TEMAT: WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU

1.Pojęcie higieny, rys historyczny rozwoju higieny

2.Cele i zadania higieny

3.Zdrowie i choroba - definicje

4.Organizacje zajmujące się problematyką oświaty zdrowotnej

AD.1. HIGIENA - nazwa pochodzi z jęz. Greckiego: hygieinos - zdrowy; lub z mitologii greckiej od imienia bogini zdrowia - Hygiei.

Higiena - nauka zajmująca się badaniem i obserwacją różnych czynników wpływających na stan zdrowia człowieka.

RYS HISTORYCZNY:

Pierwsze wskazania higieniczne z zakresu profilaktyki i ochrony zdrowia pojawiły się już w starożytności w Chinach, Indiach, Egipcie - prawidłowe żywienie, czystość ciała, snu i odpoczynku. Niektóre wskazania były też szkodliwe - np. amulety chroniące przed chorobami pomagające wyzdrowieć. Wiara ta przetrwała do dziś (wyznawcy islamu) - i ma czasem większe znaczenie niż zalecenia lekarskie.

NAZWISKA DO ZAPAMIĘTANIA:

STAROŻYTNOŚĆ - Hipokrates - ojciec medycyny - dzieła: prognozy Koskie, Przysięga Hipokratesa, O powietrzu, wodach i okolicach; O zdrowym trybie życia - tezy, które głosił: źródłem choroby mogą być nieodpowiednie czynniki i warunki otaczające człowieka, jak również czynniki ze strony samego organizmu, podkreślał konieczność obserwacji warunków otoczenia i samego chorego oraz potrzeby eksperymentowania mającego na celu wyjaśnienia źródła choroby. Pisma Hipokratesa obejmowały dane geograficzne nt.: częstości występowania chorób w różnych okolicach kraju.

Starożytna Grecja - kierunki praktyki higienicznej - związanej z rozwojem kultury fizycznej i piękna ciała - surowe spartańskie wychowanie - hartowanie ciała i podnoszenie sprawności fizycznej, odpowiednie żywienie i racjonalny wypoczynek. Założenia Hipokratesa opierają się znaczeniu gimnastyki i dietetyki, jako głównych elementów równowagi fizycznej i psychicznej.

Galen - pisarz rzymski uporządkował wiedzę medyczna w 6 tomach Pt. Hygieina. Główne tezy:

- Ciało ludzkie tworzą 4 płyny: krew, flegma, żółć żółta, żółć czarna.

-Płyny te odpowiadają 4 elementom, które tworzą świat: powietrze, woda, ogień, ziemia

-wymienione płyny i elementy - tworzą 4 jakości: gorąco, wilgotno, sucho, zimno

-człowiek jest zagrożony przez 2 źródła zepsucia: wewnętrzne - stary wiek, zmiany wynikające z jedzenia, picia; zewnętrzne lub przypadkowe - czynniki środowiskowe

- umiarkowanie w jedzeniu i piciu

Galen był twórcą urządzeń sanitarno - higienicznych - akwedukty i kanalizacja

FEUDALIZM - lekarze: Awicenna i Majmonides. Awicenna - Kanon Nauki lekarskiej - zagadnienia higieny mieszkań, odzieży, odżywiania, wychowania dzieci. Jako pierwszy wskazał możliwość rozwoju chorób za pośrednictwem wody i gleby

ŚREDNIOWIECZE - upadek - ascetyzm, epidemie: dżuma, tyfus, cholera

XVIII i XIX wiek - pierwsze prace z dziedziny higieny w XVIII wieku - B. Rammazini - O chorobach rzemieślników; C. Hufeland - Makrobiotyka, czyli sztuka przedłużania życia;

XIX wiek - J. Frank - System ogólnej policji medycznej - gdzie zawarte są zagadnienia demograficzne i społeczne, higiena nauczania, ochrona całej ludności w państwie - człowiek prymitywny, żyjący w zgodzie z naturą - jest zdrowszy; człowiek żyjący w skupiskach - jest mniej odporny, i mniej zdrowy.

W rozwoju higieny - dużą rolę odegrały epidemie - wprowadzono nowe metody badawcze, mikrobiologiczne - co przyczyniło się do poznania czynników środowiskowych i ich wpływu na stan zdrowia ludności. Prekursorskie badania - Max Pattenkofer - zwany ojcem higieny, który zwrócił uwagę na środowisko, w którym człowiek żyje. Badał właściwości powietrza, wody i gleby - fizyczne, chemiczne i biologiczne - był prekursorem w dziedzinie higieny środowiska. Był twórcą higieny eksperymentalnej i założycielem nowej wiedzy - higieny ogólnej - wprowadzonej do nauczania w 1 katedrze higieny 1 1984 w Monachium. Był twórcą tzw. wskaźnika zepsucia powietrza wynoszącego 0,1% CO2 - nazywanego wskaźnikiem Pattenkofera.

Rozwój bakteriologii - Pasteur, Lister, Kocha - spowodował wyjaśnienie zarazków w powstawaniu chorób zakaźnych, poznanie dróg przenoszenia zarazków i sposoby przenikania do organizmu.

Rozwój higieny i techniki sanitarnej przyczynił się do budowy wodociągów, kanalizacji, centralnego ogrzewania, wentylacji.

Te wszystkie osiągnięcia przyczyniły się do wyodrębnienia szczegółowych działów higieny ogólnej wg różnych kryteriów:

1.Elementy środowiska: higiena powietrza, higiena wody, higiena gleby, higiena osiedli, mieszkań;

2.Anatomia i fizjologia: higiena skóry, higiena ukł. Krążenia, seksualna...............

3.Nauki fizjologiczne: higiena żywności i żywienia

4.Wiek i czynności: higiena wieku przedszkolnego, higiena szkolna, higiena pracy, higiena wieku trzeciego

5.Cywilizacja - higiena środowiska (komunalna) - zaopatrzenie w wodę, usuwanie nieczystości i odpadów, grzebanie zmarłych, zwalczanie chorób zakaźnych

- higiena społeczna lub socjalna - ochrona zdrowia całych środowisk społecznych

Rozwój higieny w Polsce: Teofil Wisłocki, Kazimierz Grabowski, Józef Polak (1898 - Polskie Towarzystwo Higieniczne), Aleksander Maciesza, Stanisław Kopczyński (1925 - 1 podręcznik higieny szkolnej)

Okres powojenny - Witold Gądzikiewicz, Kazimierz Karafka - Korbutt, Witold Chodźko - pedagog, założył w Lublinie Kroplę mleka - placówka zajmująca się dożywianiem dzieci, z jego inicjatywy powołano Polski komitet Pomocy Dzieciom; Marcin Kacprzak - medycyna zapobiegawcza, epidemiologia, higiena ogólna i szkolna

Ad.2 CELE HIGIENY:

modyfikacja czynników środowiska I ochrona zdrowia fizycznego i psychicznego przed stresami zewnętrznymi oraz rozszerzanie reakcji adaptacyjnych ustroju, mających na celu maksymalne zwiększenie potencjału zdrowotnego człowieka.

Zadania higieny:

-analiza i ocena czynników zewnętrznych środowiska

-określenie ich wpływu na ustrój ludzki

-opracowanie wskazań zmieniających środowisko

-podanie sposobów unikania negatywnych i wykorzystania pozytywnie działających czynników na organizm

-rozszerzanie i usprawnianie możliwości adaptacyjnych człowieka

Ad.3 ZDROWIE - wg WHO - stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego a nie wyłącznie brak choroby czy niedomaganie

Ad.4 Nadzorem sanitarno - higienicznym nad środowiskiem zajmują się w Polsce:

PIS i stacje sanitarno - epidemiologiczne.

Polskie Towarzystwo Higieniczne, Centrum Higieny i Edukacji PTH - 1995 - współpraca międzynarodowa, organizacja konferencji, publikacje, organizacja szkół, praca naukowo - badawcza.

TEMAT: HIGIENA ŚRODOWISKA

1.Powietrze - skład chemiczny, właściwości fizyczne powietrza

2.Pogoga i klimat. Makro i mikroklimat.

3.Czynniki meteorologiczne a zdrowie człowieka

4.Zanieczyszczenia powietrza

5.Woda - znaczenie wody dla życia i zdrowia, sposoby oczyszczania i odkażania wody

Higiena środowiska - nauka o bytowaniu człowieka w konkretnych warunkach, badająca wpływ środowiska i jego zmian na organizm człowieka. Celem jest podniesienie poziomu świadomości zdrowotno - ekologicznej, Oświata zdrowotna i edukacja zdrowotna - to główne sposoby profilaktyki chorób cywilizacyjnych.

AD.1. POWIETRZE - mieszanina gazów, która otacza kulę ziemska i tworzy powłokę gazową - atmosferę . W przekroju pionowym - atmosfera dzieli się na: troposferę - do 11 km; stratosferę - do 100 km; jonosferę - powyżej 1000 km.

SKŁAD CHEMICZNY POWIETRZA:

* azot - N2 - 78,1% - gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku - nieszkodliwy. Niebezpieczny przy zmianach RR - przejściu ze zwiększonego RR do normalnego - choroba kesonowa ( nurkowie, pracownicy kesonów) - mikro-zatory ( wydzielanie azotu w postaci pęcherzyków we krwi)

* tlen -O2 - 20,93% - gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku. Odkryty przez Priestleya w 1771 roku, w atmosferze spotyka się większa ilość tlenu w lasach, w górach RR tlenu jest mniejsze z powodu spadku RR barometrycznego - co daje głód tlenowy.

Spadek zawartości tlenu w powietrzu - powoduje duszność, utratę przytomności a nawet śmierć - spadek tlenu do 15% - wyrównanie w postaci szybszego oddechu, częstsze skurcze serca, zwolnienie procesów utleniania; spadek tlenu od 14 do 9% - oddech przerywany, męczliwość mięśni z powodu niedotlenienia; spadek do 8 - 6% - śmierć z uduszenia - asfiksja

* dwutlenek węgla - CO2 - 0,02 - 0, 04 % -bezwodnik kwasu węglowego, gaz bezbarwny, bezwonny, gromadzi się w dolnych partiach atmosfery, jest cięższy od powietrza, nie pali się i jest normalnie nieszkodliwy

Przy wzroście stężenia CO2w powietrzu - spada temperatura ciała, wzrasta liczba oddechów - pobudzenie ośrodka oddechowego w rdzeniu kręgowym. Przy wzroście CO2 w pomieszczeniu z dużą ilością ludzi - zmieniają się warunki fizyczne powietrza. Wzrasta ilość pary wodnej i temperatura - złe samopoczucie u osób konstytucyjnie słabszych

*tlenek węgla - CO - gaz bezbarwny, bezwonny - norma - 1-2 mg/m2 - gaz duszący, łączy się z hemoglobiną krwi, powstaje hemoglobina tlenkowo - węglowa - która traci zdolność łączenia się z tlenem i przenoszenia go do tkanek - niedotlenienie głównie układu nerwowego - bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, zapaść. Najważniejsza jest profilaktyka w zakresie budowy pieców

* gazy szlachetne - 1 % - argon, wodór, neon, hel, krypton, ksenon

* nieznaczne ilości - amoniak, siarkowodór, ozon, nadtlenek wodoru

* domieszki - pyły, dym, sadza, drobnoustroje i para wodna

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE POWIETRZA;

1.TEMPERATURA: czynniki: Słońce, barwa i charakterystyka terenu, konfiguracja terenu, opady atmosferyczne, wiatr, ciepło właściwe warstw

Temp. Optymalna dla ustroju - 16 - 18 st., człowiek czuje się dobrze przy temp. 24 st ale przy większym ruchu wietrze 2-3 m/s i niewielkiej wilgotności.

