PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA

Pedagogika opiekuńcza (właściwsza jest nazwa PEDAGOGIKA OPIEKI) - jest nauką o opiece międzyludzkiej (zwłaszcza nad dziećmi), jej wielorakich aspektach wychowawczych i opiekuńczej waloryzacji wychowanka.

ETAPY ROZWOJU JAKO DYSCYPLINY

Jako termin po raz pierwszy zastaje użyta przez Helenę Radlińską, która określa ją w ogólnikowej wzmiance jako „specjalizacja, która istnieje w obrębie pracy społecznej i obejmuje pomoc dziecku i rodzinie.”

Ryszard Wroczyński jako pierwszy podejmuje próbę określenia pedagogiki opiekuńczej jako wyodrębniającej się części pedagogiki społecznej. Używa tego pojęcia w podwójnym znaczeniu jako nauka i jako praktyka.

Poglądy na temat pedagogiki opiekuńczej jako nauki można przedstawić w trzech stanowiskach:

A) WROCZYŃSKI, KAMIŃSKI, JUNDZIŁŁ nadaje jej zbyt wąski zakres, utożsamiając ją tylko z teorią interwencyjno - kompensacyjnej opieki i jej wychowawczych aspektów, przez co staje się ona częścią lub „kierunkiem” pedagogiki społecznej. Pomija zaś problematykę „normalnej” opieki i jej aspektów wychowawczych oraz opiekuńczych atrybutów szeroko pojętego wychowania.

B) JAKUBOWSKI, WOŁCZYK ujmuję tę dyscyplinę zbyt szeroko, przez co nakłada się ona na szereg istniejących dyscyplin w pedagogice i z jej pogranicza.

C) MACISASZKOWA stanowi osobną, niejednoznaczną opcję, zawierającą znamiona stanowisk poprzednich, a także możliwość w dużej mierze trafnego metodologicznego określenia tej dyscypliny.

OGÓLNE POJĘCIE I PRZEDMIOT PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ

Na przedmiot pedagogiki opiekuńczej składają się trzy dziedziny praktyki - pojęcia:

 opieka

 wychowanie przez opiekę

 wychowanie opiekuńcze

oraz relacje między OPIEKĄ a WYCHOWANIEM;

*pedagogika opiekuńcza spełnia w stosunku do nich funkcję teorii wyjaśniającej (teoria opieki, wychowania przez opiekę, wychowania opiekuńczego)

Pedagogika opiekuńcza, tym samym w stosunku do praktyki staje się nauką o funkcjach, zadaniach, zasadach, formach i metodach opieki, wychowaniu przez opiekę i wychowaniu opiekuńczym.

Miejsce wśród dyscyplin humanistycznych, wyznaczone przez posiadające swą odrębność specyficzne rodzaje opieki - opiekę międzyludzką, wychowanie przez opiekę, wychowanie opiekuńcze. Ich charakter sprawia, że obejmuje zróżnicowaną, szeroką i specyficzną klasę zjawisk -> czyni ją to dyscypliną, która tylko w części jest nauką ściśle pedagogiczną oraz wykracza poza nauki ściśle pedagogiczną swą teorią opieki międzyludzkiej, jako zasadniczo różną teorią działalności autonomiczną od wychowania. I w tym wszystkim należy ją traktować jako dyscyplinę pogranicza.

HETEROGONICZNOŚĆ I JEDNOLITOŚĆ TREŚCI PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ

Najogólniej określona pedagogika opiekuńcza zawiera trzy wyodrębniające się i wchodzące równocześnie w strukturalno - funkcjonalne powiązania, części składowe.

