Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest każda jednostka niedostosowana społecznie i zagrożona w rozwoju społeczno-moralnym. Szczególnie jednak pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się dziećmi i młodzieżą, która znalazła się w utrudnionych warunkach rozwojowych i która na skutek tego wymaga specjalnej pomocy wychowawczej i opiekuńczej w dostosowaniu się do wymagań społecznych i w rozwiązywaniu trudności życiowych. Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest wychowanie młodzieży polegające na względnie trwałym oddziaływaniu na psychiczne procesy regulacji czynności w celu wywołania zmian określonych ustosunkowań cechujących te czynności. Zmiana ta polegać ma na eliminowaniu reakcji negatywnych na normy, naciski społeczne wyrażające interes społeczny, których reprezentantem jest wychowawca.
Pedagogika resocjalizacyjna zawiera trzy podstawowe działy:
Teleologię wychowania (co osiągać, jakie są cele) - aksjologia i diagnostyka wychowawcza.
Teorię wychowania (w jaki sposób to osiągać, jakie wykorzystać zależności)- metody wychowawcze.
Metodykę wychowania (jakimi środkami osiągać zamierzone cele, w jaki sposób formułować zalecenia określające dobór optymalnych środków ich realizacji przy wykorzystywaniu wyjaśnionych przez teorię wychowania zależności między zmiennymi - metodyka wychowania resocjalizującego (L.Pytka, 2000).
SOCJALIZACJA - są to zmiany w procesie zachowania powstałe w wyniku oddziaływania grupy na jednostkę. Socjalizacja jest to całokształt wpływów wywieranych przez środowisko społeczno - kulturowe na jednostkę, są to oddziaływania niezależne od wysiłków i starań nauczycieli. Jest to proces spontaniczny, mało kontrolowany i nieintencjonalny. W szerokim ujęciu socjalizacja nie obejmuje problemu wadliwej socjalizacji. W wąskim znaczeniu są to oddziaływania grupy wytwarzającej kulturę i wynikiem tych oddziaływań jest przyswajanie wartości akceptowanych przez grupę.
SKUTKI SOCJALIZACJI
1. Kształtowanie zachowań prospołecznych
2. Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
3. Pełnienie ról społecznych w sposób akceptowany.
Wadliwa socjalizacja - to wykolejenie, niedostosowanie społeczne. Zaburzona, wadliwa socjalizacja objawia się w postaci społecznego niedostosowania i wykolejenia społecznego.
Niedostosowanymi społecznie nazywamy osoby, które nie są zdolne lub nie mogą pełnić ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami, ze względu na brak dyspozycji wykonawczych, u osób tych występuje zaburzenie procesów orientacyjnych, intelektualnych i motorycznych. Natomiast jednostki, które nie są zdolne pełnić ról społecznych na skutek negatywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych nazywamy wykolejonymi społecznie. Wykolejenie może mieć charakter:
1. wykolejenia przestępczego
2. wykolejenia obyczajowego
wykolejenie wiąże się z naruszeniem norm paraprzestępczych obyczajowych (prostytucja, narkomania, alkoholizm). Wykolejenie przestępcze - łamanie norm prawa.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SOCJALIZACJĘ
1. Uleganie (modelowanie) podporządkowujemy się takiego zachowania jest chęć uzyskania nagrody lub uniknięcia kary, natomiast nie wynika to z wewnętrznego zachowania. Nagrody i kary mogą mieć charakter: a) formalny, rzeczowy
b) nieformalny
Otrzymanie nagrody rzeczowej, uzyskanie przywilejów, pochwała, aprobata, akceptacja grupy; kara pieniężna, odebranie przywilejów, dezaprobata od osoby znaczącej, odrzucenie przez grupę, odsunięcie od danej osoby. Ukarać go można lepiej przez odsunięcie od grupy. Wadą tego mechanizmu jest jego nietrwałość (musi być wyraźna perspektywa nagrody lub kary). Nieuchronność, to podstawowy wymóg skuteczności tego mechanizmu.
2. Identyfikacja - polega ona na przestrzeganiu określonych norm, a motywem jest chęć upodobnienia się do określonej osoby lub osób. Skuteczność tego mechanizmu wiąże się z „atrakcyjnością wzoru” i z trwałością zachowania się wzoru. Mechanizm ten jest zdecydowanie trwalszy aniżeli uleganie. Nie podlega on stosowaniu nacisku zewnętrznego, ale na wewnętrznej potrzebie upodobnienia się do kogoś. Skuteczność tego mechanizmu zależy od stałej obecności osoby stanowiącej wzór.
3. Internalizacja - polega na przestrzeganiu norm, a wynika z włączenia tychże norm i przekonań do indywidualnego systemu wartości. Mechanizm ten jest najtrwalszy i najskuteczniejszy. Trwałość wynika z faktu, że jest wywołana wiarygodnością osób, od których uzyskuje się informację, co powoduje, że informacje te traktowane są jako słuszne i skuteczne. Zachowania niezgodne ze zinternalizowanym systemem wartości wywołują napięcie psychiczne, które musi być zredukowane. Jest to kara wymierzona samemu sobie. Efektem resocjalizacji musi być zmiana systemu wartości.
Resocjalizacja - proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.
W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się resocjalizacja. Funkcję osób dokonujących resocjalizacji mogą pełnić zarówno szamani, księża, pedagodzy jak i psychologowie w zależności od typu zbiorowości do której należy jednostka. Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych, lecz także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.
UZUPEŁNIENIE - NOTATKI Z ĆWICZEŃ
Pojęcie społecznego niedostosowania nie jest określane jednoznacznie.
Jest ono zjawiskiem, które interesuje nie tylko pedagogów, ale także psychologów, psychiatrów, socjologów i prawników. W zależności od punktu widzenia, pojęcie i zakres społecznego niedostosowania różnie jest definiowane. Ale także w zależności od odmiennych stanowisk i poglądów dotyczących etiologii, manifestacji i motywacji społecznego niedostosowania, różnie jest ono interpretowane, a w związku z tym i terminologia nie jest zgodnie stosowana. Zamiast terminu społeczne niedostosowanie, używa się określenia: „zaniedbany", „zaburzony w zachowaniu się", „trudny pod względem wychowawczym". Określenie „delikwent” stosowane jest zazwyczaj w stosunku do społecznie niedostosowanych, którzy popełnili czyny przestępcze.
Niedostosowanie społeczne według Pytki:
Jest szczególnym stanem jednostki znajdującej się pod presją różnych czynników środowiskowych; stanem, który powiązany jest układem postaw i motywacji wyrażającym się w gotowości do reagowania w sposób niezgodny z zaleceniami i przepisami ról społecznych przypisanych jednostce przez system społeczny.
Niedostosowanie społeczne według Konopnickiego:
„Niedostosowanie jest problemem całkowicie społecznym, specyficznie społecznym. Rozumiemy przez to nie tylko fakt, że swymi skutkami obciąża bezpośrednio czy pośrednio różne warstwy społeczeństwa, ale także i to, że wydaje się być ono coraz groźniejszą chorobą społeczną”.
Niedostosowanie społeczne według Grzegorzewskiej:
„Tendencje społecznie negatywne. Odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destrukcyjnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów. Cynizm i brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, nieumiejętność zżycia z grupą. Wyłamywanie się, zrzucanie winy. Niechęć do pracy i nauki. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny. Życie chwilą, przygodą, awanturą, Wyobraźnia duża. Brak hamulców, krytycyzmu. Sugestywność. Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej — społecznie pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji, brak wiary w możliwość tego”.
Niedostosowanie społeczne według Czapówa i Jedlewskiego:
Wychowanie resocjalizujące zajmuje się osobami, które cechują „mniej lub bardziej trwałe reakcje dewiantyczne, wyróżnione nie ze względu na jakikolwiek system społeczny, ale ze względu na system społeczny ujmowany jako element konstelacji systemów społecznych, obejmujących ludzi tworzących zbiorowość współczesnego państwa. Skrajne nasilenie tego rodzaju reakcji, czyli generalnych reakcji dewiantywnych, stanowi wyraz antagonistycznego ustosunkowania się do państwa i norm, które określają jego funkcjonowanie.
Niedostosowanie społeczne według Lipkowskiego:
Niedostosowanie społeczne jest to, „zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki”.