Złe samopoczucie - wysoka wilgotność i brak ruchu powietrza.

Dobre samopoczucie zależy także od ubrania, rodzaju pracy, odżywiania, przyzwyczajeń.

2.WILGOTNOŚĆ: zależna jest od ilości pary wodnej zawartej w powietrzu, zależy od temp. I ciśnienia. Powietrze ma zdolność do wchłaniania pary wodnej w małym stopniu - im powietrze cieplejsze, tym więcej pary wodnej może zawierać się w tej samej objętości

Rodzaje wilgotności:

*wilgotność maksymalna - największa ilość pary wodnej, która może być zawarta w powietrzu w danej temperaturze - stan całkowitego nasycenia parą wodną - przy dodaniu pary wodnej - punkt rosy - temperatura, w której dana wilgotność bezwzględna staje się wilgotnością maksymalną i nadmiar pary wodnej zaczyna się skraplać. Punkt rosy występuje także przy obniżeniu temp. Powietrza nasyconego para wodna

*wilgotność bezwzględna - absolutna - ilość pary wodnej, która znajduje się w danej chwili w powietrzu - wyrażana jest w Pascalach

*wilgotność względna - stosunek wilgotności bezwzględnej do maksymalnej wyrażony w procentach; norma 40 - 60%

*deficyt wilgotności - niedobór nasycenia - różnica ilości pary wodnej pomiędzy wilgotnością maks. A wilgotnością bezwzględną wyrażona w gr/m3

Im większy niedosyt wilgotności - tym łatwiejsze i większe jest parowanie potu z powierzchni skóry

3.RUCH POWIETRZA - wiatr powstaje wskutek różnicy temperatur i ciśnienia. Powietrze rozszerza się przy wzroście temp. i unosi do góry; na to miejsce wpływa zimniejsze powietrze i powstaje ruch powietrza, powodując mieszanie się mas powietrza.

Powietrze przesuwa się z rejonu o wysokim RR do rejonu o niższym RR.

Na prędkość ruchu powietrza wpływa także obrót Ziemi, która porusza się z szybkością około 30 km/s. Wiatr wyrażany jest w m/s lub km/h. W naszym klimacie 3-5 m/s - 10-18 km/h; huragan - 30m/s - 100 km/h

4.CIŚNIENIE POWIETRZA - atmosfera dzięki swej masie (masa 1 l powietrza wynosi 1,3 g) ciśnie z pewną siłą na powierzchnię ziemi na wszystko co jest na ziemi.

Ciśnienie atmosferyczne - ciśnienie słupa powietrza o masie 1,033 kg/1cm2 powierzchni - 1 atmosfera - odpowiada ono RR słupa rtęci o średnicy 1cm, wysokości 760 mm, w temperaturze 0 st.; pod 45 st szer0okości geograficznej na poziomie morza. Obecnie jednostką RR jest paskal (Pa) - jest to RR występujące na powierzchni płaskiej1m2, na która działa prostopadle siła 1 Niutona

5.JONIZACJA - powstaje w wyniku działania promieni nadfioletowych, promieni kosmicznych, promieni RTG i promieni gamma. Polega to na powstawaniu w powietrzu dodatnich i ujemnych jonów . Jony ujemne wpływają dodatnio na organizm ludzki - lepsze samopoczucie, zwolnienie przemiany materii, obniżają RR krwi, spadek oddechów. Jony dodatnie - działają odwrotnie. Jony dodatnie i ujemne SA w ciągłym ruchu, dążą do połączenia ze sobą - burza - pioruny

Ad.2 POGODA I KLIMAT

*strefy klimatyczne

-gorąca - rejony zwrotnikowe i podzwrotnikowe - temp. Roczna: 20 -30; ujemne działanie na ustrój - schorzenia przew. Pokarmowego (czerwonka, cholera, pasożyty); choroby zakaźne endemiczne (malaria, żółta febra)

-2 umiarkowane - silne wahania temp. Od-15 do +25, w lecie choroby pokarmowe (biegunki, dur brzuszny); w zimie - choroby dróg oddechowych, grypa, przeziębienia, reumatyzm

-2 podbiegunowe zimne roczna temp. Od -16 do 2, powietrze jest dość suche, klimat najzdrowszy, lato krótkie i chłodne

*typy klimatów:

-morski lub nadmorski - duża wilgotność i czystość powietrza, szybki wiatr, jednostajna temperatura dobowa i roczna, mało dni słonecznych, częste i obfite opady, powietrze czyste

-lądowy - większe wahania temperatury, niższe RR, wysokie zapylenie powietrza, rzadkie opady i słabe wiatry

-górski - niskie RR, niska roczna temp. Korzystny wpływ na ustrój - wzmaga przemianę materii, siły odpornościowe, wzrasta liczba krwinek czerwonych

-klimat Polski - należy do strefy umiarkowanej, pośrednio między morskim a kontynentalnym Europy i Azji. Roczna temp. 6 - 8 i wykazuje wahania +-18 - 20. Roczne opady ok. 600 mm. Obszar Polski posiada w 80%klimat nizinny, na północy nadmorski, na południu górski.

Cechy klimatu Polski:

- duże wahania temp i silnym wiatrem - skłonność do schorzeń dróg oddechowych, zaburzeń termoregulacji, schorzeń przewodu pokarmowego w lecie - głównie u dzieci biegunki

-skąpe nasłonecznienie, duże opady - schorzenia reumatyczne, gruźlica, krzywica

-w okresie przejściowym zima - wiosna, jesień - zima, wahania RR - schorzenia układu krążenia, choroby układu oddechowego i alergia, choroby układu pokarmowego: wrzody, nerwice

MAKROKLIMAT - zespół warunków atmosferycznych danej miejscowości: temp, wiatr, RR, wilgotność

MIKROKLIMAT - zespół warunków na małym obszarze - lokalny - np.: mieszkania, DOLINY. Różni się od makroklimatu, ze względu na inne właściwości powietrza: chemiczne, bakteriologiczne

Ad.3.CZYNNIKI METEOROLOGICZNE A ZDROWIE CZLOWIEKA

1.Wpływ temperatury powietrza:

-wysoka temperatura - działanie ogólne - przegrzanie i porażenie cieplne; działanie miejscowe - oparzenie

-niska temperatura - ogólne - oziębienie, zamarznięcie miejscowe - odmrożenie

Temperatura efektywna - subiektywne odczucie ciepła lub chłodu, uwarunkowane przez: temp., wilgotność i ruch powietrza. Na skali temperatury efektywnej wyznaczono tzw. pas komfortu cieplnego 17-20. w pasie tym ludzie, nie wykonując wysiłku w porze letniej, w normalnym ubraniu czują się dobrze. W okresie zimowym pas obniża się o 2-3 st.

- regulacja cieplna - pozwala na utrzymanie stałej temperatury ciała przy jednoczesnej wymianie ciepła miedzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym.

Termoregulacja jest złożonym, odruchowym procesem podlegającym działaniu OUN:

-regulacja cieplna chemiczna - związana jest z procesami utleniania w ustroju

-regulacja fizyczna - oddawanie ciepła przez skórę, drogi oddechowe, przewód pokarmowy, moczowy. Około 80-90 % ciepla oddawane jest przez skórę biernie lub czynnie

BIERNA UTRATA CIEPLA - przechodzenie ciepła z ustroju o wyższej temperaturze do otoczenia o niższej temperaturze:

a)promieniowanie - radiacja - emisja ciepła do otoczenia - ok. 45% ciepła

b)konwekcja - jest to ruch cząsteczek powietrza nagrzewających się od skory

c)przewodnictwo -oddawanie ciepła występuje na granicy zetknięcia się skóry z powietrzem

CZYNNA UTRATA CIEPLA - występuje, gdy bierna utrata jest niedostateczna - wzmożone pocenie się i parowanie potu z powierzchni skóry. do odparowania 1ml wody potrzebna jest duża ilość ciepła, ok. 2,4kj - parowanie więc jest ważną przyczyna utraty ciepła z ustroju. Jeśli wilgotność powietrza jest niska - wzmaga się parowanie, przy wysokiej wilgotności - parowanie słabnie, przy wilgotności maksymalnej - ulega zahamowaniu

2.Wpływ wilgotności na ustrój

-wilgotne powietrze o wysokiej jak i niskiej temperaturze - działa na ustrój ujemnie.

Powietrze suche - (pustynia -odbiera ustrojowi wodę, skóra staje się chropowata, wysychają i pękają błony śluzowe, spada odporność na zakażenie. Powietrze wilgotne i o wysokiej temperaturze - utrudnione jest oddawanie ciepła z ustroju wskutek upośledzonego parowania. Utrudnione ochładzanie i zatrzymywanie ciepła w ustroju - złe samopoczucie aż do wystąpienia przegrzania i udaru cieplnego.

Powietrze wilgotne o niskiej temperaturze wywołuje szybką utratę ciepła. Niska temp. I duża wilgotność ułatwiają ochładzanie ustroju przez przewodnictwo. Krótkotrwale przebywanie w chłodnym i wilgotnym powietrzu - może spowodować: katar, przeziębienie, schorzenia dróg oddechowych. Stałe przebywanie w chłodnych i wilgotnych warunkach usposabia do chorób reumatoidalnych

3.Wpływ wiatru na ustrój:

-bezpośrednie - ochładzanie

duży ruch, niska temp., wysoka wilgotność - schorzenia dróg oddechowych; -brak ruchu - zaburzenia termoregulacji

-pośrednie - mieszanie warstw powietrza powoduje wyrównanie składu powietrza i jego temperatury, wskazany ruch w pomieszczeniu: 0,7 m/s

4.Wpływ ciśnienia atmosferycznego na ustrój

*spadek RR - dokuczliwe bóle reumatyczne, rozdrażnienie, złe samopoczucie

- przy znacznym spadku RR - wchodzenie na wysoka górę - choroba górska - wzrost akcji serca, wzrost oddychania, duszność, osłabienie, zawroty glowy, wymioty, krwawienie z nosa, utrata przytomności

- u osób długotrwale przebywających w górach - zjawisko aklimatyzacji - przystosowanie się poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na tlen - zjawisko odwracalne

*wzrost RR - choroba nurków - kesonowa. Niebezpieczny jest powrót z wysokiego RR do normalnego. Różnica RR - uwalnianie azotu w postaci pęcherzyków - zatory.