SKŁADNIKI TREŚCI POZNAWCZYCH
Teoria opieki międzyludzkiej	Teoria wychowania przez opiekę	Teoria wychowania opiekuńczego
SKŁADNIKI PRZEDMIOTU POZNANIA
Opieka międzyludzka	Wychowanie przez opiekę	Wychowanie opiekuńcze

Teoria opieki składa się na:

1. teorię potrzeb ludzkich (zwłaszcza ponadpodmiotowych)

2. teorię działalności służącej ich zaspokajaniu

Teoria wychowania przez opiekę odpowiada na pytanie, według jakich zasad, form, metod i technik należy sprawować opiekę, żeby mogła równolegle z zaspokajaniem potrzeb podopiecznych kształtować ich osobowość zgodnie z przyjętymi celami wychowania. Wyznacza ją (opiekę) charakter tego wychowania - dokonuje się ono w trakcie opieki i poprzez nią; opieka jest podłożem wychowania i jego podstawowym instrumentem. Wychowanie przez opiekę koncentruje się na celach i środkach wychowania, jako jego wyznacznikach i zarazem podstawowych treściach.

Teoria wychowania opiekuńczego podstawowym jej pojęciem jest wychowanie opiekuńcze - jest to każda forma wychowania (edukacji), przede wszystkim szkoły, w której nauczyciel - wychowawca przejawiając postawy opiekuńczości wobec wychowanków - uczniów (życzliwości, dobrego serca, dawania niezawodnego oparcia, sprawiedliwego traktowania, dzielności w sprawowaniu opieki, odważnego chronienia - Tadeusz Kotarbiński 1967, 1970) zaspokaja ich wielorakie potrzeby, a szczególnie

 bezpieczeństwa,

 sprawiedliwości,

 powodzenia (szkolnego),

 samorealizacji,

 dodatniej atmosfery życia, ze wszystkimi jego ważnymi pozytywnymi następstwami i efektywności procesu wychowania.

Innymi słowy jest to WYCHOWANIE ZWALORYZOWANE WARTOŚCIAMI OPIEKI.

PODSTAWOWE FUNKCJE PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ I ZWIĄZANYCH Z NIĄ METODYK

Podstawowe funkcje polegają na dostarczaniu wiedzy o tym, w jaki sposób należy zaspokajać i regulować potrzeby podopiecznych oraz nadawać opiece walory wychowawcze, a wychowaniu - opiekuńcze.

Na składniki tej funkcji pedagogiki opiekuńczej i jej metodyk składają się :

1. MA DOSTARCZAĆ NIEZBĘDNEJ WIEDZY O POTRZEBACH LUDZKICH, o potrzebach ponadpodmiotowych i ich diagnozowaniu, których właściwe zaspokajanie stanowi treść działalności opiekuńczej, a wszelkie jej pozytywne następstwa - jej cele. Tworzy również aksjologiczną warstwę teorii opieki poprzez ciągłe wartościowanie i hierarchizowanie potrzeb ze względu na interes podopiecznych oraz humanistyczne wartości ich życia.

2. DAWAĆ OBIEKTYWNĄ DIAGNOZĘ rzeczywistych zewnętrznych warunków, w jakich przebiegają procesy opiekuńczo - wychowawcze. Jednocześnie ma gromadzić WIEDZĘ O WENĘTRZYCH WARUNKACH tych PROCESÓW.

3. WSKAZYWAĆ JAKIE NALEŻY STOSOWAĆ ZASADY, FORMY, METODY I TECHNIKI sprawowania OPIEKI, dla prawidłowego i efektywnego jej przebiegu. Tworzone są one w oparciu o interesy „trójkąta opiekuńczego”.
   
   

4. DOSTARCZAĆ WIEDZY JAK MOŻE I POWINNA BYĆ SPRAWOWANA OPIEKA, by równolegle do jej funkcji merytorycznych, na jej podłożu i poprzez nią, kształtować osobowość podopiecznego - wychowanka zgodnie z przyjętymi celami wychowania.

5. DOSTARCZAĆ WIEDZY JAK NALEŻY REALIZOWAĆ CELE I ZADANIA w zakresie różnych dziedzin i form WYCHOWANIA, żeby równolegle lub poprzez to realizować potrzeby wychowanków.

6. OPISYWAĆ I WYJAŚNIAĆ wszelkie istotne RELACJE OPIEKA - WYCHOWANIE (rzeczywiste i możliwe związki i zależności między tymi dziedzinami)

7. ROZWIJAĆ WIEDZĘ przynosząca odpowiedź na pytanie, JAKIE NIEODZOWNE I JEDNOCZEŚNIE MOŻLIWE DO SPEŁNIENIA WYMAGANIA STAWIA OPIEKUNOWI - WYCHOWAWCY podopieczny i cały proces opiekuńczo - wychowawczy.

1. METODOLOGIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ

FORMY I METODY OPIEKI

Wg A. Kelm'a:

W teorii opieki międzyludzkiej jako Formy Opieki identyfikujemy - specyficzne opiekuńczo - wychowawcze instytucje

W tym znaczeniu formami opieki są:

• opieka rodzinna

• dom dziecka

• żłobek

• przedszkole

• internat szkolny itp.

Idąc dalej za tymi rozważaniami nad formami opieki wyodrębnić możemy następującą ich definicję: „Formami opieki są specyficzne układy (instytucje) opiekuńcze oraz niektóre ich wyodrębniające się elementy struktury”.

Przez metodyki opiekuńczo - wychowawcze funkcjonowania poszczególnych instytucji rozumiemy względnie szczegółowe, rozwinięte teorie takich instytucji.

Wg Zdzisława Dąbrowskiego:

FORMA OPIEKI jest:

• określoną, wyodrębniającą się w dziedzinie działalności opiekuńczej całością strukturalno - funkcjonalną;

• modułem niezmiennych, podstawowych treści i funkcji opieki (niezmienniki);

• ze względu na swe wielorakie swoistości dotyczące kształtów zewnętrznych, struktury, funkcji, materialno - organizacyjnych i prawnych podstaw - układem specyficznym, istotnie odmiennym od innych;

• wytworem obiektywnego zapotrzebowania społecznego i prawidłowości sprawowania opieki.

• Na podstawie tych założeń możemy utworzyć definicję Formy opieki :

jest całościowym układem opieki, zawierającym treści i funkcje podstawowe, niezmienne oraz treści, funkcje, materialno - organizacyjno - prawne podstawy i kształty zewnętrzne, specyficzne.

STRUKTURA FORMY OPIEKI WEDŁUG KRYTERIUM PRZEDMIOTOWEGO

na podstawie tej definicji możemy wyodrębnić trzy poziomy:

• kształtów zewnętrznych, czyli tzw. „czystej formy”

• treści i funkcji specyficznych dla danej formy,

• treści i funkcji podstawowych, niezmiennych, niespecyficznych;

KLASYFIKACJA FORM OPIEKI

Ze względu na ZAKRES opieki ( w oparciu o klasyfikację A. Kelm'a)

a) całkowitej, np. rodzina, dom dziecka

b) niezupełnej całkowitej dzielonej z rodziną, np. internat szkolny, bursa

c) całkowitej dzielonej z rodziną, np. Żłobek, przedszkole

Ze względu na relacje pozarodzinnych form opieki do formy rodzinnej - naturalnej ( podział G. Lubińskiego)

w rodzinie naturalnej kompensujące substytucyjne

w rodzinie adopcyjnej i uzupełniające (zastępujące względnie

ograniczenia całkowicie rodzinę)

np., żłobek, przedszkole np., dom dziecka, rodzina zastępcza

Ze względu na przebieg opieki w ontogenezie - ONTOGENETYCZNE - opieka:

• prenatalna

• nad dziećmi do 18 lat,

• nad młodzieżą do 24 - 25 lat,

• nad człowiekiem dojrzałym,

• nad człowiekiem w późnej starości

Ze względu na standardy NORMALNOŚCI opieki:

• normalna ( wiek opiekuńczy, późna starość),

• religijna (ludzie wierzący),

• profilaktyczno - lecznicza (zagrożenie chorobą i niepełnosprawnością),

• lecznicza (choroby, stany traumatyczne),

• rehabilitacyj na ( z tytułu niepełnosprawności, uzależnienia),

• interwencyjno - kryzysowa (sieroctwo, rażące niedostatki opieki w rodzinie),

• paliatywna (nieuleczalne choroby, głębokie upośledzenia).