Niedostosowani społecznie (def. MEN) - to dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone (powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu. Zagrożeni niedostosowaniem - to dzieci i młodzież wychowująca się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ wywierają takie środowiska wychowawcze jak: rodzina (własna), grupa rówieśnicza i inne, a także, u której rejestrowane przejawy zaburzeń występują sporadycznie.
Odmienne podejście do istoty problemu niedostosowania społecznego prezentuje S. Górski, który osobami NIEDOSTOSOWANYMI SPOŁECZNIE nazywa te jednostki, które:
Nie są zdolne (nie mogą) do pełnienia ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami wskutek niedostatków dyspozycji wykonawczych (instrumentalnych) takich, jak np. procesy orientacyjne (głusi, niewidomi), procesy intelektualne (upośledzeni umysłowo), procesy werbalno-motoryczne (przewlekle chorzy);
Nie są skłonne (nie chcą) do pełnienia ról społecznych wskutek negatywnego ustosunkowania się wobec różnych oczekiwań społecznych.
Demoralizacja - Odrzucanie oraz negowanie przyjętych wartości, norm, zasad etyki, praw życia zbiorowego i indywidualnego. Łamanie przyjętych norm prowadzić może do przekroczenia zasad zapisanych w przepisach prawa, np. gwałt popełniony pod wpływem pornografii. Absolutnie błędna jest rozpowszechniona opinia, że demoralizacja jest aktem świadomym. Ofiarami demoralizacji są również dzieci i młodzież. Przejawem tej postawy wśród nieletnich jest uzależnienie od alkoholu, narkotyków, nikotyny, leków lecz również prostytucja. Duży wpływ na demoralizowanie nieletnich ma otoczenie w którym się znajdują. Pod namowami rówieśników młodzież ulega ich wpływowi i przyjmuje ich negatywną postawę do społeczeństwa. Zdemoralizowanie to objawia się narastającą agresją (często wywołana frustracją), która ma na celu wyrządzenie szkody przedmiotowi tej agresji. Na zachowania agresywne mają również wpływ media. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich w art. 4 egzemplifikuje zachowania świadczące o demoralizacji nieletniego. Są to w szczególności takie zachowania, jak naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych.
Pojęcie nieprzystosowania społecznego rozpatruje się w dwóch ujęciach:
makrospołecznych - analizujący powstawanie zjawiska w wyniku uprzemysłowienia, urbanizacji, sytuacji ekonomicznej, miejsca zamieszkania i wielu innych czynników zewnętrznych tj. Położenie geograficzne; klimat; polityka państwa; poziom ekonomiczny kraju; gospodarka państwa; epidemie; wojny; katastrofy; kataklizmy; zanieczyszczenia środowiska; bezrobocie na skalę krajową; model państwa; ubóstwo na skalę krajową; patologia życia politycznego; niedoskonałości systemu prawnego; luki prawne; trendy kulturowe; patologia życia społecznego; mass media; publikatory (internet, radio itp.); uprzemysłowienie; postęp cywilizacyjny; urbanizacja; duże skupiska ludzi; anonimowość; zanik kontroli społecznej; znieczulica.
mikrospołecznych - wynikających głównie z środowiska rodzinnego, w jakim żyje jednostka, grup rówieśniczych w jakich uczestniczy oraz środowiska zawodowego.
Szkoła: Nauczyciel (postawa; kwalifikacje; stosunek do uczniów, stosunek do siebie i pracy; sposób oceniania); uczniowie (relacje między uczniami; lęk; onieśmielenie, odrzucenie przez klasę; fobia szkolna; relacje ucznia z nauczycielem); przeludnienie klas; złe warunki lokalowe i materialne szkoły; zła organizacja pracy szkoły; dydaktyzm szkoły; etykietowanie uczniów; współpraca z domem rodzinnym.
Grupa rówieśnicza: Odrzucenie przez grupę, chęć przynależności do grupy rówieśniczej za wszelką cenę; sposób spędzania wolnego czasu; konformizm; mechanizm presji grupy; kontrola społeczna; rozproszenie odpowiedzialności; odpowiedzialność zbiorowa; grupa jest „poligonem doświadczalnym” w relacjach i w odgrywaniu ról społecznych.
Rodzina: Niezgodne współżycie rodziców; brak wzajemnego szacunku; zbyt wysokie tempo życia rodzinnego; niewłaściwe metody wychowawcze; brak opieki i kontroli nad dzieckiem; wrogi lub obojętny stosunek uczuciowy do dziecka; czynniki ekonomiczne; nadmierne zagęszczenie; niskie dochody; braki w zaspokajaniu potrzeb biologicznych; fizycznych i psychicznych; brak miłości, akceptacji, bezpieczeństwa; alkoholizm rodziców; identyfikacja z rodzicami; brak internalizacji (uwewnętrzniania; przyjęcie za swoje, potrzeb otoczenia); metody autorytatywne- złe; demokratyczne- dobre; brak rodziny.
Konstruktywny antagonizm - gdy jednostka przeciwstawia się aktualnym wartościom, normom, wskutek uznania wartości i norm innych, przeciwstawnych (rewolucjoniści). Destruktywny antagonizm, jest konsekwencją egoistycznych postaw jednostki - przeciwstawianie się wszelkim normom, niezależnie od ich treści, charakteru, (cecha wykolejenia).
Wykolejenie społeczne polega na takim przeciwstawieniu się normom, które burzy wszelki ład społeczny, warunkujący istnienie kultury, czyli na przeciwstawianiu się społeczeństwu jako całości.
Wykolejenie społeczne może być:
uznane (występuje gdy ktoś gwałci normy prawne i obyczajowe, co wywołuje reakcje opinii publicznej)
faktyczne (polega na obiektywnej dysfunkcjonalności wobec społeczeństwa).
Wykolejenie przestępcze i społeczne to przede wszystkim negatywna postawa wobec treści i zleceniodawcy, niechęć do pewnej kategorii osób, negatywna postawa wobec zdarzeń, których zaistnienie domaga się zleceniodawca. Może być to związane również z uniemożliwieniem realizacji pożądanego celu lub z nakazem realizacji celu niepożądanego , posługiwaniem się dezaprobowanymi środkami lub odrzucenie środków aprobowanych.
Jeśli chodzi o zleceniodawcę do tej grupy zaliczymy m.in. :
rodziców
nauczycieli
kuratora
wychowawcę
ognisko wychowawcze
przełożonych
kolegów z pracy itd.
Trzeba pamiętać, że wykolejenie społeczne to nie tylko swoisty układ ustosunkowań negatywnych, ale i pozytywnych np. to co jest niezgodne z normami -kradzież dla kręgu chuligańskiego może być spostrzegane pozytywnie, a co dalej z tego idzie będzie posiadał dobra materialne - korzyść. Ustosunkowania- to cecha aktywności, wyznacza relację między człowiekiem a rzeczywistością, te sytuacje zależą w znacznym stopniu od kontekstu sytuacyjnego, w który ów człowiek wchodzi w interakcje z takimi lub innymi zdarzeniem czy obiektami. Wszystko zależy od motywacji człowieka. Motywacje to jakieś intencje, zamiary, pragnienia, życzenia- to inaczej to co występuje w psychice ludzkiej, gotowość dążenia do określonych celów. Owa gotowość jest gotowością zamierzoną ku określonym wynikom. Cel nie zawsze pokrywa się z wynikiem, choć zawsze dążenie do celu stanowi konieczny warunek występowania manifestacji postaw czyli czynności ukierunkowanych na cel. Lista motywacji najczęściej spotykana wśród młodzieży wykolejonej społecznie :
niezadowolenie z obecnych warunków i pragnienie warunków lepszych, dobrobytu, przeżycie przygody i zdobycie rozgłosu
pragnienie zdobycia bogactwa w sposób łatwy i bez wysiłku
tendencja do rozładowania napięcia przez picie alkoholu i używanie narkotyków
uczucie nudy wynikające z braku poważnych, jasno i wyraziście określonych obowiązków oraz z braku okazji do konstruowanej społecznie reakcji
dążenie do uzyskiwania zadowolenia seksualnego, wzmacniane przez filmy, czasopisma, przez uczucie niepewności izolacji i lęku
chęć dokonania czegoś i zwrócenia na siebie uwagi innych
dążenie do wyładowania wrogości, pokazania swej przewagi i dominacji
Wykolejenie przestępcze- a wiec antagonistyczno-destruktywne zachowania jednostki, polegające na łamaniu przez nią norm prawnych. Do osób wykolejonych przestępczo zliczamy zarówno osoby popełniające przestępstwa przy nadarzającej się okazji, jak i te osoby, które specjalnie szukają takiej okazji. Ponadto włączamy tu tych przestępców, którzy popełniają przestępstwa dla uzyskania korzyści finansowych oraz tych, dla których czyn przestępczy staje się koniecznym warunkiem zaspokojenia potrzeb seksualnych, przyjemności, zabawy i rozładowania napięcia.