AD.4 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA:

1.PYŁOWE- aerozole - stężenie pyłu określa się na podstawie ilości pyłu osiadającego w ciągu 24 h. Norma - 500 mg pyłu na 1 m2

-rodzaje pyłów:

* pochodzenia organicznego - roślinne, zwierzęce

* pochodzenia nieorganicznego - pyły metali, mineralne

Niebezpieczne - małe cząsteczki wielkości poniżej 10Um. Cząstki 50um - są zatrzymywane w górnych drogach odechowych i usuwane przez kichanie, kaszel. Drobne cząstki - powodują pylicę.

-działanie miejscowe - zapalenie spojówek, urazy oka, podrażnienie, świąd, zapalenie skóry

2.GAZOWE - są wynikiem motoryzacji, industrializacji i urbanizacji

-źródła - zakłady przemysłowe, samochody, zakłady energetyczne, urządzenia grzewcze

Motoryzacja - największy czynnik w Ameryce - 60%, w Europie - 40%. W Polsce najwięcej w dużych miastach, minimum zapylenia w godzinach nocnych, maximum - w okresach szczytu.

Toksyczne składniki spalin działają bezpośrednio na środowisko - rośliny przyswajają dwutlenek siarki, tlenek azotu, węglowodory i ołów. Ołów może przedostawać się z pokarmem do człowieka - mleko, rośliny - niebezpieczeństwo dla dzieci i młodzieży.

Dwutlenek siarki - niszczy chlorofil w roślinach - gaz ostry, o mdłym zapachu - drażni oczy, górne drogi oddechowe, tkankę płucną, u zwierząt uszkadza komórki wątrobowe.

Tlenek węgla - jest wynikiem procesów technologicznych w górnictwie, gazownictwie. Może występować w pomieszczeniach zamkniętych przy nieszczelnych przewodach, w dymie tytoniowym, spalinach samochodowych

Tlenki azotu - SA wynikiem spalania w procesach przemysłowych i spalinach samochodowych. Dla organizmu niebezpieczny jest dwutlenek azotu - zapalenie oskrzeli i oskrzelików, uszkodzenie nabłonka oddechowego.

3.DROBNOUSTROJE w powietrzu - bakterie chorobotwórcze i zarodniki, najwięcej pleśni - 80 %. Drobnoustroje unoszą się na cząsteczkach pyłu, kurzu lub pary wodnej, droga kropelkowa - bardzo ważna higiena - wietrzenie, ścieranie kurzu na mokro, mniejszy kontakt, zakrywanie ust chusteczką. W górach i na morzu - mała ilość bakterii.

4.OPADY PROMIENIOTWÓRCZE - wynik wybuchów jądrowych, rozwój przemysłu jądrowego. Po wybuchu jądrowym powstaje radioaktywna chmura - ok. 200 izotopów promieniotwórczych. Najgroźniejsze izotopy - stront 90, węgiel 14, jod 131. Powstałe po wybuchu pyły promieniotwórcze - mieszają się z powietrzem i stopniowo opadają do troposfery i wchodzą w cykl przemian biologicznych świata roślinnego i zwierzęcego, przenikają do roślin, wody i gleby - groźny stront - kumuluje się w tkance kostnej i szpiku - nowotwory kości i narządów krwiotwórczych.

Skażenie ustroju pyłem radioaktywnym - choroba popromienna - objawy zależą od dawki pochłoniętej - w przypadku dawki powyżej 500 R - objawy natychmiast.

Profilaktyka - badania kontrolne dozymetrami stężenia pierwiastków promieniotwórczych, przy przekroczeniu stężeń dopuszczalnych - zarządzenia zmniejszające niebezpieczeństwo skażenia ustroju człowieka (eliminacja produktów, izolacja, zniszczenie)

Nad całością zagadnień związanych z ochroną środowiska czuwa Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Ad.5. WODA

Jest niezbędna do życia - człowiek be wody i pożywienia może żyć 3-5 dni, z wodą ale bez pożywienia do 1 miesiąca. Wszystkie podstawowe procesy zachodzą w obecności wody.

Woda jest źródłem składników mineralnych: jod, fluor, służy do rozpuszczania niektórych witamin - B, C, ponadto służy do utrzymania czystości i higieny osobistej, wykorzystywana jest w przemyśle i gospodarce.

KRĄŻENIE WODY W PRZYRODZIE -woda znajduje się w nieustannym ruchu, przyczyna tego jest ciepło słoneczne, które wywołuje dzienne i nocne różnice temperatur.

PODZIAŁ WÓD:

*opadowe - zdatne do picia i celów gospodarczych wtedy, gdy SA należycie zbierane, przechowywane i wzbogacone w sole mineralne. Deszczówkę należy zbierać po upływie 15 - 20 minut od padania deszczu.

*powierzchniowe - w rzekach, potokach, jeziorach, stawach, zbiornikach naturalnych i sztucznych - nie nadają się do picia. Samooczyszczanie - utlenianie i niszczenie drobnoustrojów przez promienie słoneczne, walka biologiczna: bakterie, plankton, ryby

*podziemne - gruntowe

-zaskórne - podskórne - do 5 m - zanieczyszczone i nie nadają się do picia

-podziemne płytkie - od 5 - 30 m - dobrze oczyszczone, nadają się do picia- służą do zaopatrzenia lokalnego ludności w wodę

-podziemne głębokie - poniżej 30 m, czyste nadają się do picia, wody artezyjskie - znajdujące się pod RR pomiędzy dwoma warstwami nieprzepuszczalnymi gruntu

_źródła woda wypływa samorzutnie z gleby ale nie pod ciśnieniem. Jeśli woda wypływa pod RR źródła samo-bijące

ZANIECZYSZCZENIE WÓD W POLSCE

1.WODY POWIERZCHNIOWE:

-są bardzo zanieczyszczone i nie nadają się do picia bez oczyszczenia i dezynfekcji w stacjach uzdatniania

I klasa czystości gospodarka komunalna i przemysł spożywczy - 2,7% długości rzek

II klasa czystości -rekreacja i hodowla - 15,2%

III klasa czystości przemysł i nawadnianie - 28,1%

54% długości rzek zanieczyszczenie powyżej dopuszczalnych norm (katowickie - 80% wód nie nadaje się do wykorzystania przez gospodarkę komunalna i przemysł

2.WODY PODZIEMNE:

-zdatne wody podziemne głębokie; zaskórne budzą wątpliwości - studnie przydomowe - zanieczyszczenie bakteriologiczne w 90%

NORMY ZUŻYCIA WODY

ZALEŻĄ OD: SPOSOBU ZAOPATRYWANIA LUDNOŚCI W WODĘ, WYPOSAŻENIA BUDYNKÓW W URZĄDZENIA SANITARNE, POZIOMU KULTURALNEGO I NAWYKÓW HIGIENICZNYCH

Zapotrzebowanie fizjologiczne - 1,5 - 2,5 dm3 na dobę, zużycie wody w osiedlach miejskich - 150 - 200 dm3 na dobę, na wsi - 50 100 dm3

-kąpiel w wannie - 200 - 250 l, prysznic - 30 - 70 l, mycie rąk 3-5 l, pranie 1 kg bielizny -13 - 20 l, jeden posiłek - obiad -w zakładzie zbiorowego żywienia - 18 - 25 l, inne posiłki - 8 l.

1 chory w szpitalu - 250 - 400 l (wszystkie czynności przy chorym i czynności obsługi)

CECHY WODY ZDATNEJ DO PICIA :- klarowna, bezbarwna, bez zapachu, orzeźwiająca w smaku

-temp. 7 - 11

-bez zanieczyszczeń fizycznych, chemicznych i bakteryjnych

-zawierać składniki mineralne

-w dostatecznej ilości i łatwo dostępna, chroniona i zabezpieczona przed zanieczyszczeniami

SPOSOBY OCZYSZCZANIA I ODKAŻANIA WODY

1.SEDYMENTACJA - osadzanie - odstawienie wody w naczyniu

2.AERACJA9NAPOWIETRZANIE WODY) - cel - usunięcie substancji o nieprzyjemnym smaku i zapachu - aeratory w postaci systemu rur zakończonych dyszami

3.KOAGULACJA - cel - usunięcie b. drobnych cząsteczek za pomocą koagulantów np. siarczanu glinu - drobne cząstki zlepiają się i osiadają na dnie zbiornika

4.FILTROWANIE - cel - usunięcie najdrobniejszych zawiesin, ostatni etap klarowania. Filtry: powolne - o powierzchni powyżej 2000 m2 - zbiorniki żelbetowe, na dnie warstwa drenażowa z cegieł, nad nią kamienie i żwir, na samej górze piasek. Woda przepływa z góry na dół. Na powierzchni filtru powstaje błona biologiczna z mikroorganizmów, które maja zdolność mineralizacji związków organicznych i właściwości sorpcyjne (wchłaniania)- prędkość filtrowania - 0,1 m/h - skuteczność - 99 %. Filtry pospieszne - wypełnione piaskiem o większej średnicy ziaren - szybkość filtrowania - 10 m/h , oczyszczenie 80 - 90 %

5.DEZYNFEKCJA - proces niszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych:

*dezynfekcja fizyczna:

-temperatura - ogrzanie wody i gotowanie przez 10 minut - zabicie bakterii w formie wegetatywnej ale be zabicia zarodników i wirusów

-promieniowanie nadfioletowe - naświetlanie wody promieniami wytworzonymi z lamp kwarcowych wypełnionych parami rtęci i argonu. Zmiany wewnątrzkomórkowe i zmiany fizyczno - chemiczne. Metoda tania, prosta bez czynników pogarszających właściwości i smak wody. Zabicie bakterii, wirusów i ich zarodników.

*dezynfekcja chemiczna -

-chlorowanie - tania metoda, środkiem jest chlor- kwas podchlorawy, chloramina, wapno chlorowane, podchloryn, dwutlenek chloru i chloraminy

-ozonowanie - działanie bakteriobójcze - bardzo wysokie, wypiera chlorowanie. Korzyści - nie tworzy związków pochodnych, szkodliwych; większe działanie bakteriobójcze; poprawia jakość wody pod względem smakowym i jakościowym

TEMAT: CHOROBY ZAKAŹNE

Epidemiologia - nauka zajmująca się badaniem czynników wpływających na częstość występowania i rozpowszechniania chorób oraz zwalczaniem chorób.

POJĘCIA:

EPIDEMIA - masowe zachorowania; PANDEMIA - zachorowania w kilku krajach; ENDEMIA - okresowe lub stałe występowanie choroby w danej miejscowości.

PODZIAŁ CHORÓB ZAKAŹNYCH:

1.ZAKAŻENIA POKARMOWE - przez jamę ustną i przewód pokarmowy - dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, robaczyce, zakażenia pokarmowe - choroby brudnych rąk!!!