Ze względu na NATURALNOŚĆ (rodzinności) opieki:

• w rodzinie naturalnej, pełnej, trzypokoleniowej,

• w rodzinie naturalnej, pełnej, dwupokoleniowej,

• w rodzinie naturalnej niekompletnej,

• w rodzinie adopcyjnej,

• w rodzinie zastępczej,

• rodzinny dom dziecka,

• „rodzina niepełna” w strukturze wioski dziecięcej,

• grupa rozowojowo - koedukacyjna pod stałą opieką dwojga wychowawców w domu dziecka,

• instytucje opiekuńczo - wychowawcze spełniające wymagania ekologiczne.

Ze względu na STAŁOŚĆ, CIĄGŁOŚĆ opieki - formy:

stałe -> wszystkie formy opieki całkowitej

okresowe -> wszystkie formy opieki dzielonej

sezonowe -> kolonie i półkolonie, letnie, obozy rekreacyjne, zimowiska

METODY SPRAWOWANIA OPIEKI

Definicja według kryterium bezpośrednich wyznaczników i skutków działania - to powtarzalny sposób wykonywania zespołu czynności przeważnie z użyciem niezbędnych środków (głównie podopiecznych potrzeb) dla zaspokojenia ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznych (pierwszy poziom wartości opieki).

Definicja według kryterium finalnych, ostatecznych funkcji opieki (drugi poziom wartości opieki) - to powtarzalny sposób wykonywania zespołu czynności, przeważnie z użyciem niezbędnych środków (głównie przedmiotów potrzeb dla urzeczywistnienia określonych funkcji opieki.

Pytanie 3.

Formy opieki i wsparcia w zreformowanym systemie pomocy społecznej.

Forma opieki-to całościowy układ opieki zawierający treści i funkcje podstawowe, inwariacyjne, treści, funkcje , materialno- organizacyjno-prawne, podstawy oraz kształty zewnętrzne- specyficzne.

Zaistniała w sposób naturalny lub wytworzona obiektywnymi wymaganiami forma opieki jest:

-określoną, wyodrębniającą się dziedzinie działalności opiekuńczej całością strukturalno- funkcjonalną;

-modułem niezmiennych, podstawowych treści i funkcji opieki;

-ze względu na swe wielorakie swoistości dotyczące kształtów zewnętrznych, struktury, funkcji materialno-organizacyjnych i prawnych podstaw- układem specyficznym, istotnie odmiennym od innych;

-wytworem subiektywnego zapotrzebowania społecznego i prawidłowości sprawowania opieki.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego opieka jest instytucją prawno-rodzinną.
Jedną z jej form jest opieka nad małoletnim, który nie pozostaje pod władzą rodzicielską. Rodzice dziecka wykonując władzę rodzicielską ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka oraz za najlepsze zabezpieczenie jego interesów.
Sprawowanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, wychowanie dziecka jest szczególnym obowiązkiem rodziców wynikającym z ich władzy rodzicielskiej.
Państwo i inne podmioty pełnią wyłącznie funkcje wspierające. Mogą również pełnić funkcje zastępcze, ale tylko wówczas gdy dziecko nie znajduje się z różnych względów pod bezpośrednią pieczą rodziców lub gdy piecza ta jest sprawowana przez rodziców w sposób krzywdzący dziecko. Nadrzędną zasadą rozstrzygającą o sposobie i kierunku sprawowania opieki jest "dobro dziecka". Kiedy dobro dziecka jest zagrożone, używane są następujące formy wspomagania lub opieki:

- Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego
- Rodzina zastępcza
- Placówka opiekuńczo-wychowawcza
- Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy

Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego

W celu wsparcia funkcji opiekuńczych rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w następujących placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego:

1) opiekuńczej, prowadzonej w formie kół zainteresowań, świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, które pomagają dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowaniu czasu wolnego;
2) specjalistycznej, w której jest realizowany program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w tym terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacja, resocjalizacja.

Pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego jest dobrowolny i nieodpłatny.
W działaniach wychowawczych organizowanych w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego powinni czynnie uczestniczyć rodzice lub opiekunowie dziecka.
Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego współdziała z osobami i podmiotami działającymi w środowisku lokalnym.

Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza jest formą zastępczego środowiska rodzinnego i powstaje na mocy orzeczenia sądu, lecz stanowi nie stałą a czasowa formę opieki nad dzieckiem. Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi rodzinno-prawnej pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem, jak to się dzieje w adopcji. Dziecko przyjęte do takiej rodziny nie uzyskuje statusu dziecka rodziców zastępczych, pomiędzy nim a rodzicami zastępczymi nie powstają obowiązki alimentacyjne, nie dochodzi do dziedziczenia na mocy ustawy, nie zmienia się jego stan cywilny i nazwisko. Rodzice zastępczy nie przyjmują pełnej władzy nad przyjętymi do siebie dziećmi. Na rodziny zastępcze czekają:
dzieci, które chociaż ze względu na sytuację prawną mogą być adoptowane, to jednak ich szanse na znalezienie rodziny adopcyjnej są niewielkie. Będą to dzieci z problemami zdrowotnymi i rozwojowymi, liczne rodzeństwa, dzieci starsze,
dzieci z nieuregulowaną sytuacja prawną, tzn. których rodzice mają ograniczoną lub zawieszoną władzę rodzicielską.
Dzieci w rodzinie zastępczej przebywają do czasu uregulowania ich sytuacji prawnej. Po czym mogą być adoptowane przez rodzinę zastępczą lub inną rodzinę oraz mogą powrócić do rodziny naturalnej, jeżeli zapewnia ona dziecku pełne bezpieczeństwo. Dzieci mogą przebywać w rodzinie zastępczej również do czasu usamodzielnienia się, dotyczy to szczególnie pierwszej wymienionej grupy dzieci. Rodzina zastępcza otrzymuje z powiatu częściowy zwrot kosztów utrzymania dziecka, szczegółowe informacje w Rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 18.10.2004 r. w sprawie rodzin zastępczych.

Rodziny zastępcze dzielą się na:
rodziny spokrewnione
rodziny niespokrewnione
rodziny niespokrewnione, pełniące funkcję pogotowia rodzinnego

Dziecku zapewnia się opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej.
Rodzina zastępcza może być ustanowiona dla dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej lub niedostosowanego społecznie.
Ta forma opieki w wypełnianiu swoich funkcji kieruje się dobrem przyjętego dziecka i poszanowaniem jego praw. Sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
Rodzina zastępcza zapewnia dziecku warunki rozwoju i wychowania odpowiednie do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju, w tym:

1) odpowiednie warunki bytowe;
2) możliwości rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego;
3) możliwości zaspokojenia indywidualnych potrzeb dziecka;
4) możliwość właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań;
5) odpowiednie warunki do wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Placówka opiekuńczo-wychowawcza

Dziecko pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może być umieszczane w placówce opiekuńczo-wychowawczej następującego typu:

1) interwencyjnego;
2) rodzinnego;
3) socjalizacyjnego.

Placówka ta może łączyć działania interwencyjne, socjalizacyjne i inne działania na rzecz pomocy dziecku i rodzinie, przyjmując formę placówki wielofunkcyjnej.
Zapewnia dziecku całodobową ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne, religijne, a także zapewnia korzystanie z przysługujących na podstawie odrębnych przepisów świadczeń zdrowotnych i kształcenia.
Zaspokojenie potrzeb dziecka, placówka opiekuńczo-wychowawcza realizuje co najmniej na poziomie obowiązującego standardu opieki i wychowania.
Skierowanie dziecka pozbawionego częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej do placówki opiekuńczo-wychowawczej na pobyt całodobowy może nastąpić po wyczerpaniu możliwości udzielenia pomocy w rodzinie naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej.
Całodobowy pobyt dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej ma charakter przejściowy - do czasu powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej.
Dziecko może przebywać w placówce opiekuńczo-wychowawczej, zapewniającej całodobową opiekę, do uzyskania pełnoletności, a po uzyskaniu pełnoletności, na dotychczasowych zasadach, do czasu ukończenia szkoły, w której rozpoczęło naukę przed osiągnięciem pełnoletności.

Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy

Działalność ośrodka adopcyjno-opiekuńczego opiera się na zasadzie współpracy ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, zakładami opieki zdrowotnej, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi.
Ośrodek ten prowadzi poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, oraz działalność diagnostyczno-konsultacyjną, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka, pełnienia funkcji rodzin zastępczych i prowadzenia placówek rodzinnych, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno-pedagogiczne osób prowadzących rodziny zastępcze i placówki rodzinne oraz rodziców naturalnych dzieci objętych tymi formami opieki.
Wspiera również rodziny naturalne w wypełnianiu ich funkcji opiekuńczo-wychowawczych poprzez prowadzenie poradnictwa rodzinnego i terapii rodzinnej.

Pomoc na usamodzielnienie

Osoba, która osiągnęła pełnoletność w rodzinie zastępczej, oraz osoba pełnoletnia opuszczająca placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego i socjalizacyjnego, dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zwana dalej „osobą usamodzielnianą”, zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną, a także pomocą:

1) pieniężną na usamodzielnienie;
2) pieniężną na kontynuowanie nauki;
3) w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym;
4) w uzyskaniu zatrudnienia;
5) na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.

Formy opieki:

-nieformalna(pierwotna, naturalna)-w rodzinie naturalnej: pełnej, niepełnej dwupokoleniowej, trzypokoleniowej, zrekonstruowanej oraz adopcyjnej.;

-nieformalna(wtórna)-rodzina zastępcza, rodzina kontraktowa;

-pograniczna-rodzinny dom dziecka;

-formalna-dom dziecka(państwowy, samorządowy, „społeczny”)

Pytanie 4.

Funkcje i zadania placówek opiekuńczo-wychowawczych: wsparcia dziennego, interwencyjne, socjalizacyjne, rodzinne formy opieki.

Funkcje i zdania placówek opiekuńczo-wychowawczych

• Wsparcia dziennego

• Interwencyjne

• Socjalizacyjne

• Rodzinne formy opieki

Wsparcia dziennego- Świetlice środowiskowe, szkolne, inne świetlice.

Wspieranie rodziny w usprawnianiu jej podstawowych funkcji, pomoc rodzinie, dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonych demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami oraz współpraca ze szkoła, ośrodkami pomocy społ. I innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Placówka ta świadczy opiekę dzienną, polegającą na objęciu dziecka działaniami wychowawczymi i edukacyjnymi, ma ona funkcjonować cały rok, we wszystkie dni robocze, przez co najmniej 4 godzinny dziennie. Jej czas pracy powinien być dostosowany do potrzeb dzieci i rodziców.

Zadania:

1. Zapewnienie wychowankom opieki w określonych godzinach.

2. Organizowanie zespołowej nauki własnej wychowanków, pomoc w nauce.

3. Prowadzenie systematycznej działalności wychowawczej.

4. Organizowanie pomocy socjalnej, dożywiania.

5. Systematyczna współpraca ze szkołą, domem rodzinnym, sądami, ośrodkami pomocy społecznej.

6. Zapobieganie powstawaniu zaburzeń emocjonalnych w zachowaniu.

7. Organizowanie zajęć specjalistycznych typu: socjoterapeutycznego, korekcyjnego, logopedycznego.

8. Aktywizowanie rozwoju jednostki.

9. Organizowanie racjonalnego wypoczynku, poprzez organizowanie gier i zabaw ruchowych..

10. Integracja osób o zbliżonych lub takich samych zainteresowaniach.

11. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień wychowanków.

12. Pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych.

13. Opracowywanie i wdrażanie indywidualnych programów korekcyjnych

Interwencyjne - Pogotowie Opiekuńcze

Placówki interwencyjne przyjmują dzieci w sytuacjach wymagających natychmiastowej i usprawiedliwionej opieki lub wychowania. Warunkiem przyjęcia do placówki jest zagrożenie życia i zdrowia, aktualne postanowienie Sadu Rodzinnego ,bądź skierowanie na wniosek dziecka lub jego rodziny Do tych placówek przyjmowane są dzieci od 11 roku życia, w wyjątkowych sytuacjach też dzieci młodsze. Taka placówka sporządza diagnozę psychologiczno - pedagogiczną dziecka i diagnozę jego sytuacji rodzinnej.