Do osób wykolejonych przestępczo zaliczamy: przestępców zawodowych, dla których przestępstwo jest sposobem podstawowego zarobkowania, narkomanów przekraczających prawo, przestępców seksualnych, włóczęgów przekraczających prawo, złodziei, żebraków-złodziei, osoby prowadzące nielegalne interesy.
Do kategorii osób wykolejonych zaliczamy wiec nie tylko przestępców zawodowych, ale także nałogowych, obyczajowych i awanturników.
Wykolejenie obyczajowe- występowanie przeciwko obyczajom np. prostytucja.
Typologia nieprzystosowania społecznego według Cz. Czapówa.
Zwichnięta socjalizacja - niedostatki w zakresie socjalizacji dziecka (nieodpowiednia opieka rodzicielska lub jej brak, odtrącenie emocjonalne, zaniedbanie pedagogiczne).
Demoralizacja - dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływy innej obyczajowości i kultury niż ta, w jakiej było wychowywane (emigracja ze wsi do miasta, z jednego kraju do drugiego). Proces demoralizacji wiąże się zwykle z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych, do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować.
Socjalizacja podkulturowa. Socjalizacja dziecka przebiega prawidłowo z punktu widzenia poprawności funkcjonowania mechanizmów psychologicznych. Popada ono w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną podstawową grupą respektującą normy podkulturowe, chuligańskie, złodziejskie, czy w ogóle przestępcze (Cz. Czapów, 1980).
Typologia niedostosowania społecznego ze względu na charakterystyczne formy zachowania się według Sullivana i Granta:
Aspołeczni:
To jednostki dostrzegające inne osoby jako teren potencjalnej eksploatacji. Nie są w sianie przewidzieć zachowań innych osób wobec siebie, dlatego w sytuacji niepewności lub nawet lekkiego zagrożenia reagują złością i agresją antyspołeczną. Innymi osobami interesują się jedynie w sensie instrumentalnym, jako przeszkodami lub „ułatwieniami" w realizacji własnych egoistycznych celów. Działają dość impulsywnie, dlatego nie są w stanie w pełni kontrolować efektów własnego zachowania.
Konformiści:
Są jednostkami, które na frustrację własnych potrzeb reagują, nadmiernym serwilizmem w stosunku do osób je frustrujących, przy założeniu, iż są to osoby znaczące. Takie zachowanie spełnia funkcje czysto instrumentalne, gdyż jednostka próbuje manipulować swym konformizmem w celu uzyskania doraźnych korzyści i nagród poprzez utajnienie wewnętrznego sprzeciwu. Natomiast w sytuacji braku kontroli zewnętrznej postępuje zgodnie z własnymi przekonaniami i upodobaniami.
Neurotycy:
Są jednostkami, które w wyniku zabiegów socjalizacyjnych zinternalizowały już pewien zbiór wartości nakazujących im postępowanie zgodnie z ich treścią, tzn. akceptowane społecznie. Jednak przeżywają nieustanny lęk, iż, nie sprostają tym wartościom i normom, co prowadzi do poczucia niemocy i bezradności i dlatego jako reakcja na tę sytuację indolencji pojawiają się zachowania nieakceptowane społecznie.
Etapy wykolejenia społecznego według Cz. Czapówa (1980):
Jednostka czuje się odtrącona, gdyż nie zaspokoiła potrzeby zależności emocjonalnej. Reaguje na taki stan agresją, negatywnym stosunkiem do innych, buntowniczością, wrogością wobec rodziców i społeczeństwa jako całości. Nie kontroluje reakcji emocjonalnych i wykazuje brak koncentracji uwagi, łatwo zniechęcając się w działaniu.
Utrwalają się w jednostce wrogie reakcje wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów. Próby nawiązania bliższego kontaktu emocjonalnego z osobą nieprzystosowaną napotykają irracjonalny opór. Typowym przejawem tego stadium jest odrzucanie wszelkich form ekspresji wyrażających więź uczuciową z innymi ludźmi. Jednostka zaczyna zaspokajać podstawowe potrzeby społeczne i emocjonalne poza domem rodzinnym. Pojawiają się takie objawy jak: alkoholizowanie się, ucieczki z domu, wagarowanie, wybryki seksualne itp.
Ma miejsce autonomizacja działalności antyspołecznej (antagonistyczno-destruktywnej), która zaczyna stanowić samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej. Osoby wchodzące w to stadium dążą do nawiązywania kontaktów z gangami i grupami o charakterze chuligańskim, zabawowym lub przestępczym. Stadium to przejawia się w grupowej działalności antyspołecznej prowadzącej do jawnego, otwartego konfliktu z obyczajem, moralnością lub prawem.
Typologia niedostosowania społecznego według Konopnickiego:
Niedostosowanie społeczne manifestowane w postaci zahamowania depresyjnego jednostki w środowisku:
brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy i sytuacji np. u dzieci z tzw. dobrych domów, u dzieci z trudnościami w nauce, z burzliwym życiem matki w ostatnich miesiącach ciąży, częstymi chorobami
depresja np. dzieci nie osiągające sukcesów; zestresowane, z urazami psychicznymi
wycofanie się np. niechęć do nawiązywania kontaktów, autyzm
niekonsekwentne postępowanie np. uznaje tylko chwilę bieżącą, wynika ze stresu
Niedostosowanie społeczne manifestowane postawą demonstracyjno-bojową jednostki w środowisku (demonstracyjno-wrogie):
wrogość w stosunku do dorosłych (wczesna adolescencja)
otwarta wrogość (urazy z życia płodowego, brak poczucia bezpieczeństwa)
wrogość w stosunku do dzieci (manifestowanie; szukanie poparcia np. u dziadków)
łagodniejsze formy aspołecznego zachowania się (brak pragnienia, by zadowolić dorosłych, okazywanie niezależności)
Niedostosowanie społeczne manifestowane w postaci skrajnej aspołeczności:
brak zainteresowania czy dorośli aprobują jego zachowanie;
brak poczucia winy za złe postępowanie;
brak pragnienia przebaczenia, brak skrupułów;
brak potrzeby bycia lubianym (przyczyny- uszkodzenie systemu nerwowego; dewiacje wychowawcze; destrukcja ze strony dorosłych i rówieśników)
Syndromy niedostosowania społecznego wg. Konopnickiego:
Wrogość - najczęściej w wyniku frustracji potrzeb
Zachowania - uszkodzenia CUN, lęk, nieśmiałość, konformizm
Niekonsekwencja
Aspołeczność - jednostka dąży do szkodzenia innym i sprawia jej to satysfakcję
Wrogość z tendencją do aspołeczności
Fazy rozwoju niedostosowania społecznego według J. Konopnickiego.
Faza I - manifestacje w postaci bezpośredniej reakcji na zmienę warunków funkcjonowania (niepowodzenia w szkole, bunt przeciw autorytetowi, niestałość emocjonalna, wagary)
Faza n - manifestacje w postaci reakcji bardziej skomplikowanych, „okrężnych”, niezrozumiałych dla otocznia i nieadekwatnych (agresywność, kłamstwo, kradzieże, włóczęgostwo, apatia, upór, moczenie nocne, jąkanie, zbocz. Seksualne)
Faza ni - całkowita aspołeczność (chuligaństwo, przestępczość, nerwicowość, konflikt ze środowiskiem)
Kryteria przystosowania społecznego wg. Pytki
1. Kryterium Biologiczne - dążenie do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w środowisku naturalnym czy społeczno-kulturowym.
2. Kryterium Medyczno-psychatryczne - stan doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego. Zdrowa struktura osobowości i niezaburzone funkcje.
3. Kryterium Psychologiczne - optymalne zasoby redukcji napięć wewnętrznych, utrzymanie homeostazy psychicznej.
4. Kryterium Interakcyjne - adekwatne reagowanie na bodźce pochodzące z otoczenia fizycznego i społecznego. Umiejętność przeciwstawiania się presji niekorzystnych czynników biopsychicznych, środowiskowych i sytuacyjnych.