2.ZAKAŻENIA ODDECHOWE - kropelkowe - jama nosowa - gruźlica, błonica, płonica, grypa, ospa wietrzna - kaszel, kichanie, mówienie

3.ZAKAŻENIA KRWI - drobnoustroje przenoszone są bezpośrednio do krwi - zakażenia przyranne (tężec); ukąszenia przez stawonogi (wesz - dur plamisty; komar -zimnica - malaria)

4.ZAKAŻENIA SKÓRY I BŁON ŚLUZOWYCH - drobnoustroje dostają się przez skórę i błony śluzowe - bezpośredni kontakt (kiła, rzeżączka, jaglica), wstrzyknięcia, przetaczanie krwi

OGNIWA ZAKAŻENIA:

I. ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA I REZERWUAR - chory człowiek lub zwierzę, nosiciel - ozdrowieniec po przebyciu choroby zakaźnej,

nosicielstwo pierwotne - u osób, które nie chorowały (gronkowce, paciorkowce, wirusy)

nosicielstwo pochorobowe

REZERWUAR - zwierzęta chore, nosiciele - sposoby zapobiegania: izolacja - kwarantanna, hospitalizacja

II.DROGI I CZYNNIKI PRZENOSZĄCE ZAKAZENIE

- KONTAKT BEZPOSREDNI

- KONTAKT POSREDNI - powietrze, żywność, woda, przedmioty, przenosiciele mechaniczni -

owady, komary, kleszcze

PROFILAKTYKA CHORÓB ZAKAŹNYCH I ICH ZWALCZANIE

I. Właściwe postępowanie z osobnikiem chorym

II. Niszczenie dróg i czynników przenoszących drobnoustroje chorobotwórcze

III. Ochrona zdrowego człowieka

Rozwój drobnoustrojów zależy od: dróg wejścia drobnoustrojów i właściwości obronnych ustroju - odporności;

1.ODPORNOŚĆ NIESWOISTA - naskórek i skóra, błony śluzowe, odruchy obronne (kaszel, kichanie, łzawienie), fagocytoza

2.ODPORNOŚĆ SWOISTA -obecność swoistych przeciwciał przeciwko danej chorobie

- czynna -naturalna - nabyta w sposób naturalny po przebyciu choroby zakaźnej

-sztuczna - po podaniu szczepionki

- bierna - naturalna - przekazanie przez matkę ciał odpornościowych - do 4-6 miesięcy po porodzie

- nabyta - sztuczna - po podaniu surowicy (gotowe p/ciała)

METODY WALKI:

KIERUNKI DZIALANIA:

1.Wykrycie i unieszkodliwienie źródło zakażenia - diagnoza, izolacja, kwarantanna, rejestracja chorób zakaźnych, badania kontrolne

2.Niszczenie dróg i czynników zakażenia

FLORA FIZJOLOGICZNA SKÓRY:

1.STAŁA - niezmienny, nie można jej usunąć przez mycie - zostaje uzupelniona florą pochodzącą z głębszych warstw skóry. Przedstawiciele stałej mikroflory - saprofityczne ziarniaki Gram + - gronkowiec skórny (staphylococcus epidermidis) - u 85% ludzi, maczugowce tlenowe i beztlenowe z rodzaju Corynebacterium, laseczki tlenowe z rodzaju Bacillus, niechorobotwórcze prątki kwasoodporne Mycobacterium, drożdżaki, beztlenowy Gram + Propionibacterium acnes - zmiany trądzikowe, zatkanie gruczołów lojowych i lepsze warunki rozwoju beztlenowca.

2.PRZEJŚCIOWA - pochodząca od innego osobnika lub z otoczenia - zależy od higieny, klimatu, stanu zdrowia, warunków otoczenia, pracy. Przedstawiciele: staphylococcus ureus - 5 - 50 % ludzi, paciorkowiec ropotwórczy - Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, pałeczki ropy błękitnej, laseczki tlenowe, beztlenowe, prątki gruźlicy, grzyby i jaja pasożytów

FLORA PRZEJŚCIOWA - jest częściowo eliminowana przez mechanizmy obronne skóry: Niskie pH, złuszczanie się naskórka. Dokładne mycie rąk usuwa bakterie z powierzchownej warstwy skóry - jest to jednak najsmutniejszy zabieg ograniczający przenoszenie się schorzeń. NOSICIELSTWO ZEWNĘTRZNE - niebezpieczne w zakażeniach wewnątrzszpitalnych i w pracy kosmetyczki.

I. sanityzacja - stosowana w większych skupiskach - codzienne odkurzanie, czyszczenie, mycie, zamiatanie, wietrzenie - mechaniczne usuwanie bakterii ze środowiska

II. aseptyka - technika, która ma na celu utrzymanie wszystkich mikroorganizmów poza polem pracy lub obserwacji.

III. dezynfekcja - niszczenie drobnoustrojów za pomocą metod fizycznych lub chemicznych, nie zapewnia wyjałowienia środowiska, niszczenie lub usuwanie wegetatywnych form drobnoustrojów, bez niszczenia zarodników

- metody fizyczne - wysoka temperatura, spalanie, para wodna, gotowanie, promieniowanie nadfioletowe:

*dezynfekcja komorowo - parowa - para wodna o temp. 110 st - odzież;

*dezynfekcja komorowa parowo - formalinowa , niższe temp. 58 - 59 lub 48 - 49 w oparach formaliny i amoniaku

*pasteryzacja - ogrzewanie gorąca wodą lub parą wodna w temp. 75 - 100 w czasie 20 i natychmiast chlodzi się poniżej 10 st.

- metody chemiczne - związki chloru, związki fenolowe, alkohole, formalina - działają bakteriobójczo lub bakteriostatycznie - nie niszcza drobnoustrojów, hamują ich rozmnażanie

DEZYNFEKCJA ZAPOBIEGAWCZA - wykonywana okresowo lub stale za pomocą środków chemicznych w miejscach zagrożeń:

- ogniskowa - w miejscu ogniska choroby zakaźnej, wśród osób chorych lub nosicieli

- końcowa - w pomieszczeniu, w którym przebywał chory zakaźnie lub po zakończeniu choroby zakaźnej

DEZYNFEKCJA W SZPITALACH - zapobiegawcza i bieżąca - profilaktyka zakażeń wewnątrzszpitalnych - izolacja osób, mycie i dezynfekcja rąk, fartuchy, maski, dezynfekcja sprzętów, naczyń, narzędzi, sprzęt jednorazowy

IV. dezynsekcja - zwalczanie owadów i insektów

-metody biologiczne - higiena miejsc bytowania

-metody fizyczne - wysoka temperatura, suche lub wilgotne powietrze, gotowanie, para wodna

-metody chemiczne - środki kontaktowe działające niszcząco przez przewód pokarmowy, drogi oddechowe

V. deratyzacja - zwalczanie gryzoni - zapobieganie zadomowieniu się, likwidacja otworów, odpadów, uniemożliwienie dostępu do artykułów spożywczych

-metody biologiczne

-metody fizyczne - pułapki, klatki, gazowanie (fumigacja)

-metody chemiczne - trutki

VI. sterylizacja -niszczenie drobnoustrojów wraz z zarodnikami za pomocą wysokiej temperatury

- powietrza suchego - czynnikiem sterylizującym jest suche ciepło o temp. 160 - 200 st. - szklo porcelanowe, metale

- powietrza wilgotnego - sterylizacja parowa - autoklawy

- sterylizacja gazowa - środki:

*tlenek etylenu - właściwości bakteriobójcze, niszczy formy wegetatywne bakterii, grzyby i przetrwalniki; przeprowadza się ja w aparatach - temp. 50 - 60 st, wilg. Względna - 30 - 60 %, czas ekspozycji- 2,5-12 h. Materiały sterylizowane wymagają degazacji - wietrzenia - czas od 2 0 18 dni;

*pary formaldehydu - tania, temp. 60 st. Przez 2,5 - 3,5 h, przedmioty SA gotowe do uzytku zaraz po sterylizacji.

-sterylizacja plazmowa - nadtlenek wodoru, temp. 35 - 55 st, czas 1 - 4 h, metoda droga

-sterylizacja radiacyjna - promienie jonizujące gamma - sprzęt jednorazowego użytku, podloża do badań, leki, gotowe po sterylizacji do użytku; promienie nadfioletowe - lampy rtęciowe - sale operacyjne, zabiegowe, sale chorych, lampy UV - FAN - niszczą bakterie, zarodniki, wirusy i grzyby czas pracy - 24 h

-gotowanie - 100st. - nie prowadzi do wyjałowienia

CENTRALNE STERYLIZATORNIE - STREFA BRUDNA, STREFA CZYSTA, STERYLNA

KONTROLA PROCESÓW STERYLIZACJI:

-fizyczne - kontrola parametrów sterylizacji - RR, temp, czasu

-chemiczne - wskaźniki chemiczne - paski, tasmy i groszki samoprzylepne - zmiana barwy

-biologiczne - sporal A, sporal S

- dokumentacja

VI. dekoktacja - kilkunastominutowe działanie parą wodną lub wrzącą wodą - przy braku urządzeń sterylizacyjnych - zastępuje sterylizację

HIGIENA RĄK:

KATEGORIE BAKTERII SKÓRY RĄK: FLORA STAŁA, FLORA PRZEJŚCIOWA, INFEKCYJNA

- HIGIENICZNE MYCIE RAK

- CHIRURGICZNE MYCIE RĄK

TEMAT: HIGIENA PRACY

Higiena pracy - przemysłowa, zawodowa - zajmuje się badaniem i oceną czynników występujących w miejscu pracy

Zadanie: ochrona zdrowia pracownika w miejscu i czasie pracy

DZIAŁY: ergonomia, fizjologia, psychologia, kompleksowa analiza warunków środowiskowych.

PRACA - wykonywanie czynności zawodowych

- fizyczna - czynności mechaniczne

-umysłowa - czynności psychiczne

PRACA DYNAMICZNA - czynności naprzemienne (skurcze i rozkurcze mięśni)

PRACA STATYCZNA - napięcie mięśni przez dłuższy czas ale bez ruchu np. trzymanie ciężaru, pozycja stojąca, siedząca - gromadzą się produkty spalania - zmęczenie

ZMĘCZENIE - reakcja obronna na zbyt długą pracę - zależy od emocjonalnego zaangażowania w pracę - przy dużym - brak odczuwania zmęczenia

Objawy: spadek reakcji na bodźce, zmniejszenie koordynacji nerwowo - mięśniowej, spadek koncentracji uwagi, zaburzony rytm i ruchy zbędne, ociężałe, spadek tempa pracy

-zmęczenie ostre - występuje rzadko, przy bardzo intensywnym wysiłku przez długi czas - wyczerpanie organizmu;

-zmęczenie umiarkowane - występuje powszechnie

ZNUŻENIE - stan subiektywnego odczucia zmniejszonej zdolności do pracy, brak zainteresowania pracą, nuda, apatia

PRZEMĘCZENIE - spadek czynności psychicznych (myslenie, postrzeganie, pamięć), zły wygląd, złe samopoczucie, przygnębienie, zaburzenia snu; przyczyna - gromadzenie się kwasu mlekowego lub spadek poziomu glukozy we krwi

WYPOCZYNEK: CZYNNY, BIERNY, RELAKS, GIMNASTYKA PRZEMYSLOWA

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY:

- profilaktyka - badania wstępne, okresowe, przesuwanie pracowników zagrozonych chorobami zawodowymi do innych działów; wyposażenie zakładu pracy w środki ochronne: wentylacja, klimatyzacja, urządzenia odpylające, chroniące przed promieniowaniem

- szkolenia w zakresie BHP wszystkich pracowników

- zapewnienie przez zakład pracy: higieny pomieszczeń, urządzeń sanitarnych, odzieży ochronnej

PROFILAKTYKA CHORÓB ZAWODOWYCH

CHOROBA ZAWODOWA - schorzenie ostre lub przewlekłe pozostające w ścisłym związku przyczynowym z wykonywaną pracą i powstałą w wyniku charakteru samej pracy lub wskutek jej warunków - pylica, choroba kesonowa, grużlica, choroba gośccowa.