Zadania:

1. Zapewnienie dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującym się w kryzysowej sytuacji, doraźną, całodobową opiekę.

2. Zorganizowanie pomocy specjalistycznej: psychologicznej, pedagogicznej.

3. Zapewnienie opieki medycznej.

4. Opieka i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej, placówce socjalizacyjnej.

5. Organizowanie czasu wolnego.

6. Opracowywanie diagnozy dotyczącej poziomu rozwoju dziecka, stanu zdrowia, związków z rodzicami i rówieśnikami.

7. Zorganizowanie kształcenia dostosowanego do wieku i możliwości rozwojowych dziecka.

8. Wyrównywanie opóźnień dydaktycznych.

9. Systematyczna działalność opiekuńczo- wychowawcza.

Socjalizacyjne- Dom Dziecka

Zapewniają dzieciom całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokajają ich podstawowe potrzeby. Większość tego typu placówek to domy dziecka; prowadzone są tu zajęcia: socjalizacyjne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne. Podejmowane są działania w celu powrotu dziecka do rodziny lub umieszczenia w rodzinnej opiece zastępczej.
(inne domy dziecka: prowadzone przez zgromadzenia zakonne - małe placówki - kilkunastu wychowanków; 1-2 zakonnice na dziecko - te domy są dobrze wyposażone)
W domu dziecka dziecko nie musi przebywać całe lata, jeżeli sytuacja w domu ulega zmianie może tam powrócić.

Zadania:

1. Zapewnienie całodobowej opieki wychowankom.

2. Organizowanie zajęć specjalistycznych.

3. Przygotowanie wychowanków do pełnienia ról społecznych.

4. Zapewnienie odpowiedniego kształcenia.

5. Wyrównywanie opóźnień rozwojowych i dydaktycznych.

6. Organizowanie odpowiedniej rehabilitacji i zajęć specjalistycznych dla dzieci niepełnosprawnych.

7. Zapewnienie opieki medycznej.

8. Stworzenie rodzinnej atmosfery.

9. Integracja wychowanków.

10. Przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia.

11. Zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych.

12. Stała współpraca z ośrodkami adopcyjno- opiekuńczymi.

13. Utrzymywanie kontaktu z domami rodzinnymi w celu stworzenia warunków ich ewentualnego powrotu do domu.

14. Stworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju wychowanków.

Rodzinne formy opieki

• Rodzinne Domy Dziecka

• Wioski Dziecięce

Umożliwiają wspólne wychowanie i opiekę dzieciom, które nie mogą być umieszczone w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej. W placówce rodzinnej może przebywać od 4 do 8 dzieci w różnym wieku pozbawionych opieki rodziców naturalnych. Dzieciom zapewnia się kształcenie oraz wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego. Placówki rodzinne to najczęściej rodzinne domy dziecka.

Rodzinne Domy Dziecka

Zadania:

1. Zapewnienie dzieciom warunków zbliżonych do domu rodzinnego.

2. Zapewnienie dzieciom całodobowej opieki.

3. Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych wychowanków.

4. Organizowanie czasu wolnego.

5. Pomoc specjalistów w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, edukacyjnych.

6. Zapewnienie zdobycia kwalifikacji zawodowych.

7. Dbanie o właściwy rozwój psychofizyczny wychowanków.

8. Utrzymywanie stałego kontaktu z ośrodkami pomocy.

9. Organizowanie zajęć specjalistycznych.

10. Przygotowani wychowanków do pełnienia ról społecznych.

11. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.

12. Indywidualizacja potrzeb wychowanków.

Wioski Dziecięce

Zadania:

1. Zapewnienie opieki aż do uzyskania samodzielności życiowej.

2. Kształcenie zgodne ze zdolnościami wychowanków.

3. Stworzenie warunków i klimatu domu rodzinnego.

4. Indywidualizacja potrzeb jednostki.

5. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.

6. Prowadzenie systematycznej działalności wychowawczej.

7. Wychowanie w grupie w środowisku rodzinnym.

OPIEKUNA

SPOŁECZEŃSTWA

PODOPIECZNEGO

1

---