5. Kryterium Społeczne - zgodność postępowania z powszechnie akceptowanymi wzorcami i normami.
6. Kryterium Pedagogiczne - dążenie do samourzeczywistnienia, autonomii, samowychowania i rozwoju.
Konstrukt teoretyczny wykolejenia społecznego Cz. Czapówa:
Przejawy (manifestacje) antagonistyczno-destruktywne postawy człowieka sprzeczne z normami strzegącymi interesów społeczeństwa oraz systemów społecznych i instytucji warunkujących istnienie kultury. Są to manifestacje różnych odmian wykolejenia społecznego (np. złodziejstwo, narkomania, zachowania seksualne, erotomania);
Stany osobowości ujmowane jako mniej lub bardziej zintegrowane postawy - układy nastawień, których manifestacjami są czynności egoistyczne łamiące prawa i obyczaje i stanowiące konsekwencje integracji wynikającej z przyswojenia wzorów podkultury chuligańskiej czy grypserskiej, narkomańskiej, alkoholiczej czy erotomańskiej, złodziejskiej, prostytucyjnej;
Statycznie (czynniki) i dynamicznie (geneza) ujmowane przyczyny wytwarzania się podatności na wpływy podkultury antagonistycznej wobec każdego społeczeństwa oraz przyczyny przyswajania tego rodzaju podkultury.
ZACHOWANIA ASOCJALNE - zachowania, które są właściwe ludziom wyobcowanym z życia społecznego, ignorującym wymagania społeczne, lecz nie uciekającym się do atakowania. Istotną cechą zachowań tego rodzaju jest nie tyle wrogość , ile raczej obojętność, izolacja i unikanie wszelkich oczekiwań, oraz obowiązków społecznych.
ZACHOWANIA DYSOCJALNE - zachowania charakteryzujące osoby, którym brak jest zdolności do uwewnętrzniania zasad moralnych, a które jednocześnie szukają oparcia wśród ludzi. Jednostki takie nie są zdolne do związania się uczuciowego z bardziej ogólnymi ideałami, wartościami, celami, zatem poszukują tych wartości w innych ludziach. Ludzie tej kategorii wiążą się z osobami a nie z wartościami. Mają silne poczucie wspólnoty z grupą , jednakże nie z jej tradycją, normami i wartościami, lecz z konkretnymi osobami, włączają się do zbiorowości negatywnych i wrogich wobec społeczeństwa, (bandy młodzieżowe) przyjmując wszystko co się im narzuca, pod warunkiem, że czyni to osoba, z którą czują się związani - jeśli jednak osoba taka zawiedzie zaufanie, odrzucane są wszystkie przyjęte od niej zasady.
ZACHOWANIA ANTYSOCJALNE. Inne zachowania cechują ludzi, którzy nie są związani ze społeczeństwem, ani z żadną grupą, ani z żadnymi osobami, czy wartościami społecznymi. Przeciwstawiają się wszelkiej więzi społecznej, nawet typu dysocjalnego. Skrajną postacią takich zachowań są przykładowo ludzie amoralni, którzy nie potrafią kochać nikogo i do nikogo się przywiązać. Wystarcza im koncepcja własnej, egoistycznie przeżywanej pomyślności. Sami natomiast chętnie eksploatują czyjeś uczucia, pozyskują czyjeś względy, by zaspokoić egoistyczne pragnienia. Często są to ludzie mili, nawet jak to się mówi czarujący, a ten sposób bycia traktują jako pewną technikę zdobywania powodzenia w życiu. jednostki tego rodzaju nie cofają się przed niczym w zaspokojeniu swych egoistycznych potrzeb, jeśli tylko mają nadzieję na powodzenie swych działań. Są to ludzie niewrażliwi na sytuację i los innych, bywają agresywni, przemocą zdobywają to co jest im potrzebne.
Neurotyzm jest cechą osobowości oznaczającą chwiejność i wrażliwość emocjonalną. Wynika ze szczególnej wrażliwości układu nerwowego i przede wszystkim wiąże się z występowaniem podwyższonego stanu lęku. Permanentny strach to najpowszechniejszy z symptomów neurotycznych. W przeciwieństwie do normalnego strachu,
strach neurotyczny dotyczy przewidywanych w przyszłości trudności. Źródła neurotycznego lęku to wyparte wspomnienia sytuacji, która spowodowała frustrację i wystraszyła daną osobę na tyle, że doszło do zepchnięcia wspomnień głęboko do pamięci (świadomości). Neurotycy bardzo często przeżywają napady lęku i paniki. Często pojawiają się one bez żadnego powodu (pozornie bez żadnego), mogą dotyczyć konkretnie sprecyzowanych obaw lub czegoś zupełnie nieokreślonego. K.Horney przyczynę neurotyzmu upatrywała w negatywnych doświadczeniach z dzieciństwa. Neurotyzm wynika z doświadczenia lęku podstawowego, czyli uczucia osamotnienia przez dziecko. Brak poczucia bezpieczeństwa u dziecka bierze się z braku poszanowania jego osoby i potrzeb, braku serdeczności, braku (nadmiernej ilości) podziwu oraz obojętności lub dominacji. Do tego rodzaju osobowości przyczynia się także nadmierna lub za mała ilość obowiązków, nadmierna opiekuńczość, izolowanie dziecka od rówieśników. Dziecko pozbawione poczucia bezpieczeństwa i doświadczające lęku, rozwija w sobie różnorakie mechanizmy, które mają mu pomóc z uczuciem bezradności i izolacji. Może stać się wrogie lub uległe- w zależności od tego, czy chce ukarać swoje otoczenie za sytuację z przeszłości lub też próbuje odzyskać miłość, której nie miało. W momencie gdy nie umie zapewnić sobie miłości nadmiernie dąży do władzy ( kompensacja uczucia bezradności). Neurotyk w stosunku do otoczenia stosuje jedną z trzech strategii; dążenie do ludzi, odsuwanie się od ludzi lub występowanie przeciwko nim. Neurotyk to o osoba mająca bardzo silne potrzeby wewnętrzne, jednak nie może ich łatwo zaspokoić, źródło tych potrzeb leży w dzieciństwie. Z jakimi potrzebami boryka się neurotyk? Z potrzebą uczucia i uznania, wówczas zabiega o względy i akceptację innych, jest wrażliwy na wszystkie sytuacje odtrącenia. Z potrzebą posiadania partnera (zastępczego rodzica), który weźmie ich los w swoje ręce i nimi pokieruje. Ma potrzebę prestiżu, podziwiania własnej osoby lub władzy. Neurotyk może mieć potrzebę zamykania również swojego życia w wąskich ramach, usuwania się na bok i zadowalania małymi rzeczami. Kolejne z potrzeb to; potrzeba wykorzystywania innych i potrzeba osiągnięć, mająca na celu zamaskowanie braku poczucia bezpieczeństwa. Neurotyk ma również potrzebę samowystarczalności i niezależności- zwłaszcza gdy rozczarował się ludźmi, wówczas odsuwa sie od niech, nie chce się wiązać z niczym, ani z nikim. Z obawy przed popełnieniem błędów neurotyk dąży do perfekcji, co stanowi kolejną z jego potrzeb. U neurotyka może występować kilka z powyższych potrzeb, wzajemnie sprzecznych i wchodzących ze sobą w konflikt. Neurotycy są odbierani jako dziwacy- z powodu swoich częstych alinacji i dziwnych zachowań spowodowanych wewnętrznymi konfliktami i problemami. Jednocześnie gdy w parze z neurotyzmem idzie wysoki stopień świadomości mogą być jednostkami wybitnymi- sławnymi pisarzami, scenarzystami, czy też reżyserami. Neurotycy to osoby wrażliwe i mające tendencje do występowania depresji i załamań nerwowych.
Osobowość psychopatyczna - zaburzenie struktury osobowości (dziś mówi się raczej o antyspołecznych zaburzeniach osobowości). Charakteryzuje się powierzchownością uczuciową, brakiem empatii i uczuć moralnych, nieliczeniem się z uczuciami innych, lekceważeniem norm, brakiem wyrzutów sumienia i poczucia winy, skłonnością do agresji i przemocy, deficytem lęku i zwiększonym zapotrzebowaniem na stymulacje.