Inne choroby, które także mogą być uznane za zawodowe - nadciśnienie, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba wieńcowa, psychonerwice

CHOROBY ZAWODOWE U KOSMETYCZEK - ŻYLAKI KOŃCZYN DOLNYCH, PŁASKOSTOPIE, SKRZYWIENIE KRĘGOSŁUPA - PROFILAKTYKA!!!

BHP W GABINECIE KOSMETYCZKI

NIKOTYNIZM

Składniki dymu tytoniowego:

1.Nikotyna - niedobór tlenu, męczliwość mięsni, zaburzenia koordynacji ruchowej, uszkadza układ krążenia, oddechowy. Uszkadza układ nerwowy - porażenie zwojów nerwowych autonomicznego układu nerwowego. Zaburza układ pokarmowy - zmniejsza łaknienie, zaburza trawienie, wchłanianie substancji pokarmowych, witamin, zmniejsza odporność organizmu.

2.Tlenek węgla - blokuje hemoglobinę przenosząca tlen w organizmie ryzyko wystąpienia miażdżycy i zawału serca

3.Benzopiren - związek rakotwórczy - rak płuc

4.Cyjanowodór - kwas pruski - blokuje oddychanie tkankowe poprzez redukcje hemoglobiny łączącej się z tlenem

5.Olejki eteryczne, alkohol metylowy, amoniak - drażnią i uszkadzają błonę śluzową układu oddechowego, wywierają destrukcyjny wpływ na pracę serca oraz na nerwy wzrokowe

6.Dym papierosowy - ułatwia przenikanie alergenów oddechowych, czynników środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego - uszkodzenie układu oddechowego - astma oskrzelowa, przeziębienia, grypa, nieżyty górnych dróg oddechowych.

JAK ZWALCZYĆ POKUSĘ ZAPALENIA PAPIEROSA?

*wypij szklankę wody, soku

*umyj twarz zimną wodą

*otwórz okno, zrób kilka ćwiczeń

*umyj zęby, żuj miętową gumę

*jedz marchewkę, jabłko, seler, pestki dyni

*weź gorący lub zimny prysznic

*zrób to, co lubisz !

PAMIĘTAJ: nawet najsilniejsza pokusa zapalenia papierosa- nie ma szans z tymi sposobami!

KOBIETA - PAPIEROS - CIĄŻA

<Coraz więcej Polek pali papierosy

<Do palenia przyznaje się aż 70% piętnastoletnich dziewcząt 20% to kobiety dorosłe

<Najczęściej palą kobiety między 30-49 r ż.

<Około 40% palących Polek- pierwszego papierosa zapala w ciągu 30 min. po przebudzeniu.

<Polki średnio wypalają 14 papierosów na dobę.

<Palenie zmniejsza płodność kobiet-substancje smoliste powodują degenerację jajników i niszczą pierwotne

komórki jajowe, co przyśpiesza okres klimakterium i skraca okres rozrodczości u kobiety.

<U palaczek obserwuje się tzw. tytoniową twarz:

-utrata elastyczności skóry

-wysuszenie skóry

-przedwczesne zmarszczki

-trądzik różowaty i młodzieńczy

CIĄŻA A PAPIEROS

1.Palenie we wczesnym okresie ciąży utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionego jaja i zwiększa występowanie ciąż pozamacicznych.

2.Palenie zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu

3.Palenie opóźnia wzrost płodu.

4.Płód jest w stanie przewlekłego niedotlenienia.

5.Około 20 % wzrasta śmiertelność okołoporodowa.

6.Wzrasta ryzyko pojawienia się wad wrodzonych.

7.Noworodki rodzą się z masą średnio o 250g niższą.

Organizm dziecka w łonie matki palącej otrzymuje 25% tlenu mniej .

W dorosłym życiu dziecko częściej choruje na cukrzycę, astmę, choroby układu krążenia.

SKUTKI biernego palenia

Bierne palenie jest również niebezpieczne jak samo palenie. Boczny strumień dymu tytoniowego zawiera 35 razy więcej CO2 i 4 razy więcej nikotyny niż dym wdychany przez aktywnych palaczy, co zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuc i chorób serca u osób niepalących. Boczny strumień dymu zawiera wiele substancji alergizujących, które powodują:

- łzawienie oczu

- nieżyt oskrzeli i zapalenie płuc, astmę oskrzelową

- zapalenie zatok bocznych nosa

- wysiękowe zapalenie ucha

- raka płuc, zawał mięśnia sercowego

CO GROZI PALACZOWI?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje: Z powodu nikotyny na świecie umiera dziennie 10 000 ludzi. Połowa zgonów dotyczy osób w wieku 35-69 r.ż. Specjaliści twierdzą ,że w ciągu najbliższych 20 lat 15% palących umrze na choroby od-tytoniowe. Polska znajduje się w czołówce krajów o największej konsumpcji tytoniu na świecie. Liczbę palaczy szacuje się na ponad 9 mln osób, które wypalają około 90 miliardów papierosów rocznie.

Wchłanianie dymu tytoniowego zachodzi głównie w układzie oddechowym oraz w przewodzie pokarmowym jako rezultat połykania min. śliny. Składniki dymu przenikają do krwiobiegu i są rozprowadzane po organizmie.

Dym tytoniowy ma negatywny wpływ na inne narządy: pęcherz moczowy, trzustka, narząd rodny, narząd wzroku, może także uszkodzić formujący się płód.

Niewinnymi ofiarami biernego palenia są dzieci nałogowych palaczy, są one narażone na:

< zmniejszenie biologicznej odporności

< zaburzenia rozwoju fizycznego i psychicznego

< nagłą śmierć niemowląt

< zapalenia górnych dróg oddechowych i płuc

< przewlekłe zapalenia ucha i głuchotę

< astmę oskrzelową

< nieżyty żołądkowe-jelitowe

< białaczkę

< słabszy rozwój umysłowy

Jeśli odczuwasz pokusę zapalenia papierosa - nie poddawaj się!

Skorzystaj ze sprawdzonych sposobów;

-spędzaj czas w miejscach ,gdzie palenie jest zabronione

-pij wodę nie-gazowaną i soki

- unikaj alkoholu i innych rzeczy towarzyszących paleniu

- zajmij ręce przedmiotem: ołówek, kostka RUBIKA

- żuj gumę lub ssij cukierka

- śpij długo, uprawiaj sport, właściwie się odżywiaj

- nie przemęczaj się, unikaj osób palących

- wierz ,że uwolnisz się z nałogu

- rozmawiaj o swoim sukcesie lub kłopotach

- rozwijaj swoje zainteresowania, pracuj intensywnie!

ALKOHOLIZM -jest drugim po nikotynizmie nałogiem zarówno u młodocianych, jak i u dorosłych

Trzeźwość - stężenie alkoholu nie przekracza 0,01 - 0,2

W zależności od spożytej dawki alkoholu wyróżniamy:

-stan wskazujący na użycie alkoholu 0,2 - 0,5 - brak objawów

-stan nietrzeźwości - powyżej 0,5 - może dochodzić do 3,0 - 5,0

ALKOHOLIZM - JEST CHOROBĄ PONIEWAŻ:

-znana jest etiologia - alkohol jako przyczyna

-ma patogenezę - czynniki usposabiające (środowisko, predyspozycje psychiczne)

-ma objawy chorobowe

-konieczność leczenia

-ma wskazania profilaktyczno - higieniczne

CECHY OSOBOWOŚCI PREDYSPONUJĄCE DO NAŁOGU:

-osobowość niedojrzała, zahamowany rozwój uczuciowy, egocentryzm, ucieczka od rzeczywistości w świat fantazji

-osobowość auto-tolerancyjna - pobłażliwość w stosunku do siebie, brak samokontroli, alkohol jest obrona przed troskami

-osobowość skłonna do agresji, tłumiąca bunt i gniew - które są uwalniane pod wpływem alkoholu

-osobowość podatna na stresy - alkohol jest ratunkiem w sytuacjach trudnych, konfliktowych.

Ryzyko zachorowania na chorobę alkoholową jest większe u osób z nerwicą, w stanach pourazowych czaszki, psychopatów.

Inną przyczyną picia jest dążenie człowieka do syntonii - zespolenia z innymi ludźmi, wspólnego nastroju pogody, zbratania.

ALKOHOLOWA PSYCHODEGRADACJA

Młody organizm jest mniej odporny, łatwo reaguje przyzwyczajeniem do picia - zmiany powstałe pod wpływem picia są trwałe, często nieodwracalne.

Objawy psycho-degradacji:

-otępienie intelektualne, ubóstwo zainteresowań, niechęć do wysiłku psychicznego, znużenie i zmęczenie, brak uczuć wyższych - miłości i przywiązania do bliskich, zmiany charakteru - kłamstwa, drażliwość, wybuchowość, brak kontaktu z otoczeniem, ucieczki z domu i ze szkoły

NAŁÓG ALKOHOLOWY

I.Faza wstępna - szukanie sytuacji wypicia, wzrasta tolerancji, uczucie błogostanu i szukanie nowych okazji

II.Faza ostrzegawcza -niepamięć wsteczna - palimpsesty - osoba nie pamięta co się działo - poczucie winy i świadomość nadużywania alkoholu

III.Faza krytyczna - utrata kontroli nad ilością wypijanego alkoholu, spadek tolerancji, konflikty z otoczeniem, trudności w pracy zawodowej

IV.Faza chroniczna - niewolnictwo od nałogu - alkohol ratunkiem, stopniowa psycho-degradacja

Czynnikiem sprzyjającym nałogowi są zwyczaje w Polsce, alkohol na uroczystościach i zachęcanie do picia jako znak gościnności

HIGIENA PSYCHICZNA W PROFILAKTYCE ANTY ALKOHOLOWEJ

Higiena psychiczna - nauka zmierzająca do ustalenia przyczyn i zmian prowadzących do zachwiania równowagi psychicznej, bada typ struktury psychicznej, jej zainteresowania, uzdolnienia, skłonności emocjonalne, moralne i społeczne, podaje wskazania postępowania profilaktycznego.

