosowania się do wypełniania ról członka społeczeństwa. W szkole bowiem poznaje charakter nowych więzi, uczy się nowych obowiązków - pracy, systematyczności, odpowiedzialności.

Problemowa sytuacja w rodzinie nie sprzyja dziecku w osiąganiu dobrych wyników szkolnych, szczególnie, jeśli wzorce przekazywane przez rodziców są w konflikcie z wartościami i normami lansowanymi i przestrzeganymi w szkole. Rzeczywistość szkolna wymaga systematycznego wysiłku poznawczego, niezmiernie ciężko jest dziecku, które żyje na pograniczu dwóch różnych światów w przystosowaniu się do tego obowiązku.

Poczucie zablokowanych możliwości awansu przez wykształcenie, przy jednocześnie rozbudzonych aspiracjach do osiągnięcia sukcesów w życiu, rodzi lek i frustracje, co często bywa rozwiązywane, przez tzw. reakcje pozorowana. Polega ona na całkowitym odwróceniu wartości warstw średnich i robieniu tego, co stanowi antytezę wartości lansowanych przez szkołę.

Należy zwrócić uwagę, iż sam system szkolny często prowadzi do powstawania różnego rodzaju nieprawidłowości. Przeładowane systemy nauczania nie są przystosowane do uczniów sprawiających problemy w szkole. Winę za taki stan rzeczy najczęściej ponoszą sami uczniowie, którzy są obwiniani za lenistwo lub z góry naznaczeni są jako uczniowie mało zdolni, na którym nie warto zwracać uwagę i poświęcać więcej czasu.

Konsekwencją tego może być zachowanie przestępcze. Odskocznią dla uczniów od problemów szkolnych są częste wagary lub całkowite porzucenie szkoły. Jeżeli z kolei zmusi się ucznia do wypełniania obowiązków szkolnych wbrew jego woli, uczeń będzie próbował w rozmaity sposób sprzeciwić się przeciwko temu np. przystępując do nieformalnych grup rówieśniczych, która to będzie nośnikiem negatywnych przekonań w stosunku do szkoły, co często wiąże się także z różnego rodzaju negatywnymi sankcjami instytucji szkoły wobec ucznia, a także skutkuje częstymi zmianami szkół.

Każda zmiana szkoły zwiększą prawdopodobieństwo opuszczania lekcji w obawie przed kolejnymi komplikacjami. Niewątpliwie częste zmiany szkolnych kolegów również nie niosą za sobą uczucia komfortu dla ucznia i nie służą jemu w wywiązywaniu się z obowiązków szkolnych. Młody człowiek raczej wtedy kieruje swoja uwagę na tzw. „starych znajomych”, którzy stanowią dla niego oparcie wspólnotowe i daje podporę ideologiczną, jednocześnie przyczyniając się do jeszcze większego pogłębienia problemów młodego człowieka z systemem szkolnej edukacji i norm prawnych.

Wpływ grupy rówieśniczej na przestępczość nieletnich

Grupa rówieśnicza stanowi istotny element w życiu nieletnich szczególnie w okresie dorastania, kiedy to m.in. z uwagi na wspomnianą odmienność poglądów preferowanych przez rodziców tracą oni wpływ na młodego człowieka na rzecz jego rówieśników, którzy wyznają podobne poglądy do jego.

To właśnie w grupie rówieśniczej można doświadczyć równości, można uzyskać uznanie i aprobatę, a także zaspokoić jakże ważną, społeczną potrzebę każdego człowieka - przynależności i społecznego uczestnictwa. Jednakże z tych samych powodów grupa rówieśnicza stanowi potencjalnie niebezpieczny czynnik w wykolejaniu młodzieży i łączy się z ich zejściem na drogę przestępstwa.

Grupa rówieśnicza ma duży wpływ na nieletniego, bowiem pozwala zaspokoić jego podstawowe potrzeby. Sprzyja to przejmowaniu przez młodą osobę nowych zachowań od grupy, norm i wartości, również tych, które mają charakter dewiacyjny. Grupa daje nieletniemu poczucie anonimowości, przez co wyzwala odwagę - będąc w grupie nieletni zachowuje się zupełnie inaczej, niż kiedy działa jednoosobowo. W takim przypadku nie stać go na czyny, które jest w stanie popełnić będąc w grupie.

Grupa o tyle również nabiera szczególnego znaczenia dla nieletniego, gdyż w pewnym zakresie uzależnia od siebie - poprzez przywiązanie emocjonalne czyniąc tym samym uległym nieletniego żądaniom grupy oraz utrudniają emancypację nastolatka.

Podstawowe cechy subkultur młodzieżowych wskazują na typowe zachowanie nieletnich przestępców:

- bezcelowość - podejmowane przez grupę zachowania np. przestępcze mają na celu wypełnieni wolnego czasu, są formą rozrywki;

- złośliwość - wrogie nastawienie do rówieśników oraz osób dorosłych w tym rodziców, nauczycieli;

- negatywizm - to nieakceptowanie przez grupę ogólnie panujących wśród społeczeństwa norm, zasad i wartości

Funkcje grupy rówieśniczej:

-zastępowanie rodziny (grupa zapewnia poczucie bezpieczeństwa i pozwala uzyskać określony status),

- stabilizacja osobowości,

- budowanie poczucia własnej wartości,

- określanie standardów zachowania,

- umożliwianie negocjowania z dorosłymi obowiązujących zasad postępowania (np. “dlaczego innym wolno, a mnie nie?”),

- rozwijanie kompetencji społecznych,

-przekazywanie wzorów zachowań i stwarzanie warunków do ich naśladowania

Zapobieganie przestępczości nieletnich

Przestępstwo jest zjawiskiem społecznym, wkraczającym masowo do współczesnego życia. Narusza ono wiele sfer i interesów społecznych, ale i indywidualnych. Dlatego przeciwdziałanie temu zjawisku nie może stanowić domeny wyłącznie organów ścigania. Brunon Hołyst uważa, że zapobieganie, ograniczenie przestępczości jest sprawą całego społeczeństwa, wszystkich instytucji państwowych i wszystkich obywateli, chociaż zasadnicze czynności muszą spoczywać w rękach organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.