Według Roberta Hare, na psychopatię składają się dwa czynniki: izolacja emocjonalna oraz zachowania antyspołeczne: impulsywność, nieodpowiedzialność, lekkomyślność, liczne, krótkotrwałe związki, przestępczość w okresie młodzieńczym (nieletnim).
Charakterystyka osobowości psychopatycznej.
Scharakteryzować osobowość psychopatyczną jest niezwykle trudno, a to z tego powodu, że do końca nie wiadomo, czy można daną psychopatię zaklasyfikować już do jednostki chorobowej, czy też nie. Kolejną sprawą jest to, że przy błędnej diagnozie na “podstawie pozorów” można jednostce zrobić wielką krzywdę. Osobowość psychopatyczna to taka osobowość, u której występują poważne deficyty, czyli braki. To braki w wielu dziedzinach, które tworzą pewien cały system. Deficyty te dotyczą głównie:
1 uczuciowości wyższej - (głównie społecznej), niekoniecznie w życiu osobistym).
2 deficyt superego - deficyty w sferze etycznej, sumienia, moralności - może je znać, ale nie pełnią w jego zachowaniu roli regulacyjnej; lubią usypiać czujność.
3 deficyt lęku, wstydu, winy - nie posiadają uczuć, których uczy się nas w dzieciństwie, dlatego nie wiadomo jak socjalizować, ponieważ nie można się odwołać do tych uczuć, gdyż ich po prostu nie mają.
4 deficyt konfliktów wewnętrznych - To kompletne przeciwieństwo neurotyzmu. Taka osoba nie miewa problemów z sobą, nie miewa konfliktów wewnętrznych, poziom akceptacji wewnętrznej jest wysoki; kompletny deficyt samokrytycyzmu. Siebie postrzega jako osobę bez zarzutu, jest osobowością narcystyczną.
5 deficyt uspołecznienia - jednostka niezdolna jest do tworzenia trwałych związków opartych na więzi, niewyrafinowanych. To nie jest kwestia złej woli, ale niezdolność, nie jest w stanie.
6 deficyt wglądu w siebie - ma mniejszy wgląd w siebie niż inne osoby, ale jest w stanie dostrzec u innych osób cechy na podstawie zachowań, których on nie ma; najczęściej uważa te cechy jako balast, ale potrafi je również naśladować!
Osoba psychopatyczna ma do innych ludzi stosunek instrumentalny i manipulatorski. Lubi manipulować, wykorzystywać do własnych celów. Inne osoby dla osoby psychopatycznej to przedmioty, narzędzia do osiągnięcia własnych celów. Najlepszą metodą dla takich osób jest rozpoznać słabe punkty drugiego człowieka. Poziom inteligencji jest taki sam jak u innych ludzi. W przypadku wysokiego ilorazu inteligencji, taka osoba jest bardziej wyrafinowana i niebezpieczna. Zbrodnie są popełniane z niemożliwości zrozumienia oceny swych czynów. Osoby psychopatyczne są bardzo bystre w wychwytywaniu słabych stron ludzi. Psychopaci nie identyfikują się z nikim, nie broni swojego otoczenia, chyba, że jest mu do czegoś potrzebne. Są zazwyczaj dobrymi obserwatorami. Wszystkie swoje zachcianki, spełniają często w “super jedwabnych rękawiczkach”, czego otoczenie nie zauważa. Wysoki poziom testosteronu u mężczyzn i progesteronu u kobiet sprawia, że czują się bezpiecznie, niski poziom serotoniny, że zaburza się u nich afekt. Wysoki poziom testosteronu powoduje, że na twarzach rysuje się szczery uśmiech z powodu poczucia bezpieczeństwa i siły.
Od wczesnej młodości ci, którzy cierpią na zaburzenie osobowości lękowej (unikającej), wykazują wyraźne zahamowania w sytuacjach społecznych, objawiające się w poczuciu braku kompetencji i nadwrażliwości wobec jakiejkolwiek negatywnej oceny lub ewaluacji. Ludzie ci jawią się jako zalęknieni i spięci w relacjach z innymi, a ich „czułki" nieustannie badają środowisko, aby wychwycić nawet najmniejsze znaki niechęci ze strony innych.
Ludzie z zaburzeniami osobowości lękowej powinni wykazywać przynajmniej cztery z podanych niżej cech charakterystycznych:
unikają takich sytuacji, wynikających z wykonywanej pracy, które wymagałyby nawiązywania poważnych kontaktów z innymi ludźmi -a wszystko z obawy przed krytyką brakiem akceptacji lub odrzuceniem.
niechętnie nawiązują relacje z innymi, zanim się nie upewnią że faktycznie są lubiani.
powstrzymuj ą się od wchodzenia w bliskie relacje z innymi ludźmi z obawy przed zawstydzeniem i ośmieszeniem.
obawiają się krytyki lub odrzucenia w sytuacjach społecznych.
są powściągliwi w nowych sytuacjach towarzyskich, obawiając się zrobienia czegoś, co byłoby niestosowne.
uważają się za społecznie niekompetentnych, osobowo nieatrakcyjnych lub gorszych od innych,
zwykle niechętnie podejmują ryzyko lub angażują się w jakiekolwiek nowe sytuacje, ponieważ te mogą okazać się dla nich kłopotliwe.
Przyczyny wykolejenia sklasyfikować można w dwóch grupach:
Przyczyny motywacyjne, należą do nich te czynniki, które skłaniają jednostkę do zachowań destrukcyjnych.
Przyczyny predyspozycyjne, czyli czynniki, które ułatwiają jednostce wybór zachowań negatywnych, spośród repertuaru wszystkich czynności, jakie ma ona do dyspozycji w danych sytuacjach. Są to czynniki organiczne i społeczne.
Najczęściej wymieniane przyczyny motywacyjne to:
niezadowolenie z obecnych warunków życia i pragnienie warunków lepszych, często podsycane lekturą i oglądaniem filmów budzących chęć osiągnięcia dobrobytu, przeżycia przygody i zdobycia rozgłosu;
pragnienie zdobycia bogactwa w sposób łatwy i nie wymagający wysiłku;
uczucie nudy, wynikające z braku poważniejszych, jasno i wyraźnie określonych obowiązków oraz braku okazji do konstruktywnej społecznie rekreacji;
tendencja do rozładowania napięcia przez picie alkoholu lub używanie narkotyków;
dążenie do uzyskania zadowolenia seksualnego, wzmacniane przez uczucie niepewności psychicznej i społecznej izolacji oraz lęku;
dążenie do wyładowania wrogości i zademonstrowania swej przewagi i dominacji, co polepsza samopoczucie zachwiane porażkami życiowymi i uświadomieniem sobie własnej izolacji od otoczenia społecznego;
chęć dokonania czegoś i zwrócenia na siebie uwagi innych osób, podsycanie ich obojętnością i okazywanym przez nie lekceważeniem.
Wymienione czynniki motywacyjne wiążą się z niezaspokojeniem głównie takich potrzeb jak: potrzeba uznania, bezpieczeństwa, nowych doświadczeń, zadowolenia seksualnego.
Wśród drugiej grupy przyczyn predyspozycyjnych znajdują się zarówno czynniki organiczne jak i społeczne. Do czynników organicznych zalicza się wszelkiego rodzaju zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego: charakteropatię, nerwicową agresywność i różne odmiany upośledzenia umysłowego. Czynniki te nie stanowią bezpośrednich przyczyn wykolejenia, to jednak ich współwystępowanie z czynnikami motywacyjnymi z reguły wywołuje zaburzenia zachowania. Społeczne czynniki predyspozycyjne tkwią natomiast w środowiskach, które preferują zachowania antagonistyczno - destruktywne. Takim środowiskiem może być np. rodzina lub sąsiedztwo jednostki, gdzie przestępstwo darzy się podziwem, a nielegalne sposoby uzyskiwania korzyści mają wysoką wartość. Innym środowiskiem tego rodzaju jest takie, które kształtuje nawyki agresywnego zachowania się, np. przez uniemożliwienie zaspokajania potrzeb jednostki. Zaliczyć tu można także środowisko formujące impulsywne cechy osobowości, w którym nie ma miejsca na przeżywanie bezinteresownej życzliwości i poczucia winy. Mogą to być środowiska rodzinne, lokalne, szkolne, rówieśnicze, itp.