W przypadku nałogu alkoholowego wskazania są następujące:

-planowa organizacja pracy umysłowej

-przestrzeganie racjonalnego wypoczynku biernego i czynnego,

Umiejętność korzystania z interesującej lektury, rozwój hobby i zainteresowań, samokształcenie, praca na rzecz organizacji społecznych - wolontariat. Podstawą jest umiejętność organizacji czasu wolnego.

LECZENIE MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH

-PORADNIE LECZNICZO - WYCHOWAWCZE - DIAGNOZA ZABURZEŃ I ORGANIZACJA CZASU WOLNEGO, EDUKACJA

-TERAPIA RODZINNA

-AA - PORADNIE DLA ANONIMOWYCH ALKOHOLIKÓW

-LECZNICTWO W WARUNKACH SZPITALNYCH

*FARMAKOTERAPIA

*PSYCHOTERAPIA INDYWIDUALNA , CZĘŚCIEJ GRUPOWA

-PORADNIE LECZENIA UZALEŻNIEŃ - TRYB AMBULATORYJNY

-DDA - GRUPY WSPARCIA DLA DOROSŁYCH DZIECI ALKOHOLIKÓW

TEMAT: NERWICE

NERWICE - specyficzny zespół odczuć i zachowań wynikających z uczucia lęku i wyuczonych reakcji obronnych przed tym lękiem a ujawniających się w postaci objawów nerwicowych. Źródłem lęku są najczęściej długotrwałe, silne konflikty powstałe w środowisku dziecka, brak poczucia bezpieczeństwa i związany z tym stały niepokój oraz stan zagrożenia

Przyczyny nerwic:

Mikro-uszkodzenie OUN

Zaburzenia osobowości, tworzące się przez lata pod wpływem nieprawidłowych postaw rodziców, błędów wychowawczych, konfliktów rodzinnych

Naśladowanie rodziców lub otoczenia

Uraz psychiczny lub wielokrotnie powtarzające się urazy psychiczne

RODZAJE NERWIC:

LĘKOWA

RUCHOWA

NATRĘCTW

HISTERYCZNA - KONWERSYJNA

HIPOCHONDRYCZNA

NERWICA LĘKOWA

Dzieci z nerwicą lękową są nieśmiałe, ciche, unikają kontaktów z rówieśnikami, nie biorą udziału w zabawach, bawią się indywidualnie, stoją na uboczu - poza grupa. Zadania wykonują wolniej i gorzej niż inne dzieci, niepowodzenia przeżywają długo i głęboko.. Mają trudności z nauką, odpowiedzią, występowaniem przed klasą.

Rozwój poznawczy - duża przerzutność uwagi, słaba koncentracja, męczliwość. Zaburzenia analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej, koordynacja wzrokowo - ruchowa, nieustalona lateralizacja.

Objawy somatyczne: nagłe blednięcie lub czerwienienie się, pocenie, suchość w ustach, trudności w połykaniu śliny, bóle brzucha i głowy, biegunka, moczenie nocne, tiki, jąkanie....

Nerwica lękowa trwająca długo - prowadzi do fobii szkolnej, depresji, mutyzmu

Nerwica ruchowa:

Jest to utrzymywanie się i nasilenie reakcji nerwicowych w postaci nadpobudliwości psychoruchowej - dziecko nie może usiedzieć w 1 miejscu, kręci się, wstaje, chodzi po Sali, macha nogami, ruchy bezcelowe, nieskoordynowane, wtrąca się do rozmowy, przerywa rozmowy dorosłych, mówi samo do siebie.

Onanizm - główny objaw - u chłopców i dziewczynek - przyczyną czasem jest choroba - zapalenie sromu, owsiki. Dzieci onanizują się w czasie snu czasie zabawy - w obecności innych dzieci, co budzi dezaprobatę opiekunów. Mija sam, nie należy oduczać dziecka „na siłę”. Wskazana pomoc psychologiczna lub psychiatryczna

Nerwica natręctw:

Występuje rzadko, jest najcięższa i najtrudniejsza do leczenia.

Objawy: myśli i czynności przymusowe, bezcelowe, wielokrotnie powtarzane. Myśli katastroficzne - dotyczą siebie i rodziny,

Jąkanie się - co jest wynikiem wymagań stawianych dziecku przez rodziców pedantycznych i perfekcjonistów, stale niezadowolonych z osiągnięć dziecka. Jąkanie jest bardzo nasilone, trwa długo, czasem przez całe życie.

Nerwica histeryczna:

Objawy: tiki, bóle głowy i brzucha, omdlenia, drgawki inne przypominające objawy chorobowe np.. Objawy padaczki. Objawy te jednak nie są nigdy potwierdzone badaniami diagnostycznymi - dziecko dotkliwie je odczuwa i jest przekonane o ich autentyczności.

Nie należy tego mylić z symulacją!!!!

Nerwica hipochondryczna:

Występuje najrzadziej - jest to lęk przed chorobą.. Typowa dla dzieci matek nadopiekuńczych, wmawiających dziecku chorobę lub złe samopoczucie - albo odwrotnie - rodziców oziębłych, obojętnych, nie zajmujących się problemami dziecka. Dziecko swoimi skargami - chce zwrócić uwag rodziców i zmusić otoczenie do zajęcia jego osoba.

UZALEŻNIENIE - jest to psychiczny, niekiedy fizyczny stan wynikający z interakcji miedzy żywym organizmem a lekiem, charakteryzujący się zmianami zachowaniami innymi reakcjami do których należy konieczność przyjmowania leku w sposób ciągły lub okresowy, osoba może być uzależniona od więcej niż jedna substancja

1.Uzależnienie psychiczne - pragnienie, potrzeba lub przymus przyjmowania leku, narkotyku

2.Uzależnienie fizyczne- stan patologiczny, powodujący konieczność ciągłego używania leku lub narkotyku bez względu na trudności i niebezpieczeństwa z tym związane. Nagłe odstawienie - zespół abstynencji o różnych objawach i nasileniu - bóle mięśni, wymioty, gorączka .....

3.Tolerancja - forma nabytej leko-odporności. Wielokrotne zażywanie powoduje coraz słabsze działanie - co powoduje zwiększenie dawki. Tolerancja krzyżowa - tolerancja w stosunku do pokrewnego typu leku: heroina - morfina; alkohol - barbiturany. Kokaina nie powoduje żadnej tolerancji,

ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA - stan psychiczny i fizyczny, spowodowany stałym używaniem narkotyku. Wywołuje zmiany fizjologiczne i psychiczne

OBJAWY ZESPOŁU:

-silna potrzeba lub przymus używania substancji psychoaktywnej

-utrata samokontroli (niemożność przerwania przyjmowania , zwiększanie dawki)

-przyjmowanie substancji w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych

-zwiększenie tolerancji

-indywidualny sposób przyjmowania narkotyku

-zaniedbywanie innych zainteresowań lub przyjemności po to, aby zdobyć i przyjąć narkotyk

-zażywanie środka mimo wyraźnych szkód zdrowotnych, psychicznych, społecznych

-wystąpienie zespołu abstynencyjnego po przerwaniu przyjmowania narkotyku

Narkomania- nałóg stałego używania narkotyków, z czasem całkowite uzależnienie się od nich. Prowadzi do zaburzeń osobowości, zaniku wyższych uczuć i zmian w narządach (zwłaszcza w układzie nerwowym).

Motywy sięgania po środki narkotyczne

chęć ucieczki

 odgrodzenie się od konfliktowych sytuacji

 dążenie do nowych, przyjemnych lub niezwykłych przeżyć

 dążenie do osiągnięcia poczucia niezależności od grupy

 chęć wyrażenia niezależności, a czasami wrogości

Dynamika uzależnień:

używanie „doświadczalne”

używanie „okazjonalne”

używanie „zależne”

Typy uzależnień

•Typ alkoholowy-barbituranowy

• Typ amfetaminowy

• Typ konopi indyjskich

• Typ kokainowy

• Typ halucynogenny

• Typ Khat

• Typ morfinowy

• Typ wziewny

Typ alkoholowo - barbituranowy

W skład tego typu uzależnienia wchodzi:

alkohol etylowy; barbiturany; anksjolityki; fenacetyna

Cechy typu alkoholowo-barbituranowego:

-silna zależność psychiczna;  znacznego stopnia zależność fizyczna z objawami abstynencyjnymi, niekiedy groźnymi dla życia;  tolerancja krzyżowa między różnymi lekami tej samej grupy, a także z alkoholem

Typ amfetaminowy

W skład tego typu uzależnienia wchodzi:

pochodne amfetaminy; metylfenidat; fenmetrazyna

Cechy typu amfetaminowego

silna zależność psychiczna;  brak zależności fizycznej;  wzrost tolerancji;

Typ konopii indyjskich

W skład tego typu uzależnienia wchodzi:

Marihuana; haszysz

Cechy typu konopi indyjskich

dość silna zależność psychiczna;  brak zależności fizycznej;  niewielki wzrost tolerancji

Typ kokainowy

W skład tego typu uzależnienia wchodzi:

­ liście koka; ­ kokaina

Cechy typu kokainowego

silna zależność psychiczna;  brak objawów zależności fizycznej i objawów z odstawienia;  brak tolerancji

Typ halucynogenny

W skład tego typu uzależnienia wchodzi:

 LSD;  meskalina;  psylocybina

Cechy typu halucynogennego

zależność psychiczna niewielkiego stopnia;  brak zależności fizycznej i tolerancji;  główne niebezpieczeństwo związane z zaburzeniami zachowania w czasie działania środka

Typ morfinowy

W skład tego typu uzależnienia wchodzą:

 pochodne makowcowe

Cechy typu morfinowego

silna zależność psychiczna;  szybki rozwój zależności fizycznej;  znaczny stopień wzrostu tolerancji

silnie zaznaczony zespół z odstawienia

Typ wziewny

W skład tego typu uzależnienia wchodzą:

 pary lotnych rozpuszczalników chemicznych tj.: benzen, toluen, aceton,

tetrachlorek węgla, trichloroetylen

Cechy typu wziewnego

 bardzo silna zależność społeczna;  zależność psychiczna różnego stopnia;  umiarkowana zależność fizyczna

 wzrost tolerancji (np. toluen);  znaczna toksyczność tych środków

Etiologia uzależnień

Przyczyną uzależnienia jest współwystępowanie trzech zasadniczych czynników. Są to:

 cechy osobowości;  czynniki społeczno - kulturowe;  właściwości farmakodynamiczne środka uzależniającego

Następstwa uzależnień

zaburzenia czynności psychicznych o różnym czasie trwania;  zaburzenia czynności psychomotorycznych

 zaniku norm etycznych, przestępczości i rozpadu życia rodzinnego;  powikłania medyczne;  straty ekonomiczne

FAZY POSTĘPOWANIA W STOSUNKU DO OSÓB UZALEŻNIONYCH:

1.DETOKSYKACJA - odtrucie organizmu

2.PSYCHICZNE ODZWYCZAJENIE

3.REHABILITACJA, READAPTACJA, RESOCJALIZACJA

AIDS

Zespół nabytego upośledzenia odporności - jest nową chorobą. Nie znano żadnego jej przypadku aż do 1981 roku. Od tego czasu wirus HIV, wywołujący AIDS, rozprzestrzenił się na całym świecie i nie sposób przecenić zagrożenia, jakie niesie ze sobą, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w większości innych krajów świata.