Popełnianie czynów karalnych przez nieletnich stanowi wielki problem społeczny i zajmuje ważne miejsce we współczesnej kryminologii. Bezspornym jest twierdzenie, że przeciwdziałanie przestępczości nieletnich należy do istotnych zadań polityki społecznej państwa, systemu oświaty i wychowania, instytucji i organizacji społecznych, wymiaru sprawiedliwości oraz samych rodzin, częstokroć bezradnych wobec problemów, jakie stwarza im wychowanie dzieci. Powszechnie też uważa się, że profilaktyka jest znacznie skuteczniejszym środkiem eliminowania tych zjawisk niż działalność resocjalizacyjna, kiedy nieprzystosowanie społeczne jest już bardzo zaawansowane. Związek pomiędzy profilaktyką a resocjalizacją jest podobny do związku pomiędzy zapobieganiu chorobom, a uczeniem medycyny.

Przesunięcia akcentu działań resocjalizacyjnych na profilaktyczne następuje poprzez wzmożenie działalności opiekuńczo-wychowawczej, niesienie pomocy socjalnej i zdrowotnej dzieciom i ich rodzicom oraz odchodzenie w postępowaniu z młodzieżą wykolejoną od działań represyjnych na rzecz oddziaływań wychowawczych i terapeutycznych.

Zapobieganie nieprzystosowaniu społecznemu przez organy ścigania realizuje się przez trzy podstawowe funkcje:

  1. Rozpoznanie (polega na rozpoznaniu moralnego zagrożenia młodzieży i zapobiegania jego skutkom. Policja podejmuje różnego typu działania wychowawcze, a także czynności polegające na aktywnym współdziałaniu z Sądami Rodzinnymi)

  2. Zapobieganie (polega na zapobieganiu popełnienia czynów karalnych przez nieletnich przejawia się bezpośrednio w interwencji policjanta lub na podejmowaniu czynności przez specjalistę do spraw nieletnich. Dotyczy to sytuacji, gdy nieletni zachowuje się w sposób antyspołeczny lub zagrożony jest wykolejeniem)

  3. Ściganie przestępczości

Bibliografia:

  1. J. Błachut, A. Gaberle, K. Krajeński, Kryminologia, Gdańsk 2007, s. 317-360.

  2. W. Czapiewski, Kryminologia. Wykłady zebrane, Olsztyn 2007.

  3. B. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 2004, s. 444-460, oraz s. 1072-1086.

  4. S. Kawula, Rozdroża i szanse wychowania, WSP Olsztyn 1986.

  5. M. Kalinowski, J.Pełka, Zarys dziejów resocjalizacji nieletnich, Warszawa 2003, s. 297-301.

  6. A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2007, s. 91-106.

  7. H. Muszyński, Teoretyczne podstawy systemu wychowawczego szkoły, PWN Warszawa, Poznań 1972.

  8. L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna, Warszawa 2000.

  9. B. Urban, Dewiacje w śród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka, Kraków 2001, s. 259-273.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skutki izolacji więziennej, studia Pedagogika Resocjalizacja lic, Psychologia penitencjarna
ped. resocjalizacyjna ściąga, RESOCJALIZACJA, Pedagogika resocjalizacyjna M.Zgłobniś
Zakłady Karne - zagadnienia penitencjarne, różne, Pedagogika resocjalizacyjna
[050110] Miros aw Gaw cki - Obrona bez przemocy , IIIr Ist. Pedagogika resocjalizacja, IIIr PED.
ped.resocjalizacyjna, PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA-Pytka, PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA
Pedagogika resocjalizacyjna1, ped. resocjalizacyjna
płatności, IIIr Ist. Pedagogika resocjalizacja, IIIr PED. RESO
PIERWSZE SYSTEMY PENITENCJARNE, STUDIA Pedagogika resocjalizacyjna
Ped.Res, RESOCJALIZACJA, Pedagogika resocjalizacyjna M.Zgłobniś
ped. dzieci zdolnych, pedagogika Resocjalizacja
Test z Psychologii klinicznej, IIIr Ist. Pedagogika resocjalizacja, IIIr PED. RESO, Psychologia klin
ped reso, IIr Ist. Pedagogika resocjalizacja, pedagogika resocjalizacja ćw
NASTĘPSTWA IZOLACJI WIĘZIENNEJ, studia Pedagogika Resocjalizacja lic, Psychologia penitencjarna
oświadczeniee, IIIr Ist. Pedagogika resocjalizacja, IIIr PED. RESO
ulotka str. 1, IIIr Ist. Pedagogika resocjalizacja, IIIr PED. RESO

więcej podobnych podstron