Cechy wspólne niedostosowania społecznego:
Mimo iż przytoczone poglądy i charakterystyki są różne, zawierają wspólne treści określające społeczne niedostosowanie, a mianowicie:
społeczne niedostosowanie wyraża się w negatywnym stosunku do norm społecznych, do uznanych społecznie wartości,
jest wyrazem trudnej wewnętrznej sytuacji jednostki społecznie niedostosowanej,
trudności wychowawcze wynikające ze społecznego niedostosowania cechuje znaczna trwałość postaw aspołecznych lub antyspołecznych,
jest ogólną postacią (syndromem) zachowania negatywnego wobec norm społecznych.
Dwa główne cele ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Zgodnie z preambułą ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich ma dwa podstawowe cele:
- przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich, oraz stworzenie warunków powrotu do normalnego życia,
- drugim jest umacnianie funkcji opiekuńczo - wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodziny za wychowanie nieletnich na członków społeczeństwa świadomych swoich obowiązków
21) Przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich
Art. 5. [Kategorie środków] Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.
Art. 6. [Katalog środków] Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
1) udzielić upomnienia,
2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,
3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego,
5) zastosować nadzór kuratora,
6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,
7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
9) orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii,
10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,
11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Art. 7. [Inne środki] § 1. Sąd rodzinny może:
1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym,
2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego.
3) § 2. Sąd może zwrócić się do właściwych instytucji państwowych lub społecznych oraz jednostek samorządowych o udzielenie niezbędnej pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego.
Art. 8. [Kara pieniężna] § 1. W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1 500 złotych.
§ 2. Sąd uchyla karę pieniężną w całości lub w części, jeżeli osoba ukarana w ciągu 14 dni usprawiedliwi swoje zachowanie lub przystąpi do wykonywania nałożonych obowiązków.
Art. 9. [Wymierzanie] § 1. W sprawie wymierzenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 8 § 1, orzeka sąd rodzinny z urzędu, a w sprawie uchylenia tej kary - także na wniosek osoby ukaranej, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.
§ 2. Postanowienie sądu w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej powinno być wydane po wysłuchaniu osoby, której ma ono dotyczyć, chyba że osoba ta bez usprawiedliwienia nie stawiła się na wezwanie.
Art. 10. [Umieszczenie w zakładzie poprawczym] Sąd rodzinny może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt. 2 lit. a), jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego.
Art. 11. [Warunkowe zawieszenie] § 1. Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym można warunkowo zawiesić, jeżeli właściwości i warunki osobiste oraz środowiskowe sprawcy, jak również okoliczności i charakter jego czynu uzasadniają przypuszczenie, że pomimo niewykonania środka poprawczego cele wychowawcze zostaną osiągnięte.
§ 2. Warunkowe zawieszenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do lat 3; w okresie próby sąd stosuje do nieletniego środki wychowawcze.
§ 3. Jeżeli w okresie próby zachowanie nieletniego wskazuje na dalszą demoralizację albo jeżeli nieletni uchyla się od wykonywania nałożonych na niego obowiązków lub od nadzoru, sąd rodzinny może odwołać warunkowe zawieszenie i zarządzić umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. W razie popełnienia przez nieletniego czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 Kodeksu karnego i braku podstaw do rozpoznawania sprawy przez sąd właściwy według przepisów Kodeksu postępowania karnego, sąd rodzinny odwołuje warunkowe zawieszenie i zarządza umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.
§ 4. Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 3 miesięcy odwołanie warunkowego zawieszenia nie nastąpiło, orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym z mocy prawa uważa się za niebyłe.
Art. 12. [Umieszczenie w zakładzie leczniczym]
W razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź nałogowego używania alkoholu albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, sąd rodzinny może orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym. Jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej, sąd może orzec umieszczenie go w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w młodzieżowym ośrodku socjoterapii, a w przypadku gdy nieletni jest upośledzony umysłowo w stopniu głębokim i wymaga jedynie opieki - w domu pomocy społecznej.
Art. 13. [Wymierzenie kary] Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt. 2 lit. a), ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym - sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.
Art. 14. [Odesłanie] W sprawach nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego, sąd rodzinny stosuje odpowiednio przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu wykroczeń, jeżeli nie są sprzeczne z niniejszą ustawą.
Odpowiedzialność cywilna osoby nieletniej:
Zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego małoletni, który nie ukończył lat 13 nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Odpowiedzialność ta jest przeniesiona na osobę, która sprawuje opiekę nad nieletnim. W przypadku małoletniego, który ukończył 13 rok życia w grę wchodzi własna odpowiedzialność, co w zasadzie wyłącza odpowiedzialność osób sprawujących nad nim opiekę. Małoletni działa z rozeznaniem.
Małoletni powyżej 13 roku życia nie odpowiada, jeżeli zostanie udowodniony brak rozeznania po jego stronie np. wolniejszy rozwój niż przeciętnie.
UZUPEŁNIENIE NOTATKI Z ĆWICZEŃ
Odpowiedzialność karna osoby nieletniej
Postępowanie wobec nieletniego dopuszczającego się czynu zabronionego z jednej strony reguluje ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, z drugiej strony w wyjątkowych wypadkach, kodeks karny dający możliwość zastosowania ogólnych zasad odpowiedzialności karnej. Biorąc pod uwagę obie wspomniane regulacje prawne rozróżnić należy następujące sytuacje:
- gdy nieletni dopuszcza się czynu zabronionego przed ukończeniem 13 roku życia, sąd popełnienie takiego czynu, traktuje wyłącznie jako przejaw demoralizacji nieletniego i zastosować może środki przewidziane w ustawie o postępowaniu nieletnich
- gdy nieletni dopuszcza się czynu zabronionego między 13 a 17 rokiem życia, sąd stosuje środki przewidziane w ustawie o postępowaniu nieletnich. Jeżeli jednak nieletni, ukończył 15 lat i dopuścił się czynu zabronionego może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym (o ile sąd uzna, iż okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, gdy wcześniej stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne)
- gdy sprawca dopuszcza się czynu zabronionego między 17 a 18 rokiem życia (sprawca nie jest już nieletni, gdyż ukończył 17 lat) sąd stosuje przepisy kodeksu karnego. Wyjątkowo zamiast kary, może zastosować środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze przewidziane dla nieletnich. Dzieje się tak w przypadku, gdy popełniony czyn jest występkiem, a okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.
W sprawie nieletniego zawsze kierować się należy jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu nieletniego. Należy zadbać o prawidłowe spełnianie przez rodziców lub opiekunów ich obowiązków wobec nieletniego uwzględniając przy tym interes społeczny. W postępowaniu z nieletnim pod uwagę bierze się jego osobowość (w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru) jak również zachowanie, przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.
Środki orzekane przez sąd w sprawach nieletnich
Wobec nieletniego sąd rodzinny może:
Udzielić upomnienia
Zobowiązać do określonego postępowania a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz osoby poszkodowanej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia, ustanowić nadzór rodziców lub opiekuna,
ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego,
zastosować nadzór kuratora,
skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,
orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii,
orzec o umieszczeniu w zakładzie poprawczym, (ale w zasadzie tylko wtedy, gdy nieletni dopuścił się czynu karalnego lub jeżeli dodatkowo przemawiają za tym - wysoki stopień demoralizacji, okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza, gdy inne środki okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego),
zastosować inne środki m.in. przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Ponadto Sąd Rodzinny może zobowiązać rodziców lub opiekunów do:
poprawy warunków wychowawczych, zdrowotnych lub bytowych nieletniego,
ścisłej współpracy z poradnią, szkołą, zakładem pracy nieletniego, lekarzem lub zakładem leczniczym,
naprawienia w całości lub w części, szkody wyrządzonej przez nieletniego.
Jeżeli nieletni jest upośledzony umysłowo, chory psychicznie lub stwierdzono inne zaburzenia czynności psychicznych, bądź nałogowe używanie alkoholu, lub innych środków psychoaktywnych Sąd może orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym, odpowiednim zakładzie leczniczym.
Jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu wyłącznie opieki wychowawczej, Sąd może umieścić go w odpowiedniej placówce opiekuńczo - wychowawczej. W przypadku, gdy nieletni jest upośledzony umysłowo w stopniu głębokim i wymaga jedynie opieki, Sąd orzeka, o umieszczeniu go w domu pomocy społecznej.