Profilaktyka obejmuje oddziaływania na:

 jednostkę;  najbliższe otoczenie jednostki, np. rodzinę, środowisko szkolne, grupę rówieśniczą;  ogół społeczeństwa

DROGI ZAKAŻENIA:

*płciowa - zakażenie przez stosunek seksualny z osoba zakażoną - 90%; wirus znajduje się w spermie i wydzielinie z pochwy - do infekcji dochodzi przy kontakcie z uszkodzoną tkanką lub w czasie miesiączki. Niebezpieczne są stosunki analne - doodbytnicze lub przedostanie się zakażonej spermy w miejsca skaleczone na skórze lub błonach śluzowych

*parenteralna - przetaczanie zakażonej krwi, przeszczepy od osoby chorej, używanie zakażonych igieł lub strzykawek, sztuczne zapłodnienie

*wertykalna - HIV może być przeniesiony przez chorą kobietę na jej dziecko w okresie ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią. Najczęściej podczas porodu. Najbardziej narażony jest płód w ciągu 2 - 4 tygodni od zakażenia matki lub gdy jest ona w zaawansowanym stadium choroby

NIE ZARAZISZ SIĘ:

-drogą oddechową, jelitową, przypadkowe kontakty

-przez owady, żywność, wodę, pot lub łzy, wspólne używanie sztućców, szklanek, telefon, odzież

-przez podanie ręki, przebywanie we wspólnym pomieszczeniu,w domu, pracy, autobusie

Wirus ginie w temperaturze 56 stopni, jest wrażliwy na środki odkażające: chloraminę, lizol, formalinę, 70% alkohol

PRZEBIEG ZAKAŻENIA

U około 30% osób zakażonych dochodzi do rozwoju AIDS. U pozostałych nie występują objawy chorobowe, mimo, że są zakaźne dla innych.

FAZY:

I.Zespół limfadenopatyczny (PGL, LAS) - u osób po kilku miesiącach lub latach od zakażenia występuje powiększenie węzłów chłonnych - innych objawów nie stwierdza się.

II. Zespół wyczerpania - rozpoznaje się, gdy u osoby zakażonej występują co najmniej 2 objawy dłużej niż 3 miesiące:

-okresowa lub ciągła gorączka powyżej 38 st.

-powiększenie węzłów chłonnych

-potliwość w nocy, bóle mięśni i stawów, duszność, chudnięcie

-okresowa lub stała biegunka, suchy uporczywy kaszel, wyczerpanie, zapalenie jamy ustnej i języka

III.Rozwinięty pełno-objawowy AIDS - o rozpoznaniu choroby decyduje stwierdzenie chorób oportunistycznych - zapalenia płuc i mięsaka Kaposiego.
Okres wylęgania AIDS - wynosi od kilku miesięcy do kilku lat. Stan chorego jest ciężki, postępuje wyniszczenie, osłabienie, gorączka, śmierć.

Grupy ryzyka:

-homoseksualiści; -heteroseksualiści; -narkomani; -pracownicy służby zdrowia

PROFILAKTYKA:

-monogamia - stali partnerzy, unikanie przygodnych kontaktów seksualnych

-stosowanie prezerwatyw

-środki ochrony osobistej, aseptyka i antyseptyka

-badania kontrolne - anonimowe

Psychologiczne aspekty uzależnienia od Internetu.

Internet stwarza wiele możliwości: zdobywania informacji, poszerzania zainteresowań, nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi.

 Istnieją jednak „ciemne strony” Internetu, wśród nich uzależnienie wywołane przez zbyt długie korzystanie z komputera podłączonego do sieci

Czym jest uzależnienie?

Uzależnić się można praktycznie od wszystkiego, a zwłaszcza od tego, co sprawia nam przyjemność lub redukuje przykre doznania, również np. od kosmetyków, czekolady, pracy, seksu, hazardu, telewizji, komputera.

 Uzależniamy się nie tylko od substancji psychoaktywnych

Uzależnić się można praktycznie od wszystkiego, a zwłaszcza od tego, co sprawia nam przyjemność lub redukuje przykre doznania, również np. od kosmetyków, czekolady, pracy, seksu, hazardu, telewizji, komputera.

 Uzależniamy się nie tylko od substancji psychoaktywnych

Objawy uzależnienia

Głównym objawem uzależnienia jest przemożne pragnienie przyjęcia określonego środka psychoaktywnego lub wykonania pewnych czynności

Czy jesteś uzależniony?

Tak, jeśli 3 spośród 6 objawów występują równocześnie:

I Silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji, względnie wykonania pewnych czynności.

II Trudności z samokontrolą dotyczącą powstrzymywania się od zażycia środka czy wykonania czynności.

III Wystąpienie zespołu abstynencyjnego (złe samopoczucie wywołane brakiem dostępu do komputera).

IV Zaistnienie tolerancji t.j. sytuacji,

w której dla osiągnięcia zamierzonego efektu konieczne staje się przyjmowanie coraz wyższych dawek substancji lub częstszego i dłuższego wykonywania pewnych czynności

V Utrata zainteresowań oraz przyjemności istniejących przed uzależnieniem

VI Przyjmowanie środka lub wykonywanie pewnych czynności mimo bezspornych dowodów na ich destrukcyjny wpływ na zdrowie oraz stosunki społeczne osoby

UZALEŻNIENIE OD INTERNETU - RODZAJE

Internetowa pornografia

 kopiowanie filmów i muzyki

 gry sieciowe

 przeglądanie i gromadzenie dużych ilości informacji z Internetu

uzupełnianie oprogramowania

 hakerstwo

 poczta elektroniczna

 rozmowy Internetowe (np. grupy dyskusyjne)

 elektroniczny hazard

Konsekwencje zdrowotne

*Zaburzenia koncentracji uwagi i sprawności myślenia

*zaburzenia kontroli popędów

*pogorszenie wzroku

*bóle pleców i kręgosłupa

*podatność na infekcje

*podrażnienia skóry (spowodowane bombardowaniem cząsteczkami kurzu dodatnio zjonizowanych przez kineskop monitora

*bezsenność

*nadpobudliwość

Fazy uzależnienia od Internetu

•Poznawanie i racjonalne oraz efektywne wykorzystywanie Internetu - internauta okazjonalnie loguje się do sieci

•Faza uzależnienia - internauta odczuwa potrzebę korzystania z sieci coraz częściej i przez dłuższy czas. Traci inne zainteresowania. W czasie gdy nie może korzystać z Internetu czuje przygnębienie i lęk.

•Faza destrukcji - internauta ogranicza, zaniedbuje lub całkowicie rezygnuje z szeregu ważnych czynności rodzinnych, społecznych, zawodowych i rekreacyjnych na rzecz codziennego, wielogodzinnego i niejednokrotnie nieprzerwanego korzystania z Internetu, mimo, że zdaje on sobie sprawę z narastania u niego trudności życiowych, problemów psychicznych oraz fizycznych

CHOROBA ZAKAŹNA - grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, w wyniku zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn drobnoustrojów

CZYNNIKI ETIOLOGICZNE W CHOROBACH ZAKAŹNYCH:

•WIRUSY

•BAKTERIE

•GRZYBY

•RIKETSJE

•WIROIDY ZAKAZAJACE TYLKO ROSLINY

•PRIONY

PODZIAŁ CHORÓB ZAKAZNYCH:

•CHOROBY BAKTERYJNE

•CHOROBY WIRUSOWE

•GRZYBICE

•RIKETSJOZY

•CHOROBY PRIONOWE (zakaźne encefalopatie gąbczaste)

•JADZICE - CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ JADY

PROFILAKTYKA - polega na unieszkodliwieniu źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia, unikaniu wytwarzania lekooporności przez drobnoustroje, wzroście odporności populacji

SPROWADZA SIĘ TO DO NASTEPUJACYCH DZIAŁAŃ:

•Izolacji i leczenia ludzi chorych i nosicieli

•Kwarantannie zwierząt, osób i mienia podejrzanego o zakażenie

•Izolacji, leczenia i ubojów sanitarnych wśród zwierząt

•Kontrola osób pracujących z żywnością

•Przetwarzanie żywności i wody

•Kontrola epidemiologiczna ludzi, zwierząt, ujęć wody

•Używanie sterylnego sprzętu medycznego

•Utylizacja jednorazowego sprzętu medycznego

•Zabiegi dezynfekcyjne

•Higiena osobista

•Środki ochrony osobistej

•Szczepienia ochronne

•Antybiotykoterapia na podstawie antybiogramu

BAKTERIA - od. Gr. Bakterion - pałeczka - jednokomórkowe lub kolonijne organizmy o budowie prokariotycznej

Są to najmniejsze komórki, ich rozmiary: 0,1 - 10 mikrometra - choć są gatunki których rozmiary dochodzą do 0,5 mm.

Niektóre wytwarzają endospory - przetrwalniki - co umożliwia im przetrwanie w niekorzystnych warunkach, a następnie powrót do normalnych funkcji życiowych w niesprzyjających warunkach

Formy morfologiczne bakterii

•Ziarniaki - Coccus

•Dwoinki - Diplococcus

•Paciorkowce - Streptococcus

•Gronkowce - Staphylococcus

•Pakietowce - Sarcina

•Pałeczki - Bacterium

•Laseczki - Bacillus

•Maczugowce - Corny bacterium

•Przecinkowce - Vibrio

•Śrubowce - Spirillum

•Krętki - Spirochaeta

•Promieniowce - Actinomyces

•Prątki - Mycobacterium

Budowa komórki bakteryjnej

1.Cytoplazma -substancja koloidalna wypelniająca wnętrze komórki

2.Nukleoid - obszar cytoplazmy, w którym znajduje się DNA

3.Otoczka - ściana o funkcji szkieletowej, na niej są zawieszone rzęski

4.Ściana komórkowa - funkcja ochronna

5.Błona komórkowa - oddziela wnętrze komórki od świata zewnętrznego

6.Rybosomy - służą do produkcji białek

7.Rzęski - wypustki pełniące funkcję ruchową

8.Wici - narządy ruchu

Rozmnażanie bakterii

­Bezpłciowe przez podział komórki - powstają dwie komórki potomne

­Płciowe - koniugacja - jedna komórka (dawca) posiada rurkowate wypustki „pilusy: - które umożliwiają kontakt miedzy komórkami bakterii. Po wymianie cytoplazmy wraz z materiałem genetycznym - komórki rozdzielają się. Koniugacja zwiększa różnorodność populacji bakteryjnych i ich odporność na antybiotyki