Środki te można podzielić na:
pozostawiające nieletniego w dotychczasowym środowisku wychowawczym,
kierujące nieletniego do placówki lub instytucji przejmującej od rodziców lub opiekunów część obowiązków wychowawczych
całkowicie zmieniające środowisko wychowawcze nieletniego
*Wobec nieletniego sąd rodzinny może podjąć szereg działań:
Udzielić upomnienia:
upomnienie jest najmniej drastycznym środkiem. Odnosi ono skutek, jeżeli nieletniego cechuje pewna wrażliwość, a stopień demoralizacji jest nieznaczny. Upomnienie można stosować również wobec nieletniego, który nieumyślnie popełnił czyn karalny, a jego dotychczasowy tryb życia nie budzi zastrzeżeń.
Zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia.
Ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów:
nadzór odpowiedzialny jest stosowany wówczas, gdy sąd uzna, że prezentowane przez rodziców (opiekunów) postawy wychowawcze, chęć współpracy z sądem i pragnienie ratowania dziecka, którego prawidłowy dotychczas rozwój został zakłócony, pozwalają na rezygnację z bezpośredniej, systematycznej ingerencji sądu.
Ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego.
Zastosować nadzór kuratora:
jest to środek najczęściej i najchętniej orzekanym przez sądy rodzinne. Pozwala on na pozostawienie nieletniego w środowisku rodzinnym, a jednocześnie na ingerencję osoby obcej, wspomagającej pracę wychowawczą rodziców.
Skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją: kuratorski ośrodek pracy z młodzieżą pełni rolę polegającą na wdrażaniu podopiecznych do przestrzegania zasad współżycia społecznego, kształtowania właściwego stosunku do nauki i pracy oraz rozwijania uzdolnień.
Orzec zakaz prowadzenia pojazdów.
Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego.
Orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii.
Rodzina zastępcza jest instytucją prawną. Jest formą zastępczego środowiska rodzinnego i powstaje na mocy orzeczenia sądu, lecz stanowi nie stałą a czasowa formę opieki nad dzieckiem. Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi rodzinno-prawnej pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem, jak to się dzieje w adopcji. Dziecko przyjęte do takiej rodziny nie uzyskuje statusu dziecka rodziców zastępczych, pomiędzy nim a rodzicami zastępczymi nie powstają obowiązki alimentacyjne, nie dochodzi do dziedziczenia na mocy ustawy, nie zmienia się jego stan cywilny i nazwisko. Rodzice zastępczy nie przyjmują pełnej władzy nad przyjętymi do siebie dziećmi.
Młodzieżowe ośrodki wychowawcze przeznaczone są wyłącznie dla tych młodych ludzi, wobec których Sądy Rodzinne i Nieletnich zastosowały (w trybie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) ten środek wychowawczy. Kierowane są tam jednostki niedostosowane społecznie wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania i resocjalizacji (placówki resocjalizacyjno-wychowawcze). Dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim umieszczane są w placówkach resocjalizacyjno-rewalidacyjnych.
Młodzieżowe ośrodki socjoterapii są prowadzone dla dzieci i młodzieży, które z powodu zaburzeń rozwojowych, trudności w uczeniu się i zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym mogą być zagrożone niedostosowaniem społecznym lub uzależnieniem i wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania oraz specjalistycznej pomocy psychoedukacyjnej. Do ośrodków tych trafia młodzież:
na wniosek rodziców w oparciu o kontrakt zawarty pomiędzy wychowankiem, a ośrodkiem normującym zasady jego funkcjonowania w placówce;
z postanowienia sądu.
Przedstaw i scharakteryzuj wybraną przez siebie instytucję resocjalizacyjną dla nieletnich.
Kuratorski Ośrodek Pracy Z Młodzieżą
Do podstawowych instytucji resocjalizacyjnych o charakterze otwartym działających w miejscu zamieszkania nieletniego należy kuratorski ośrodek pracy z młodzieżą, rodzina zastępcza i kurator sądowy. Organizacje i zakres działalności kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą reguluje zarządzanie ministra sprawiedliwości z 26 kwietnia 1983 r.
Do ośrodków kieruje się nieletnich na podstawie orzeczeń sądowych. Mogą z nich korzystać także nieletni mający rodziców, wobec których orzeczono ograniczenie władzy rodzicielskiej i jeżeli pozostają oni bez należytego nadzoru i opieki w czasie wolnym od zajęć szkolnych lub pracy oraz, gdy ze względu na cechy osobowości i sytuację życiową wymagają kontroli i pomocy.
Zadaniem ośrodków jest wdrażanie uczestników do przestrzegania zasad współżycia społecznego i porządku publicznego oraz kształtowanie właściwego stosunku do nauki i pracy, a także budzenie zainteresowań i rozwijanie uzdolnień poprzez:
udzielanie pomocy w usuwaniu zaniedbań wychowawczych;
podnoszenie poziomu kultury osobistej;
wyrabianie i utrwalanie nawyków pracy społecznie użytecznej;
udzielanie pomocy w nauce przy zdobywaniu przygotowania zawodowego;
organizowanie wolnego czasu;
udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych;
udzielanie pomocy materialnej.
Diagnoza dotycząca osobowości jednostki i jej środowiska rodzinnego, rówieśniczego, szkolnego i lokalnego, a także diagnoza społeczna całej grupy umożliwia stosowanie indywidualnego i zespołowego podejścia w procesie wychowawczym, opiece i psychoterapii uczestników kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą. A więc działalność kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą obejmuje takie funkcje, jak: wychowanie, opieka i psychoterapia. Uważa się również, że kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą powinny jednocześnie prowadzić działalność resocjalizującą potencjalnie, czyli-profilaktyczną. Chodzi tu szczególnie o profilaktykę objawową, która polega na interwencji wychowawczej obejmującej dzieci i młodzież, zdradzające wstępne objawy wykolejenia społecznego.
Zadania realizowane w kuratorskich ośrodkach pracy z młodzieżą:
przeprowadzanie zajęć dydaktyczno-wychowawczych z nieletnimi;
współdziałanie z rodzicami lub opiekunami uczestników zajęć;
współpraca ze szkołami, do których uczęszczają nieletni lub też z zakładami pracy, w których pracują lub odbywają praktyki;
stosowanie indywidualnej pracy wychowawczej i zaleceń wynikających z opieki psychologiczno-lekarskiej nad nieletnimi;
w uzasadnionych przypadkach składanie wniosków o skierowanie uczestników na badania specjalistyczne;
kontrolowanie wyników w nauce i udzielanie pomocy nieletnim w zakresie wyrównywania braków w nauce szkolnej.
Funkcje pełnione przez kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą: opiekuńczo-wychowawcza, dydaktyczna, profilaktyczno-kompensacyjna i resocjalizacyjna oraz integracyjno-społeczna. Działania te obejmują wiele złożonych zadań, niezbędnych nie tylko na terenie ośrodka, ale również w takich środowiskach wychowawczych, jak: rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza czy też osiedle. Kuratorskie ośrodki przede wszystkim pełnią funkcję opiekuńczo-wychowawczą i dydaktyczną, tzn. zapewniają opiekę w godzinach popołudniowych pod kierunkiem kuratorów społecznych i instruktorów zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin, organizują zajęcia świetlicowe oraz stwarzają odpowiednie sytuacje wychowawcze, a także przygotowują do zajęć samoobsługowych. Niezmiernie ważna jest także odpowiednia realizacja z zakresu usuwania braków i zaniedbań w nauce, podnoszenie sprawności w nauczaniu i uczeniu się oraz częściowa reedukacja. Podstawowym zadaniem funkcji profilaktyczno-kompensacyjnej- pisze Krystyna Marzec-Holka- jest rozpoznanie sytuacji zagrożenia nieletnich pozostających pod opieką sądu. W zakres tej funkcji wchodzą następujące zadania: częściowe izolowanie i uodparnianie nieletnich na negatywne bodźce środowiska wychowawczego, np. zdemoralizowanej bądź niewygodnej rodziny, grupy rówieśniczej, środowiska lokalnego. Kolejne zadania to: rozpoznawanie fazy niedostosowania społecznego, określenie objawów oraz opracowanie programu resocjalizacji i jego systematyczna realizacja. Należy również podkreślić niezwykłe znaczenie takich zadań ośrodka, jak rozpoznawanie potrzeb opiekuńczo-wychowawczych i ich zaspokajanie w stopniu pozwalającym pozostać nieletnim objętym kuratelą grupową, w ich naturalnym środowisku.