Bakterie chorobotwórcze

­Neisseria gonorrhoeae - dwoinka rzeżączki

­Neisseria meningitidis - dwoinka zapalenia opon mózgowych

­Treponema pallidum - krętek blady - kiła

­Staphylococcus aureus - gronkowiec złocisty

­Streptococcus pyogenes - paciorkowiec ropny

­Salmonella typhimurium - pałeczka duru brzusznego

­Shigella dysenterii - pałeczka czerwonki bakteryjnej

­Mycobacterium tuberculosis - prątek gruźlicy

­Clostridium tetani - laseczka tężca

­Clostridium botulinum - laseczka jadu kiełbasianego

­Streptococcus pneumoniae - paciorkowiec zapalenia płuc

Bakterie warunkowo chorobotwórcze - Escherichia coli - pałeczka okrężnicy

Bakterie próchnicotwórcze :

* Lactobacillus - laseczki kwasu mlekowego

leczenie:

•LECZENIE PRZYCZYNOWE - NAKIEROWANE NA HAMOWANIE PATOGENNYCH CECH DROBNOUSTROJÓW I DEZAKTYWACJĘ TOKSYN POCHODZENIA BIOLOGICZNEGO - ANTYBIOTYKI, SULFONAMIDY, ANTYTOKSYNY

•

•LECZENIE OBJAWOWE - LEKI P/GORĄCZKOWE, WITAMINY, P/ZAPALNE

WIRUSY - łac. Virus - trucizna, to skomplikowane cząsteczki organiczne, zbudowane z białek i kwasów nukleinowych, nie posiadające struktury komórkowej, namnażaja się przez infekowanie żywych komórek

Wirusy zawierają materiał genetyczny w postaci RNA (retrowirusy) lub DNA, wykazują cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej.

Szereg wirusów jest chorobotwórczych dla ludzi i zwierząt, są pasożytami,

Są to drobnoustroje małych rozmiarów - co umożliwia przedostanie się przez filtry mikrobiologiczne. Dany gatunek wirusa zawiera tylko jeden rodzaj kwasu nukleinowego (DNA lub RNA)

TEORIE POCHODZENIA WIRUSÓW:

•Są to wtórnie uproszczone organizmy pasożytnicze

•Są to pozostałości bardzo prostych organizmów

•Powstały w wyniku mutacji genomu organizmu, który później stanie się jego gospodarzem. Komórki w wyniku mutacji produkować wirusa, wg tej teorii to rodzaj zaraźliwego nowotworu

BUDOWAWIRUSÓW

1.GENOM - CZĘŚĆ WEWNĘTRZNA

2.KAPSYD- płaszcz białkowy, zbudowany z kapsomerów

3.KWAS NUKLEINOWY - niosący informację niezbędną do replikacji oraz kodujący kapsomery

4.Błona zewnętrzna - która nie występuje u wszystkich wirusów

KLASYFIKACJA WIRUSÓW:

1.ZWIERZĘCE; ROŚLINNE

2.ZE WZGLĘDU NA WIELKOŚĆ:

-DUŻE - POKSWIRUSY

-ŚREDNIE -HERPESWIRUSY; ADENOWIRUSY

-MAŁE - PIKORNAWIRUSY; PARWOWIRUSY

3. ZE WZGLĘDU NA MATERIAŁ GENETYCZNY:

-RNA - WIRUSY

-DNA - WIRUSY

ZAKAŻENIE ORGANIZMU

1.ZAKAŻENIA MIEJSCOWE - wirus lokalizuje się w narządzie lub tkance - np.. Grypa

2.ZAKAŻENIE UOGÓLNIONE - dotyczy zwłaszcza chorób gorączkowych, przebiega wg schematu:

-wirus przenika przez nabłonek i podlega wstępnej replikacji

-po wstępnej replikacji - wiriony przedostają się do krwi i chłonki - pierwotna wiremia - ostry rzut gorączki

-układ siateczkowo - śródbłonkowy - ponowna replikacja

-wiriony ponownie dostają się do krążenia - wiremia wtórna - gorączka

-zajęcie narządów docelowych - skóra, wątroba, układ nerwowy, nerki, płuca

GROŹNE WIRUSY;
•WIRUS GRYPY

•WIRUS HIV

•WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY - HAV, HBV. HCV

•WIRUS OPRYSZCZKI

•WIRUS ODRY

•WIRUS CHOROBY HEINEGO - MEDINA

METODY WALKI Z WIRUSAMI

SZCZEPIENIA

LEKI P/WIRUSOWE:

* substancje wzmacniające układ odpornościowy w walce z wirusami - interferon w leczeniu wzw

•Substancje blokujące rozwój wirusa np.. Poprzez blokadę białek wirusowych

•Substancje blokujące białka receptorów, uniemożliwiające przyłączenie wirusów do błony komórkowej

GRZYBY - eumycota, fungus - królestwo należące do organizmów eukariotycznych, są to wielokomórkowe organizmy cudzożywne, niezdolne do aktywnego ruchu ale nie wszystkie - są jednokomórkowe, zdolne do ruchu - Ślizgowce

SYSTEMATYKA:

*SKOCZKOWCE

*SPRZĘŻNIOWCE - SPRZĘŻNIAKI

*WORKOWCE - DROŻDŻAKI, SZPETCZAKI, OWADOROŚLA, WORKOWCE WŁAŚCIWE

*PODSTAWKOWE - PODSTAWCZAKI, RDZE, GŁOWNIE, GALARETNIAKI, TELIAKI

*MIKORYZOWE

*NIEDOSKONAŁE - PASOŻYTNICZE LUB PLEŚNIOWE

*POROSTY

*MIKROSPORYDIA

Grzybice skóry i przydatków

Czynnikiem sprawczym są grzyby niedoskonałe, żywiące sie strukturami skeratynizowanymi (naskórkiem, włosami, paznokciami). Stad też aby móc rozpoznać grzybicę skóry niezbędne są: badanie mykologiczne bezpośrednie i hodowla.

Najpowszechniejsza - grzybica stóp:

- 30%,

a wśród np. sportowców i górników: 70%

Czynniki usposabiające do infekcji grzybiczych

• wilgotność

 

• zmieniony skład lipidów powierzchniowych.

 

 

• niska odporność organizmu

PODZIAŁ GRZYBÓW

W ZALEŻNOŚCI OD ŚRODOWISKA BYTOWANIA:

•GEOFILNE - ŻYJACE W GLEBIE

•ZOOFILNE - PASOŻYTUJACE NA ZWIERZĘTACH

•ANTROPOFILNE - PASOŻYTUJĄCE NA LUDZIACH

W ZALEZNOŚCI OD RODZAJU:

•DERMATOFITY - WYWOŁUJĄ GRZYBICE WŁAŚCIWE NASKÓRKA, WŁOSÓW I PAZNOKCI

•DROŻDŻOPODOBNE - WYWOŁUJA DROŻDZYCĘ BŁON ŚLUZOWYCH, SKÓRY I PAZNOKCI ORAZ ŁUPIEŻ PSTRY

•PLEŚNIOWCE - WYWOLUJA ZAKAŻENIA BŁON ŚLUZOWYCH I SKÓRY

GRZYBICE WLASCIWE

1.GRZYBICE SKÓRY GŁOWY - GRZYBICA POWIERZCHOWNA STRZYGĄCA; GRZYBICA POWIERZCHOWNA DROBNOZARODNIKOWA; GRZYBICA WOSZCZYNOWA

2.GRZYBICA SKÓRY GŁADKIEJ - GRZYBICA POWIERZCHOWNA STRZYGĄCA; GRZYBICA POWIERZCHOWNA DROBNOZARODNIKOWA; GRZYBICA PRZEWLEKŁA; GRZYBICA Z ODCZYNEM ZAPALNYM; GRZYBICA ODRĘBNA PACHWIN

3.GRZYBICA STÓP - POTNICOWA; ZŁUSZCZAJĄCA; MIĘDZYPALCOWA

4.GRZYBICA PAZNOKCI - ONYCHOMYCOSIS

OPORUNISTYCZNE ZAKAŻENIA GRZYBICZE

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE ZAKAŻENIA OPORTUNISTYCZNE - POWODUJA BRAK LUB ŁAGODNE ZACHOROWANIA U OSÓB Z PRAWIDŁOWA ODPORNOŚCIA, LECZ MOGĄ DAWAC GROŻNE OBJAWY U OSÓB ZE SŁABĄ ODPORNOŚCIA.

GRZYBY OPORTUNISTYCZNE - CANDIDA ABLICANS, ASPERGILLUS, CRYPTOCOCCUS

OSOBY NARAŻONE NA ZAKAŻENIE I GROŻNY PRZEBIEG:

- CHORZY NA AIDS; CHORZY Z CHOROBA NOWOTWOROWĄ LECZENI CHEMIOTERAPIA; CHORZY PO PRZESZCZEPACH LECZENI IMMUNOSUPRESJĄ

PASOŻYTNICTWO - sytuacja biologiczna, gdzie 1 organizm żyje kosztem 2

Organizm, w którym żyje pasożyt - ŻYWICIEL, GOSPODARZ

Niektóre gatunki pasożytów - wymagają w swoim cyklu rozwojowym 2 lub więcej żywicieli - czyli żywiciela pośredniego. Człowiek może być żywicielem pośrednim lub ostatecznym dla 60 gatunków pasożytów, najliczniejsze z nich to: pierwotniaki, nicienie, przywry, owady, pajęczaki i tasiemce

KLASYFIKACJA PASOŻYTOW

ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆ OD ŻYWICIELA:

*BEZWZGLĘDNE - WŁOSIEŃ, BRUZDOGLOWIEC, ZARODZIEC

*WZGLĘDNE - PRZYGODNE - WĘGOREK JELITOWY

ZE WZGLĘDU NA PRZYNALEŻNOŚĆ W BIOLOGICZNEJ SYSTEMATYCE:

*PIERWOTNIAKI (LAMBLIA JELITOWA, RZĘSISTEK POCHWOWY, PEŁZAK CZERWONKI)

*PLAZIŃCE (PRZYWRY, TASIEMCE)

*OBLEŃCE (OWSIK LUDZKI, GLISTA LUDZKA, WŁOSOGŁÓWKA LUDZKA, WĘGOREK JELITOWY, TĘGORYJEC DWUNASTNICY, WLOSIEŃ)

*STAWONOGI (ŚWIERZBOWIEC LUDZKI, WESZ LUDZKA, PLUSKWA DOMOWA, KOMARY, MUCHY, PRUSAKI)

PROFILAKTYKA

*PRZESTRZEGANIE HIGIENY OSOBISTEJ

*DOKLADNE MYCIE WARZYW I OWOCOW

*SPOZYWAĆ MIĘSO Z WIADOMEGO ŹRÓDŁA

*WŁAŚCIWIE OBRABIAĆ MIĘSO - OBRÓBKA TERMICZNA, WĘDZENIE; NIE JEŚĆ SUROWEGO MIĘSA

*SPOŻYWAC WODĘ PRZEGOTOWANĄ Z WIADOMEGO ŹRÓDŁA

---