Następna funkcja, którą pełnią ośrodki, to funkcja integracyjno-społeczna. Są to zadania polegające na współdziałaniu kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą, rodzicami, szkołą, instytucjami i placówkami społeczno-wychowawczymi oraz kulturalno-oświatowymi. Działania te stanowią zresztą znikomy procent zadań kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą. Ośrodki te w ostatnim okresie są wolno modyfikowane, rozszerzając formy pracy nie tylko w zakresie kompensowania braków w opiece domowej nieletnich, ale także w zakresie opieki specjalistycznej, pedagogicznej, psychologicznej, medycznej oraz w zakresie podnoszenia poziomu organizacyjnego. Dostrzega się coraz lepsze powiązanie czynności podejmowanych przez pracowników ośrodków z działaniami rodziców, nauczycieli oraz działaczy społecznych w lokalnym środowisku osiedlowym.
Na przełomie lat 60-tych i 70-tych-wraz ze wzrostem zainteresowania profilaktyką niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży-pojawiła się konieczność koordynacji, zarówno w zakresie działalności indywidualnej, jak i rozeznania oraz zwalczania zjawiska patologii w skali szkoły, dzielnicy, miasta i kraju. Przejawiło się to tworzeniem specjalnych stanowisk pracy, powoływaniem komisji, zespołów i rad na szczeblach terenowych i centralnych, a także nawiązywaniem porozumień między resortami, organami centralnymi i organizacjami społecznymi. Członkami tych nowych struktur zostają przedstawiciele wszystkich instytucji, organów społecznych pracujący w dziedzinie wychowania dzieci i młodzieży na określonym terenie.
Opisz krótko zjawisko „drugiego życia” w placówkach resocjalizacyjnych.
|
Obecne czasy w coraz szerszym stopniu cechuje plaga szalejącej przestępczości, i to często groźnej: kradzieże, bandytyzm, rozboje, gwałty, morderstwa. Aby temu przeciwdziałać osoby skazane osadzane są zakładach karnych tzw. więzieniach. Więzienie stało się w XX wieku uniwersalnie stosowanym przez państwo środkiem przymusu, swoistą metodą wychowawczą, którą państwo dysponuje wobec obywateli. Zakłady karne są przeznaczone do resocjalizacji osób, które znalazły się w konflikcie z prawem, weszły na drogę przestępstwa i zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądowym na karę pozbawienia wolności. „W zakładzie karnym oddziałują na siebie dwie społeczności o różnej strukturze wewnętrznej : służba więzienna i skazani. Zasadniczy tryb więzi społecznej łączącej te dwie grupy osób to nadrzędność - podporządkowanie, przy czym podporządkowanie to ma charakter przymusu, ponieważ jedna grupa podporządkowuje swoim celom drugą”. Resocjalizacyjne cele takiej kary są przedstawione w Kodeksie Karnym Wykonawczym - „ma ona polegać na kształtowaniu społecznie pożądanej sprawy, wdrażaniu do pracy i poszanowania porządku prawnego. Działalność resocjalizacyjna polegać ma na poddaniu skazanego dyscyplinie i porządkowi oraz na oddziaływaniu poprzez pracę , naukę, zajęcia kulturalno-oświatowe. Jej głównym celem powinno też być uświadomienie sobie przez skazanego społecznej szkodliwości dokonanego czynu, do kształtowania poczucia odpowiedzialności, dyscypliny społecznej, postawy obywatelskiej, szacunku dla innych i kultury życia społecznego”. Już bardzo dawno temu pedagodzy uznali, że wychowanie jest w swej istocie procesem społecznym organizowanym przez społeczeństwo, bądź przy pomocy powołanych do tego instytucji lub przez samoistne oddziaływanie form i wzorców życia społecznego. Od wielu lat prowadzi się dyskusje nad przydatnością kary pozbawienia wolności dla prawidłowego i skutecznego procesu resocjalizacji. Celem kary pozbawienia wolności jest odizolowanie przestępcy od społeczeństwa, jak również wskazanie mu drogi do dalszego uczciwego życia. Istnieje wiele poglądów dotyczących skuteczności kary pozbawienia wolności - powszechnie uważa się, iż kara powinna być dostosowana do osobowości przestępcy, a jej skuteczność mierzona stopniem przystosowania społecznego jaki osiągnie skazany. Proces resocjalizacji powinien uwzględniać przygotowanie więźnia do życia jakie podejmie on po wyjściu z zakładu karnego. W zakładach karnych znajdują się skazani w różnym wieku, pochodzący z różnych środowisk społecznych i różnych regionów . Trudności gospodarcze kraju, brak pracy powodują, że duża grupa młodych ludzi szuka łatwego zarobku poprzez kradzieże i rozboje. Duże znaczenie dla zwiększenia przestępczości ma środowisko rodzinne - np. brak jednego z rodziców, trudności w szkole, brak zainteresowania ze strony rodziców problemami dorastającej młodzieży, pochodzenie z rodzin wielodzietnych czy odbywanie kary pozbawienia wolności przez jednego z rodziców. Przestępstwa jakie popełnili skazani to zazwyczaj przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu ludzkiemu, mieniu i rodzinie. Są to najczęściej ciężkie pobicia z naruszeniem zdrowia, uchylanie się od płacenia alimentów, znęcanie się nad rodziną, pospolite złodziejstwa. W zakładzie nie ma podziału skazanych na grupy według przestępstw jakie popełnili i dlatego trudno tu mówić o resocjalizacji.
Zakłady karne są znacznie przepełnione, odsiaduje w nich karę o wiele więcej osób niż przewidują to normy. Sprawą, która w znacznym stopniu determinuje resocjalizację skazanych jest tzw. „drugie życie”, zazwyczaj zwane przez więźniów „grypserą”. Można przyjąć, że „drugie życie jest formą odtwarzania warunków jakie skazani mieli na wolności. Napotykamy tu bowiem zjawisko, kiedy więźniowie sami stwarzają sobie bodźce, skomplikowaną strukturę społeczną, wzbogacają możliwość udziału w różnych grupach, różnicują system wykonywanych ról społecznych. Stwarzają sobie możliwość podejmowania decyzji o swoim i cudzym losie, odzyskują poczucie własnej wartości. Wszystkie te działania mają na celu odtworzenie środowiska wolnościowego, jednakże ze względu na fakt, że proces odtwarzania występuje w warunkach nienaturalnych, jego efekty przybierają często formy patologii społecznej”. Decydujące znaczenie mają tu recydywiści - oni nadają tempo i cel więziennego życia, podejmują decyzje i działania, którym reszta więźniów musi się podporządkować. Zrzeszanie się więźniów w tzw. „grupy nieformalne” tj. grupy, które powstają w środowisku więziennym bez udziału i akceptacji administracji zakładu karnego są ściśle związane z powstawaniem zjawisk patologicznych na terenie więzienia. Związki takie funkcjonują na terenie każdego zakładu karnego, a ich działalność jest niebezpieczna nie tylko dla personelu ale i dla innych więźniów, którzy nie należą do tych grup. Przyjmowanie nowych członków go „grypsujących jest określone pewnymi zasadami i rytuałem. Jest to tak zwana „subkultura więzienna”. Określa ona układ grupy, role poszczególnych członków grupy, cele działania i zasady funkcjonowania. „Drugie życie” istniejące w więzieniach jest bardzo groźne. Uniemożliwia stosowanie działań resocjalizacyjnych, oświatowych i wychowawczych, wprowadza terror i zastraszenie. Przeciwstawia się wszelkim próbom poprawy środowiska skazanych. Podstawowymi metodami resocjalizacji, jakie są stosowane w zakładach karnych w Polsce jest nauka, praca, zajęcia kulturalno-oświatowe. Coraz powszechniejsze stało się także rozwijanie kontaktów ze społeczeństwem i rozwijanie działalności kulturalno oświatowej - prowadzone są dyskusyjne kluby filmowe, szerzone czytelnictwo książek i prasy, słuchanie audycji radiowych a także prowadzenie własnego radiowęzła. Często organizowane są pogadanki i prelekcje z różnymi ciekawymi osobami, konkursy, imprezy artystyczne. Więźniowie mogą spróbować swoich sił w zespołach zainteresowań a także w pracy twórczej jaką jest malarstwo i rzeźba.